ÊÁÁÒªÕ¾RLF-MAGAZINE

อนสรณ แสงนมนวลผลตผลบางจาก พลงทดแทนแหงเอเชย

บ.ก. บอกกลาว

นตยสารฉบบน มการเปลยนแปลงเลกๆ เกดขนสอง

อยาง

อยางแรกคอ เปลยนชอมาเปน “สมมาชพ” เพอตองการสอสารให

ตรงกบเปาหมายมากขน

คอ เปาหมายสงเสรมธรกจและบคคลในดานตางๆ ทประกอบ

กจการโดยไมยดการกอบโกยกำาไรเปนตวตง แตกลบสานประโยชนกบชมชน สงคม และสงแวดลอม

ประโยชนทเกดขนจากกลมธรกจเชนน เรยกงายๆวา สมมาชพ

อกอยางหนงเปนการเพมจำานวนหนาขนอก เพอรองรบเนอหาทหลากหลายและมากขนในเชงปรมาณ สวน

คณภาพตองพฒนาเปนระยะๆและตอเนอง

กลาวอยางกระชบคอเปนการปรบเนอหาใหมสาระตามกรอบสมมาชพนนเอง

โดยเฉพาะการนำาเสนอแนวคด “อนสรณ แสงนมนวล” กบแนวทางธรกจพลงงานในชอ “บางจาก”

ดวยสญลกษณสนคาตรา “ใบไม”

คงสะทอนถงวถสมมาชพในทางธรกจไดพอสมควร

แตชาวนาจากทงบางปลามาอยาง “ชยพร พรหมพนธ” จบการศกษาชน ป.6 มความเพยร ปรบวถการปลกขาว

มาเนนสงแวดลอมดวยระบบเกษตรอนทรย เขาแทนทการทำานาดวยปยเคม

เขาปลกขาวจนกลายเปนชาวนาเงนลาน

วถชาวนาคนน บงบอกถงความมสมมาชพไดคอนขางชด

นคอ การเปลยนแปลงแนวทางและเปาหมายเนอหาการสอสารของหนงสอเลมน แมอาจไมเขมขน แตจะมงมน

พฒนาในอนาคตใหกาวหนาไปเรอยๆ

เราหวงเชนนน และหวงไปไกลถงการทำาเปน “นตยสารเลม” จบตองไดในตลาดหนงสอทวไป

3

ชาวนาขานรบเปลยนระบบปลกขาว

กรมชลประทานจดโครงการจดระบบการปลกขาวแบบใหม เพอแกไข

ปญหาจากสภาพการปลกขาวอยางตอเนอง รวมทงการปลกขาวไม

พรอมกนในบรเวณพนทเดยวกน ซงในปจจบนไดปรากฏอยางชดเจนวา กอใหเกด

ปญหาตอเนองทงในดานการบรหารจดการนำา การใชนำาของประเทศ การระบาด

ของศตรขาว ทรพยากรดนเสอมโทรม ระบบนเวศในนาขาวเสยความสมดล รวม

ทงคณภาพขาวในภาพรวมของประเทศลดตำาลง

นายเลศวโรจน โกวฒนะ อธบดกรมชลประทาน กลาววา กรมชลประทาน

จะสงนำาสนบสนนใหเกษตรกรปลกขาวปละไมเกน 2 ครง และใหงดเวนการปลก

ขาวแบบตอเนองทงป พรอมทงใหปลกขาวพรอมกนในพนทโครงการชลประทานเดยวกน เพอใหมการใชนำาไมเกนปรมาณ

นำาตนทนทมอย รวมทงยงเปนการตดวงจรการระบาดของแมลงศตรพช โดยเฉพาะเพลยกระโดดสนำาตาล รกษาระบบ

นเวศในนาขาวใหมความสมดล และแกปญหาทรพยากรดนเสอมโทรมไดอยางยงยนอกดวย

โครงการจดระบบการปลกขาวไดรบความรวมมออยางดจากเกษตรกรในพนทนำารองทง 11 จงหวด โดยเฉพาะ

เกษตรกรกลมผใชนำา C95 บานใหม หมท 6 ต.วดขวาง อ.โพทะเล จ.พจตร ซงอยในพนทรบผดชอบของสำานกชลประทาน

ท 3 ไดมการตอยอด ประยกตใชภมปญญาทองถนกบงานชลประทาน และนำาผลงานดานวชาการทผานการศกษาวจยมา

ใชในการบรหารจดการนำา มการรวมกนหาขอมลเพอนำามาแกไขปญหาตาง ๆ

นอกจากน มการจดทำาแผนการบรหารนำาอยางชดเจน การจดหางบประมาณ การเกบเงนเขากองทนเพอการบรหาร

จดการนำาจากสมาชกอยางตอเนอง และรวมกนพฒนาคคลองใหอยในสภาพทสมบรณเพอการใชประโยชนอยางสมำาเสมอ

มการออกกฎกตกาในการบรหารการใชนำารวมกน จนประสบความสำาเรจในทกวนน.

ป 55 สศช.คาดประชาชนหนพง

นางสวรรณ คำามน รองเลขาธการ สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) เปดเผยวา ในป 2555 สดสวน

ของหนสนครวเรอนมแนวโนมเพมมากขนจากป 2554 ทมอย 55.8% ของครว

เรอนทวประเทศ หรอประมาณ 134,900 บาทตอครวเรอน โดยสวนหนงเปนการ

กอหนจากผลการดำาเนนนโยบายของรฐบาลทตอเนองมาจากป 2554 ทงนโยบาย

เงนกดอกเบยตำาเพอชวยเหลอผทประสบภยนำาทวมเมอปลายป 2554 นโยบาย

บานหลงแรก รถคนแรก และการแปลงหนนอกระบบใหเขาสระบบ

บ.ก. แบงรบแบงปน

4

ขณะเดยวกนยงมการกอหนรายยอมเพมขน เหนไดจากยอดสนเชอคงคางบตรเครดต เมอสนเดอนม.ค.ทผานมาเพม

ขนถง 10.8% จากชวงเดยวกนปกอนท 6.4% สวนยอดสนเชอคงคางบตรเครดตเกน 3 เดอนขนไป เพมขน 13.7%

จากชวงเดยวกนปกอนท 0.7% ขณะทการใหสนเชอเพออปโภคบรโภคสวนบคคลของธนาคารพาณชยกยงสงขน โดย

เฉพาะสนเชอเพอการเชาซอรถยนต และสนเชอเพอการบรโภคสวนบคคลอนๆ ซงสาเหตหลกเกดจากประชาชนตองก

เงนมาซอมแซมและฟนฟทอยอาศย

นอกจากนในภาพรวมการทำางานไตรมาสแรกนน พบวา อตราการวางงานอยท 0.73% ตำากวาชวงเดยวกนปกอน

ทม 0.83% คดเปนผวางงานจำานวน 285,150 คน หลงจากผประกอบการสวนใหญเรมทยอยเรยกแรงงานใหกลบเขามา

ทำางานตงแตเดอนก.พ.ทผานมา แมวาจะยงไมสามารถทำาการผลตไดเตมท ทงนแมวาจำานวนวางงานจะลดลง แตหาก

พจารณาถงแรงงานแฝง กลบมมากขน 1.44% โดยมจำานวนถง 557,540 คน เพมจากชวงเดยวกนปกอน 29.2% แบง

เปน ผททำางานนอยกวา 10 ชวโมงตอสปดาหและตองการทำางานเพม 111,755 คน และแรงงานรอฤดกาล 445,785 คน

กองทนหมนเวยนเครองจกรกลเกษตร

สาธารณรฐประชาชนจนไดใหความชวยเหลอเครองจกร

กลการเกษตร ผานทางศนยปฏบตการชวยเหลอ

ผประสบอทกภย เพอใหเกษตรกรสามารถนำาไปใชฟนฟพนท

การเกษตรหลงนำาลด ซงเครองจกรกลการเกษตรดงกลาวเปนของ

เขตปกครองตนเองกวางซจวง

ประกอบดวยเครองจกรกลทางการเกษตร 3 ประเภท ไดแก

รถแทรกเตอรไถนาแบบนง รน Manual Tractor GN 151 จำานวน

80 คน รถไถนาแบบเดนตาม รน Cultivator LZ318 จำานวน 120

คน และรถบรรทกแบบ Multi-function Tractor LW ขนาดบรรทก 4 ตน จำานวน 10 คน รวมมลคา 2 ลานหยวน

หรอประมาณ 10 ลานบาท โดยเครองจกรกลการเกษตรดงกลาว นำาเขามาถงประเทศไทยเมอตนเดอนเมษายนทผานมา

กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยกรมสงเสรมสหกรณจะพจารณาสหกรณการเกษตรทอยในพนทประสบอทกภยใน

พนทลมเจาพระยา และมพนททำานาตอกลมสมาชกจำานวน 500-1,000ไร รวม 10 สหกรณ จาก 7 จงหวด ประกอบ

ดวย จงหวดปทมธาน ลพบร อทยธาน นครสวรรค สงหบร อางทอง และสพรรณบร ทงน เพอความเหมาะสมกบ

ประสทธภาพของเครองจกร ในลกษณะกลมสมาชกบรการรบจางทำานา โดยเครองจกรกลทรบมอบในครงนจะดำาเนนการ

ในลกษณะเปนกองทนหมนเวยน เพอสรางเครองจกรกลการเกษตรใหกบสหกรณ ซงสหกรณจะใหสมาชกเชาซอในราคา

ทน โดยปลอดดอกเบย และสามารถผอนชำาระคนภายในเวลา 3-5 ป

การใหบรการเครองจกรกลของกลมสมาชกดงกลาว จะตองกำาหนดอตราคาบรการตำากวาราคาตลาดไมนอยกวา

รอยละ 20 ทงนเงนทไดรบกลบเขามาในกองทนสหกรณจะนำาไปจดหาเครองจกรกลชดใหมมาใหสมาชกทมความตองการ

5

แนวทางการพฒนาใหมเพอการอยรวมดวยสนต การมสมมาชพเตมพนทโดย น.พ.ประเวศ วะส

แนวทางการพฒนาใหม ไมใชจดพนำา แตมงสรางสมมาชพเตมทเปนเปาหมาย

การมสมมาชพเตมพนทคอปจจยของการอยรว มกนดวยสนต ทำาใหเกดความรมเยนเปนสข และการเจรญเตบโต

ของดลยภาพ

สมมาชพหมายถงอาชพทไมเบยดเบยนตวเอง ไมเบยดเบยนผอน ไมเบยดเบยนสงแวดลอม และมรายจายนอย

กวารายได

สมมาชพจงเปนทงเศรษฐกจ จตใจ สงคม สงแวดลอม และศลธรรมพรอมกนไปอยางบรณาการ ฉะนนยงมสมมาชพ

มากเทาใด เศรษฐกจยงดขน จตใจดขน สงคมยงดขน สงแวดลอมยงดขน และศลธรรมยงดขน

ตางจากจดพท เมอจดพดขน อยางอนอาจจะไมดขนเปนเงาตามตวเพราะ จดพเปนการวดแบบแยกสวนดง

กลาวแลว

ฉะนนการมสมมาชพเตมพนทจงเปนตววดการพฒนาทด กวาจดพ

การมสมมาชพเตมพนทคอรากฐานของความรมเยนเปนสข เชน ทตำาบลยกกระ

บตร อำาเภอบานแพว จงหวดสมทรสาคร ยอนหลงไปเมอ 45-50 ป เตมไปดวยสง

ไมดงามตางๆ มการลกขโมย การพนน ยาเสพตด พระสอนเทา ไรๆกไมดขน จน

ไมรจะทำาอยางไร

ตอมาพระหนมรปหนงไดรบแตงตงเปนเจาอาวาสวดยก ก ร ะ บ ต ร ร ป

ใหม ซงตอมาทานเปนพระครสาครสงวรกจ หลวงพอไปสำารวจดพบ ว า

ชาวบานยากจนมาก ทานจงตงใจวา วดจะไมไปเรยไรชาวบาน

แตจะทำาใหเขาหายจน

ทานไปศกษาภมประเทศวา ชาว

บานจะทำามาหากนอะไรอะไรด แลวลง

ความเหนวานาจะปลกมะพราวและทำา

นำาตาลมะพราวขาย ทานไปศกษาเรอง

การปลกมะพราว จนตวทานเองเปนผ

เชยวชาญ แลวแนะนำาสงสอนชาวบาน

ทงตำาบลใหปลกมะพราว โดยวดทำาตว

“พฒนาใหม”

6

อยางใหดพรอมทงจดทอดผาบานหาพนธดๆ มาให ในทสดชาวบานทงตำาบลปลกมะพราวและทำานำาตาลมะพราวขาย

นำาตาลยกกระบตรมชอวาหอมอรอย ชาวบานทกคนมรายได 200-400 บาทตอวนตอคน(ในสมยนน) ปรากฏวาความชว

ชาตางๆหายไปหมด ตำาบลยกกระบตรมความรวมเยนเปนสข

การมสมมาชพพอกนพอใช ทำาใหภมใจในตวเอง มศกดศร ทำาใหไมอยากทำาไมด และการมสมมาชพถวนหนาทำาให

ไมเบยดเบยนกน

ในพระไตรปฎก กฏทนตสตร พระพทธองคตรสเลาถง ครงหนงมพระเจาแผนดนชอพระมหาวชตราช มโจรเกดขน

ในบานเมอง พระองคจะสงกองทพไปปราบ ปโรหตกราบทลวา เมอกองทพไปปราบแลวกลบมา พวกโจรมนจะกลบมา

ใหม สงทควรทำาคอ ใครมอาชพเกษตรกรรม โครกขกรรม ใครมอาชพพานชกรรม ใครมอาชพรบราชการ พระองคพง

บำารงใหทำาไดด

สมยนนมอาชพอย 3 อยาง คอ เกษตรกรรม พานชยกรรม และรบราชการ เมอบำารงทง 3 อาชพแลว ปโรหต

กราบทลถงผลทจะเกดขนคอ บานเมองของพระองคจะรมเยนเปนสข โภคทรพยจะเกดขนในทองพระคลง (เศรษฐกจด)

ราษฎรจะไมตองปดประตเรอนอย (ไมมการลกขโมย) จะยงบตรใหฟอนอยบนอก (ครอบครวอบอน)

นเปนการบรรยายถงความรมเยน เปนสขอยางเหนภาพ ทงในพระไตรปฎกและเรองราวของตำาบลยกกระบตรตรง

กนคอ การมสมมาชพเตมพนท เปนปจจยของความรมเยนเปนสข

ชาวพทธและศาสนกอนๆ ลวนสนใจอยากเหนความรวมเยนเปนสข พงเขาใจวา การมสมมาชพเตมพนทเปนรากฐาน

ของความรมเยนเปนสข

ทามกลางความไมเปนธรรมทางเศรษฐกจ การสอนเรอง

อบายมขอยางเดยวยากทจะเกดศลธรรม สมมาชพเปนศลธรรม

การมสมมาชพถวนหนาหรอเตมพนททำาใหไมเบยดเบยนกน จง

เปนปจจยใหเกดความรมเยนเปนสข

การมสมมาชพเตมพนทจงควรเปนเปาหมายและดชนวดการ

พฒนาพนท หมายถงหมบานหรอชมชน ตำาบลหรอทองถน และ

จงหวด ทกหมบาน ทกตำาบล ทกจงหวด ควรมสมมาชพเตมพนท

7

เรองจากปก

ภายในป 2558 บรษท บางจากปโตเลยม จำากด

(มหาชน) มงหวงจะกาวเปนเบอร 1 ใน“ธรกจพลงงาน

ทดแทนเอเชย” เพอไปสเปาหมายน ในป 2554-2558 บรษท

วางแผนลงทนธรกจใหมๆดวยงบประมาณถง 25,000 ลาน

บาท

ภายใตแผนการลงทนน บรษทเนนสงเสรมธรกจพลงงาน

ทดแทนในโครงการผลตไฟฟาจากแสงอาทตย โครงการผลต

เอทานอล โครงการผลตไบโอดเซล และโครงการผลตไฟฟา

จากกงหนลม โดยคาดวาจะมรายไดกลบมาประมาณ 30 %

นอกจากนยงเพมประสทธภาพการกลนนำามนเบนซนและดเซลใหมคณภาพสง รวมทงการพฒนาตลาดบรการ

“บางจาก” จดเปนบรษทพลงงานเดยวของไทยทผลกดนและทมเทใหกบการผลตพลงงานทดแทนมาสนองผบรโภค

ใหมทางเลอกการใชพลงงานในยามราคานำามนเกดความผนผวนและมราคาแพงขนไปตอเนอง

พลงงานทดแทนทชอ “นำามนแกสโซฮอล” ซงเปนสวนผสมระหวางเบนซนกบแกสเอทานอลทผลตจากมนสำาปะหลง

รวมถงนำามนไบโอดเซลจากการผสมของดเซลกบนำามนปาลม ไดบกเบกตลาดพลงงานมาตงแตป 2548 และปจจบนได

พฒนาสวนผสมทหลากหลายขนภายใตชอสนคา แกสโซฮอล 95, 91, E100, E85, E20, B5 ซงในอนาคตมเปาหมาย

พฒนาไปส B100

การผลกดนธรกจพลงงานทดแทนมาตอเนอง ทำาใหภาพลกษณของบรษทเปนทยอมรบของสงคม จนสงผลมรายได

ดขนตดตอกนแทบทกป กระทงสนป 2554 บรษทมรายไดรวมถง 158,610 ลานบาท กำาไรสทธ 5,610 ลานบาท

ปจจบนบรษทบางจากนำานำามนดบจากตางประเทศ ทงตะวนออกกลาง ตะวนออกไกล และแหลงนำามนดบภายใน

ประเทศมากลนเปนนำามนสำาเรจรปดวยกำาลงการผลต 120,000 บารเรลตอวน

บรษทบางจาก จดตงขนเมอป 2528 ตามมตคณะรฐมนตร ในสมย พล.อ.เปรม ตณสลานนท เปนนายกรฐมนตร

เพอดำาเนนงานกจการโรงกลน นายโสภณ สภาพงษ ถกดงจากการปโตรเลยมแหงประเทศไทย (ปตท.) มาบรหารบางจาก

เขาใชเวลา 5 ปสามารถ ลางขาดทนฟนตวจนไดกำาไรปละเกอบพนลานบาท นำาธรกจตด 1 ใน 10 บรษททมยอดขาย

สงสดของประเทศ

บางจาก เปนบรษทนำามนทมจดยนดานสงแวดลอม สนบสนนวถการผลตแบบชมชน เปดโอกาสใหชมชนทองถน

เขามามสวนรวมในการเปนเจาของกจการ โดยรวมกบสหกรณการเกษตรตงสถานนำามนขน ถงขณะนมมากเกอบ 600

สถาน รวมถงสถานนำามนมาตรฐานจำานวน 497 แหง

อนสรณ แสงนมนวลพลงบางจาก พลงทดแทนแหงเอเชย

8

แมมความโดดเดนในดานธรกจเพอ

สงคมมากเพยงไร แตบางจากยงประสบ

ปญหากบชมชนอยเชนกน ปญหาใหญและ

มผลกระทบกบธรกจในอนาคตคอ บรษท

ถกฟองเปนจำาเลยในกรณขบไลชมชนออก

จากทราชพสดบรเวณทาเรอโรงกลนนำามน

บางจาก ซงบรษทเชาจากกระทรวงการ

คลง

ชมชนเรยกรองคาเสยหายจำานวน

1,055 ลานบาท ตอมาเมอวนท 3

มถนายน 2552 ศาลแพงไดอานคำา

พพากษา ศาลอทธรณใหยกฟองโจทก และ

ชมชนไดยนอทธรณตอศาลฎกา ซงขณะน

คดอยระหวางการพจารณาของศาลฎกา

เบองหลงความสำาเรจจดเดนของการดำาเนนธรกจอยทความมงมนสรางสรรคธรกจพลงงานอยางเปนมตรกบสงแวดลอมเพอการพฒนา

อยางยงยน นายโสภณไดวางแนวทางนมาตงแตยคบกเบกธรกจเมอป 2528 จากนนนายอนสรณ แสงนมนวล กรรมการ

ผจดการใหญ ไดสานงานแนวทาง “เปนมตรกบชมชน” อยางเอาการเอางาน จนทำาใหบรษทบางจากขนชอในดานการ

ดำาเนนงานธรกจทไมเอาเปรยบสงแวดลอมและชมชน

นายอนสรณ เขามาทำางานในบรษทบางตงแตป 2528 โดยการชกชวนของนายโสภณ จงจดไดวา เขาคอ สายเลอด

ธรกจพลงงานของบางจากโดยแทจรง เขาจบปรญญาตรในดานเคมวศวกรรมจากจฬาลงกรณ ไดทนจากมหาวทยาลยโม

นารช ประเทศออสเตรเลย ใหไปเรยนปรญญาเอก และทำางานวจยเปลยนถานหนเปนนำามนทประเทศออสเตรเลย

เมอจบปรญญาเอก อนสรณเขาทำางาน บรษทเอสโซ ประจำาอยทโรงกลนศรราชาไดระยะหนง จงถกชกชวนใหทำา

ทบางจากเหตผลสำาคญในการตดสนใจเปลยนบรษทมาจากตองการอยใกลเมยททำางานธนาคารอยกรงเทพ

งานแรกๆของอนสรณทบางจาก สวนใหญดแลโรงกลน ทำาโครงการกอสรางโรงกลน ปรบปรงโรงกลนนำามนทงหมด

จนไดรบความไววางใจใหดแลโครงการ ไดไปอยตางประเทศทำางานกอนสรางโครงการทงญปน ฝรงเศส กระทงมาดแล

ทางดานการตลาด การจดซอจดจาง การจดหานำามนในธรกจนำามน ดแลทางดานธรกจซงเปนสงสำาคญ

นอกจากน อนสรณยงไดทำางานดานสงแวดลอม ดวยการเปนกรรมการ EIA ทำางานใหกบสำานกงานนโยบายแผน

และสงแวดลอมอยนานหลายป โครงการอตสาหกรรมใหญๆ ทงหลายจะตองทำา EIA รายงานผลกระทบสงแวดลอม

กรรมการชดนทมเขารวมดวยสวนหนงตองตดสนใจวา จะใหสรางหรอไมสราง นนเทากบทำาใหเขาเรมความเชยวชาญใน

อตสาหกรรมแขนงตางๆ อยไมนอย

9

“อนสรณ” ไดรบคดเลอกใหเปนกรรมการผจดการใหญเมอป 2548 วนนบางจากมการเปลยนแปลงอยางตอเนอง

สงทชดเจนคอ มยอดขายโดยรวมเกอบแสนลานตอป มจำานวนพนกงานเพมจากไมกรอยคนเปนเกอบ 900 คน มธรกจ

ขายปลกจากสถานบรการ 1,000 กวาปมทวประเทศ รวมทงประชาชนเขาใจและรจกสญลกษณบางจากทเปนตรา “ใบไม”

อยางคนชน

สงททาทายในตำาแหนงกรรมการผจดการใหญของ “อนสรณ” คอ ตองบรหารธรกจไมขาดทน เขาตดสนใจปรบ

โครงสรางการเงนเพอเพมการลงทนอก 15,000 ลานบาทในการเปลยนโรงกลนบางจากทเปน Simple Refinery มาเปน

Complex Refinery เหมอนโรงกลนไทยออยล โรงกลนเอสโซ นนเปนความทาทายขององคกรทมงบประมาณจำากด และ

ตองทำาใหสำาเรจในเวลาทรวดเรวอกดวย

เทานนยงไมพอ เขาจดการปญหาในการสรางโรงกลนเพมขนอกในเมอง ซงเปนเรองยากและทาทายมากเอาการ ใน

ทสดเขาทำาได ทำาใหโรงกลนบางจากตงอยในเมองอยรวมกบชมชนมานานกวา 20 ป ความสำาเรจตรงนอยทธรกจตองม

หวใจวา ชาวบานเปนบคคลทมความสำาคญทงในดานลกคาชนด เปนญาตมตรสนทชดชอบ และเปนเพอนรกเพอนทดตอกน

อนสรณ เคยยำาเสมอวา การไดใจชาวบานตองเรมดวยการทำาประโยชนรวมกน ตองแบงปนความรสกรวมกนอยาง

ตอเนอง เมอทำาดวยความจรงใจ ทำาดวยความรกความอยากทำา ฉะนนชาวบานคงเหนใจ เพราะบางจากไมเคยทำาใหเดอด

รอนในปญหาสงแวดลอม ในดานความปลอดภยบางจากดแลอยางด ทสำาคญทสดคอ ตองแบงปนความสขกน บางจาก

ทำาทกอยางเพอใหชาวบานมความสข ว า ระในตำ า แหน ง

กรรมการผจดการใหญของอนสรณ คอ 4 ป ในวนนเขาเปน

ตอเนองเปนสมย 2 ซงจะหมดลงในป 2556 เขาไมสนใจ

การเมอง แมมหลายพรรคการเมองมาทาบทาม แตงานการ

เมองเขาเคยสมผสอยบางชวงทเปนวฒสภา และเปนสมาชก

สมชชานตบญญตแหงชาตเมอป 2549

สงทอนสรณชอบและมความสขคอ การทำางานดาน

พลงงาน รกการทำางานดานสงแวดลอม ไดทำางานกบประชาชน

ไดเหนรอยยมของพนองเกษตรกร ชาวบานเรากมความสข

รวมความแลว ความสขของเขาคอ การไดให เมอไดให

สงทเปนประโยชนตอชาวบาน กมความสขความสขไมใชการ

มเงนทองทรพยสน แตเปนความสขทไดทำาประโยชนใหคนอน

ธรกจเพอสงคมนบแตตงบรษทมา บางจากทำากจกรรมรวมกบชมชน

เพอสงคมมาตลอด อยภายใตแนวคด CSR: Corporate So-

cial Responsibility โดยกจกรรมสวนใหญอยบนพนฐาน 2

ประการ คอ ประการแรก สรางวฒนธรรมองคกรใหเปนบรษท

10

พลงงานของคนไทยทประกอบธรกจไปอยางยงยนกบสงแวดลอมและสงคม

ประการทสอง สรางวฒนธรรมพนกงานทเปนคนด มความร และ

เปนประโยชนตอสงคม

กจกรรมของบางจากแบงเปน 2 กลมใหญ กลมแรกคอชมชนท

อยรอบธรกจตางๆของบางจาก โดยถอเปนลกคาคนสำาคญ และตองไม

ทำาความเดอดรอนให บางจากเนนใหความชวยเหลอชมชนกลมนเปนอยาง

มาก คอยดแลอยางใกล อำานวยประโยชนในสงทขาดแคลน

อกกลมเปนชมชนทหางไกลออกไปในระยะ 5 กโลเมตร ซงเปนสง

ยากทสดในการทำากจกรรม แตบางจากไดจดกจกรรมเขารวมอยเสนมอ

เชน การดนก โยคะ กจกรรมทปลกผกในตก รวมทงทำาจลสาร 2-3 เดอน

ตอครงสงใหชาวบานเพอเปนการสอสาร

10รวมถงมกจกรรมเตมแกสโซฮอลลดราคาถกๆ หรอเตมฟรกม รวมทง

ใหทดลองใชสนคา เชน ทดลองเตมนำามนปมบางจากใหบรการ หรอชวง

สงกรานตกไปตรวจสภาพรถฟรตามปมบางจาก หรอศนยทกำาหนดไว

นอกจากน กจกรรมทวไปเกยวกบชมชนยงแบงเปนกจกรรมเดกกบผใหญ โดยโครงการผใหญมโครงการแวนแกว

เนองจากพบวาคนแกตองการแวน จงจดหมอไปตรวจ มแวนให สวนระดบเดก จดกจกรรมวนเดกมาทกป กจกรรมเปด

โลกทศนบางจาก สนกวทยาศาสตรกบนำามนบางจาก เพราะตองการใหเยาวชนนกเรยนไดเขามาเรยนรเกยวกบเรอง

วทยาศาสตรโดยเฉพาะพลงงานทดแทนนำามน การกลนนำามน ซงเปนโครงการทประสบความสำาเรจ

ไมเพยงเทานน บางจากยงรวมทำากจกรรมกบเกษตรกร โดยเนนพฒนาเปนธรกจ เรมจากโครงการนำามนแลกขาว

แลวนำาขาวมาใหนกเรยนบรโภคตอ เมอทำาไปเรอยๆจงพฒนาส “ปมชมชนปมสหกรณ” เปนการเชญชวนใหสหกรณตง

ปมขายนำามนใหสมาชกเปนหลก โดยบางจากชวยทำาธรกจปมนำามนอยางเปนระบบ

ในวนน บางจากมปมชมชนและสหกรณกวา 500 ปม ชมชนกวา 1 ลานครอบครวหรอประมาณ 4ลานคนทผกพน

กบบางจาก กจกรรมนทำาใหสามารถยงยนและยงชวยเหลอเกษตรกรไดดวย สงสำาคญคอ บางจากเนนพลงงานทดแทน

เพราะตองการใหเกษตรกร 4 ลานคนใชนำามน นอกจากนยงเพมรายไดดวยการขายผลผลตการเกษตรทสามารถผลต

พลงงานได เชน ออย มนสำาปะหลงผลตเอททานอลไปผสมนำามนเปนแกสโซฮอล ปาลมนำามนเอามาผลตไบโอดเซล

อกสงหนงเปนกจกรรมระดบชาตคอ สนคาชมชนทเอามาแถมเปนสนคาโปรโมชนเวลาไปเตมนำามนจะเหนวา บาง

ครงบางจากแจกขนม แจกมะขามแยลล แจกกลวยตา กลวย ทงหมดนำาไปสการพฒนาเปนสนคา “โอทอป”

ถงทสด บางจากมความชดเจนอยางยงในสายธรกจพลงงานทดแทนซงโดดเดนในไทยและเอเชยกวาได กวา 20 ป

ทผานมาบางจากมพฒนาการทตอเนองทงทางธรกจและการรบผดชอบตอสงคม ดวยการพฒนาดานพลงงานทดแทนจน

เปนเบอร 1 ของไทยแลว โอกาสกาวไปสผนำาพลงงานทดแทนแหงเอเชยกไมไดใชเรองลำาบากเกนกวาจะทำานก

11

ชยพร พรหมพนธ ชาวนาเงนลาน

“ใครวาทำานาแลวจน...ไมจรงหรอก” ชยพร พรหมพนธ

ชาวนาโดยสายเลอดแหงทงบางปลามา สพรรณบร ยนยนดวย

นำาเสยงทองถนเหนอๆ แตหนกแนน

ชยพร จบชนประถมศกษาปท 6 จากศนยการศกษา

นอกโรงเรยน ปจจบนอาย 51 ป ยดอาชพทำานาสบตอจากรน

พอ จนสามารถยกฐานะจากชาวนายากจน เปน “ชาวนารวย”

ระดบเศรษฐเงนลาน กระทงไดรบรางวลเกยรตยศมากมาย

รวมทงถกคดเลอกใหเปน “เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทำานา”

เปนเครองการนตความสำาเรจของชวต

คนทำานาผวดำาเกรยมอยางชยพรมชวตแตกตางไปจาก

ชาวนาทวไป ความสำาเรจจากอาชพคนปลกขาวทมรายไดนบ

ลานบาทตอฤดการผลตนน ทำาใหเขาสามารถตงเงนเดอนให

ตวเองและเมยคนละ 60,000 บาท พรอมทงสงเสยลกชาย

1 คนกบลกสาว 2 คน เรยนจบปรญญาโทจากมหาวทยาลย

เกษตรศาสตรทงหมด

ไมเพยงเทานน ชยพรกบครอบครวยงมชวตทเตมไปดวยความสข มหลกประกนสขภาพชนดจากการสงประกน

ชวตประกนสขภาพระดบ A เดอนละรวมแสน สงสำาคญเขาไมมหนสน ไมกเงนธนาคาร ไมเปนลกคาขขาใคร ทกสงท

ตองการเขาซอดวยเงนสด รวมทงซอทนารอบขางดวยเงนสดเพอขยายการทำานาจากทดนมรดก 20 ไรเศษมาเปน 100

กวาไรในวนน

ชวตคนปลกขาวของชยพรเปนไปตามธรรมชาตแบบ

ชาวนาเดมๆทใชสารเคมเรงผลผลต เขาเรมทำานาเมอป

2525 เมอถงชวงเกยวเกบทนา 20 ไรไดขาวเพยง 13

เกวยน ผลการบากบน หลงขดหลงแขงมาทงป กลบ

ไดบทสรปชวตชาวนาทวๆไป คอ ยงทำากยงจนลง จน

แทบเสยนา แลวมาขายแรงงานรบจางในเมองกรงเปน

รายไดเสรมยงชพเลยงครอบครว

“ผมลมมาเยอะเหมอนกน” ชยพร บอกดวยชมเสยง

ทองถนคนสพรรณบร ผเพยรพยายามหาหนทางตงตว เขาเคยลมเหลวกบนากงและสวนผลไมคละชนด เพราะสนำาไมไหว

คนตนแบบ

12

จงยอนกลบมาเปนชาวนาตามรอยพอ

“ทำานาเคมมา 20 กวาไร ไดขาว 13 เกวยน จำาไดแมนเลย ขายไดเกวยน

ละ 2,000 บาท ขาดทนยบ เลยไปสมครเปนผชวยผใหญบาน คดวาจะได

เบกเงนคาเรยนลก เพราะมองอนาคตแลววาไมมปญญาสงลกแน”

จดหกเหชวตชาวนาของชยพรเรมเมอป 2533 เขาโละวธการทำานาตามแรงจงใจของทนนยมทสงเสรมใหใชสารเคม เขาเดนนอกกรอบของ

ชาวนาหวานปยเคม แลวหนมาใช “ระบบเกษตรอนทรย” ตามคำาแนะนำา

ของ “เดชา ศรภทร” จากมลนธขาวขวญและผนำาโรงเรยนชาวนา ซงมาขอ

ทดลองการทำานาดวยสารอนทรยบนทนา 5 ไรของพอ

นบจากนนมา ชยพรเกบเกยวขาวไดเปนกอบเปนกำา ขายไดราคาไมเคย

ขาดทน ชวตเรมมอนาคตเพราะมรายไดมากขนถงหลกลานบาท เมอสนฤด

การผลตป 2550 เขาขายขาวได 2 ลานบาทเศษ ในฤดทำานาป 2551 ขาย

ไดอกลานกวาบาท รายไดจากนำาพกนำาแรงเชนน เขาไดรบตดตอกนมาหลาย

ปจนมเงนสะสมเหลอใช มฐานะมงคง มนคง ใชชวตในวนวางพาลก ๆ ออก

ไปหาของกนอรอย ๆ นอกบาน

ชยพร สรปฐานะอนมงคงและชวตเตมไปดวยความสขวา เกดจากการทมเททำานาโดยสจรต ไมเอาเปรยบดน ไม

เอาเปรยบนำา คดซอ ขยนขนแขง และมสองมอหยาบกรานจากทำางานหนกเชนชาวนาทวๆไป เขาถอดชวตชาวนายอน

หลง เปรยบเทยบวธการทำานาเคมกบนาอนทรย ไดอยางนาสนใจวา เบองหลงความสำาเรจในชวตนนมาจากการตดสนใจ

ใชสมนไพร “สะเดา”สกบเพลย จนทำาใหไดขาวเตมเมดเตมหนวย

“ในป 2531 เพลยกระโดดสนำาตาลอาละวาดหนก แถวบานเราโดนกนหมด พอดอาจารยเดชา ศรภทร ทำาเรองนา

อนทรยและใชสมนไพร มาขอทำาแปลงทดลองปลกสมนไพร พอกแบงนาให 5 ไร ดวยความเกรงใจ อาจารยกเรมทดลอง

ใชสะเดาสกบเพลย เครองไมเครองมอเยอะ ผมกไปชวยอาจารยฉด กฉดไปยง

งน เราไมไดศรทธาอะไร แตปรากฏวาแปลงนาทสารเคมเสยหายหมด สวน

แปลงนาทฉดสะเดากลบไมเปนอะไร”

“ผมเรมจะเชอแลว แตกยงไมเตมรอย เลยเอามาทำาในนาของผมเอง

ซงปนนชาวนาโดนเพลยกนเยอะมาก หนวยปราบศตรพชจงหวด เขาเลยเอา

ยาทผสมสารเคมมาแจก ผมกลองเอามาใช โดยแบงวาแปลงนานฉดสารเคม

แปลงนานฉดสะเดา ซงผลกปรากฏออกมาวา แปลงนาทฉดสะเดาปลอดภยด

เกบเกยวขาวกด แตแปลงทฉดสารเคมตายหมด”

นบแตนนมา พรชยเชอวถทำานาอนทรยดวยสมนไพรสนท แลวลงมอ

ทดลองเอง เขาหกกงกานสะเดามาใสครกตำา

13

“ภรรยากบนวาทำาไปทำาไมเสยเวลา แตผมรน คอยงไงกขอลองหนอย กเอาไปฉดแลวขาวกไดเกยว ผลผลตกออก

มาดเกนคาด ทนชาวบานกแหมาขอสตรเอาไปทำาบาง แตกไมคอยมใครประสบผลสำาเรจ เพราะเขาใชสมนไพรคกบยาเคม

บางคนใชเคมจนเอาไมอยแลวถงหนมาใชสะเดา พอมนไมไดผลทนตาเหน กกลบไปใชสารเคมกนเหมอนเดม” เกษตรกร

ดเดนสาขาอาชพทำานา กลาว

การคดตนทนของเขา ลงทนเตมทตกไรละ 2,000 บาท ในขณะทขายไดเกวยนละไมตำากวา 8,000 บาท หลง

จากเขาทำานาอนทรยไดเพยง 3 ป มเงนเหลอมากกวา 6 ป ทหวปกหวปำากบปยยาเคม

ในวนน นอกจากชยพรดำาเนนชวตอยกบทงนาตามปกต แตเขายงรบเชญเปนวทยากรตามมหาวทยาลยตางๆ ไป

ใหความรกบชาวนาคนอนๆดวย เขาใหคำาปรกษากบผทมปญหาและสนใจในวถเกษตรอนทรย ทมาขอคำาปรกษาแทบจะ

ทกวน

“ใครวาทำานาแลวจน...ไมจรงหรอก” ชยพรยนยนหนกแนนซำาอก สำาคญตรงทตองทำานาแบบ “ใชสมอง” ไมใชทำา

นาแบบเปน “ผจดการนา” สถานเดยว

“ถาเปนผจดการนาละจนแน มมอถอเครองเดยวโทรสงตามกระแส มนาอยางเดยวทเหลอจางเขา เรมทำาไรหนง

กตองมพนกวา ตงแตทำาเทอก ทำาดน ไปยนหวาน เฉพาะไดแคตนนะ ยงไมรเลยวาจะไดเกยวไหม จากนนตองฉดยาคม

หญา ใสปยอกหลายพน”

“ของเราตนทนไมกสตางค อาศยวาตองละเอยดออน ตองรกษาธรรมชาต แลวกตองเปนลกจางตวเอง ไมใชผ

จดการ พอไปพดกบเขา เขากบอกนาเขานอย แลวกเชาเขา ทำาอนทรยไมไดหรอก ผมกบอกวาเมอกอนผมกเชา ทำาไม

ยงทำาได ทำาจนมเงนซอนา เขาไมคดยอนกลบไงวา สมยปยาตายายทำานา มนมยาทไหนละ คนโบราณยงไดเกยว ของเรา

ยงด มสะเดาใหฉด สมยโบราณมทไหนละ”

“ไอบางคนเหนขาวเราเขยว กบอกวาคงแอบใสปยกลางคนละมง แหม! กลางวนยงไมมเวลาเลย จะมาใสปยกลาง

คน มาฉดใหงมนเอาตายเรอะ” ชยพร กลาว

ทกครงทขายขาวได เขาจะนกถงบคคลทนำาเอาวธเกษตรอนทรยมาใหเขาไดรจก และปรบใชในทนาของเขา จนม

เงนเหลอเกบ ... “ถาผมไมไดเจออาจารยเดชากคงไมไดเกดหรอก คงไมไดสงลกเรยนปรญญาโท...ลกมาทเอาเงนคาเทอม

ทละ 40,000 – 50,000 บาท กยงเฉย ๆ เรามให”

ทกวนน ชยพรยงทำานา พรอมๆกบหาลทางขยายทนาออกไปใหมาก เขาบอก

วา “ทำาไปเถอะ ทำาไปเรอย ๆ ทำาเพลน ๆ

ไมขาดทนหรอก ทำานานะ มแตกำาไร บอกกบตวเองวาถาฤดนไดรอยกวาเกวยน

จะขอโบนสทอง 10 บาท บอกอยางนกเลยตองขยนฉดฮอรโมน ทำาดน ทำา

จปาถะ แลวกได”

ชยพร สามารถลบคำากลาวทวา “ทำานามแตจน” ไดสำาเรจ จนชวตมสข

สามารถดำาเนนชวตตามแบบวถสงคมสมยใหมไดไมเดอดรอน

แตเบองหลงความสำาเรจ อยทขยน ประหยด ลงมอปฏบตเอง และท

สำาคญคอ เชอมนในระบบทำานาแบบเกษตรอนทรย ไมใชสารเคม

14

วรลกษณ ศรใย

ทมา ศนยขาว TCIJ

เปดหมบานจดการนำาเปนของตวเอง ทกง อ.แมวงก จ.นครสวรรค ใกลทสรางเขอนแมวงก ชาวบานรวมกนฟนปา

จากภเขาหวโลน จนสรางฝายไดถง 149 ฝาย และมนำาประปาภเขา ใชไดกวา 200 หลงคาเรอน แถมยงทำานาได 2 ป

ถง 7 ครง สรางรายไดใหชาวบานตลอดทงป มระบบจดการทดจนชมชนเขมแขงขน

นายณรงค แรงกสกร ประธานเครอขายแมวงกชมชนคนรกษปาเขาแมกระท กลาวถงการจดการนำาโดยชมชน โดย

รปแบบนนเรมขนทบานธารมะยม จากการรกษาปา แตเดมนนเขาแมกระทเปนเขาหวโลนตนไมบนภเขาถกตดโคนไปหมด

ตอมาป พ.ศ.2539 การปโตรเลยมแหงประเทศไทย หรอ ปตท. ในขณะนน เขามาทำาโครงการปลกปาถาวรเฉลมพระเกยรต

ประมาณ 13,000 ไร และหลงจากนนสถาบนสงแวดลอมไทยไดเขามาชวยจดตงกลมชาวบานเพอดแลรกษาปา

จากนนป 2543 ปาเรมฟนตว ลำาธารทมาจากปาเรมมนำาไหล หลงจากแหงมานาน ชาวบานจงเรมขนไปทำาฝาย

ชะลอนำาบนเขาเพอกกเกบนำา และไดงบประมาณจากองคการบรหารสวนจงหวดนครสวรรค 25,000 บาท เพอทำาฝาย

ชะลอนำาเพอใหชาวบานมนำาใช

ประธานเครอขายฯกลาววา เครอขายแมวงกชมชนคนรกษปาเขาแมกระท ไดรวมกนคดและวางแผนจดการระบบ

นำาในพนท โดยสรางฝายเลกๆ ชะลอนำาในหมบาน

ทงหมด 6 ตว และของบประมาณจากโครงการ SIP

หรอโครงการลงทนเพอสงคม ตอทอประปาจากภเขา

ไปยงทกบานกวา 200 หลง ทกบานจะไดใชนำา โดยไม

ตองไปรองนำาประปามาใช โดยตดมเตอรนำาทบานทก

หลง และเกบคานำาหนวยละ 3 บาท ใชงบประมาณ

ทงสน 800,000 บาท

“เราใชเงนจากโครงกา SIP ประมาณ 800,000

บาท ตอทอประปาจากภเขาไปบานทกหลงและตด

มเตอรนำา เกบคานำา 3 บาทตอหนวย บานหลง

หนงจะเสยคานำาเดอนละประมาณ 30 บาท วดกบ

ดลยภาพชมชน

หมบานรกษาปา-จดการนำา ไมมเขอนกมนำาใชตลอดทงป

15

โรงเรยนชมชนจะใหใชฟร สวนฝายตอนนมทงหมด 149 ฝาย ฝายทอยบน

เขาเปนแรงงานชาวบาน และเราใชวธใหคนทมาดงานการจดการนำาหมบาน

เรา ขนไปสรางฝายใหดวย”

สวนนำาทเกบคาการบรการคอ นำาทใชเพอการอปโภค บรโภค สวน

นำาทใชในการทำานานน จะใชวธสรางฝายชะลอนำาจากลำาธารเพอเกบนำา

ไวใช บางพนททอยใกลจากลำานำาจะใชวธขดบอเพอกกเกบนำา ซงตงแตป

2543 เปนตนมา บานธารมะยมไมเคยขาดนำา มนำาใชตลอดทงป ชาวบาน

สามารถทำานาไดปละถง 3 ครง บางครง 2 ป ได 7 ครงกม นอกจากน

ยงมชาวบานทปลกมนสำาปะหลงดวย ทใชนำาจากลำาธาร

นอกจากการบรหารจดการนำาใหชาวบานไดมนำาใช และทำาไรทำานา

แลว สงทนาสนใจและทำาใหหลายพนทขอมาดงานทบานธารมะยมคอ กำาไร

ทไดจากการจดการนำา

นายณรงคเลาใหฟงวา เงนทไดจาการเกบคานำาจากชมชนนน จะ

มาตงเปนกองทนเพอใชเปนสวสดการดานตางๆ เชน ทนการศกษาใหเดก

นกเรยน คนชรา ใหกยมเวลาทมบานใครมคนเจบปวยกะทนหน ซอมแซม

ฝายทอนำา และคาใชจายทเปนประโยชนกบชมชน ซงจะมการตกลงกนใน

ทประชม ทกวนท 9 ของเดอน จะมการประชมหมบาน

“อยางผมออกไปประชมนอกอำาเภอจะได 200 บาท ถาไปใกลๆจะ

ได 100 บาท เราตกลงกนวาเมอไปประชมมาแลวตองกลบมารายงานให

ทประชมรบรวาเนอหามอะไรบาง ทำาใหทกคนอยากไปประชม เพราะอยาก

จะรเรองกลบและไมไดไปฟร ไดคาเดนทางดวย เวลามจดหมายเชญประชม เราจะผลดกนไปไมมใครเกยง”

นอกจากเงนจากคานำาแลว บานธารมะยมยงมรายไดจากนาแปลงรวมของหมบานทมอย 2 ไร ซงนา 2 ไรน ใชนำา

ทลนจากหอเกบนำาทสรางไว เพอพกนำาทเหลอจากการใชสอย ทกปจะมนำาลนออกมา นำาทลนนจะใชทำานา เปนนาทเปน

พนธขาวแมพนธสามารถขายไดเกวยนละ 20,000 บาท เงนสวนนจะเขากองทนสวสดการของหมบาน และพนธขาวบาง

สวนชาวบานจะขอไปปลก ซงจะไดบานละ 1 ไรตอป ซงรบประกนวาปนนเขาจะไดเงนจากการขายขาว 20,000 บาท

เราพดคยกน แบงนำากนใชนำาใหเกดประโยชน ทำานา ใชในครวเรอน ผลทไดกลบมาจะคนไปสชมชน

ประธานเครอขายแมวงกฯ กลาวดวยวา ใครๆกอยากไดนำาเพอทำานาทงนน “ถามวาอยากไดเขอนไหม ผมอยากได

เพราะผมอยากไดนำา แตผมไมอยากไดเขอนขนาดใหญ อยากไดแบบเลกๆ ใหมทงตนนำา กลางนำา ปลายนำา เพยงแตตอง

มการจดการบรหารใหด จะมนำาใหใชทงป โดยไมตองสรางเขอนใหญ”

อยางไรกตามความสำาเรจของหมบานธารมะยม เปนตนแบบทด ซงขณะนมหมบานอก 10 แหง ไดดำาเนนการการ

จดการนำาในรปแบบเดยวกน เชน บานมอสวรรค บานวงชมพร บานทงรวงทอง บานถงแดง บานเขานางฟา บานใหม

ศรนคร บานปางมะละกอ บานหนดาด บานทรพยมาก และบานปางชย ในวนท 17 ของทกเดอนคณะกรรมการของ

หมบานเหลาน จะประชมรวมกนในการบรหารจดการนำา วาบานไหนมปญหาอะไร มการใหคำาปรกษาแนะนำากน

.

16

โดย สฤณ อาชวานนทกล

ทมา ไทยพบลกา

ในป 1973 หนงสอเลมเลกๆ เลมหนงสรางแรงสนสะเทอนทวโลกสบมา

จนปจจบน โดยเฉพาะในหมบปผาชนผมองเหนภาพหายนะจากระบบบรโภค

นยมเตมสบรออยในรนเหลนทยงไมเกด

หนงสอเลมนนคอ “Small is Beautiful” เขยนโดยนกเศรษฐศาสตรนอก

กระแสผสนใจเศรษฐศาสตรแนวพทธ นาม อ.เอฟ. ชมกเกอร ไดรบความ

สนใจอยางลนหลามรวมทงในสงคมไทย หนงสอเลมนไดรบการแปลครงแรก

ใน พ.ศ. 2524 โดย สมบรณ ศภศลป ในชอ “จวแตแจว: เศรษฐศาสตร

เชงพทธ” ตอมาใน พ.ศ. 2549 ไดรบการแปลใหมอกครงในชอ “เลกนนงาม:

การศกษาเศรษฐศาสตรโดยใหความสำาคญกบผคน” สำานวนแปล กษร ชพ

เปนสข โดยม วระ สมบรณ เปนบรรณาธการแปล

สารหลกของชมกเกอรคอ “มนษยสมยใหมมไดถอวาตนเปนสวนหนงของ

ธรรมชาต แตกลบเหนวา ตนเปนพลงภายนอกทจะครอบครองและพชต

มน” เขาเสนอวากาวแรกสทางออกจากมโนทศนทอนตรายน คอการมอง

เหนสจธรรมทชมกเกอรเรยกวา “มนษยนนเลก และดงนน เลกจงงาม” เขา

สนบสนนการกระจายอำานาจในทกมต และเสนอวาองคกรขนาดใหญจะทำางานไดด (และไมเบยดเบยนธรรมชาต) กตอ

เมอมนทำาตวเหมอนองคกรเลกๆ ทเชอมโยงกนเทานน

ความคดของชมกเกอรเรอง “เลกนนงาม” ชกจงใหเขาประดษฐคำาวา “เทคโนโลยขนกลาง” (intermediate

technology) ขนมาอธบายเทคโนโลยทมขนาดเลก เปนมตรกบสงแวดลอม และชมชนทองถนควบคมเองได

เกอบ 40 ป นบตงแต “เลกนนงาม” นาเสยดายวาผทเลอมใสในแนวคดของเขาจำานวนมากยงไมไวใจวทยาศาสตร

และเทคโนโลยสมยใหม จนมองไมเหนวา “เทคโนโลยขนกลาง” ทสรางพลงของ “เลกนนงาม” ไดอบตขนแลวมากมาย

บนเครอขายอนเทอรเนต (ซงนบเปน“เทคโลยขนสง” ในแงทตองอาศยโครงขายพนฐาน)

หนงในวงการใหมทใชเทคโนโลยขนกลางบนเนตอยางทรงพลง คอ “การระดมทนจากมวลชน” หรอทฝรงบญญต

ศพทใหมวา “crowdfunding”

การระดมทนจากมวลชน หมายถงการระดมทนจากผใชเนตผานอนเทอรเนต โดยรวบรวมเงนจำานวนไมมากจาก

แตละคน (เชน 5 ปอนด) ทอยากสนบสนนโครงการทตนชอบ ไมวาจะเปนงานสรางสรรค (เชน Kickstarter), เงนก

การระดมทนจากมวลชน (crowdfunding)

: เลกนนงาม และประชาธปไตยของการเงน

บทความ

17

ไมโครเครดต (เชน Kiva) หรอแมแตโครงการพลงงาน

หมนเวยนระดบชมชน (เชน Abundance Genera-

tion)

เวบ crowdfunding บางเวบประสบความ

สำาเรจสงมาก ยกตวอยางเชน ตงแตกอตงในป 2005

เวบ Kiva มสมาชกกวา 760,000 คน สมาชกทงหมด

ปลอยกไปแลวกวา 310 ลานเหรยญสหรฐใหกบ

สถาบนไมโครไฟแนนซ 144 แหง ใน 58 ประเทศ โดย

มอตราหนเสยเพยงรอยละ 1.1 เทานน สวนเวบนอง

ใหมกวาอยาง Kickstarter เวบในฝนของคนทำางาน

สรางสรรคทกประเภท ตงแตศลปะ ดนตร หนงสอ การตน ไปจนถงเกมและงานออกแบบ กชวยระดมทนไปแลวกวา

100 ลานเหรยญ ในชวงเวลาไมถง 3 ป นบตงแตกอตงในเดอนเมษายน 2009 โดยมโครงการทขอระดมทนรวมกวา

30,000 โครงการ ในจำานวนนเกอบครงคอรอยละ 46 ระดมทนไดตามเปา

หวใจแหงความสำาเรจของทง Kiva และ Kickstarter คอ ความชดเจนของเปาประสงค และการมกลไก (ทงสวน

ทเปนโคดคอมพวเตอร และสวนทเปนการบรหารจดการ) สราง “ความนาเชอถอ” ใหผใชรสกเชอมนวาเงนทใหเปลาหรอ

ใหยมไปนนจะไมถกยกยอก ใชผดวตถประสงค หรอสญเปลา

ในกรณของ Kiva ซงใหเราปลอยกปลอดดอกเบยครงละ 25 เหรยญสหรฐ ใหกบผประกอบการขนาดจวในประเทศ

กำาลงพฒนา กลไกสรางความนาเชอถอประกอบดวย

1) การท Kiva เลอกเฟนสถาบนไมโครไฟแนนซทวโลกทมชอเสยงมาเปนพนธมตร เวบนไมไดใหเราปลอยกกบ

ผประกอบการโดยตรง แมเราจะเลอกจากรายชอและธรกจของพวกเขา แตในความเปนจรงเราปลอยใหสถาบนไมโคร

ไฟแนนซพนธมตรนำาไปปลอยตออกทอด หนง และ

2) รายงานความคบหนาการใชเงนกของผประกอบการขนาดจวเปนระยะๆ ผานเวบและอเมล ใหเจาหนรายยอย

ไดตดตาม โลงอกวาไมถกโกง และรวมลนไปกบธรกจของผประกอบการ

Kickstarter แตกตางจาก Kiva ตรงทไมไดของแวะกบไมโครไฟแนนซ ดงนนจงไมตดเงนเราทนท แตจะใหเราเลอก

กอนวาชอบโครงการสรางงานสรางสรรคโครงการไหน โดยดจากคลปวดโอและรายละเอยดบนเวบ เลอกแลวกสญญา

(pledge) วาจะสนบสนน ไมวาจะเปนลกษณะ “จองซอ” (pre-order) อยางชดเจน เพราะผสนบสนนจะได “ของ” หลง

จากทโครงการสำาเรจลลวง เชน หนงสอ ตวดภาพยนตร ซดเพลง ฯลฯ หรอเปนลกษณะเงนใหเปลามากกวา (เพราะผ

สนบสนนเพยงแตรสกดทไดสนบสนนงานสรางสรรคดๆ โดยไมหวงสงตอบแทน)

กลไกสรางความนาเชอถอของ Kickstarter คอสวนผสมระหวางปจจยตอไปน1) การไมตดเงนผสนบสนนจนกวาผสรางงานจะระดมทนไดตามเปาทกำาหนด ภายในเวลาทกำาหนด ดงนนถา

โครงการทเราชอบระดมเงนไดตามเปาจากคนอนๆ อก 2,000 คน เรากจะรสกดวาไมนาจะถกโกง เพราะมเพอนรวม

18

ชะตากรรมอกมาก

2) การแบงเงนสนบสนนออกเปน “ชน” (tiers) โดยทผสรางงานสามารถกำาหนด “รางวล” สำาหรบแตละชนใหไม

เหมอนกน เชน ถาออกทนให 20 เหรยญ จะไดหนงสอหนงเลม ถาออก 50 เหรยญ จะไดหนงสอสองเลมพรอมลาย

เซน ฯลฯ

3) การสราง “เวท” ใหผสรางงานไดนำาเสนอความคดของตวเองอยางงายดาย นกพฒนาเกมอาจอพโหลดตวอยาง

กราฟฟกในเกมทอยากทำาเปนคลปวดโอใหคน อนด นกเขยนอาจทำาลงกไปทผลงานเกาๆ ของเขา ศลปนอาจอพโหลด

ตวอยางผลงาน ฯลฯ และ

4) การใชระบบตดเงนของ Amazon.com เวบอคอมเมรซทใหญทสดในโลก เปนระบบจายเงน พดงายๆ คอ กลไก

สรางความนาเชอถอของบรการระดมทนจากมวลชนนนจำาเปน เพราะตองมอะไรมาทดแทนความรความเชยวชาญของ

นกการเงนในระบบการเงน กระแสหลก ในโลกออนไลนทเออตอความเปนนรนาม

ยอนไปป ค.ศ. 2009 หลงจากทเขาเปดเวบไดไมนาน แยนซ สตรกเลอร ผรวมกอตงเวบ อธบายเปาหมายของ

Kickstarter ไวบนบลอกวา

“เปาหมายของ Kickstarter คอการมอบโอกาสใหพวกเราทกคนไดระดมทนทำาความคดใหกลายเปนความจรง เรม

จากคนทใกลชดเราทสด (เพอนๆ แฟนๆ และสมาชกในชมชน) และมนกเปนวธหลดออกจากกรอบการระดมทนแบบเดมๆ

– เงนก เงนลงทน ดลธรกจ เงนใหเปลาจากมลนธ – ใหเราไดคนพบวาเราทกคนสามารถสรางคณคาใหแกกนและกนได

ดวยการสรางสรรคผลงาน โดยไมตองมตวกลางคนไหนมากำาหนดวาเราตองสรางอะไร และตองอยใตเงอนไขอะไรบาง”

ในยคทสถาบนการเงนตวกลางอยางธนาคารกำาลงถกตงคำาถามจากสงคมดงขนเรอยๆ วา “เออสงคม” มากนอย

แคไหนอยางไร บรการระดมทนจากมวลชนอยาง Kiva และ Kickstarter กกำาลงสรางการเปลยนแปลงอยางนาตนเตน

และพสจนใหเหนวา “การเงนชมชน” นนถาตงใจออกแบบและจดการอยางดกสามารถโอบอมผคนและเออสงคมไดจรง

ไมวาจะเปนชมชนออฟไลน หรอชมชนออนไลนกตาม

กฎระเบยบทเออการระดมทนจากมวลชนถงแมจะไดรบความนยมมหาศาลและเตบโตเรวมาก วงการระดมทนจากมวลชนบนเวบกยงตองอาศยโครงสรางเชง

สถาบน โดยเฉพาะกฎหมายและกฏระเบยบทเอออำานวย เพอใหสามารถใชเครองมอการเงนทกประเภทไดอยางยดหยน

โดยไมตองพงพงสถาบนการเงน

เอม คอรทส ผเชยวชาญการระดมทนในทองถนชาวอเมรกน อธบายประเดนนอยางนาคดในบทความลงหนงสอพมพ

นวยอรก ไทมส เดอนกนยายน 2011 ความบางตอนวา

รฐบาลโอบามาสนบสนนการระดมทนจากมวลชน โมเดลการระดมทนทอาศยการ

รวบรวมเงนจำานวนเลกนอยจากคนจำานวนมากผานอน เทอรเนต การสนบสนนของรฐบาล

นนไมนาแปลกใจ เมอคำานงวาโอบามาไดเงนบรจาคขนาดเลกแตรวมกนมจำานวนมากเมอ

ครงลง เลอกตงประธานาธบด

การระดมทนจากมวลชนนาดงดดโดยสามญสำานก ดงดดทงนกอสรนยมชอบตลาด

เสรและนกตอสเพอชนชนแรงงาน มนจบโซเชยลเนตเวรกออนไลนเขากบการเงน นำา

19

เสนอโมเดลการเงนทเปนประชาธปไตยยงกวาในอดต เมอปจเจกสามารถออกทน

สนบสนนปจเจกดวยกนหรอธรกจทพวกเขาคดวาค ควรไดโดยตรง โดยไมตองผาน

ธนาคารหรอสถาบนการเงนตวกลางชนดอน

มนเปนการระดมทนแบบคนสคน (หรอทศพทในวงการเรยกวา P2P ยอจาก

person-to-person) ทเปนลกษณะของธรกรรมการเงนมานานนบพนป กอนทระบบ

การเงนแบบมตวกลางและแปลงสนทรพยเปนทนของเราจะปกหลก

แตอยาเขาใจผด : การระดมทนจากมวลชนในสหรฐอเมรกายงจดวาเปนการกศล

ไมใชการลงทน ในกรณของ Kiva

เจาหนรายยอยไดเงนคน (ถาหนไมเสย) แตไมไดดอกเบย สวนสมาชกของ Kickstarter กไดความสขทเหนโครงการท

พวกเขาชอบเกดขนจรง ถาไมนบรางวลทผสรางตอบแทนให เหตผลคอถาหากเวบไซตทงสองยอมใหสมาชกไดผลตอบแทน

จากเงนทออก พวกเขากจะตองอยใตกฎหมายระดบมลรฐและรฐบาลกลางวาดวยการขายหลก ทรพย

ภายใตกฎหมายเหลานซงสวนใหญออกในทศวรรษ 1930 เวบไซตทงสองจะตองจำากดการระดมทนใหเหลอแต

เศรษฐเทานนทลงทนได เพราะสำานกงานคณะกรรมการกำากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) อเมรกนมองวาม

แตคนกลมนทรบความเสยงได หรอไมอยางนนกตองผานกระบวนการจดทะเบยนหลกทรพยยดยาว ไมคมคาเลยเมอคำานง

วาจะระดมทนคนละไมกเหรยญ

ถาอยากดโลกทเปนไปได ลองหนไปดองกฤษ ประเทศซงกฎหมายหลกทรพยเอออำานวยตอการระดมทนจากมวลชน

และบรษทเกดใหมหลายแหงกกำาลงแขงกนชงตำาแหนงเฟซบกแหงการเงน เวบ Funding Circle บรษทเกดใหมในลอนดอน

ระดมทนไดเดอนละกวา 2.3 ลานเหรยญใหกบธรกจขนาดยอม ใหผใชเนตลงทนขนตำาแค 30 เหรยญสหรฐ และสงมอบ

ผลตอบแทนเฉลยรอยละ 7.3 หลงหกคาธรรมเนยม ทนเหลานออกในรปเงนก บรษทเกดใหมอกสองแหงกำาลงประยกต

ใชโมเดลนกบการซอหนในบรษท ขนาดยอม

ในสหรฐอเมรกา กฎหมายทลาหลงกำาลงตดโอกาสธรกจเอกชนขนาดยอมไมใหเขาถงทน พวกเขาเหลานถกธนาคาร

และภาคการเงนละเลย การแกกฎระเบยบจะทำาใหผประกอบการเขาถงนกลงทนธรรมดาๆ และเสนอผลตอบแทนไดอยาง

งายดายกวาเดมมาก

ประธานาธบดโอบามาเสนอใหยกเวนกฏการเปดเผยขอมลและกระบวนการเสนอขาย ใหกบการระดมทน 1 ลาน

เหรยญหรอนอยกวา สวน แพทรค แมคเฮนร ส.ส. จากพรรครพบลกน เสนอรางกฎหมายใหบรษทระดมทนจากปจเจก

รวมกนไดถง 5 ลานเหรยญสหรฐ โดยนกลงทนแตละคนตองออกเงนไมมากกวา 10,000 เหรยญ หรอรอยละ 10 ของ

รายได แลวแตวาอะไรตำากวา

หลายคนกงวลอยางมเหตมผล ก.ล.ต. จะตองสรางสมดลใหไดระหวางพนธกจเออการลงทน และพนธกจปกปอง

นกลงทน และเรากรดวามคนขโกงมากมายบนอนเทอรเนต ยงไปกวานน ภาคธนาคารมแนวโนมจะตอตานมาตรการ

สนบสนนการระดมทนจากมวลชน เพราะมนตดพวกเขาออกจากสมการ แตประโยชนทจะเกดนนสงกวาความเสยงมาก

จำานวนเงนทออกทละนอยแปลวานกลงทนแตละคนรบความเสยงไมมาก และขอมลทกวนนกเขาถงกนไดอยางแพรหลาย

และฟร มากกวาในทศวรรษ 1930 ตอนทกฎระเบยบถกเขยนขน

นคอนวตกรรมแบบทเราควรสนบสนนหรอมใช? การระดมทนจากมวลชนสรางทนใหกบธรกจขนาดยอมทสราง

งาน ไมเหมอนตราสารอนพนธทซบซอนและโปรแกรมคาหลกทรพยความเรวแสง

ขาวประชาสมพนธ

หวงเวลาแหงการเปลยนผานในแตละยค

สมยตองอาศยการปรบเปลยนกระบวนทศน

ขนานใหญ กระบวนทศนทกอใหเกดการปรบ

เปลยนรวมถงการปฏรปสงใดๆ ทเปนอยใหดขน

และดำารงอยเปนกระบวนทศนใหมในสงคมตอ

ไป

ปจจบน ประเทศไทยกำาลงมาถงชวงเวลาท

มการเปลยนแปลงในแทบทกดานทกมตเปนการ

เปลยนแปลงทมความรนแรง รวดเรว และตอ

เนอง ทงการเปลยนแปลงภายใน กลาวคอความ

ขดแยงและแบงแยกทางการเมอง สภาพปญหา

เกาทไมไดรบการแกไขและปญหาใหมอนซบซอนถงโถมเขาสสงคม รวมถงการมจตสำานกเพอชาตบานเมองเรมถดถอย

ความออนไหวในการเผชญกบวกฤตครงแลวครงเลา สะทอนประเดนปญหาดานความมเสถยรภาพ ความยงยน

และความมนคงปลอดภย วกฤตทเกดขนทงหมดน ลวนเกดจากผลพวงนโยบายการพฒนาของรฐทชมงเนนผลประโยชน

ระยะสน ละเลยความรทเปนภมปญญาไทย ขอเสนอและนโยบายสาธารณะของภาคประชาชนทเออใหเกดการพฒนาท

สมดลแบบบรณาการ

20

โครงการผนำา-นำาการเปลยนแปลง (Leadership for Change)

“ปญญาเพออนาคต”

21

สมมาชพ ภมปญญาโบราณทกลบมานำาสมยใน

บรบทใหม โดย “สมมาชพ” คอ “วถชวตและสงคมท

ดงาม” และวถชวตและสงคมทดงาม เปน “จตสำานก

ใหมของการพฒนา” เพอความเปนอยรวมกนอยาง

สนตอยางมนยของการเตบโตดานเศรษฐกจ สงคม

และสงแวดลอมทถงพรอมดวยความสมดล กลาวอก

นยหนง สมมาชพ คอแนวทางการพฒนาใหม

ดวยการเลงเหนถงความสำาคญและตระหนกถงความจำาเปน ในการสรางความรบผดชอบรวมกนระหวางภาคประชา

สงคม ชมชน ทองถน ดงทกลาวมาขางตน และปณธานในการสรางสมมาชพเพอสงคมอดมสขทยงยน ดวยเหตน มลนธ

สมมาชพ จงจดใหมหลกสตรฝกอบรมผนำา-นำาการเปลยนแปลง (Leadership for Change) ภายใตหวขอ “ปญญา

เพออนาคต” เพอใหผคนในระดบผนำาสงคม และผนำาในระดบพนท ทองถน ไดเกดการทบทวนอยางมสตเรยนรรวมกน

จากการปฏบต กอเกดความคด ขอเสนอแนะ และกระตนเตอนสต

ในภาคสวนทเปนรากฐานสำาคญของสงคมใหตระหนกถงการหาแนวทางแกไขปญหาบานเมองอยางถกตอง กอเกด

เปนทางออกในการขบเคลอนเชงสรางสรรครวมกนแบบบรณาการ ตลอดจนนำาไปสการขยายผลในมตทางดานปญญาส

การปฏบตอยางถกตองดวยหวใจของความเปนมนษยรวมกน

โครงการอบรมผนำา-นำาการเปลยนแปลง (Leadership for Change) ไดดำาเนนการอบรมมาแลว ๒ รน มสมาชก

ในแตละรนกวา ๑๕๐ ชวต สำาหรบรนท ๓ ทกำาลงจะเปดบานตอนรบสมาชกใหมเขารวมกจกรรมตดอาวธทางปญญาใหกบ

ผนำารนใหม และกระตนเตอนสตทกภาคสวนของสงคม ใหตระหนกถงการหาแนวทางแกไขปญหาบานของเมองอยางถก

ตอง รวมถงการรวมมอกน เสนอทางออก ผลกดนการปรบเปลยน หรอเปลยนแปลงประเทศไทย ดวยปญญาเพออนาคต

โดยวทยากรมากความสามารถ อาท ศ.นพ.ประเวศ วะส ดร.สมคด จาตศรพทกษ นพ.มงคล ณ สงขลา ดร.สวทย

เมษนทรย และวทยากรจากหลากหลายสาขาอาชพ ถงเวลาตอยอดความคดทางปญญา

พบการเปลยนแปลงทคณสามารถสรางเองได เปดรบสมครตงแตบดนถง ๑๕ มถนายนน อบรมทกวน

เสาร-อาทตย เรม ๑๔ กรกฎาคม – ๙ กนยายน ๒๕๕๕ ณ หองประชมยงทอง ๑ สมาคมธรรมศาสตร

ในพระราชปถมภ และหองประชมขาวสด บรษทมตชน จำากด (มหาชน)

รวมตดอาวธทางปญญา ใหกบผนำารนใหม รเทาทนทางรอดและคนหาทางเลอกเพอการพฒนาอยางยงยน Down-

load รายละเอยดและใบสมครพรอมสอบถามขอมลเพมเตมไดท มลนธสมมาชพ โทร. ๐๒-๙๓๖๖๖๑๓, ๐๘๕-๐๕๘๙๘๗๗,

๐๘๙-๘๑๔๔๓๐๙ หรอ sammachiv@gmail.com พรอมตดตามขาวสารความเคลอนไหวไดท www.right-livelihoods.

org, www.sammachivonline.com และ Facebook สมมาชพ22