გიორგი მაჭარაშვილი, ქართული...

26
ქქქქქქქ ქქქქქქქქქქქქ ქქქ ქქქქქ ქქქქქქქქ ქქქქქქქქქქ ქქქქქქქქ 1

Upload: giorgi-macharashvili-

Post on 25-Nov-2015

142 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

აღნიშნული მოხსენება წარვადგინე ივანე ჯავახიშვილის ხსოვნისადმი მიძღვნილ სტუდენტთა ყოველწლიურ სამეცნიერო ფორუმზე გასატანად. თსუ ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის საბჭომ (31/03/2014) იგი დაიწუნა.

TRANSCRIPT

() (31/03/2014)

, . , , , . . . , : , . -11 : - - . : -11 , , - , , . -11 - . . , , : , . , . , . , , , . , . . , , , ( ). , . , , . , , . , , . , , . , : , , , , . , . , , . , , , . : , , , , , , , . . . , 2013 . , , , - , . . .

()

qarTuli hagiografiis ori Zegli dasavlel qristianTa Sesaxebgiorgi maWaraSviliTsu doqtoranti

warmodgenil moxsenebaSi Cven ganvixilavT didi sqizmis epoqis ori qarTuli hagiografiuli Zeglis cnobebs dasavlel qristianTa Sesaxeb. es Zeglebia: cxoreba iovanesi da efTmesi~ da cxoreba giorgi mTawmidelisa~. aRniSnul TxzulebebSi metad sagulisxmo cnobebi aris mocemuli dasavleli qristianebis Sesaxeb. ioanesa da eqvTimes cxovrebis~ XIV Tavidan vigebT, rom qarTvel saeklesio moRvaweebs mniSvnelovani wvlili miuZRviT aTonis mTaze italieli benediqtelebis damkvidrebaSi. maT leon didi romaeli beri mis mowafeebTan erTad Seikedles iveronSi (sixaruliT Seiwynares da evedrebodes aqa yofasa... rameTu eneba, raTamca erTgan iyvnes monastersa Sina~). qarTvelebi aseve daexmarnen italielebs aTonze sakuTari monastris aSenebaSi (Cuen giyidoT adgili da yovliTave samriTa SegewineT~ _ uTxres maT leon romaels. da TanadgomiTa mamaTa CuenTaTa, _ leonma, srul-yo yovelive saqme Senebisa~) [abulaZe 1967: 66]. aranakleb sainteresoa giorgi aTonelis cxovrebaSi~ arsebuli cnobebi. hagiografiuli Zeglis XXV TavSi moTxrobilia bizantiis saimperatoro karze gamarTuli Sexvedris Sesaxeb, sadac saxelganTqmulma qarTvelma berma ganacxada, rom romaelebSi eresi arasodes Sesula (hromTa, vinaTgan erTgzis icnes RmerTi, arRara odes midrekil arian da arca odes wvaleba Semosrul ars maT Soris~) [abulaZe 1967: 178-179; lolaSvili 1994: 237-238; Peeters 1923: 138].sayuradReboa qronologia: XI saukunis dasawyisSi, maSin, roca aTonis mTaze moRvawe qarTveli da italieli benediqteli berebi axali damegobrebuli iyvnen, dairRva eklesiuri erToba romsa da aRmosavleTis sapatriarqoebs Soris daiwyo sqizma [... 1999: 47-48; 1975: 89-115; 1877: 113-114]. xolo giorgi aTonelma, arsebuli sqizmis miuxedavad, bizantiis imperators ganucxada, rom dasavlel qristianebs arasodes gadauxveviaT marTali rwmenisgan.mecnierTa mniSnelovanma nawilma am faqtebis safuZvelze miiCia, rom qarTvelebi kaTolikur roms uWerdnen mxars. magaliTad, korneli kekeliZe fiqrobda, rom saqarTvelo ar iziarebda saberZneTis rigoristul Sexedulebebs romaelTa eklesiis Sesaxeb, xolo akademikos elene metrevelis azriT, qarTvelebi iCendnen simpaTiebs laTini berebisa da kaTolikuri sarwmunoebisadmi [kekeliZe 1957: 139; metreveli, 1998: 98]. msgavsi Sexedulebebi aqvT gamoTqmuli aseve akaki baqraZes, murman papaSvils, nugzar papuaSvils, lela patariZes, alban baTlersa da sxva avtorebs [baqraZe 1988: 13-14; papaSvili 1995: 63, 68-69; papuaSvili 2001: 5; patariZe 2005: 35; Butler... 1997: 211]. mocemul sakiTxTan dakavSirebiT gansxvavebuli azric arsebobs: aleqsandre lebedevi, porfiri uspenski, mixeil sabinini, kirion meore, anania jafariZe, gvanca koplataZe, grigol ruxaZe da sxva avtorebi weren, rom qarTvelebs marTlmadidebeli berZnebis analogiuri pozicia hqondaT da isinic emijnebodnen kaTolicizms [ 1998: 181; 1873: 43-44; sabinini 1882: 415; kirioni 1895: 1; 1910: 28; jafariZe 1998: 12; koplataZe... 1997]..amrigad, mecnierTa erTi nawilis azriT, didi sqizmis epoqaSi qarTvelebi kaTolicizmisken ixrebodnen, xolo meore nawili miiCnevs, rom isini marTlmadidebel berZenTa sarwmunoebrivi Tanamoazreni iyvnen. romeli azri aris marTebuli? SevecadoT, gaverkveT viTarebaSi. Tu aRmoCnda, rom aTonis mTaze moRvawe italieli benediqtelebi kaTolikebi iyvnen da aseve, Tuki gamoirkva, rom giorgi aTonelis azri romis eklesiisa da dasavlel qristianTa Sesaxeb miuRebeli iyo berZen marTlmadidebelTaTvis, maSin, cxadia, Cven pirvel mosazrebas davuWerT mxars, Tu arada _ meores. ganvixiloT sakiTxebi TanmimdevrobiT. vin iyvnen aToneli benediqtelebi, kaTolikeebi Tu marTlmadidebeli qristianebi? vnaxoT, ra aris cnobili maTi istoriidan: rogorc aRvniSneT, aTonis mTaze benediqtelTa monasteri axali daarsebuli iyo, roca aRmosavleTisa da dasavleTis eklesiebs Soris sqizma daiwyo. amis miuxedavad, berZnebs aTonis mTidan ar gamouZevebiaT italieli benediqtelebi. msgavsi araferi momxdara arc 1052 wels, roca bizantiis dedaqalaqSi berZnebma daxures laTinTa eklesia-monastrebi da arc 1186 wels, roca maT saerTod gandevnes laTinebi konstantinepolidan. am movlenebs ar daurRvevia aTonis mTaze benediqteli berebis myudro cxovreba. arsebuli sqizmis miuxedavad, isini uwindeburad ganagrZobdnen aTonis mTaze moRvaweobas. metic, benediqteli berebi aTonis mTis marTvaSic iRebdnen monawileobas, xolo maTi monasteri privilegiebiTac sargeblobda [Bonsall 1969: 262-267; Keller 1994-2002: 5, 10-12, 18].yvela es faqti mianiSnebs imaze, rom aTonis mTaze moRvawe italieli benediqtelebi berZenTa da qarTvelTa sarwmunoebrivi Tanamoazreni iyvnen. winaaRmdeg SemTxvevaSi, isini marTlmadidebeli qristianebi rom ar yofiliyvnen, berZnebi maTac iseve gamodevnidnen aTonis mTidan, rogorc IX saukunis dasawyisSi eleonis mTidan gamoaZeves franki benediqtelebi [Haugh 1975: 68-69, 168; 2005: 364-384; Cunningham 1991: 141; Gil 1992: 459; Sterk 1988: 63].kvlevis Sedegad irkveva, rom qarTvelebs iseTive damokidebuleba hqondaT aToneli benediqtelebisadmi, rogorc berZnebs. magaliTad, aTonis mTaze moRvawe benediqtelTa Sesaxeb ioanesa da eqvTimes cxovrebaSi~ aRweril ambavs exmianeba bizantiur hagiografiul ZeglSi _ aTanase aTonelis cxovrebasa~ da leon ostielis qronikaSi~ daculi cnobebi. aTanases cxovrebaSi~ moTxrobilia, rom Rirs aTanasesTan rCeva-darigebis misaRebad misulan benediqteli berebi. ori maTgani _ ioane da arseni _ mis lavraSi darCenila samoRvaweod[footnoteRef:2]. xolo SemdgomSi italielma benediqtelebma aTonis mTaze Tavisi monasteri swored aTanases didi lavris maxloblad aaSenes [Bonsall 1969: 62-67; Keller 1994-2002: 5, 18; 2007: 114-115]. rac Seexeba leon ostielis `qronikas~, masSi moTxrobilia beneventos duk pandulfis dros italiidan, kasenis monastridan, aTonis mTaze samoRvaweod wamosuli benediqteli berebis Sesaxeb [PL 173: 597B-598A, 607C-608B; Bonsall 1969: 62-67; Keller 1994-2002: 6-7; lefori 2008: 166]. qronologiur faqtebze dakvirvebiT aidan kelerma aRniSna, rom beneventos duki pandulfi aris ioanesa da eqvTimes cxovrebaSi~ moxseniebuli leon didi romaeli beris Zma, romelic iveronSi moRvaweobda qarTvelebTan erTad [Keller 1994-2002: 6]. marTlac, giorgi aToneli wers: `mo-vinme-vida monazoni hromisa queyanisa, kaci ganTuqmuli saTnoebiTa,... Zma veneventos dukisa, warCinebuli naTesaviT~ [abulaZe 1967: 66]. [2: . cnobisaTvis: es ori benediqteli beri laTinur enaze xels awers aTanase aTonelis mier ioane qarTvelisadmi boZebul sabuTs [Keller 1994-2002: 5].]

leon ostielis qronikidan~ iseve, rogorc aTanase aTonelis cxovrebidan~ da aTonis mTis sxva sabuTebdan, Cans, rom berZnebs iseTive damokidebuleba hqondaT aToneli benediqtelebisadmi, rogorc qarTvelebs. xolo giorgi aToneli wers, rom aTonis mTaze moRvawe italieli benediqteli berebis saTnoebebs saberZneTis eklesiac aRiarebda. es imas niSnavs, rom saberZneTSi aTonel benediqtel berebs icnobdnen, rogorc marTlmadidebel qristianebs. winaaRmdeg SemTxvevaSi qarTvelebi ver SeZlebdnen maTTvis monastris aSenebaSi daxmarebis gawevas. adgilobrivi berZnuli ierarqiis nebarTvis gareSe qarTvelebs ubralod ar SeeZloT vinmesTvis, miTumetes berZnebis mowinaaRmdegeebisTvis, monastris mSeneblobaSi daxmareba aRmoeCinaT. mokled, yvela faqti metyvelebs imaze, rom aToneli benediqteli berebi marTlmadidebeli berZnebis erTmorwmuneni iyvnen. Sesabamisad, qarTvelebis megobroba maTTan sulac ar niSnavs simpaTiebs kaTolikuri sarwmunoebisadmi. axla vimsjeloT giorgi aTonelis cxovrebaSi~ arsebuli cnobebis Sesaxeb. rogorc aRvniSneT, hagiografiuli Zeglis XXV Tavi mogviTxrobs bizantiis saimperatoro karze gamarTuli Sexvedris Sesaxeb, sadac giorgi aTonelma gamoTqva azri imxanad dasavleTisa da aRmosavleTis qristianebs Soris arsebuli uTanxmoebis Sesaxeb. bizantiis imperatorma konstantine X dukam qarTvel bers sTxova, ganemarta misTvis, ratom gansxvavdeboda erTmaneTisgan aRmosavleTisa da dasavleTis qristianTa evqaristiis praqtika. giorgi aTonelma pasuxSi xazi gausva im azrs, rom sawesCveulebo praqtikaSi arsebuli gansxvavebebi saerTod ar warmoadgenda ganxeTqilebis aranair mizezs: arara ars amas Sina ganyofileba, oden sarwmunoeba marTali iyos~. amis Semdeg imeratorma somxebis rjulis Sesaxebac hkiTxa qarTvel bers. xolo giorgi aTonelma mokled miugo: borotsa sarwmunoebasa saxelica nu edebin. qarTveli beris pasuxi yvelas moewona, mxolod somxebi darCnen Sercxvenili. magram ratom aRmoCnda giorgi aTonelis sityva misaRebi berZnebisTvis?amis mizezi, rogorc Cans, aris is, rom man daicva mrwamsis~ ucvaleblobis wesi. es dasturdeba misi sityvidan: oden sarwmunoeba marTali iyos~, radgan, rogorc cnobilia, Zvelad sityva sarwmunoeba~ warmoadgenda mrwamsis~ anu sarwmunoebis simbolos~ sinonims [maWaraSvili 2010: 3-9, 13-18; Lampe 1961: 1087; Sophocles 1914: 891; Weijers 1977: 82-83; 1963]. amrigad, savsebiT SesaZlebelia vifiqroT, rom giorgi aTonelma sityvebiT, _ oden sarwmunoeba marTali iyos~, _ mrwamsis~ ucvalelad dacvis aucileblobas gausva xazi. man azri ase Camoayaliba: sawesCveulebo gansxvavebebi ar warmoadgens ganxeTqilebis aranair mizezs, oRond mrwamsi~ iyos marTali. rogorc cnobilia, aRmosavleTisa da dasavleTis qristianebis dapirispirebisa da ganxeTqilebis gamomwvevi erT-erTi mTavari mizezi swored mrwamsSi~ gakeTebuli CanarTi gaxda. ase rom, savsebiT gasagebia, ratom gaamaxvila giorgi aTonelma yuradReba mrwamsze~, rodesac sqizmis gamomwvev mizezebze saubrobda.aRsaniSnavia, rom igive azri hqonda giorgi aTonelis axlo megobars, petre III antioqiel patriarqs. igi werda: Tuki laTinebi amoiReben mrwamsidan damatebas, me umniSvnelod miviCnevdi yovelive danarCens da aRarafers movTxovdi maT~ [aleqsiZe 1975: 115]. petre patriarqisa da giorgi aTonelis sityvebis msgavsebis Sesaxeb weren bernadet martin-hizardi, henri deniel-ropsi, aleqsandre lebedevi, kirion meore [Martin-Hisard 2006-2007: 187; Daniel-Rops 1955: 496; 1998: 181; 1910: 28]. amrigad, marto Cven ar vfiqrobT, rom giorgi aTonelma bizantiis saimperatoro karze daicva mrwamsis~ ucvaleblobis wesi. magram Cven gvyavs oponentebic. isini miiCneven, rom giorgi aTonels bizantiis imperatorTan saubrisas uSualod mrwamsis~ Sesaxeb araferi uTqvams. maTi azriT, giorgi aTonelma sityva sarwmunoeba~ zogadad rwmenis~ mniSvnelobiT gamoiyena [TinikaSvili 2012: 50-51]. aseT SemTxvevaSi gamodis, rom giorgi aTonelma pirdapir dauWira mxari laTinTa mrwamsiseul siaxles. Tu Cvens oponentebs davujerebT, giorgi aTonelma berZnebis winaSe sajarod Seiwynara filiokvedarTuli mrwamsi~. sxva azris gamotana giorgi aTonelis sityvebidan, Tuki mis mier naTqvam sarwmunoebas~ mrwamsis~ mniSvnelobiT ar gavigebT, ubralod SeuZlebelia. maS, Tuki es asea, Tuki giorgi aToneli ase aSkarad Seiwynarebda filiokvedarTul mrwamss~, saerTod gaugebari gamodis, ratom miiCnevdnen marTlmadidebeli berZnebi mas Tavis sarwmunoebriv Tanamoazred? sruli berZeni xar miugo mas antioqiis patriarqma, rodesac esaubra sarwmunebriv sakiTxebze [abulaZe 1967: 151; lolaSvili 1994: 214]. aSkaraa, rom aq berZenSi~ igulisxmeba ara eTnikurad berZeni, aramed sarwmunoebiT berZeni anu namdvili marTlmadidebeli qristiani [jafariZe 1998: 12]. marTlmadidebeli berZnebi ki, dasavleli qristianebisgan gansxvavebiT, rogorc cnobilia, icavdnen mrwamsis~ ucvaleblobis wess. xolo, Tuki giorgi aTonelma ugulebelyo es wesi, maSin, ratom ar Seaxsenes berZnebma mas amis Sesaxeb? ratom ar gaaprotestes misi naTqvami? ubralo SekiTxva mainc ratom ar dausves? amrigad, Tuki vinme Cveni azris sawinaaRmdegos damtkicebas moindomebs, jer am kiTxvebs unda gasces pasuxi da ganmartos, ratom miiCnevdnen berZnebi giorgi aTonels Tavis erTmorwmuned, Tuki igi filiokvedarTul mrwamss~ ase sajarod Seiwynarebda. magram aris kidev sxva kiTxvebi, romlebzec Cven gvevaleba pasuxis gacema Cveni poziciis ukeT dasabuTebis mizniT.pirveli: Tuki giorgi aTonelma bizantiis imperatorTan saubrisas sityva sarwmunoeba~ marTlac mrwamsis~ mniSvnelobiT gamoiyena, maSin iqve somxebis Sesaxeb ratomRa Tqva borotsa sarwmunoebasa saxelica nu edebin~? somxebs xom mrwamsSi~ aranairi cvlileba ar SeutaniaT? da meore kiTxva: miaCnda Tu ara giorgi aTonels dasavluri pnevmatologiuri formula (filiokve) mwvaleblobad? Tuki igi marTlac marTlmadidebeli berZnebis mxares idga da icavda mrwamsis~ ucvaleblobis wess, maSin ratomRa Tqva romis eklesiisa da dasavlel qritianTa Sesaxeb, rom arca odes wvaleba Semosrul ars maT Soris~ (maSin, roca filiokve romSi ukve karga xnis damkvidrebuli iyo)?daviwyoT pirvel kiTxvaze pasuxiT. marTalia, somxebs nikea-konstantinepolis mrwamsSi~ cvlileba ar SeutaniaT, magram, rogorc irkveva, maT Tavisi sarwmunoebis simbolo~ hqondaT Sedgenili. magaliTad, cnobilia IX saukuneSi aSot bagratunis mier foti patriarqisTvis gagzavnili epistole. aRniSnul ZeglSi dagmobilia qalkedonis meoTxe msoflio saeklesio kreba da gadmocemulia somxebis mier dawerili mrwamsi~ _ monofizituri Tu miafizituri sarwmunoebis simbolo~ [- 2010: 26]. cnobilia, aseve, nerses somexTa kaTalikosis mier XII saukuneSi Sedgenili somexTa eklesiis sarwmunoebis gardamocema~ [ 1875: 21-48]. amrigad, faqti is aris, rom somxebs giorgi aTonelamdec hqondaT maTi sarwmunoebis simbolo~ da mis Semdegac. aqedan gamomdinare, savsebiT SesaZlebelia vifiqroT, rom giorgi aTonelma swored somxebis mier Sedgenili mrwamsi~ moixsenia borot sarwmunoebad~. am azrs isic ganamtkicebs, rom gagik kareli, romelic eswreboda bizantiis saimperatoro karze gamarTul Sexvedras [abulaZe 1967: 167; lolaSvili 1994: 237], somexTa Soris cnobilia, rogorc maTi sarwmunoebis damcveli. gagikma bizantiis imperators warudgina somxuri sarwmunoebis gardamocema da, rogorc maTe edeseli wers, gaimarjva diskusiaSi, daumtkica berZnebs somxuri rjulis WeSmariteba [Garsoian 1998: 81; Gouillard 1979: 319-418].amrigad, rogorc Cans, giorgi aTonelma boroti sarwmunoeba~ somexTa mier Sedgenil mrwamss~ uwoda. boroti sarwmunoeba~ rom namdvilad ewodeboda eretikosebis mier Sedgenil sarwmunoebis simbolos~, es apovTegmaTa krebulebis Zveli qarTuli Targmanebidanac Cans. magaliTad, makari didis Sesaxeb monaTxrobSi vkiTxulobT: da man (mwvalebelma - g.m.) Tqua: me pirvelad warmovTqua sarwmunoeba Cemi. xolo wmidaman makari hrqua: borotsa sarwmunoebasa nucaRa saxel-edebin. aramed warmovTqua kaTolike eklesiisa sarwmunoeba. da hrqua ebiskopossa: warmodeg da warmoTqu winaSe yovlisa amis erisa. maSin iwyo ebiskoposman da warmoityoda sarwmunoebasa esreT: gurwams erTi RmerTi, mama yovlisa-mpyrobeli, Tanaarsi mamisa sityua, romlisa mier Seiqm[n]nes saukuneni...~ [dvali 1974: 131; WeliZe 2007: 676]. moxmobili citatidan Cans, rom sarwmunoeba~ namdvilad aRniSnavs mrwamss~, xolo boroti sarwmunoeba~ _ eretikosebis mier Sedgenil mrwamss~. sruli safuZveli gvaqvs, vifiqroT, rom giorgi aTonelmac aSkarad makari didis mibaZviT moixsenia borot sarwmunoebad~ somexTa mier Sedgenili mrwamsi~. amrigad, somxebis magaliTidanac dadasturda, rom giorgi aTonelma bizantiis imperatorTan saubrisas namdvilad mrwamsis~ mniSvnelobiT gamoiyena sityva sarwmunoeba~.axla gadavideT meore sakiTxze. mTavari kiTxva, rac giorgi aTonelTan dakavSirebiT dRemde rCeba, aris is, miaCnda Tu ara mas dasavluri pnevmatologiuri formula (filiokve) mwvaleblobad. anda, ranairad SeiZleboda, rom marTlmadidebeli berZnebisTvis misaRebi yofiliyo romaelTa Sesaxeb naTqvami misi sityvebi (arca odes wvaleba Semosrul ars maT Soris~), maSin, roca romSi filiokve ukve karga xnis damkvidrebuli iyo. rogorc aRvniSneT, mecnierTa mniSvnelovanma nawilma giorgi aTonelis es sityvebi imis dasturad miiCnia, rom qarTvelebi ar iziarebdnen berZnebis Sexedulebebs romis eklesiis Sesaxeb da kaTolicizms uWerdnen mxars. magram kvlevis Sedegad aRmoCnda, rom es mxolod erTi SexedviT aris ase. sinamdvileSi giorgi aTonels iseTive damokidebuleba hqonda dasavleli qristianebisadmi, rogorc marTlmadidebel berZen saeklesio moRvaweebs. zemoT Cven ukve davimowmeT petre patriarqis sityva. msgavsi azri hqondaT miqel fseloss, nikita xoniates da sxva gamoCenil berZen antilaTin moRvaweebs [aleqsiZe 1975: 115]. moviyvanT kidev sxva magaliTebs:Teofilaqte bulgareli, rogorc cnobilia, icavda mrwamsis ucvaleblobis wess [Laiou 2001: 131]. magram amave dros, ai, ras werda igi: me nebas mogcem Sen, sxva SemTxvevebSi gamoiyeno gamonaTqvami: suliwmida gamovals mamisagan da Zisagan. me vgulisxmob Cveulebriv saubrebsa da, Tu gnebavs, saeklesio saubrebsac. magram mxolod simboloSi ar mogcem Sen amis [uflebas]~ [ 1914: 137]. sxvagan Teofilaqte bulgareli pirdapir akritikebs dasavlel qristianTa Soris gavrcelebul am swavlebas: latinni vidreme verkeTilad gulisxmismyofelni ityvian, viTarmed suliwmida gamovals mamisagan da Zisagan...~ _ wers igi [cqitiSvili 2010: 187].msgavsi viTarebaa foti didis SemTxvevaSic. mistagogiaSi~ (da Tavis sxva TxzulebebSi) igi vrclad msjelobs imis Sesaxeb, Tu ratom aris filiokve eretikuli azris matarebeli [SoSiaSvili 1993: 132; aleqsiZe 1975: 116-117]. amave dros, mistagogiaSi~ (aseve akviliis mTavarepiskoposisadmi gagzavnil epistoleSi) foti patriarqi marTlmadidebeli eklesiis wmidanebad aRiarebs im saeklesio moRvaweebs, romlebic pirdapir aswavlidnen filiokves Sesaxeb. igi wers, rom Tuki didi ambrosi mediolaneli, netari avgurtine, netari ieronime da RvTissaTno moRvawebiT gamorCeuli zogierTi sxva mama, imave azrisaa, rom suliwmida Zisaganac gamovals, es sulac ar amcirebs maT Rirsebas eklesiis winaSe. foti didi iqve xazgasmiT aRniSnavs, rom am mamebs mrwamsSi~ araferi CaumatebiaT [Papademetriou 1998]. aqedan cxadi xdeba, rom yvela drois erT-erTi udidesi berZeni antilaTini saeklesio moRvawe foti patriarqi mrwamsis~ gareSe Seiwynarebda filiokves, rogorc kerZo saRvTismetyvelo azrs da am azris matarebel saeklesio moRvaweebs araTu eretikosebad ar miiCnevda, aramed marTlmadidebeli eklesiis wmida mamebad aRiarebda. amrigad, foti didi da sxva berZeni antilaTini moRvaweni SesaZleblad Tvlidnen, rom filiokve eresad ar ganexilaT. am SemTxvevaSi isini eyrdnobodnen filiokves marTlmadideblur ganmartebas, romelic mocemuli aqvs maqsime aRmsarebels marinosadmi epistoleSi~ [PG 91: 136; 1859: 226-227]. am epistoles safuZvelze, marTlmadidebeli qristianebi mrwamsis~ gareSe filiokves ganixilaven rogorc kerZo saRvTismetyvelo azrs da ara rogorc eress. Sesabamisad, eklesiuri erTobisTvis isini romisgan filiokves srul uaryofas ki ar moiTxovden, aramed mxolod im pirobas ayenebdnen, rom mrwamsis~ teqstSi ar yofiliyo igi CarTuli[footnoteRef:3]. [3: . am saeklesio ikonomiis safuZvels, rogorc Cans, warmoadgens basili didis 109 (113)-e epistole. aRniSnul epistoleSi basili didi urCevs tarsel samRvdeloebas, rom miiRon eklesiur erTobaSi is qristianebi, romlebsac suliwmidis Sesaxeb araswori swavleba aqvT, oRond erTi pirobiT _ maT nikeis sarwmunoeba anu mrwamsi~ unda aRiaron. basili didi imedovnebda, rom eklesiis wiaRSi myofni droTa ganmavlobaSi ukeT Seimecnebdnen WeSmaritebas da gamoswordebodnen. imave mosazrebiT iyenebdnan aRniSnul ikonomias berZeni antilaTini saeklesio moRvaweebi dasavleli qristianebis mimarT.]

giorgi aTonelic maqsime aRmsareblis msgavsad SesaZleblad Tvlida dasavluri pnevmatologiuri formulis marTlmadideblur ganmartebas. amitom man dasavleli qristianebi, maTi filiokves gamo, mwvaleblobaSi ar daadanaSaula. rac TavisTavad sulac ar niSnavs kaTolicizmis Sewynarebas. radgan kaTolikebisTvis kategoriulad miuRebelia filiokves marTlmadidebluri ganmarteba. magaliTad, cnobilia, rom ferara-florenciis krebaze, rodesac marTlmadidebelma berZebma waradgines maqsime aRmsareblis epistole marinosadmi~, rogorc sarwmunoebrivi erTobis safuZveli, kaTolikebma igi ar Seiwynares [ 1975: 89-115]. xolo kaTolikuri eklesiis erT-erTma udidesma avtoritetma Toma aqvinelma swored imitom dasdo brali ioane damaskels nestoris eresSi, rom igi maqsime aRmsareblis am epistoleSi mocemul ganmartebas eyrdnoba suliwmidis gamomavlobis Sesaxeb msjelobisas [Aquinas 2013: 185; Bauerschmidt 2005: 99].amrigad, filiokves maqsime aRmsarebliseuli ganmarteba, romelsac eyrdnoba giorgi aToneli dasavlel qristianebze azris gamoTqmisas, misaRebia marTlmadidebeli berZnebisTvis, xolo kaTolikebisTvis miuRebeli.mokled, kvlevis Sedegad gamoCnda, rom giorgi aTonels swored iseTi damokidebuleba aqvs romis eklesiisa da iq gavrcelebuli filiokvesadmi, rogori damokidebulebac hqondaT yvelaze TvalsaCino berZen antilaTin saeklesio moRvaweebs _ foti dids, petre patriarqs, miqel fseloss, Teofilaqte bulgarels, nikita xoniates,... ase rom, giorgi aTonelis sityvaSi araferi berZnebisTvis ucxo da miuRebeli ar yofila. berZenTaca esreT aqus~ _ efrem mcire xSirad mimarTavda xolme am arguments qarTvelebis simarTlis dasamtkiceblad [TvalTvaZe 2009: 239; bezaraSvili 2002]. igive SegviZlia vTqvaT Cvenc giorgi aTonelis SemTxvevaSi _ berZnebsac igive azri hqondaT.dabolos, Cveni moxsenebis Sejamebis saxiT vityviT: arasworia azri, TiTqos qarTvelebi ar iziarebdnen berZnebis Sexedulebebs romis eklesiis Sesaxeb. ioanesa da eqvTimes cxovrebasa~ da giorgi aTonelis cxovrebaSi~ xazgasmulia is, rom berZenebi da qarTvelebi erTmorwmuneebi arian. kvlevis Sedegad gamoCnda, rom didi qarTveli saeklesio moRvaweni namdvilad iyvnen berZenTa sarwmunoebrivi Tanamoazreni. amave dros qarvelebs hqondaT megobruli da keTilganwyobili damokidebuleba dasavlel qristianebTan. qarTvelebi cdilobdnen, xeli SeewyoT aRmosavleTisa da dasavleTis qristianebs Soris im Tanxmobisa da erTobis aRdgenisTvis, rac did sqizmamde arsebobda. es TavisTavad sulac ar niSnavs simpaTiebs kaTolicizmisadmi.

literatura

abulaZe 1967 _ Zveli qarTuli agiografiuli literaturis Zeglebi, 2, ilia abulaZisa da avtorTa koleqtivis gamocema, Tb., 1967.baqraZe 1988 akaki baqraZe, daviwyebuli idea, qarTuli mwerloba, 5, Tb., 1988.aleqsiZe 1975 _ aleqsandre aleqsiZe, qarTul enaze moRweuli antilaTinuri polemikuri Txzuleba (evstrati nikielis traqtati), Tbilisis saxelmwifo universitetis Sromebi, 162, 1975, gv. 111-123.bezaraSvili 2002 qeTevan bezaraSvili, efrem mciris kolofonebi mTargmnelobiTi meTodebis da elinofiluri Targmanis maxasiaTeblebis Sesaxeb (pirveli werili), literaturuli Ziebani 2002 23 (nawili I). el. versia: http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0period--00-1--0-10-0--0-0---0prompt-10--.%2e-4----4---0-1l--11-en-10---10-preferences-50--00-3-help-00-0-00-11-1-0utfZz-8-00-0-11-1-0utfZz-8-00&a=d&c=period&cl=CL1.28&d=HASH01ec6fb2e220919747e5c7af.4.5dvali 1974 Sua saukuneebis novelebis Zveli qarTuli Targmanebi, 2, anbanur-anonimuri apterikebi, manana dvalis gamocema, Tb., 1974.TvalTvaZe 2009 darejanTvalTvaZe, efrem mciris kolofonebi, Tb., 2009.TinikaSvili 2012 daviT TinikaSvili, wm. giorgi da eqvTime aTonelebis laTinebisadmi damokidebulebis Sesaxeb, qarTvelologiuri kvlevebi: ZiriTadi tendenciebi da Tanamedrove problemebi (Tsu humanitarul mecnierebaTa fakultetis saqarTvelos istoriis institutisa da qarTvelologiuri kvlevebis institutis mier gamarTuli axalgazrda mkvlevarTa erovnuli interdisciplinuri samecniero konferencia 26-27 aprili, 2012, Tbilisi, saqarTvelo, Tezisebi, universali~, Tb., 2012 w., gv. 50-51. el. versia: http://georgianstudies.ge/docs/tezisebi.pdfkekeliZe 1957 _ korneli kekeliZe, etiudebi Zveli qarTuli literaturis istoriidan, 4, Tb., 1957.kekeliZe 1960 korneli kekeliZe, qarTuli literaturis istoria, 1, Tb., 1960.kirioni 1895 giorgi saZagelov-iverieli, giorgi mTawmideli, rogorc sasuliero piitikosi, gaz. iveria, 21 maisi, 1895 w., #105, gv. 1.koplataZe... 1997 _ gvanca koplataZe, grigol ruxaZe, laTinTa sakiTxi giorgi mTawmidelis cxovrebaSi~ (hagiografiis RvTsmetyveleba), gaz. madli, 1 ivlisi, 1997 w., #6-7(121-122).koWlamazaSvili... 1999 _ eqvTime koWlamazaSvili, ana RambaSiZe, aTanase aleqsandrielis simbolos Zveli qarTuli Targmani, kr. mravalTavi (filologiuri da istoriuli Ziebani), XVIII, Tb., 1999.koWlamazaSvili 2010 _ eqvTime koWlamazaSvili, saswauli sarwmunoebisa anu sarwmunoebis simbolo Zvel qarTul TargmanebSi, kr. qristianul-arqeologiuri Ziebani, 3, Tb., 2010, gv. 11-125. lefori 2008 - ivironis aqtebi, t. 2: XI saukunis Sua wlebidan 1204 wlamde, diplomatikuri gamocema, Jak lefori da avtorTa koleqtivi, frangulidan Targmna cisana bibileiSvilma, Tb., 2008.lolaSvili 1994 giorgi mcire, cxovreba giorgi mTawmidelisa, ivane lolaSvilis gamocema, Tb., 1994.maWaraSvili 2010 giorgi maWaraSvili, sarwmunoeba marTali Cuen qarTvelTa naTesavisa~, Tb., 2010. el. versia: http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/7997/1/Macharashvili_Giorgi.pdfmetreveli 1998 elene metreveli, aTonis qarTvelTa monastris saaRape wigni, Tb., 1998.papaSvili 1995 _ murman papaSvili, saqarTvelo-romis urTierToba VI-XX ss., Tb., 1995. papuaSvili 1996 nugzar papuaSvili, religiis karibWe (religiis istoriis Sesavali), Tb., 1996.papuaSvili 2001 _ nugzar papuaSvili, giorgi mTawmindeli romaelTa sarwmunoebis Sesaxeb, gaz. saba, ivnisi, 2001 w., #6.patariZe 2005 _ lela patariZe, 1054 wlis ganxeTqileba da saqarTvelo, Jur. dialogi, 2005, #1(2), gv. 28-35. el. versia saqarTvelos parlamenis erovnuli biblioTekis saitze (nanaxia 16/01/2014). el. veria: http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0period--00-1--0-10-0--0-0---0prompt-10---4------4-0-0l--11-ru-50-0--20-about--100-3-1-00-0-0-11-1-0utfZz-8-00-3-1-00-0-0-11-1-0utfZz-8-00&a=d&c=period&cl=CL4.5&d=HASH0156b8ed7b5bcfbaa010f965.3.1sabinini 1882 gobron (mixeil) sabinini, saqarTvelos samoTxe, sruli aRwera RuawlTa da vnebaTa saqarTulos wmidaTa, peterburRi, 1882.SoSiaSvili 1993 foti didi, sityva suliwmindis mesaidumleobis Sesaxeb, julieta SoSiaSvilis Targmani, bizantiuri mwerlobis qrestomaTia, 2, Tb., 1993.cqitiSvili 2010 Teofilaqte bulgareli, ganmarteba ioanes saxarebisa, teqsti gamosacemad moamzada, Sesavali da leqsikoni daurTo TinaTin cqitiSvilma, 1, Tb., 2010. WeliZe 2007 ediSer WeliZe, spekali marTlmadideblobisa, Tb., 2007.xinTibiZe 1999a elguja xinTibiZe, qarTveli wminda mamis azri berZnul-romaul saeklesio konfliqtze XIII saukunis laTinur krebulSi, Jur. literatura da sxva, 1, 1999.xinTibiZe 1999b _ elguja xinTibiZe, qarTuli agiografiuli teqstis XIII saukunis berZnuli da laTinuri Targmani, krebuli filologiur-istoriuli Ziebani, Tb., 1999.jafariZe 1998 mitropoliti anania jafariZe, saqarTvelos eklesiis samociqulo memkvidreobis dasacavad, gagrZeleba werilisa pasuxi kaTolikuri poziciis uneblie qomagebs, gaz. madli, seqtemberi, 1998 w., #12-13(138-139), gv. 12.Aquinas 2013 Thomas Aquinas, Summa Theologica, Volume 1, Part 1, Cosimo, 2013.Bauerschmidt 2005 Frederick Christian Bauerschmidt, Holy Teaching:Introducing the Summa Theologiae of St. Thomas Aquinas, Brazos Press, 2005.Bonsall 1969 Dom Leo Bonsall, The Benedictine Monastery of St. Mary on Mount Athos, Eastern Churches Review, 1969, #2/3, pp. 262-267. Butler... 1997 - Alban Butler, Kathleen Jones, Paul Burns, Butler's Lives of the Saints: June, Continuum, 1997.Cunningham 1991 The Life of Michael the Synkellos, text, translation and commentary by Mary B. Cunningham, Belfast, 1991.Daniel-Rops 1955 - Henri Daniel-Rops, L'glise de la cathdrale et de la croisade, 1, Fayard, 1955.Garsoian 1998 Nina G. Garsoian, The Problem of Armenian Integration into the Byzantine Empire, Studies on the Internal Diaspora of the Byzantine Empire, ed. by H. Ahrweiler and A. Laiou, Washington, D.C. 1998, pp. 53-124.Gil 1992 Moshe Gil, A History of Palestine, 1, Cambridge University Press, Cambridge, New York, 1992.Gouillard 1979 Jean Gouillard, Gagik II - dfenseur de la foi armnienne, Travaux et Mmoires du Centre de recherche dHistoire et Civilisation de Byzance, 7, 1979, pp. 319-418.Grdzelidze 2009 Tamara Grdzelidze, Georgian monks on Mount Athos: two eleventh-century lives of the Hegoumenoi of Iviron, Bennett & Bloom, 2009.Haugh 1975 Richard Haugh, Photius and the Carolingians (the Trinitarian controversy), Nordland Pub. Co., Belmont, Massachusetts, 1975.Keller 1994-2002 Hieromonk Aidan Keller, Amalfion: Western Rite Monastery of Mt. Athos, St. Hilarion Press, 1994-2002.Khintibidze 2000 Elguja Khintibidze, The View of a Georgian Holy Father on the Greek-Roman Ecclesiastical Split in a 13th-century Latin Collection, Kartvelologist, N6, 2000, pp. 22-28.Laiou 2001 Angeliki E. Laiou,Roy P. Mottahedeh, The Crusades from the Perspective of Byzantium and the Muslim World, Dumbarton Oaks, 2001.Lampe 1961 Geoffrey William Hugo Lampe, A Patristic Greek Lexicon, Oxford, 1961.Martin-Hisard 2006-2007 BernadetteMartin-Hisard, La Vie De Georges LHagiorite (introduction, traduction du texte Gorgien notes at claircissements), Revue des tudes byzantines, tome 64-65, 2006-2007, pp. 5-205.Papademetriou 1998 George C. Papademetriou, Saint Augustine in the Greek Orthodox Tradition, Holy Cross Orthodox Press, 1998. Online: http://www.goarch.org/ourfaith/ourfaith8153Peeters 1923 Paul Peeters, Histoires Monastique Gorgiennes, Bruxelles, 1923.PL 142 Patrologia Latina, 142PL 173 Patrologia Latina, 173PO 17 Patrologia Orientalis, 17Sophocles 1914 Evangelinus Apostolides Sophocles, Greek Lexicon of the Roman and Byzantine Periods, Cambridge, 1914. Online: https://archive.org/details/cu31924021609395Sterk 1988 Andrea Sterk, The Silver Shields of Pope Leo III: A Reassessment of the Evidence, A Journal of Medieval and Renaissance Studies (Center for Medieval and Renaissance Studies), 1988, 19(1), gv. 6279.Weijers 1977 Olga Weijers, Some Notes on Fides~ and Related Words in Medieval Latin, Archivum latinitatis medii aevi, vol. 40, 1977, p. 77-102. - 2010 -, , - , I: , , 2010, . 2 (30), . 2333. 1914 , filioque, -., 1914. 1859 . , , 3, -., 1859. 2005 . , "", , ., 2005. 1910 , , , 1910. el versia: http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/12364/1/Kirion.pdf 1998 , - IX, X XI , . ., -., 1998.... 1999 ., , , ., 1999. 1963 . , , Holy Trinity Monastery, Jordanville, N-Y, 1963. Online: http://www.pagez.ru/lsn/0094.php 1975 . , : - 21-28 1975 - (), , , 1975, 89-90. Online: http://pagez.ru/olb/345.php 1875 , , , , -.,1875. 2007 , ( 2- ), 2, ., 2007. 1877 , , 3, I, , 1877. 1873 , , , , 1873 ., . 43-44.

14