»-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

16
К.Ясперс Тэнхлэгийн цаг хугацаа Б.Чимэдхорол Б.Ариунтунгалаг Н.Мөнхзул Б.Баасантөнх Б.Далайсүрэн Соёл Соёл урлагийн их сургууль- Соёл иргэншлийн сургууль Соёл судлалын профессорын баг

Upload: -aku

Post on 24-May-2015

198 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

К.ЯсперсТэнхлэгийн цаг хугацаа

Б.Чимэдхорол

Б.Ариунтунгалаг

Н.Мөнхзул

Б.Баасантөнх

Б.Далайсүрэн

Соёл судлал 2

Соёл урлагийн их сургууль- Соёл иргэншлийн сургууль Соёл судлалын профессорын баг

Page 2: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Германы философич К. Ясперс 1883-1969

“Цаг хугацаа оюун санааны нөхцөлүүд” “Түүхийн эх сурвалж ба түүний зорилго” ,“Үнэн эрх чөлөө энх тайван зэрэг бүтээлүүддээ соёл ба түүхийн эсрэг тэсрэг байдлыг хүний дотоод нөөц бололцооны тусгал талаас нь авч үзсэн.

Page 3: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Түүхэн эх сурвалж ба түүний зорилго гэсэн бүтээлийнх нь нэр нь хүний тухай баримжааг илтгэж байдаг. Түүний түүхэн үйл явц нь эхлэл ба төгсгөлөөр хязгаарлагдсан байдаг ба гэхдээ үүнийг ямар нэгэн бодит зүйл гэж үзээгүй байна. Түүхийн эдгээр хүрээний дотоодод түүхээс өмнөх эртний соёл тэнхэлгийн цаг хугацааны үе манай үед хамаарах техникийн зуун гэсэн 4-н том үе байна гэж үзсэн.

Page 4: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

К.Ясперс түүхийн 4 том асуудлыг авч үзсэн. 1. Түүхээс өмнөх үед хүний хувьд шийдвэрлэх

зүйл нь юу байсан бэ? 2. Эртний үеийн агуу их соёлууд хэрхэн

үүссэн бэ?3. Тэнхлэгийн цаг хугацааны мөн чанар юунд

орших вэ?, түүний бий болох шалтгаан юу вэ?

4. Шинжлэх ухаан, техникийн хөгжиж техникийн зуун гарч ирсэний шалтгаан юу вэ?

Page 5: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Тэрээр энэхүү үе шатуудаа дараах байдлаар тодорхойлсон. Үүнд: Түүхээс өмнөх үе гэдэг нь хүн бий болж, түүний биологийн шинж илэрч дадал зуршил, тодорхой оюуны үнэт зүйлс хуримтлуулах үе юм. Энэ цаг хугацаа түүхийн хүрээнээс гадуур орших бөгөөд учир нь түүхийн талаар бичиг үсгийн эх сурвалж бий болсон цагаас эхлэн ярьдаг.

Page 6: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

К. Ясперсийн тэмдэглэж байгаагаар нэг зэрэг дэлхийн бөмбөрцөгийн гурван хэсэгт эртний соёл үүсчээ. Үүнд: 1. МЭӨ 4000 оноос эхэлсэн шумер-

вавилион-египет-эгейн ертөнц2. Гурав дахь мянган жилийн үеийн Инд

мөрний сав газар дээр арийгийн өмнөх соёл

3. Хоёр дахь мянган жилээс эхтэй домог яриа сүг зурганд бүдэг бадаг үлдсэн Хятадын эртний ертөнц зэрэг болно.

Page 7: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

К.Ясперс дэлхий нийтийн түүхэн тэнхлэгийг МЭӨ 500 орчим жилийн үед хамаатуулсан ба энэ үе нь МЭӨ 800-200 жилийн хооронд явагдсан оюун санааны дэвшлийн үе юм. Тэр үед түүхэн дэх хамгийн хурц эргэлтүүд гарчээ. Энэ эрин үед дээр дурьдсан гурван соёлд бий болсон шинэ зүйл нь хүн өөрийн ахуйгаа бүхлээр нь ухамсарладаг ба мөн өөрөө өөрийгөө түүний хил хязгаарыг ч ухамсарладаг гэдэгт зангидаж байв. Ер нь цэцэглэн хөгжиж буй аливаа эрин үе бүр хямрал нийгэм оршин буйн утга учрыг эргүүлэн авчрахын эрэлхийллээр төгсгөл болдог.

Page 8: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Анхны ийм том хямрал “Тэнхлэгийн цаг хугацааны” үед тохиож соёл байгуулагдсан эзэнт гүрнүүд сүйрч эхэлжээ. Эзэнт гүрнүүдийг эхлээд овог аймгууд нь бүдүүлгээр сэгсэрч, овог аймгуудын эв нэгдлийг эвдсэн ба ингэхдээ шинэ зүйл юу ч авчираагүй байна. Гэтэл оюун санааны бий болсон энэ хоосон орон зайд дэлхийн шашнууд орж ирсэн.

Page 9: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Тэнхлэгийн цаг хугацааны энэ хямралаас гарах гарц нь олон ард түмэнд цорын ганц гол номыг өгсөн шашнууд орж ирэв. Энэ гол ном нь Библи, Корон, Бхагаватгита зэрэг бөгөөд эдгээр номноос өөр юу ч уншихгүй байж болохоор болов. Библи, Коронд амьдралд утга учир өгөх бүх зүйл бичигдсэн байлаа. Чухамдаа эдгээр гол номнуудын үндсэн дээр дундад зууны үеийн соёл тогтож байжээ.

Page 10: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Ясперсийн хувьд тэнхлэгийн цаг хугацаа нь олон мянган жил оршин тогтносон эртний агуу их соёлууд алга болсоныг илтгэдэг. Тэдгээр нь тэнхлэгийн цаг хугацаанд уусаж тэр нь тэдгээрийг өөртөө шингээж тэднийг мөхөх бололцоог олгосон байдаг. Тэнхлэгийн цаг хугацаанаас өмнө оршиж байсан бүх зүйлс Вавилоны Египетийн Энэтхэгийн Хятадын агуу гайхамшигууд байсан ч хамаагүй шатаж буй дахин сэхэшгүй зүйл болон хувирсан байна.

Page 11: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Ясперсийн үзэж байгаагаар эхлэл цэг болгон авсан тэнхлэгийн цаг хугацаа нь өмнөх болон дараагийн хөгжүүлэхэд хамаарах бүхий л асуудал хэмжээг тодорхойлдог. Түүнээс өмнөх эртний агуу их соёлууд өөрийн өвөрмөц шинжээ алддаг ба тэдгээрийг зөөгч болж байсан ард түмэн тэнхлэгийн цаг хугацаанд хэрхэн хамаарч байгаагаас үл хамааран бидэнд ялгаагүй зүйл болон хувирдаг.

Page 12: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Түүхээс өмнөх үеийн ард түмэн тэнхлэгийн цаг хугацаанаас эхэлсэн түүхийн хөгжилд уусан алга болох хүртлээ түүхээс өмнөх үеийнхэн хэмээн тооцогдоно. Үүний эсрэг тохиолдолд мөхдөг байна.

Page 13: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Ясперс түүхэнд хэл үүссэн багаж хэрэгсэл бүтээсэн, гал ашиглаж эхэлсэн Египет Месопотам Энэтхэгт болон арай хожуу үед Хятадад өндөр хөгжилт соёл үүссэн гэсэн 4-н огтолцолыг ялган авч үзсэн байна.

Page 14: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

МЭӨ VIII-II зуунд явагдсан хүн төрөлхтний оюун санааны хөгжил нь газар бүр бие биеээсээ үл хамааран эхэлсэн ба дундад зууны эцсээр европт бэлтгэгдсэн шинжлэх ухаан техникийн эрин нь XVII зуунд оюун санааны хувьд бэлэн болж XVIII зууны эцсээс бүхнийг хамарч эхэлсэн ба XX зуунд асар хурдацтай хөгжиж иржээ.

Page 15: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Ясперсийн хувьд гурав дахь “огтолцол” нь дэлхийн “тэнхлэгийн цаг хугацааны” өвөрмөц шат болдог ба энд орчин үеийн хүн өөрт шингэсэн бүхий л төлөв байдлын хамт үүссэн. Энэ үе шатанд хүн төрөлхтний түүхийн төлөвшил гарч ирж “тэнхлэгийн цаг хугацаа” ахархан хугацааны түүх болон хувирав. Мөн Ясперс хүний жинхэнэ түүхэн үндсийг бий болохуйц тэнхлэгийн шинэ цаг хугацаа ирж болохыг үгүйсгээгүй байна.

Page 16: »-ü-+-¦-ç-ü -é-ì-+-à-+-ì-¦-+-¦-+ -å-¦-¦ -à-â-¦-¦-å-¦-¦ -ü-ü2

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа