Э. Есүй

My beautiful homeland

ЭЭЖ МОДСэлэнгэ аймгийн Шаамар суманд байдаг бөгөөд төв замаас 3 км-т байдаг. Жил бүрийн ханш нээх өдрөөр буюу 4 дүгээр сард 1 удаа тахидаг байна.  

ХОНГОРЫН ЭЛС Өмнөговь аймгийн Сэврэй сумын нутагтУлаанбаатараас баруун урагшаа 650 кмӨмнөговь аймгийн төв Даланзадгадаас баруун хойш 216 км Сэврэй сумын төвөөс зүүн хойш 35 км

ХОНГОРЫН ЭЛС

Хонгорын элс нь баруун хойноос зүүн урагш чиглэн 130 гаруй км үргэлжилсэн 3- 5 км, зарим газартаа 20 гаруй км өргөн Манай орны хамгийн урт элсэн манхан Хамгийн өндөр Ханан элсний өндөр нь газрын гадаргаас 195 м өндөр.

ХОНГОРЫН ЭЛС

ХОНГОРЫН ЭЛС

ХОНГОРЫН ЭЛС

ОТГОНТЭНГЭР УУЛ

Хангайн нурууны Ноён оргил Отгонтэнгэр “Богд Очирваань” хайрхан хэмээн хүндэтгэн нэрлэдэг.

Жанчаа нөмрөөд заларч суугаа Очирваань бурхны дүр1828 онд дархан цаазтай болгосонДундад Азийн хамгийн отгон галт уул Очирваанийг тойрсон 8 цэнгэг нуур буй

ОТГОНТЭНГЭР УУЛ Зүүн бэлд баруун өмнө зүг чиглэн аварга том яст мэлхийн хэлбэр бүхий харлаг хад бий.Очирваань хайрханыг хамгаалан оршдог гэсэн домог буй.Баруун урд байх Бадархундага нуурын орчимд “Мөнхийн ус” хэмээх рашаан ходоодны хүчил нь ихэдсэн хүн илааршина. “Мэндэр” гэж нэрлэдэг улаан чулууг шавар болгон нухаад түлэнхийд түрхэхэд төдөлгүй эдгэрдэг. АрцВансэмбэрүү

Цагаан суварга Эрт цагийн далайн ёроолын тунамал шаварлаг хурдасны давхаргаас цагийн явцад салхи усны үйл ажиллагаагаар эвдэрч ганга мөргөцөг үүсгэсэн нь алсаас харахад суварга мэт харагддаг ажээ.

Эгц цавчим мөргөцөгийн өндөр нь 60-д м бөгөөд мөргөцөг нь нийтдээ 400-д м үргэлжилдэг.Баруун талаасаа цагаан тал учраас мөргөцөаг нь мэдэгддэггүй бөгөөд энд их шуурганаар мал унаж үхэх нь элбэг.

Эрт цагийн далайн ёроолын тунамал шаварлаг хурдасны давхаргаас цагийн явцад салхи усны үйл ажиллагаагаар эвдэрч ганга мөргөцөг үүсгэсэн нь алсаас харахад суварга мэт харагддаг ажээ.

Эгц цавчим мөргөцөгийн өндөр нь 60-д м бөгөөд мөргөцөг нь нийтдээ 400-д м үргэлжилдэг.Баруун талаасаа цагаан тал учраас мөргөцөаг нь мэдэгддэггүй бөгөөд энд их шуурганаар мал унаж үхэх нь элбэг.

Цагаан суварга:  Дундговь аймгийн Өлзийт сум.

Чингис хааны морьт хөшөө

Төв аймгийн Эрдэнэ суманд Цонжинболдог хэмээх газар бий.

Суурь барилгын хамт 40 метр өндөр юм.

Хөшөөний суурь бүхий дугуй барилга нь 36 баганатай /Чингис хааны Алтан ургийн 36 хаан/. Барилгын дотор талд

уран зургийн галерей

Хүннүгийн үеийн олдвор бүхий музей

ресторан хурлын танхим уулзалтын өрөө биллярд өрөө бэлэг дурсгалын

дэлгүүр зэрэг үзвэр

Чингис хааны морьт хөшөө

Чингис хааны морьт хөшөө ирээдүйд

ДЭЛХИЙН ХАМГИЙН ТОМ ГУТАЛ Өндөр нь 9 метр,урт нь 6 метр,өргөн нь 2 метр гутлын размер нь 39х195=7605 Гутлыг 45 метр өндөртэй, 4,4 тонн жинтэй аварга хүн л өмсөх боломжтой. Дэлхийн хамгийн том Монгол гутлыг бүтээхэд 225 ширхэг үхрийн арьс, 4500 метр олс, 120 кв.метр эсгий  72 кв.метр пролон, 13 куб.метр мод, 300 литр цавуу, 180 кв.метр брезент тус тус оржээ.

ЭЭЖ ХАЙРХАН УУЛ

Хад чулуурхаг өнчин уул

Хамгийн өндөр цэг нь д.т.д 2274м.

ЭЭЖ ХАЙРХАН УУЛТүүний зүүн өмнөд

хажууд чулуулгийн гав судал дагаж цувран тогтсон ногоон хүрээтэй 9 чулуун тогоо байдаг .

Тогоонуудын амсрын дундаж өргөн нь 2-3м

Хоорондоо 40-50см өндөр чулуун босгоор нэг нь нөгөөтэйгөө холбогдоно.

Эдгээрээс дээрээс дөрөв дэх нь хамгийн том нь бөгөөд түүний гүн нь 4м хүрдэг.

Харин ес дэх тогоо нь бусдаасаа нэлээд тусгаарлагдмал.

ЭЭЖ ХАЙРХАН УУЛ

Ульж буй чоно ,Тагтаа хад

ЭЭЖ ХАЙРХАН УУЛ

Хүүхэн хэл

ХОРГЫН ТОГОО

Архангай аймгийн Тариат сумын нутагт Цэцэрлэг хотоос 180 километр зайд, Тэрхийн цагаан нуурын хөвөөнд оршдог.

Унтарсан хүрмэн чулуун галт уул

8 мянган жилийн өмнө оргилж байгаад унтарчээ. 

Тогооны өрх хөндлөнгөөрөө 200 метр

гүн нь 70-80 метр,

30-36 хэмийн налуутай.

33 галт уул бий1965 онд дархан

цаазтай болгожээ. 

ТЭРХИЙН ЦАГААН НУУР

Тэрхийн цагаан нуур:

Архангай аймгийн Тариат сумын нутагт Хоргын тогооны дэргэд байдаг.

Хангайн нуруунаас эх авсан хойд урд Тэрхийн голын урсгал Хорго галт уулын халуун хайлмал бодисонд боогдон үүссэн цэнгэг уст нуур.

Тэрхийн цагаан нуур:

Архангай аймгийн Тариат сумын нутагт Хоргын тогооны дэргэд байдаг.

Хангайн нуруунаас эх авсан хойд урд Тэрхийн голын урсгал Хорго галт уулын халуун хайлмал бодисонд боогдон үүссэн цэнгэг уст нуур.

ТЭРХИЙН ЦАГААН НУУР Урт нь 16 километр

хамгийн өргөн нь 6 километр

61 ам километр талбайтай.

20 метр гүнтэй

далайн төвшнөөс дээш 2060 метрт оршдог.

10 гаруй гол цутгадгаас хамгийн том нь Тэрхийн гол

Ганц гол эх аван гадагш урсдаг бөгөөд тэр нь Суман гол

50 орчим километр урсаад Чулуутын голд цутгадаг.

Урт нь 16 километр

хамгийн өргөн нь 6 километр

61 ам километр талбайтай.

20 метр гүнтэй

далайн төвшнөөс дээш 2060 метрт оршдог.

10 гаруй гол цутгадгаас хамгийн том нь Тэрхийн гол

Ганц гол эх аван гадагш урсдаг бөгөөд тэр нь Суман гол

50 орчим километр урсаад Чулуутын голд цутгадаг.

ТАЙХАР ЧУЛУУ

Архангай аймгийн Ихтамир сумын нутагт Цэцэрлэг хотоос 22 километрт Хойд Тамир голын захад

Тайхар чулууны өндөр нь 18 метр

Боржин чулуунаас бүтсэн цохио

Тайхар чулуунд Түрэг, Уйгар, Монгол, Түвд, Манж, Хятад зэрэг эрт эдүгээгийн олон улс үндэстний хэлээр бичсэн

YII-XYII зууны үеийн 150 гаруй бичээс байдаг.

Бичээсийн 70 орчим нь Монгол үсгээр бичсэн байдаг

Архангай аймгийн Ихтамир сумын нутагт Цэцэрлэг хотоос 22 километрт Хойд Тамир голын захад

Тайхар чулууны өндөр нь 18 метр

Боржин чулуунаас бүтсэн цохио

Тайхар чулуунд Түрэг, Уйгар, Монгол, Түвд, Манж, Хятад зэрэг эрт эдүгээгийн олон улс үндэстний хэлээр бичсэн

YII-XYII зууны үеийн 150 гаруй бичээс байдаг.

Бичээсийн 70 орчим нь Монгол үсгээр бичсэн байдаг

Бага газрын чулуу

Дундговь аймгийн Дэлгэрцогт суманд  сумын төвөөс баруун хойш 37 километр зайд бий.

Далайн төвшнөөс дээш 1768 метр өндөр боржин чулуун бүс

300 хавтгай дөрвөлжин километр талбайтай. Чулуун уулын ам, хоолой, хөндийд олон булаг

шанд урсахаас гадна эртний булш, хиргисүүр, хадны сүг зураг, хөшөө дурсгалууд нилээд байдаг.

Бага газрын чулуу

Дундговь аймгийн Дэлгэрцогт суманд  сумын төвөөс баруун хойш 37 километр зайд бий. Далайн төвшнөөс дээш 1768 метр өндөр боржин чулуун бүс 300 хавтгай дөрвөлжин километр талбайтай.

Бага газрын чулуу

Чулуун уулын ам, хоолой, хөндийд олон булаг шанд урсахаас гадна эртний булш, хиргисүүр, хадны сүг зураг, хөшөө дурсгалууд нилээд байдаг.

Бага газрын чулуу

Нүдний рашаан / халбагаар хутгаж уудаг /

Бага газрын чулуу

Ганга нуур Алтан овоо

Сүхбаатар аймгийн Дарьганга сумын төвөөс 12 километрт  оршино. 4 ам километр талбайтай Ганга гэдэг нь үүрд ширгэшгүй ундран оргилдог мөнх гэсэн утгатай

Ганга нуур Алтан овоо

Ганга нуурын

1000 хунгийн чуулган

гэж алдаршсан

юм.

Ганга нуур Алтан овоо

Алтан-Овоо нь 1354 метр өндөр унтарсан галт уул . Алтан-Овоог бүр 1700-аад оноос нутгийн тахилгатай 1913 оноос төрийн их тахилгатай болгосон билээ.  

Ганга нуур Алтан овоо

Шаргалжуултын рашаан

Баянхонгор аймгийн Эрдэнэцогт сумын нутагДалайн төвшнөөс дээш 1500 метрУлаанбаатар хотоос 650 орчим километр зайтай оршдог.

Шаргалжуултын рашаанШаргалжуутын гол руу

түрж орсон Хатад хэмээх толгойн энгэрт байх боржин чулуунууд дундаас оргилон урсах халууны хэмжээгээр өөр хоорондоо ялгаатай 100 гаруй булаг рашаан ундаргаас бүрддэг.

Шаргалжуутын рашаан бүр нь хүний биеийн эрхтнүүдийг зориуд урлан тавьсан мэт хэлбэр дүрстэй хад чулуун дундаас оргилон гардаг

ШИЛИЙН БОГД УУЛ Сүхбаатар аймгийн Дарьганга суманд зүүн урагш 60 км-тД.т.д 1778 метрт оршдог. Дарьгангын энэ өндөрлөг тэгш газарт 200 орчим унтарсан галт уул байдгийн хамгийн өндөр нь Шилийн богд уул юм. Энэ нутагт 60 орчим хүн чулуу бий.  Шилийн Богд уулын тогоо нь баруун хойшоо сэтрэн урссан Амсар нь 2 км орчим өргөн300 орчим м гүнзгий

ИХ БУРХАНТ ЧУЛУУН БУРХАН

Дорнод аймгийн Халх гол сумын төв Сүмбэрээс хойш 35 км-тХалх голын баруун эргээс 1 км- т 35 градусын налуу энгэрт чулуугаар бүтээсэн 2 га гаруй талбайг эзлэн оршдог.

ИХ БУРХАНТ ЧУЛУУН БУРХАН

   Халх голын зүүн хөвөөнд орших Хэрээ уул гэдэг газрыг сонгож 1859 онд бурхныг бүтээх ажлыг эхлүүлсэн . 1864 онд бурхныг бүтээх ажил бүрэн дууссан. Их бурхан нь 8 мутартай бөгөөд баруун мутар нь арслан, заан, могой, догшин хүний аюулыг, зүүн мутар нь гал, ус, салхи, гарьдын аюулыг зайлуулж хамгаалахыг бэлгэддэг

ИХ БУРХАНТ ЧУЛУУН БУРХАНИх шүтээнийг 90 тохой буюу 30 метр хэмжээтэйгээр дагалдах бурхдын хамтаар их, бага хоёр хүрээн дотор цогцлуулжээ. Бага хүрээ нь 13x63 метр хэмжээтэй, дөрвөн өнцөгтөө суваргатайТом хүрээ нь 220x97 метр Үүний дотор талд дунджаар 165x110 см хэмжээтэй 20 ланз үсгээр "ом ма ни бад хум, ом базара бани хум пад, ум ра ба занада" гэж хэвтээ байдлаар чулуу шигтгэн бичсэн.Бага хүрээн дотор 200x110 см орчим 12 ширхэг суварга Их бурхныг тойруулан чулуугаар урласан 3.03 м өндөртэй 20 гаруй жижиг бурхдыг босоо байдалтай бүтээсэн аж. Бурхны доод хэсэгт 44х26 м мөргөлийн талбай байх ба 5 м голчтой хоёр хорол, 4 махранз тэргүүтнийг товойлгон бүтээжээ.

АЛТАЙ ТАВАН БОГДМонгол улсын хамгийн өндөр цэг болох Хүйтэн оргил энэ ууланд оршдог Далайн төвшнөөс дээш 4374 метр өндөр юм. Хамгийн нам цэг нь Хурган нуур бөгөөд 1800 метр болно. Хотон, Хурган, Даян зэрэг нь мөстлөгийн гаралтай томоохон нуурууд бөгөөд тэдгээрээс гадна 250 гаруй жижиг нуурууд бий. Монгол Алтайн нуруунд Монгол орны мөсөн голуудын 96% нь оршдог. Монголын хамгийн том мөсөн гол болох Потанины мөсөн гол байдаг бөгөөд нийт талбай нь 24 ам километр.

СУТАЙ УУЛ Эрт цагт Сүүтэй уул хэмээх нэрлэдэг байснаас улбаалан Сутай хайрхан уул гэж нэрлэдэг болжээ. Эрт цагт хүмүүс уг уулнаас зэрлэг үхэр буулган гаршуулж, сүүг нь саан ахуй амьдралдаа хэрэглэдэг байснаас үүдэн Сүүтэй уул хэмээн нэрлэдэг байсан гэх домог тайлбар бий.Сутай хайрхан уулын ихэнх хэсэг нь Говь-Алтай аймгийн нутагт оршдог боловч цаад талаараа Ховд аймгийн Дарви, Цэцэг сумын нутагт хаяагаа тэлж тогтсон хайрхан юм

БУРХАН ХАЛДУН Хэнтий аймагт оршдог.Бурхан халдун ууланд дээд дунд доод хэмээх гурван овоо байдаг. Талбайн дунд бараг хүний гараар хийсэн гэмээр хөмөрсөн тэвш мэт тавцан байдаг. Арван давхар барилгаас ч өндөр энэ уулан дээрх шовгор нь дээд овоо юм. Дунд овооны тэнд метр орчмын голчтой том хүрэл тогоо бий.

ХЭРМЭН ЦАВ

Даланзадгад хотоос 450 км Хонгорын элснээс 250 км зайтай.

ХЭРМЭН ЦАВ

Хонхор маягийн газар бөгөөд орох “хаалга” 2 байдаг гэгддэгТөөрөх магадлал өндөртэйЗундаа +60 хэм хүрдэг айхтар халуун тул “Үхлийн цав” гэж ч бас нэрлэдэг байна.

ХЭРМЭН ЦАВ

Хачирхалтай хэлбэртэй улаан толгодууд нь Говийн цөл нь өнө эртний үед их далай байсан нь үнэн гэдгийг нотлох мэт байдаг.

СҮЙХЭНТДорноговь аймгийн Мандах сумын нутагт оршдог Монгол оронд төдийлөн элбэг тохиолддоггүй чулуужсан мод байдаг байгалийн үзэсгэлэнт газар юм.

СҮЙХЭНТ –ЧУЛУУЖСАН МОД

Чулуужсан модны зарим нь 4м Хожуул нь 76-189 см диаметртэй. Эдгээр мод нь эрт дээр үед энэ нутагт ой байсныг гэрчилнэ Одоогоос 140-150 сая жилийн өмнө ургаж байсан араукария хэмээх эртний шилмүүст шув шулуухан өндөр мод энд ургаж байжээ.

ТЭРЭЛЖИЙН БАЙГАЛИЙН ЦОГЦОЛБОРТ ГАЗАР

Улаанбаатараас зүүн тийш 50-76 км газарт байрладаг. Байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн газар бөгөөд хад асга бүхий уулын тогтоцоороо өвөрмөц бүс юм

МЭЛХИЙ ХАДӨндөр 24 метр Өмнө нь Мөнгөт хад гэдэг нэртэй байв. Эрт үед Луузаншарав болон Хатанбүүвэй гэдэг Ойрдын нэртэй хоёр баатар байжээ. Тэр хоёр хоорондоо таарамж муутай байсан бөгөөд нэг удаа Хатанбүүвэй баатар Луузаншаравтай байлдахаар ойролцоох Өтөг эрүү гэдэг газар нуугджээ. Үүнийг мэдсэн Луузаншарав хүчин мөхөс байсан тул зугтахаар шийдээд эхнэрээ хамт явъя гэтэл эхнэр нь эд хөрөнгөндөө хоргодоод явахгүй гэжээ. Тэгэхээр нь Луузаншарав эхнэрээ хороогоод хөрөнгөө энэ хаданд нуугаад оргожээ. Нутгийн ардууд зун болохоор хадны завсарлуу нойтон мах хийж хадгалдаг байв. Гэтэл тэр явдлаас хойш уг хаданд нойтон мах хийнгүүт маханд алт, мөнгөн зоос наалдаж ирээд авах гэхээр доош уначихдаг байжээ. Тэр агшинд хадны ёроолоос эмэгтэй хүний дооглон инээх дуу гардаг гэсэн домогтой юм. Ийм учраас нутгийн ардууд Мөнгөт хад гэж нэрлэдэг байжээ.

МОНГОЛ НУТГААС ОЛДСОН ДИНОЗАВРЫН ТӨРЛҮҮД

ЧУЛУУЖСАН ӨНДӨГ

Өмнөговь аймгийн хэрмэн цаваас олдсон

ҮЛЭГ ГҮРВЭЛИЙН ҮЛДЭГДЭЛ

Монголын газар нутгаас

98 хувийн бүтнээрээ

олдсон махчин

Тарбозавр

ДИНОЗАВРЫН ЧУЛУУЖСАН МӨР

ҮЛЭГ ГҮРВЭЛИЙН ҮЛДЭГДЭЛ

Монголоос олон улсын эрдэмтдийн баг 15 зулзаган динозаврын чулуужсан үлдэгдэл бүхий үүр олжээ. Эртний гүрвэлийн ийм олон зулзага анх удаа олдож байгаа аж. Ойролцоогоор 2,3 метрийн голчтой цар хэлбэрийн үүрэнд эртний гүрвэлийн 15 араг яс байсны 10 нь бүрэн бүтэн хадгалагдан үлджээ.

ҮЛЭГ ГҮРВЭЛИЙН ҮЛДЭГДЭЛ

ҮЛЭГ ГҮРВЭЛИЙН ҮЛДЭГДЭЛ

ГУРВАН ЗЭЭРДИЙН АГУЙ

Ханбогд суманд байдаг. Агуйд орохдоо аюулгүй байдлыг сайтар хангаж ордог. Амаар ороод 5 м орчим доош бууж эхний хүнхэрт хүрдэг бол мөн дахиад доош явж агуйн гол танхимд хүрнэ.

БАЯЖИХЫН АГУЙХанбогд суманд байдаг. Уг агуйг арга билгийн чанартай, очиж мөргөсөн хүний мөнгө арвиждаг хэмээн бэлгэшээдэг.

ХАМГИЙН ТОМ МОРИН ХУУР

Дуу хуурын өлгий нутаг гэгдэх Дундговь аймагт Өндөр нь дөрвөн давхар барилгатай дүйцэх юм. Аймгийнхаа хоймор Хар овоо гэдэг газар залжээ.

ЁЛЫН АМ

Даланзадгад хотоос урагш 45 км газарт байдаг. Ёл шувуу ихээр байдаг болохоор Ёлын ам нэртэй болсон.

ЁЛЫН АМ

Зүүнсайхан уулын хавцлыг сэтлэн урссан голын нарийхан хавцал юм. Хавцлын дунд байдаг жижиг горхи өвөл мөсөөр хучигддаг

ЁЛЫН АМ

Энэ нь жилийн турш мөстэй байдаг байсан боловч дулаарлаас болж бага багаар хайлж байна.