نوسه رێكی ئێرانی ئاماژه به وه ده كات كه "ئێ����ران پێیخۆش نیی����ه بارزانی ببێته وه به سه رۆكی هه رێم"، نوێنه ری كوردس����تانیش هه رێمی حكومه ت����ی له ئێ����ران ن����ازم ده باغ ده ڵێ����ت "بۆ چاره سه ر كردنی پرسی سه رۆكایه تی ت����ا 8/20 ئێ����ران پێ����ی له هه رێم����ی

كوردستان نابڕێت".تایب����ه ت به ئاوێنه : عیرف����ان قانعی فه رد نوسه ری یاداشته كانی تاڵه بانی ، جه غت له سه ر ئه وه ده كات كه ئێران ببێته وه بارزان����ی نیی����ه پێیخ����ۆش به سه رۆكی هه رێم له به رئه وه ی كێشه ی ئه منی بۆ ئه و واڵت����ه ده نێته وه . ئه و به ئاوێن����ه ی راگه یاند ك����ه په یوه ندی نێ����وان ئێ����ران و پارت����ی له ڕێگ����ه ی رێكده خرێت، بارزانیی����ه وه نێچیرڤان ئه و وتی "له م ماوه یه دا ناوبراو دو جار داوای له ئێران كردبو كه ته ده خولێك بك����ه ن یه كێتی و گۆڕان رازی بكه ن بۆ ئه وه ی دوس����اڵی تر ب����ه رده وام بێت بارزان����ی ، به اڵم وه اڵمی ئێ����ران ئه وه بوه ك����ه خۆتان ده بێت رێككه وتناتان

هه بێت".وتیشی "ئێران پێیخۆش نییه بارزانی

له سه ر كورسییه كه ی بمێنێته وه ".

ده ب����اغ ن����ازم له به رامب����ه ردا، به ئاوێنه دا تایبه ت له چاوپێكه وتنێكی رایگه یاند كه دیدی ئێران س����ه باره ت ئه وه ی����ه س����ه رۆكایه تی به پرس����ی چ����ۆن هه مو الیه ن����ه كان له حكومه تی بنكه فراوان به ش����دار بون، له پرسی س����ه رۆكایه تیش هه ر به هه مانش����ێوه به شدار بن و له ڕێگه ی گفتوگۆو سازان ئه و پرسه چاره سه ر بكرێت، ئه و وتی "ئێران به تایبه ت����ی دوای رێككه وتنی له گ����ه ڵ واڵتان����ی 5+1 له هه وڵدایه كه ناوچه كه ئارامتر بێت، ئه گینا ئه مه ریكا

بۆ رێككه وتن له گه ڵ ئێران ده كات".مانه وه ی ك����ه به وه ش س����ه باره ت بارزانی له دیدی ئێرانه وه ده بێته هۆی زامنكردنی ئاسایش له م ناوچه یه دایه ، ئ����ه و وتی "م����ن ئه وه نازان����م، به اڵم پێموایه چاره س����ه ر كردنی كێشه كان ده بێته مایه ی دروس����تبونی ئاسایش چاره س����ه ركردنی تا له ناوچه ك����ه دا، ئێران پێی پرس����ی س����ه رۆكایه تیش

له هه رێمی كوردستان نابڕێت".

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )489( سێشەممە 2015/8/4

w w w . a w e n e . c o m

ریکالم

10

له گه ڵ گه رمی شه ڕدا بازاڕی چه کفرۆشی

سارد ده بێته وه

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار ته له فۆن: 3201274 تیراژ: 4500ناونیشان: سلێامنی ته الری زارا - نهۆمی سێه م - شوقه ی ژماره 32

خێوەکانی میراتی سیاسیی

پاسه وانێکی مه حمود سه نگاوی

له به ڕێوه به ری خوێندنگایه ک ده دات

13163

"ئێران پێیخۆش نییه بارزانی ببێته وه به سه رۆكی هه رێم"نازم ده باغ: تا 8/20 كۆماری ئیسالمی پێی له هه رێم نابڕێت

20

2

خوێندنی بااڵی عێراق خوێندکارانی زانکۆ

ئه هلییه کانی کوردستان ده خاته دودڵییه وه

ئایا خۆپیشاندان هه ولێر ده گرێته وه ؟

شێرکۆ بێکه س شاعیری هه ره بێکه سترین گه لی دونیا

شنگال ساڵێک له سایه ی

ده وڵه تی خه الفه تدا

یه كگرتوی ئیس���المی له هه وڵی رازیكردنی هه ردو به ره ی پرس���ی س���ه رۆكایه تیدایه ، وته بێژی مه كته بی سیاسی یه كگرتو هیوا میرزا سابیر ده ڵێت "دوای 23ی حوزه یران هه ستمانكرد ئه گه ر ئه م بابه ته به مشێوازه ب���ڕوات كاریگه ری نه رێنی له س���ه ر واقعی

سیاسی و ئابوری و كۆمه اڵیه تی ده بێت".تایب���ه ت به ئاوێنه : هیوا میرزا س���ابیر له چاوپێكه وتنێك���ی تایب���ه ت به ئاوێن���ه دا رایگه یاند كه به چوار الیه نه سیاسییه كه یان وتووه ده بێت بۆچونی شه شه م دروستبێت، ئ���ه و وت���ی "ل���ه دوای 23ی حوزه یرانه وه س���ه ره كی و الیه نێك���ی هه س���تمانكرد كۆمه ڵێكی ت���ر ڕاوبۆچونی جیاوازی هه یه ، ئێمه هه ستمانكرد ئه گه ر بێت و مه خره جێك نه دۆزین���ه وه له جیاتی ده س���كه وت زیانی

گه وره ی لێده كه وێته وه ".وتیش���ی "هه مووان پێیانوایه كه له گه ڵ الیه ن���ه یاس���اییه كه ی په رله م���ان، ده بێت

الیه نه سیاسییه كانیش بسازێن".ناوب���راو ئ���ه وه ی رونك���رده وه كه ئه و الیه ن���ه ی ده بێته هۆكاری ئه وه ی س���ازان رونه دات و هه ر سوربێت له سه ر هه ڵوێستی خۆی، ئه وا یه كگرتوو هه ڵوێس���تی له سه ر وه رده گرێت، ئه و وت���ی "قه ناعه تمان وایه كه ناكرێت هیچ الیه نێك س���وربێت له سه ر هه ڵوێس���تی خۆی، چونكه ئه گه ر سوربێت ئه وا سازان رونادات و س���ه ری له ترازانه وه

ده رده چێت".ئه م���ه له كاتێكدای���ه ك���ه دوای ئه وه ی ته واو پڕۆژه یاس���اكه ی ده س���تور لیژنه ی كرد وا بڕیاره دوای ئیمزا كردنی ده سته ی س���ه رۆكایه تی په رله مان داوای كۆبونه وه ی ئاماده بون���ی به ب���ێ ب���كات، نائاس���ایی په رله مانتاران���ی یه كگرتو رێژه ی یاس���ایی

په رله مان پڕنابێته وه .

س����لێمانی پارێ����زگای له س����نوری له م����اوه ی پێنج مانگ����ی ڕابردودا 29 حاڵه ت����ی خۆکوش����تن تۆمارک����راوه و رایده گه یه نێت س����لێمانیش پۆلیسی خۆکوش����تن ئاماره کان����ی ک����ه

له به رزبونه وه دایه .ئاوێنه ، مەزه����ەر كه ریم : وتەبێژی

پۆلیسی پارێزگای سلێمانی، سەركەوت ئەحمەد س����ه باره ت به ئام����اری پێنج مانگی ڕابردوی کرده وه کانی خۆکوژیی قه زاو شاری س����لێمانی و س����ه رجه م به ئاوێنه ی ده وروب����ه ری ناحییه کانی راگه یان����د "له چوار مانگ����ی یه که می خۆکوش����تن حاڵه ت����ی 20 2015دا

هه بوه ، له مانگی ئایاریش����دا به رزترین رێژه ی خۆکوشتن تۆمارکراوه ، که 10 حاڵه ت بوه . س����یانیان خۆسوتاندن و دونیان به چه ک و چوار خۆهه ڵواسین و حاڵه تێکی دیکه شیان کاره با له خۆدان

بوه .به بڕوای سه رکه وت ئه حمه د هۆکاری

به رزبونه وه ی ئاماره کانی خۆکوش����تن ده گه ڕێت����ه وه ب����ۆ قه یران����ی دارایی و نه بون����ی هه ل����ی کارو دانه مه زراندن و کێش����ه کۆمه اڵیه تییه کان، "هه تا ئه م قۆناغ����ه وه هابێ����ت و ئ����ه و قه یرانانه رێژه ی هه بێ����ت، هاواڵتیان له س����ه ر

خۆشتن له زیادبوندا ده بێت".

جێگری وه زیری پێشمه رگه ی حكومه تی هه رێمی كوردس���تان "ئه نوه ری حاجی عوس���مان" ئام���اژه ب���ه وه ده كات كه حه ق وای���ه په كه كه ئه وه ن���ده خۆیان به ش���نگاله وه س���ه رقاڵ نه كه ن و بچن ئه ركی خۆیان له رۆژئ���اوا و له به ره كانی تر جێبه جێی بكه ن، ئه و ده ڵێت "مه رج نییه گرتنی ش���نگال له الیه ن داعشه وه

كه مته رخه می بوبێت".

ئاوێن���ه ، هه ولێر: ئه ن���وه ری حاجی عوس���مان له چاوپێكه وتنێك���ی تایبه ت به ئاوێنه دا رایگه یاند كه قانونی ش���ه ڕ له دنیادا وایه زۆرجار هێزی داگیركه رو هێرش���به ر غافلگی���ری ده كات و له پڕدا هه ندێ���ك جێگ���ه ده گرێت، ئ���ه و وتی "م���ه رج نییه گرتنی ش���نگال له الیه ن ئێستا بوبێت، كه مته رخه می داعشه وه ده بینین به شی شێری ئه و جێگایانه ی

له سوپای داعش���ه وه ن به ده س���ت كه عێراقی گرتوه ، له س���وریاش هه ر وایه ، ئه م���ه ی ئێم���ه هۆكه ی ئ���ه وه بو كه له وكات���ه دا پێمانوابو داعش ئه وه نده ی په الماری شیعه و سوپای عێراق ده دات

په الماری كوردستان نادات".سه باره ت به هێزی حه شدی شه عبیش له چیای ش���نگال، ناوب���راو وتی "كاك حه یده ر شه شۆ به ده می خۆی رایگه یاند

كه شتێك به ناوی حه شدی شه عبییه وه وه زاره ت���ی نێ���و دێن���ه نامێنێ���ت و پێشكه ش لیس���تێك پێش���مه رگه وه و ده كه ن، به اڵم تا ئێس���تا ئه و لیس���ته پێشمه رگه ، وه زاره تی نه گه یش���توه ته

هه تا ئێمه مامه ڵه ی له گه ڵ بكه ین".

دۆسییه ی تایبه ت

یه كگرتو: دوای 23ی حوزه یران بۆچونمان گۆڕاوه

ئه نوه ری حاجی عوسمان: گرتنی شنگال له الیه ن داعشه وه به هۆی كه مته رخه مییه وه نه بوه

سلێمانی: 29 حاڵه تی خۆکوشتن له 5 مانگدا هه بوه

بارزانی له سه ردانێکیدا بۆ الی خامنه یی له تاران 3

2

4

تایبه‌ت(489( سێشه ممه 22015/8/4

ئا: رێنوار نه جم

به ڕێوه به ری قوتابخانه ی ئاسوده له شاری سلێمانی رایده گه یه نێت که

پاسه وانێکی مه حمود سه نگاوی له گه ڵ چه ند که سێکی دیکه دا هێرشیان

کردوه ته سه رو ئازاریان پێ گه یاندوه ، یه کێتی مامۆستایاش ئیدانه ی ده کات و رایده گه یه نێت که ناهێڵن ئه و کاره هه ر

وا به ئاسانی تێپه ڕێت.

به ڕێوه ب���ه ری کاوه ، مامۆس���تا قوتابخانه ی ئاس���وده له گه ڕه کی ڕزگاری شاری سلێمانی، له و باره یه وه به ئاوێنه ی

راگه یاند که دوێنێ، دوشه ممه ، له کاتێکدا س���ه رقاڵی دابه شکردنی موچه بوه ، چوار که س هه ڵیان کوتاوه ته سه ری و لێیانداوه و

ئازاریان پێگه یاندوه .ئ���ه و به ڕێوه به ره ئه وه یش���ی راگه یاند که ئه و که س���انه ی هێرش���یان کردوه ته ئافره تی س���ه ر، مێردی مامۆس���تایه کی بوه ک���ه ماوه یه که گواس���تراوه ته وه بۆ قوتابخانه یه کی دیکه هه روه ها له گه ڵ دو

ژنبرای و زاوایه کی مامۆستاکه دا.مامۆس���تا له باره ی هۆکاره که ش���یه وه کاوه ده ڵێ���ت "ئ���ه و مامۆس���تا ئافره ته له قوتابخانه که ی ئێمه وه گواس���تراوه ته وه بۆ قوتابخانه یه ک���ی دیکه . کاتێک له گه ڵ

به ڕێوه ب���ه ری ئ���ه و قوتابخان���ه نوێیه که قسه مان کردوه و له باره ی ئه و فه رمانبه ره وه پرسیاری لێ کردوم، ته نها ئه وه نده م پێ وتوه ک���ه له ده وامکردن���دا زۆر مه زبوت

نه بوه و هه ندێک جار دوا که وتوه ".دوات���ر ئه و قس���ه یه وه ه���ا ده گاته وه گوای���ه ک���ه ئافره ته ک���ه به مامۆس���تا به ڕێوه به ره کۆنه که ی پێ وتوه "که سێکی که سه کاردانه وه ی ئه وه ش گه نده ڵ"بوه . لێ ئافره ته که ی مامۆس���تا نزیکه کان���ی که وتوه ته وه ، به اڵم مامۆس���تا کاوه ره تی

ده کاته وه قسه ی وای کردبێت.ئ���ه و به ڕێوه ب���ه ره ئاش���کرای ده کات ک���ه مێ���ردی مامۆس���تا ئافره ته که که

هه ڵیکوتاوه ته س���ه ری ده مانچه ی پێبوه و پاسه وانی مه حمود س���ه نگاوی، ئه ندامی مه کته بی سیاس���یی یه کێتییه ، به اڵم ئه و کێش���ه ی له گه ڵ ئ���ه و به رپرس���ه دا نییه "ئ���ه و کاره په یوه ندی ب���ه کاک مه حمود شه خسیم کێشه ی نییه و س���ه نگاوییه وه له گه ڵ ئه و به رپرس���ه دا نییه ، ئه و که سه راسته پاسه وانی ئه وه ، به اڵم به سه ربه خۆو به بێ پرس���ی به رپرس���ه که ی ئه و کاره ی

کردوه ".مامۆستا کاوه ئه وه ش راده گه یه نێت که پێشتر له الیه ن ئه و پاسه وانه وه هه ڕه شه ی لێکراوه ئه ویش به ر پرسه که ی یه کێتی لێ ئاگادارکردوه ت���ه وه ، " کاک مه حمود پێی

وتم: حه دی چێت ش���تی وا ده کات ، ئێمه نه پیاوکوژی���ن و نه هیچ، من خۆم قس���ه ی له گه ڵ لێپرس���ینه وه ی ده ک���ه م و له گه ڵ

ده که م".له دوای ڕوداوه که ش که هه موی به ڤیدیۆ یاسایی داوای مامۆس���تاکه تۆمارکراوه ، له سه ر ئه و که سانه تۆمارکردوه و ئه مڕۆش به ڕێوه به رایه تی پ���ه روه رده ی لێ ئاگادار

ده کاته وه .له الی خۆشیه وه کارگێڕی لقی سلێمانی نه وش���یروان مامۆس���تایان، یه کێت���ی حه مه غه ریب به ئاوێن���ه ی راگه یاند "ئێمه به هه م���و ش���ێوه یه ک پش���تیوانی ئ���ه و مامۆستایه ده که ین، له گه ڵ دۆسیه که شدا

ده ڕۆین و جارێ چاودێر په روه رده ده که ین بزانین تا ک���وێ له گه ڵیدا ده ڕوات، ئه گه ر ئ���ه وا رێکاری زانیمان ناگات���ه ئه نجام، خۆمان ده گرین���ه به ر. چونک���ه لێدان و ده ستدرێژی کردنه سه ر مامۆستا به هه مو ش���ێوه یه ک کارێکی بێ���زراوه و به تایبه ت ئه گه ر که س���ێک بێت له ده ره وه ی سلکی

په روه رده بێت".هه روه ه���ا ده ڵێت "ئه و که س���ه ی ئه و کاره ی کردوه هه ڵبه ت به وه پشت ئه ستور بوه که پاسه وانی به ر پرسێک بوه ، ئه وه ی ئێمه ش ئاگاداربین، پێشتر به رپرسه که ش وا کێش���ه که ناهێڵین ئاگادارکراوه ته وه و

به ئاسانی تێپه ڕێت".

ئا: ئاوێنه

وته بێژی مه كته بی سیاسی یه كگرتوی ئیسالمی كوردستان هیوا میرزا سابیر

له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "له دوای 23ی حوزه یران هه ستمانكرد ئه گه ر

ئه م بابه ته به مشێوازه بڕوات كاریگه ری نه رێنی له سه ر واقعی سیاسی و ئابوری و

كۆمه اڵیه تی ده بێت".

ئاوێنه : دواهه مین هه ڵوێستی یه كگرتوو ده س����تورو هه مواركردن����ه وه ی له س����ه ر سه رۆكایه تی یاس����ای هه مواركردنه وه ی

هه رێم چییه ؟هیوا میرزا: له كۆنگره ی شه ش����ه مماندا جه ختمان له وه كردۆت����ه وه كه ئه م واڵته به پێویستیشمان به ده ستوره ، پێویستی زانیوه سیس����ته می حوكمڕانی له هه رێمی

كوردستان په رله مانی بێت.ئاوێنه : ئه ی ئێس����تا سورن له سه ر ئه و

هه ڵوێسته تان؟له س����ه ر س����ورین می����رزا: هی����وا له هه مانكاتیش����دا به اڵم هه ڵوێس����تمان، له كۆنگره دا پێمانوابوو كه له كوردس����تان كۆمه ڵێ����ك الی����ه ن هه ی����ه ڕاوبۆچون����ی جیاوازی����ان له س����ه ر پرس����ه كان هه یه ، ده بێ����ت الیه ن����ه كان له رێگه ی س����ازانی پێكبێن. له سه ر ده ستور نیشتیمانییه وه ئه وه هه ڵوێس����ت و قه ناعه تی یه كگرتووی ئیسالمی كوردستانه و پوشێك نه گۆڕاوه . له په رله مانی فراكسیۆنه كه یشمان ئه وه ی كوردس����تان له 23ی حوزه یران نواندی ، هه س����تانبووه به كارێك����ی پیش����ه ییانه ، چونكه ئێمه پرۆژه مان هه بووه له س����ه ر یاس����ایی سه رۆكایه تی هه مواركردنه وه ی هه رێم، به اڵم ئێمه له دوای ئه و به رواره وه هه ستمانكرد ئه گه ر ئه م بابه ته به مشێوازه بڕوات كاریگه ری نه رێنی له س����ه ر واقعی

سیاسی و ئابوری و كۆمه اڵیه تی ده بێت.له په ش����یمانبوونه وه كه واته ئاوێن����ه :

نزیكبوونه ته وه ؟هیوا میرزا: نه خێر، حه زده كه م ڕون و ئاشكرا به جه ماوه ری خه ڵكی كوردستان

بڵێم یه كگرتوو به هیچ شێوه یه ك په شیمان نه بۆته وه ، چونك����ه ئێمه بڕیاری كۆنگره جێبه جێ ده كه ی����ن، به اڵم ك����ه له دوای 23ی حوزه یرانه وه هه ستمانكرد الیه نێكی س����ه ره كی و كۆمه ڵێكی ت����ر ڕاوبۆچونی جیاوازی هه یه ، ئێمه هه ستمانكرد ئه گه ر بێت و مه خره جێ����ك نه دۆزینه وه له جیاتی ده سكه وت زیانی گه وره ی لێده كه وێته وه ، بۆیه ده ستپێشخه ریمانكرد بۆ كۆبونه وه ی پێنج الیه نه كه ، به شداریبونی هه موانیش له و كۆبونه وه یه واته هه مووان پێیانوایه له گ����ه ڵ الیه نه یاس����اییه كه ی په رله مان،

الیه نه سیاسییه كانیش بسازێن.ئاوێن����ه : ئه گ����ه ر ئ����ه و پێن����ج الیه نه له ده ره وه نه سازان، ئایا فراكسیۆنه كه تان به ش����دارده بێت له كۆبونه وه ی په رله مانی به هه مواركردنه وه ی تایبه ت كوردس����تان هه رێم����ی س����ه رۆكایه تی یاس����ای

كوردستان؟هی����وا می����رزا: ئێمه به چ����وار الیه نه سیاس����ییه كه مان وتووه ده بێت بۆچونی شه ش����ه م دروس����تبێت، هه ڵویستیشمان له پرۆژه یاس����اكه خستۆته روو، به اڵم قه ناعه تیش����مان وایه ك����ه ناكرێت هیچ له س����ه ر هه ڵوێستی الیه نێك س����وربێت خۆی ، چونكه ئه گه ر سوربێت ئه وا سازان ڕونادات و سه ری له ترازانه وه ده رده چێت. بۆی����ه له ناوكۆبونه وه ی لیژنه ی یاس����ایی په رله مانیش داوامانكرد فرس����ه تێكی تر بدرێته وه به الیه نه سیاس����ییه كان تاوه كو تێكنه چێت. ناوماڵی كوردیمان بسازێن و بۆ هه ڵوێس����تی ئێمه ش كه چۆن ده بێت، ئه وا س����ه یری ڕێره وی سازانه كه ئه كه ین ئه و الیه نه ی ده بێته س����ه ببكاری ئه وه ی س����ازان ڕوونه دات و هه ر سوربێت له سه ر هه ڵوێس����تی خ����ۆی ئ����ه وا ئ����ه و الیه نه كاریگه ری ده بێت له س����ه ر هه ڵوێس����تی

یه كگرتووی ئیسالمی كوردستان.ئاوێن����ه : كه واته تاوه كو ئێس����تا ئێوه یه كالنه بوونه ت����ه وه ل����ه وه ی جارێكی تر په رله مانی كۆبون����ه وه ی له به ش����داربن

كوردستان؟هیوا میرزا: ئێمه قه ناعه تمان وایه پێش

ئه وه ی كۆبونه وه ی په رله مانی كوردستان بكرێ����ت ب����ۆ هه مواركردنه وه ی یاس����ای س����ه رۆكایه تی هه رێم سازانی كۆبونه وه ی ئه گ����ه ر ڕووده دات، عه مه لی����ات ژوری كۆبونه وه كان ڕایگه یاند عه مه لیات ژوری ده رئه نجام����ی نییه ، بێگوم����ان ئه وكاته س����ه ركردایه تی سیاس����ی یه كگرت����ووی ئیسالمی كوردس����تان كۆبونه وه ده كات و

بڕیاری كۆتایی خۆی ده دات.دیموكراتی پارتی ده گوترێت، ئاوێنه : كوردس����تان ئیمتیازاتی خستۆته به رده م یه كگرت����وو تاوه كو پاش����گه زبێته وه له و

هه ڵوێسته ، ئایا ئه مه تا چه ند ڕاسته ؟هیوا می����رزا: جه ماوه ری كوردس����تان ئاگادارده كه مه وه كه به هیچ شێوه یه ك ئه م هه واڵنه ی یه كگرتوو بۆ ئیمتیازو سه فقه ی سیاس����ی و ده سكه وتی حزبی نییه ، ته نها مه به س����تمان یه كگرتووی����ی ن����او ماڵی كوردو پاراستنی حكومه تی بنكه فراوانه له هه ڵوه ش����اندنه وه . ئێمه هه ستكردنمانه به مه ترس����ی وامان لێده كات ئه و هه واڵنه

بده ین. ئاوێنه : ده گوترێت فش����اری بادینانتان له س����ه ره ، ئێ����وه ش گه یش����توونه ته ئه و هه ڵوێس����ته كه تان بێت و ئه گه ر بڕوایه ی وه ك����و 23 حوزه یران به رده وامبێت، ئه وا

بادینانتان له ده ست ئه چێت؟هیوا میرزا: هه ر بڕیارێك سه ركردایه تی بیدات، فراكس����یۆن و هه موو ده ڤه ره كان پابه ن����د ده بن پێوه ی. ئ����ه وه ی له دهۆك رووی����دا، به س بابه تی ڕاگه یاندنه كه ی لێ ده ربكه ، ئه وا ده بینیت له ناو یه كگرتوودا له س����ه ر هه ی����ه جی����اواز ڕاوبۆچون����ی

پرسه كان.ئاوێنه : ئایا ئاكپارتی په یوه ندی كردووه به ئێ����وه وه و داوای ئه وه ت����ان ل����ێ بكه ن كاربكه ن ب����ۆ دوب����اره كاندیدكردنه وه ی

بارزانی ؟هی����وا می����رزا: هه م����وو هه ڵوێس����ت و بڕیاره كانی یه كگرتووی ئیسالمی كوردستان س����ه ركردایه تی بۆچون����ی هه ڵق����واڵوی یه كگرتووه له و چوارچێوه یه ی كه كۆنگره

بۆی دابینكردووه .

ئا: رێنوار نه جم

به پێی لیژنه ی یاسایی په رله مانی کوردستان ته نها ئه مڕۆ له به رده م

الیه نه کان ده رفه ت ماوه بۆ ئه وه بگه نه سازان له سه ر پرسی سه رۆکایه تی هه رێم، ئه گه ر نا، "ئه م ئێواره یه پرۆژه که ڕه وانه ی سه رۆکایه تی

په رله مان ده کرێت". په رله مانتارێکی پارتیش "به دڵنیاییه وه " رایده گه یه نێت

که ئه و پرۆژه یاسایه به بێ پارتی ناگاته جێی خۆی.

ته نها 17 رۆژ له ب���ه رده م په رله مانی کوردس���تاندا ماوه بۆ چاره سه رکردنی کێش���ه ی س���ه رۆکایه تی هه رێ���م ، دوا هه ن���گاوی لیژنه ی یاس���ایی په رله مان راپۆرت���ی ته واوکردن���ی یه کخس���تن و پرۆژه کان���ی هه م���واری س���ه رۆکایه تی واژۆی���ان هێش���تا ب���ه اڵم هه رێم���ه ،

نه کردوه . ئه ندامی لیژنه ی یاسایی له په رله مانی کوردس���تان، به ه���ار عه بدولره حم���ان له باره ی واژۆنه کردن و ره وانه کردنی ئه و راپۆرته که یان بۆ سه رۆکایه تی په رله مان به ئاوێن���ه ی راگه یان���د "ب���ه رای هه مو ئه ندامان���ی لیژنه که ئ���ه و بڕیاره مانداو هۆکاره سه ره کییه که ی ئه وه بو که ئه و ژوره عه مه لیاته ی دروستبوه له ئه مڕۆدا

بگه نه رێکه وتن".هه روه ها وتی "ئه گ���ه ر ئه مڕۆ الیه نه سیاس���ییه کان نه گه ن���ه رێکه وتن، ئه وا حاڵه تێکدا له هه م���و ئه م���ڕۆ ئێواره ی

واژۆی ده که ین".ئه و په رله مانتاره ئاشکراشی کرد که تا ئێستاش هیچ دڵنیایه ک نییه له وه ی

الیه نه کان بگه نه سازان.په رله مانی ئه ندامی له الی خۆشیه وه کوردستان له فراکسیۆنی پارتی، فه رحان جه وهه ر، له باره ی ئه و هه نگاوه ی لیژنه ی

"ئه مه راگه یان���د به ئاوێنه ی یاس���ایی ده رچون���ه له و ته وافق و س���ازانه ی که هێزه حکومڕانییه کانی هه رێمی له سه ری پێکهاتون. ئه مه به هیچ شێوه یه کی قبوڵ نییه و هه وڵێکه بۆ تێکدان و له باربردنی ئه و ئارامیی و که شه ئیجابییه ی پێشتر هه بو بۆ ئه وه ی هه مو هێزه کان پێکه وه حوکمڕان���ی ئه م هه رێمه بک���ه ن، بۆیه ئێمه "جملة وتفصیال" ئه و کۆبونه وانه

ڕه ت ده که ینه وه" .لیژنه ی���ه ئ���ه و ئ���ه وه ی له ب���اره ی رایگه یاندوه که ئه گه ر الیه نه کان نه گه نه س���ازان، ئ���ه وا چاوه ڕێ ناک���ه ن و ئه م ئێواره یه پرۆژه ک���ه واژۆده که ن و به رزی ده که نه وه بۆ س���ه رۆکایه تی په رله مان، ئ���ه و ئه ندام���ه ی فراکس���یۆنی پارتی ناشتوانن رایگه یاند "چاوه ڕێی ده که ن و ب���ه رزی بکه ن���ه وه ، ئه گه ر به رزیش���ی بکه نه وه ، سه رۆکی په رله مان الی خۆی گل���ی ده داته وه تا ئه و کاته ی س���ازان

ده کرێت".له وه اڵم���ی ئه و پرس���یاره که ی چۆن ئ���ه وان ئه وه ن���ه دڵنیایی���ان هه ی���ه ، ده توانن یاس���اییه وه له ڕوی له کاتێکدا ئ���ه و کاره بکه ن، وتی "ئه وه قس���ه ی منه و باڵویبه ره وه . ئه و پرۆژه یه ناخرێته به رنام���ه ی کاره وه ئه گه ر له دوای 20ی

ئابیشه وه بێت".ب���ه اڵم به ه���ار عه بدولره حم���ان له و باره یه وه ده ڵێ���ت "ئێمه ته مه نای ئه وه ناکه ی���ن به زۆرین���ه تێیپه ڕێنین، به اڵم له ڕوی یاس���اییه وه کاره کای ئێمه هیچ ک���ه م و کوڕییه ک���ی تێدا نیی���ه و هه مو یاس���اکانی په رله مان به زۆرینه په سه ند ده کرێت، لیژنه ی یاسایی به ئاماده بونی زۆرین���ه ی ئه ندامه کان���ی به مه رجێ���ک له نێواندا جێگره که ی یاخود س���ه رۆک بێت یاساییه ، بۆیه ئێمه ته مه نای ئه وه ناکه ین و بژارده یه کی خۆش نییه ، بۆیه ناچارین و بۆ ئه وه ی هه رێمی کوردستان

توش���ی بۆش���ایی یاس���ایی نه بێ���ت و ئه گه ر هی���چ چاره س���ه رێکی دیکه مان له به رده ستدا نه بێت ئه وه هه ڵده بژێرین

که بژارده یه کی یاساییه" .هه روه ه���ا له باره ی ئ���ه وه ی تا چه ند واقعییه که به بێ هێزێکی گه وره ی وه ک پارتی ئ���ه و پرۆژه گرنگ���ه تێپه ڕێنن، ده ڵێ���ت "ت���ا ئێس���تا ئێم���ه واقعمان له به رچاوگرتوه و چاوه ڕێی الیه نه کانمان کردوه بگه نه س���ازان. ئه ی بۆ پرسیار له وان ناکه یت بۆ واقع له به رچاو ناگرن، بۆ نایه نه پێشه وه بۆ سازان، بۆ هه مو الیه ن���ه کان پرۆژه یان هه ی���ه ، بۆ هه مو الیه نه کان داوای یه ک ش���ت ده که ن، بۆ ئه وان به شێک له دواکارییه کانیان نایه نه خ���واره وه ک���ه داواکاریی نایاس���اییان

هه یه" .جه وه���ه ر فه رح���ان له به رامب���ه ردا الیه ن���ه کان به گه یش���تنی گه ش���بینه رایده گه یه نت رایده گه یه ن و به س���ازان و

که پارتیش که مێ���ک له داواکانی خۆی هاتۆت���ه خواره وه ، پارتی���ش ئاماده ی س���ازش و س���ازان و گفتوگۆی���ه ، "ئێمه زۆر گه ش���بینین و س���ازانیش ده کرێت و راپۆرتێکی هاوبه ش له لیژنه ی یاس���ایی ده نوسینه وه و ئه ندامانی ئێمه ش به شدار به ته وافقی سیاس���یی ده نگی ده ب���ن و بۆ ده ده ی���ن و له په رله مان ده رده چێت. به دڵنیایه وه ئه و راپۆرته ئیشی له سه ر ناکرێت و ئه وه ئیش���ی له سه ر ده کرێت که دوای س���ازانی الیه نه سیاسییه کان

ده نوسرێته وه" . له باره ی ئ���ه وه ی ئه گ���ه ر الیه نه کان به بێ پارتی پرۆژه که ببنه په رله مانه وه و به زۆین���ه تێ���ی بپه ڕێن���ن، ده ڵێت "بۆ هه مو کارێک قس���ه ی خۆی هه یه ، ئه وه به دڵنیای���ه وه ناکرێ���ت، چونکه له ڕوی واقع���ی و سیاس���ییه وه هیچ فرس���ه تی له دایکبون���ی نیی���ه و به مردویی له دایک

ده بێت".

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

پاش چه ند ساڵ له ده رچونی یاسای باج له عێراق و زیادكردنی، سه ره نجام

له 8/1 حكومه تی عێراق خستیه بواری جێبه جێكردنه وه ، سه رچاوه یه كیش له یه كێك له كۆمپانیاكانی مۆبایله وه ئاماژه به وه ده كات كه كۆمپانیاكانی مۆبایل ته نها كاریان گه یاندنی 1000

دیناره زیاده كه یه له خه ڵكه وه بۆ حكومه ت و هیچ قازانج و زیانێك ناكه ن،

ئه ندامێكی ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراقیش ده ڵێت "پێشنیارم كردوه

80% ئه و 20% زیادكردنه ی سه ر كارت، كۆمپانیاكان خۆیان بیده ن و

ئه ویتر بخرێته سه ر هاواڵتیان".

له یه كێ����ك س����ه رچاوه یه ك له وه ب����اس مۆبایل له كۆمپانیاكان����ی ده كات گوایه حكومه تی عێراق به هۆی دابه زین����ی نرخی نه وته وه هاتوه باجی خستوه ته س����ه ر زۆر شتومه ك، له وانه كارتی مۆبایل و ئینته رنێت و كه ره سته ی خواردن����ه وه جگ����ه ره و ناوم����اڵ و

كحولییه كان.ئه و س����ه رچاوه یه بۆ ئاوێنه ئاماژه ی به وه ش����كرد كه حكومه ت����ی عێراق بۆ ئه وه ی كورتهێنانی بودجه پڕ بكاته وه ب����ه 55-60 دۆالر نه وت����ی كه پێش����تر نرخه كه ی دوات����ر ب����ه اڵم خه ماڵندبو، دابه زی، بۆیه هاتوه ئ����ه و كورتهێنانه

له هاواڵتی و به كاربه ر وه رده گرێت.حكومه ت����ی عێراق له ئێس����تادا %20 زیادكردنی نرخی خستوه ته سه ر كارتی مۆبایل و ئینته رنێت، 300% خس����توه ته سه ر خواردنه وه كحولییه كان و جگه ره ، فڕۆك����ه ، تكت����ی ئۆتۆمبێ����ل و %15پێداویس����تییه كانی ماڵ وه كو سپلێت و

پانكه و سه الجه .. هتد.له وه شكرد باس����ی سه رچاوه یه ئه و كه حكوم����ه ت زانیویه تی له گرانكردنی 1000 دین����اری س����ه ر كارتێك����ی 5000 دیناری له خه ڵك وه رده گیرێت و ئێمه ش ئه وه مان پێوتون، وات����ا كۆمپانیاكانی مۆبایل ته نها كاریان گه یاندنی ئه و 1000 دیناره یه له خه ڵكه وه بۆ حكومه ت و هیچ قازان����ج و زیانێك ناكه ن، واتا حكومه ت نه ك له هاواڵت����ی وه رده گرێت زیاده كه كۆمپانیاكان����ی مۆبای����ل و كۆمپانیاكان

وه كو جاران ماونه ته وه .له به رامبه ردا مه سعود حه یده ر ئه ندامی لیژنه ی دارای����ی و ئابوری له ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق بۆ ئاوێنه رونیكرده وه به س����ه ر ش����تومه كی ئێس����تا ئه وه ی ناوماڵدا سه پێنراو به پێی یاسای ژماره 22ی ساڵی 2010 گومرگییه كه به هۆی هه ندێ����ك كێش����ه وه له گ����ه ڵ هه رێمی كوردس����تان تاوه ك����و ئێس����تا له هه مو عێراق����دا كاری پێنه ك����راوه و جێبه جێ نه كرابو، به اڵم ئێستا رێككه وتن له گه ڵ هه رێمی كوردستان كراوه كه جێبه جێی

بكه ن.به كۆمپانیاكان����ی س����ه باره ت مۆبایل و ئینته رنێت ك����ه له م مانگه وه جێبه جێك����راوه ، وت����ی "ئه م����ه به پێی مادده ی 33ی یاس����ای بودجه ی ساڵی 2015یه كه باج س����ه پێنراوه له س����ه ر به هه م����و تك����ت كارت و فرۆش����تنی

جۆره كانییه وه ".

ئ���ه و په رله مانتاره رونیش���یكرده وه ده یتوانی عێراق���ی ك���ه حكومه ت���ی بیس���ه پێنێت به س���ه ر كۆمپانیاكان���ی مۆبایل و ئینته رنێت���دا كه ئه و زیاده یه خۆی���ان بی���ده ن، نه ك بیخه نه س���ه ر هاواڵتی���ان و به كارب���ه ر، چونكه ئه وان

له ماوه ی 10 س���اڵی رابردودا به ده یان ملی���ار دۆالر قازانجیان ك���ردوه ، بۆیه له م���ڕوه وه زۆر ره خنه مان له حكومه ت

گرتوه .له ب���اره ی ئه وه ی���ه ئایا هی���وا هه یه گۆڕانكاری تێدا بكرێت و وه كو پێشوتری لێبكرێت���ه وه ، ئ���ه و په رله مانتاره وتی "ئێم���ه الی خۆمانه وه رۆڵمان هه بێت و هاواڵتیانیش فشاریان هه بێت كاریگه ری خۆی هه یه ، هه رچه نده من پێش���نیارم ك���ردوه 80% ئ���ه و 20% زیادكرن���ه ی كۆمپانی���اكان تك���ت، كارت و س���ه ر خۆی���ان بیده ن و ئه ویتر بخرێته س���ه ر

هاواڵتیان".به و وت���ه ی ئ���ه و په رله مانتاره بێت واتا له 1000 دین���اره زیاده كه ی كارتی 5000 ه���ه زار دیناری ته نها 200 دیناری هاواڵتی���ان بیده ن و 800 دیناره كه ی تر

كۆمپانیاكان بیده ن".ئه و په رله مانتاره ئاشكراشی كرد كه هه رس���ێ كۆمپانیای كۆڕه ك تیلیكۆم و ئاسیاس���ێڵ و زه ین یه ك ملیار دیناری

عێراقی قه رزدارن.حه ی���ده ر قس���ه كانیدا له كۆتای���ی رونیكرده وه كه هه مو ئه و زیادكردنانه ش په یوه ندی به داهات���ی عێراقه وه هه یه و هه ر ئه وكاته ی كه یاسای بودجه دانرا، وه زاره ت���ی دارای���ی و حكومه تی عێراق ئ���ه وه ی به باش زانی كه ته نها پش���ت به نه وت نه به س���ترێت و پش���ت به چه ند س���ه رچاوه یه كی تری وه ك���و گومرگ و باج ببه سترێت وه كو واڵتانی دونیا بۆ

داهاتی ده وڵه ت.ماوه ی چه ند رۆژێك گرانكردنی نرخی ناڕه زایی و ئینته رنێت، مۆبایل و كارتی لێكه وتوه ته وه و هاواڵتیان���ی نیگه رانی به هۆی���ه وه چه ندین ج���ۆر ناڕه زایه تی

ئه نجامدراوه .

پاسه‌وانێکی‌مه‌حمود‌سه‌نگاوی‌له‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌خوێندنگایه‌ک‌ده‌دات

یه‌كگرتوی‌ئیسالمی:‌هه‌ڵوێستمان‌پوشێک‌نه‌گۆڕاوه‌‌

پارتی:‌پرۆژه‌که‌‌‌ناخرێته‌‌به‌رنامه‌ی‌کاره‌وه‌‌ئه‌گه‌ر‌له‌دوای‌20ی‌ئابیشه‌وه‌‌بێت

كۆمپانیاكانی‌مۆبایل‌زیاده‌ی‌‌كارت‌له‌هاواڵتیان‌وه‌رده‌گرن‌و

خۆیان‌هیچ‌زیانێك‌ناكه‌ن

3(489( سێشه ممه ‌2015/8/4هه‌نوکه

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

له ئێستادا خۆپیشاندان و ناڕه زایی ده ربڕین له به رامبه ر نه بونی

خزمه تگوازرییه كان و نه بونی ئاوو كاره باو بێكاریی، له زۆربه ی قه زاو ناحیه كانی سه ر به پارێزگای سلێمانی و گه رمیان

به رده وامه ، به اڵم له هیچ شوێنێكی پارێزگای هه ولێرو ناوچه ی بادینان

ئه نجامنه دراوه ، ئه ندامێكی ئه نجومه نی پارێزگای هه ولێر ده ڵێت "بگره له هه ولێر

ره نگه كه موكوڕی و قه یران زۆر زیاتر بێت له شوێنه كانی تر، به اڵم هاواڵتیان

ناتوانن به ئازادانه گوزارشت له راو بیروبۆچونی خۆیان بكه ن".

خه ڵك خه م���ی گروپ���ی به رپرس���ی له هه ولێر محه مه د گۆمه ش���ینی بۆ ئاوێنه رونیده كاته وه ك���ه هیچ هاواڵتییه ك نییه له هه رێمی كوردس���تاندا بێبه ش بێت له و قه یرانانه ی كه س���ه ریهه ڵداوه ، به تایبه ت

چینی ناوه ڕاست كه ئاستی به رهه مهێنان و داهاتیان زیاتر له سه ر موچه یه و ده بینین

موچه ش به سێ مانگ دواده كه وێت.ئاماژه به وه ش���ده كات كه هه مو تاكێك له هه رێمی كوردس���تان به ده ست قه یرانی بێكاره بایی و كه می ئ���اوه وه ده ناڵێنێنن، س���اده ترین له نه بون���ی جگ���ه ئه م���ه خزمه تگوزاری وه كو قیرتاوو خزمه تگوزاری س���ه ره تایی، ئه م���ه جگه ل���ه وه ی ئێمه ده زانین حكومه ت���ی هه رێم زیاتر گرنگی به ناوه ن���دو ش���ارو پارێزگاكانداوه ، وه ك ل���ه وه ی به ق���ه زاو ناحیه و گون���ده كان، ئه مه ش وایكردوه ئاستی بژێوی هاواڵتیان

زۆر قورس ببێت.س���ه باره ت ب���ه وه ی بۆچ���ی ناڕه زایی ده ربڕین هه میش���ه سنوری س���لێمانی و گه رمی���ان ده گرێت���ه وه ، ناگه ته هه ولێرو له و ش���اره ئه نجامنادرێت وت���ی "ره نگه په یوه ن���دی به وه وه هه بێت ك���ه هه ولێر بااڵكانی فه رمانگه زۆرب���ه ی پایته خته و ئه نجومه نی وه زیران و وه كو په رله م���ان و

ئه وانی تر له وێیه ، خه ڵكی ش���وێنه كانی ت���ر به ئاس���انی ده س���تیان ناگاته ئه و

شوێنانه ".ته نه���ا له م���اوه ی هه فت���ه ی رابردودا له زۆرب���ه ی ق���ه زاو ناحیه كان���ی س���ه ر به پارێزگای سلێمانی و گه رمیان له رانیه وه تاوه كو سه ید س���ادق و خورماڵ و كه الرو كف���ری و ده ربه ندیخ���ان خۆپیش���اندان و له دژی نه بونی ناڕه زایه ت���ی گردبونه وه و ئاوو كاره باو بێكاریی و خزمه تگوزارییه كان ئه نجادراو تاوه كو ئێس���تاش به رده وامی هه ی���ه و له زیادبوندایه ، ب���ه اڵم ناڕه زایی و خۆپیش���اندانانه ته نها سنوری پارێزگای س���لێمانی گرتوه ت���ه وه و هی���چ كارێكی هاوش���ێوه ی ئ���ه وه له س���نوری هه ولێر و

دهۆك روینه داوه .دلێ���ر حس���ێن ئه ندام���ی ئه نجومه نی پارێ���زگای هه ولێر له لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه ئاماژه ب���ه وه ده كات كه دیاره س���نوری جوگرافی���ای پارێ���زگای هه ولێ���رو ئه و ده سه اڵته ی له وێ هه یه و حوكمی ده كات،

سنوری ئازادی به رته سكتر كردوه ته وه .پارێزگای ئه نجومه نی ئه ندام���ه ی ئه و هه ولێر راش���یده گه یه نێت كه هاواڵتیانی هه ولێ���ر ناتوان���ن به ئازادانه گوزارش���ت له راو بیروبۆچونی خۆیان بكه ن، ئه گینا قه یرانی بێ موچه یی و كاره باو ئاوو ده یان قه یرانی تر هه مو هه رێمی كوردس���تانی گرتوه ت���ه وه و ش���اری هه ولێریش به ده ر نیی���ه ل���ه و قه یرانان���ه ، "ره نگ���ه بگره له هه ولێر كه موك���وڕی و قه یران زۆر زیاتر بێت له ش���وێنه كانی تر، به اڵم كۆتكردنی ئازادیی���ه كان ه���ۆكارن ب���ۆ ناڕه زای���ی

ده رنه بڕین".ك���ه له وه ك���راوه ب���اس هه میش���ه ده س���ه اڵتداران له هه ولێر توندترن، له و ئه نجومه ن���ی ئه ندامه ك���ه ی باره ی���ه وه پارێ���زگای هه ولێ���ر ده ڵێت "ه���ۆكاری س���ه ره كی ئه نجامنه دانی خۆپیش���اندان ده س���ه اڵت و ده وروب���ه ری ، له هه ولێ���رو له ماوه ی چونك���ه زه بروزه نگه كانێت���ی، رابردودا هاواڵتیان بینیویانه ده س���ه اڵت

چۆن به ره ن���گارو روبه ڕوی���ان بوه ته وه و مامه ڵ���ه ی له گه ڵ���دا ك���ردون، كاتێ���ك ناڕه زایه تی���ان ده ربڕی���وه ، ك���ه ئه مه ش

هۆكاری سه ره كییه ".لیژن���ه ی ئه ندام���ی ه���اوكات ش���اره وانی و خزمه تگوزاریه كان���ی گه ش���توگوزار عه ب���اس فه ت���اح ب���اس خۆپیش���اندان ئه نجامنه دانی له هۆكاری له ش���اری هه ولێرو ده وروب���ه ری ده كات و ده ڵێت "كوردستان هه ر یه ك كوردستانه و له وانه یه قه یرانه كان له هه ولێرو ده وروبه ری زیاتر بن له ش���وێنه كانی تر، به اڵم ئه وه رونه كه ئه و فره بیركردنه وه و ئازادییه ی له س���لێمانی و گه رمیان هه یه ، جیاوازتره

له هه ولێر".ئه و په رله مانتاره ئاماژه ی به وه ش���كرد كه ده س���ه اڵت و ش���ێوه ی بیركردنه وه ی ناوچه ی���ه دو ل���ه و ده س���ه اڵتدارانیش )هه ولێ���رو س���لێمانی( جی���اوازی زۆری هه یه ، "ئه م���ه ش واقیعێكی رونه و هه مو

خه ڵك ده زانێت".

"له‌هه‌ولێر‌قه‌یرانه‌كان‌زیاترن"ئه ندامێكی ئه نجومه نی پارێزگاكه : نه بونی خۆپیشاندان له هه ولێر ترسه له ده سه اڵت

ئا: ئاوێنه

عیرفان قانعی فه رد مێژونوس و نوسه ری یاداشته كانی تاڵه بانی ،

جه غت له سه ر ئه وه ده كات كه ئێران پێیخۆش نییه بارزانی ببێته وه به سه رۆكی هه رێم له به رئه وه ی كێشه ی ئه منی بۆ ئه و واڵته

ده نێته وه .

قانعی فه رد كه هێزه ئۆپۆزسیۆنه كانی رۆژهه اڵتی كوردس���تان به كه س���ێكی ناوده به ن، ئێرانی له ئیتالعاتی نزیك سه رس���وڕمانی به رامبه ر به و هه واڵه قاس���می س���لێمانی كه ده رده بڕێت داوای له یه كێت���ی و گۆڕان كردبێت تا ره زامه ندی بنوێنن بۆ دو س���اڵی تر بارزانی ببێته وه به س���ه رۆكی هه رێم، ئه و به ئاوێنه ی راگه یاند كه ئه و هه واڵه له هیچ ئاژانس���ێكی ئێران پشتڕاست "پێموانییه وت���ی ئه و نه كراوه ته وه ، ئه گه ر سلێمانی قسه یه كیشی هه بێت

وا به رونی بیكات".وتیش���ی "تا دوێنێ بارزانی و پارتی به وانی تریان ده وت هه مویان پیاوی

ئێرانن كه واته ئێستا دنیا گۆڕاوه ".

قانع���ی فه رد ئام���اژه به وه ده كات كه په یوه ندی نێ���وان ئێران و پارتی بارزانییه وه یه ، نێچیرڤ���ان له ڕێگه ی له م ماوه یه دا ناوب���راو دو جار داوای له ئێ���ران كردب���و ك���ه ته ده خولێك بك���ه ن یه كێتی و گ���ۆڕان رازی بكه ن بۆ ئه وه ی دوساڵی تر به رده وام بێت بارزان���ی ، به اڵم وه اڵم���ی ئێران ئه وه بوه كه "خۆتان ده بێت رێككه وتناتان

هه بێت".ئ���ه و وت���ی "ئه گ���ه ر له روانگ���ه ی بارزانی بكه ین، س���ه یر سیاسییه وه بمێنێته وه یان نه مێنێته وه ؟ به بڕوای من بارزانی س���ودو قازانجی بۆ ئێران نه ماوه ، له به رئه وه ی ته ده خول ده كات له كاروباری ئه من���ی دژ ئێران، وه كو ئه وه ی 4 ساڵ له مه وبه ر پژاكی هانداو ئێستاش حیزبی دیموكرات هانده دات

دژی په كه كه و ئێران".وتیشی "ئێران پێیخۆش نییه بارزانی

له سه ر كورسییه كه ی بمێنێته وه ".قانعی فه رد جه غت له وه ده كات كه ئه وه ی حه ز ده كات بارزانی له س���ه ر سعودیه و بمێنێته وه كورس���ییه كه ی توركیایه ، ئه و وتی "توركه كان له به ر س���ێ هۆ حه ز ناكه ن بارزانی بڕوات، یه كه م له روی ئابورییه وه كه زۆرترین كۆمپانیاكانی تورك له كوردستان كار ده كه ن تا ئێرانیه كان. دووه م له ڕوی ئه منییه وه كه په یوه ندی ئه منیان هه یه له گه ڵ بارزانی و له س���اڵه كانی 1994 و 1995ه وه توركیا بنكه ی س���ه ربازی

هه ی���ه له ن���او هه رێمی كوردس���تان، س���ێهه میش ئه وه یه كه ئه مڕۆ توركیا حه ز ن���اكات زیات���ر مه یدانه كه چۆڵ

بكات بۆ ئێران". ناوب���راو ئاماژه ب���ه وه ده كات كه كوردستان بوه به گۆڕه پانی زۆرانبازی ئێران و ئیتالعات���ی تورك���ی و میتی چه ن���د ده زگایه كی دیكه ی هه واڵگری ناوچه كه و جیهان، ئه و وتی "له ساڵی 1991ه وه ك���ه هه رێمی كوردس���تان دروس���تكراوه تا ئێستا چوار ده زگای هه واڵگ���ری زۆر چاالك���ن تیایدا كه ئیتالعاتی تورك���ی و میتی ئه وانیش ئێران و موس���ادی ئیسرائیلی و سیای

ئه مه ریكان". س���ه باره ت نزیكی ئێران له هه ریه ك له گۆڕان و یه كێتی و لێکنزیكردنه وه شیان له یه كدی ، قانعی ف���ه رد پێیوانیه كه گۆڕان و یه كێتی دژی یه ك بن، چونكه جیاوازی و ناكۆكی نێوانیان زۆر قوڵ نییه ، ئ���ه و وتی "كاك نه وش���یروان ئه گه ر سه یری هه مو كتێبه كانی بكه یت ل���ه روی مێژوویه وه زۆر هه س���تیارانه سه یری ئێران ده كات نه بڕوای ته واوی ده كات، نه دژایه تیش���یان پێیان���ه و به اڵم دۆستایه تی خۆی له گه ڵ ئێران نه پچڕی���وه ، دیاره ئێ���ران په یوه ندی

له گه ڵ ماڵی مام جه الل تۆكمه تره ".ب���ۆ به پێشبینیش���ی س���ه باره ت دوای 8/20، ئ���ه و وت���ی "دو حاڵه ت هه ی���ه ، ئه گه ر بارزانی البچێت كه من پێموانییه البچێت ملمالنێی حیزبه كان توندتر ده بێت���ه وه ، دوه میش ئه وه یه كه به نایاس���ایی بمێنێته وه و راپه ڕین روبدات ك���ه ئه مه ش���یان ئه گه رێكی دوره چونكه به داخه وه حیزبه كان زۆر

به هێز نین له به رامبه ر بارزانیدا".

ئا: ئاوێنه

نازم ده باغ نوێنه ری حكومه تی هه رێمی كوردستان له ئێران، له م

گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "ئه مڕۆ هه ر نائارامییه ك له هه رێمی كوردستان روبدات، ئه و نائارامییه ره نگدانه وه ی

ده بێت له سه ر ئێران و توركیاش".

ئاوێن���ه : ب���اس ل���ه وه ده كرێت كه قاسمی س���لێمانی په یامی بۆ یه كێتی و پارتی ن���اردوه و داوای كردووه بارزانی تا دو س���اڵی تر وه ك سه رۆكی هه رێم

بمێنێته وه ، ئایا ئه مه وایه ؟ن���ازم ده ب���اغ: م���ن ئ���اگام له هیچ

هه واڵێكی به وجۆره نییه .ئاوێنه : ئێ���ران ده یه وێت چۆن خۆی

له پرسی سه رۆكایه تی هه ڵقورتێنێت؟نازم ده باغ: سیاسه تی ئێران له گه ڵ سیاس���یه كان الیه نه یه كڕیزی ئه وه یه پارێزراو بێت و له ئاست چاره سه ر كردنی كێش���ه كاندا بن، هه وڵبده ن كێشه كانی خۆیان له چوارچێوه یاس���ای عێراقیدا چاره س���ه ر بكه ن. به اڵم بۆ ورده كاری

ئاگام لێنییه .ئاوێن���ه : ب���ۆ مه س���ه له ی پرس���ی د.ئه می���ری له گ���ه ڵ س���ه رۆكایه تی ئه حمه دی جێگ���ری وه زیری ده ره وه ی ئێران گه ڕایته وه كوردستان و به شداری دانیش���تنه كانی بویت، ئای���ا ئه و هیچ پڕۆژه یه كی پێبو بۆ چاره س���ه ر كردنی

پرسی سه رۆكایه تی ؟نازم ده ب���اغ: له و دانیش���تنه ی من

به ش���دار بوم، دیدی ئێران س���ه باره ت به پرس���ی س���ه رۆكایه تی هه ر ئه وه یه كه چ���ۆن هه مو الیه نه كان له حكومه تی بنكه فراوان به ش���دار بون، له پرس���ی س���ه رۆكایه تیش ه���ه ر به هه مانش���ێوه به ش���دار بن و له ڕێگه ی گفتوگۆو سازان

ئه و پرسه چاره سه ر بكرێت. ئاوێنه : به اڵم قسه یه ك هه یه كه ئێران نایه وێت بارزانی ببێته وه به س���ه رۆكی هه رێ���م، وه ك عیرفان���ی قانعی فه رد

ده ڵێت؟ن���ازم ده ب���اغ: عیرفان���ی قانیع���ی فه ردیش ه���ه ر یه كێكه له وانه ی رۆژانه به ناوی چاودێری سیاس���ی و چاالكوانی مه ده نی هه ر یه كه و بۆ خۆی بۆچونێك ده رده بڕێ���ت، ئه ویش بۆ خۆی قس���ه ده كات، من هه س���تم نه كردوه كۆماری ئیس���المی بۆچونی وا بێت، كه به هۆی له ناوه ن���ده نزیك���م په یوه ندیم���ه وه بڕیارده ره كانی ئێران، هه ستم نه كردوه ئه وان دژایه تییان بۆ كه س���ێك هه بێت كه ببێت یان نه بێت به سه رۆكی هه رێمی

كوردستان.ئاوێن���ه : ئایا ده یانه وێت له پرس���ه دا

ناوبژیوانی بكه ن؟نازم ده باغ: دیاره كه وه فدو كه سانی بااڵی كۆماری ئیس���المی وه ك قاسمی س���لێمانی و دكت���ۆر ئه می���ری دێن بۆ كوردس���تان، خۆ باسی قسه ی خۆش

ناكه ن، باسی سیاسه ت ده كه ن.ئاگاداریت ت���ۆ ئاوێن���ه : ئه وه نده ی پێشنیار و چاره س���ه رێكی دیاریكراویان

پێیه ؟

ن���ازم ده ب���اغ: م���ن به ش���دار نیم له كۆبون���ه وه كان و له وێ���ش نیم، ته نها ل���ه وه ی دكت���ۆر ئه می���ری ئاماده بوم، ئێ���ران له گ���ه ڵ ئه وه ی���ه كه پرس���ه الیه نه كان���ی چاره نوسس���ازه كان

كوردستان هاوكاری یه كتر بن.ئاوێن���ه : باس له رۆڵی ئێران ده كرێت ئه مه یه كێتیدا گۆڕان و له نزیكبونه وه ی

بۆ چ مه به ستێكه ؟نازم ده باغ: به داخه وه زۆر له چاودێره سیاس���یه كان، چاودێری دروستكردنی قس���ه ن، ئ���ه و دۆخه ی له كوردس���تان به وه یه پێویس���تی پێ���ش هاتوه ت���ه الیه ن���ه سیاس���یه كان بۆچونیان یه ك بێ���ت و ه���اوكاری و هاوپه یمانیان زیاتر بێت. ئه مڕۆ یه كێتی و گۆڕان و كۆمه ڵ و به پرسه به رامبه ر ئیسالمی یه كگرتوی چاره نوسسازه كان و پرسی سه رۆكایه تی هه رێم یه ك بیروبۆچونیان هه یه ، به بێ ناوبژیوانی���ش سیاس���ه تمه دار به دوای هێزدا ده گه ڕێت، ب���ه دوای هاوپه یماندا ئه نجامی ئه م���ه پێموایه ده گه ڕێ���ت، یه كیانه وه ك بۆچون���ی نزیكبونه وه ی ن���ه ك رۆڵ���ی ئێ���ران، مه گ���ه ر ئێران پێش���تر هه وڵی نه دا گۆڕان له یه كێتی

جیانه بێته وه ئه ی بۆچی جیابۆوه ؟ئاوێنه : ئه وه نده ی ت���ۆ ئاگادار بیت له مڕۆوه تا 8/20 ئێران به به رده وامی له س���ه ر هێڵ و له هه رێمی كوردس���تان ده بێ���ت بۆ ئ���ه وه ی به هۆی پرس���ی نائارام���ی توش���ی س���ه رۆكایه تیه وه

نه بێت؟نازم ده باغ: ئه مڕۆ هه ر نائارامییه ك

له هه رێمی كوردس���تان روب���دات، ئه و له سه ر نائارامییه ره نگدانه وه ی ده بێت ئاگاداریش ئه گ���ه ر توركیاش. ئێران و نه بم ده زان���م ئێ���ران به تایبه تی دوای 1+5 واڵتان���ی له گ���ه ڵ رێككه وتن���ی زیات���ر به به رنام���ه كار ده كات تا ئه م رێككه وتن���ه ئ���ه و ئه نجام���ه ی هه بێت كه خۆی له پالنیدای���ه ، هه مو ئه وانه ی دۆست و هاوپه یمانی ئێران بون له رۆژه س���ه خته كاندا ده بێ���ت جارێكیتری���ش دۆست و هاوپه یمانی ئێران بن، هه روه ها ئێرانی���ش ده بێت هاوپه یمان���ی ئه وانه بێ���ت له كاتی ئاش���تیدا ك���ه كوردیش یه كێك���ه له وان���ه ی به درێژایی خه باتی خ���ۆی پێیه كی له ئێران ب���وه له ئاواره بوندا، له به رئه وه سیاسه تمه داری راست له كوردو له ئێران ئه وه یه كه چاره سه ری ئیسالمی بكرێت. كۆماری كێش���ه كان له هه وڵدای���ه كه ناوچه كه ئارامتر بێت، ئه گین���ا ئه مه ریكا بۆ رێككه وتن له گه ڵ ئێ���ران ده كات یان ئێران بۆ رێككه وتن له گ���ه ڵ ئه مه ری���كا ده كات، هه مو ئه و هۆكارانه ی ده بنه هۆی به رقه راركردنی

ئاسایش له گه ڵیدان.ئاوێنه : واته مانه وه ی بارزانی له دیدی ئێرانه وه ده بێته هۆی ئه من و ئاس���ایش

له م ناوچه یه دایه ؟نازم ده باغ: من ئ���ه وه نازانم، به اڵم پێموایه چاره س���ه ر كردنی كێش���ه كان ده بێته مایه ی دروس���تبونی ئاس���ایش له ناوچه ك���ه دا، ت���ا چاره س���ه ركردنی ئه و كێش���انه ش ئێران پێی له هه رێمی

كوردستان نابڕێت.

"تا‌‌8/20ئێرانپێی‌‌له‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌نابڕێت"

به هۆی په یوه ندیمه وه نزیكم له ناوه نده

بڕیارده ره كانی ئێران هه ستم نه كردوه

ئه وان دژایه تییان بۆ كه سێك هه بێت

كه ببێت یان نه بێت به سه رۆكی هه رێمی

كوردستان

هیچ هاواڵتییه ك نییه بێبه ش بێت

له و قه یرانانه ی كه سه ریهه ڵداوه به تایبه ت چینی ناوه ڕاست كه داهاتیان زیاتر له سه ر موچه یه

"ئێران‌پێیخۆش‌نییه‌بارزانی‌‌ببێته‌وه‌‌به‌سه‌رۆكی‌‌هه‌رێم"

نازم ده باغ

قانعی فه رد

هەنوکە(489( سێشه ممه 42015/8/4

جێگری وه زیری پێشمه رگه ی حكومه تی هه رێمی كوردستان

"ئه نوه ری حاجی عوسمان" ده ڵێت "حه ق وایه په كه كه ئه وه نده خۆیان به شنگاله وه سه رقاڵ نه كه ن، بچن

ئه ركی تریان له سه ر شانه له رۆژئاوا و له به ره كانی تر جێبه جێی بكه ن".

به س���ه ر س���اڵێك دوای ئاوێن���ه : داگیركردنی ش���نگالدا ئێس���تا باس و

خواسی ئازادكردنی نه ماوه ، بۆچی ؟ئه ن���وه ری حاجی عوس���مان: هێزی پێش���مه رگه له م���اوه ی ئه م س���اڵه دا قاره مانان���ه توانیی���ان س���نورێك بۆ په الم���ار و ده س���تدرێژییه كانی داعش دابنێین، ئه م���ه ش به خوێنی ئازاترین كوڕانی ئه م واڵته بوه ، به اڵم ش���ێوه ی كارێكی س���ه ربازی ته نها ئازادكردنی به هه نگاوی په یوه ن���دی به ڵك���و نیه سه ركردایه تی سیاسی كورده وه له گه ڵ

هێزه كانی هاوپه یمانان.ئاوێنه : به اڵم زستانی رابردو بارزانی

ئازادكردن���ی ش���نگالی راگه یاند به اڵم دواتر ده ركه وت ئازاد نه كراوه ، قس���ه و

تێبینیت له سه ر ئه وه چییه ؟قسه م عوس���مان: ئه نوه ری حاجی ئه وه یه كه هه مو شوێنه ستراتیژییه كان ئێمه وه ی���ه ، به ده س���ت له ش���نگال ئه وه ی ماوه ت���ه وه په یوه ندی به هێزی پێش���مه رگه و هێزه كانی هاوپه یمانان و ش���ه ڕه كان ئه مه ریكاوه یه . س���وپای

به شێكی زۆری سیاسه ت ده یكات، ره نگ���ه ئه وه مابێته وه بۆ ئه و كات و

هه نگاوو پالنانه ی كه دانراون. ده ستبه س���ه راگرتنی دوای ئاوێنه : ش���نگال له الیه ن داعشه وه ، لیژنه یه ك دان���را ب���و لێكۆڵین���ه وه له فه رمانده س���ه ربازییه كانی ئه و ده ڤ���ه ره ، كاری

ئه م لیژنه یه به چی گه یشت؟ئه وه نده عوسمان: ئه نوه ری حاجی ده زانم لیژنه یه كی یاسایی له كۆمه ڵێك پیاوی شاره زا دانراوه بۆ لێكۆڵینه وه و په یوه ندی لیژنه كه ب���ه اڵم ئیجرائات،

به وه زاره تی پێشمه رگه وه نییه .

هه س���تناكه ن ئای���ا ئاوێن���ه : كه مته رخه میی���ه ك هه ب���و كه به رگری له ش���نگال نه ك���راو كه وت���ه ده س���ت

داعشه وه ؟با ئه ن���وه ری حاج���ی عوس���مان: ش���ه ڕ قانونی كه مته رخه می ، نه ڵێین له دنیادا وایه زۆرجار هێزی داگیركه رو له پڕدا هێرش���به ر غافلگیری ده كات و هه ندێك جێگه ده گرێ���ت، مه رج نییه ده بینین ئێس���تا بێت، كه مته رخه می به ش���ی ش���ێری ئه و جێگایان���ه ی كه به ده ست داعشه وه ن له سوپای عێراقی گرتوه ، له س���وریاش هه ر وایه ، ئه مه ی ئێمه هۆكه ی ئه وه ب���و كه له وكاته دا پێمانواب���و داعش ئه وه نده ی په الماری شیعه و سوپای عێراق ده دات په الماری

كوردستان نادات.ئاوێنه : واته ئاماده كاری له ئاس���تی

پێویستدا نه كرا بو؟ئه ن���وه ری حاجی عوس���مان: به ڵێ ئاماده كاری نه كرابو، توانییان هه ندێك جێگه بگرن له ناو ئه و جێگایانه شنگال

بو، به اڵم هێزی پێشمه رگه كۆنترۆڵی كردوه ته وه . س���تراتیجیه كانی ناوچه رزگار كردنی ماوه ته وه بۆ ئه وه ی چۆن له گ���ه ڵ هێزه كانی هاوپه یمان پالن بۆ رزگاركردن���ی دابنرێ���ت، پێش���موایه به شێك ده بێت رزگاركردنی ش���نگال

له رزگاركردنی كۆی موسڵ .ئاوێنه : ئێستا بونی په كه كه له چیای شنگال په یوه ندی نێوان ئێوه و ئه وانی گرژو هه ستیارتر كردوه ، چاره سه رتان

بۆ ئه مه چییه ؟ ئه ن���وه ری حاجی عوس���مان: به الی منه وه حه ساس���یه ت نییه له نێوانمان و سوپاسیشیان ده كه ین كه به شدارییان كردوه له و شه ڕانه و حه قی خۆشیانه ، چۆن هێزی پێش���مه رگه چونه كۆبانی ئه وانیش بێنه چیای شنگال و هاوكاری

یه كتر بكه ین.ئاوێن���ه : به اڵم ماوه ی���ه ك له مه وبه ر مه سرور و نێچیرڤان بارزانی رایانگه یاند كه په كه كه له ش���نگال میوانن و ده بێت

بڕۆن؟

ئه نوه ری حاجی عوسمان: من ئاگام له و قسانه ی كاك مه سرور و نێچیرڤان نه بوه . ره نگه كاك نێچیرڤان له به رئه وه ك���ه خاوه ن���ی حكومه تن و وتبێت���ی نێوده وڵه تیه وه به بڕی���اری په یوه ندی هه بێ���ت، به تایبه ت���ی ل���ه م كات���ه دا ح���ه ق وایه په كه ك���ه ئه وه نده خۆیان به ش���نگاله وه س���ه رقاڵ نه كه ن، بچن ئه ركی تریان له س���ه ر شانه له رۆژئاوا و

له به ره كانی تر جێبه جێی بكه ن.ئاوێنه : مه سه له ی حه شدی شه عبی

به چی گه یشت ئایا كۆتایی هات؟ئه ن���وه ری حاجی عوس���مان: كاك حه ی���ده ر شه ش���ۆ به ده م���ی خ���ۆی رایگه یاند كه ش���تێك به ناوی حه شدی ش���ه عبییه وه نامێنێ���ت و دێن���ه نێو لیس���تێك پێش���مه رگه وه و وه زاره تی پێش���كه ش ده كه ن، به اڵم تا ئێس���تا وه زاره تی نه گه یش���توه ته لیسته ئه و پێشمه رگه ، هه تا ئێمه مامه ڵه ی له گه ڵ

بكه ین.ئاوێنه : واته حه شدی شه عبی هێشتا

كۆتایی پێنه هاتوه ؟ئه نوه ری حاجی عوسمان: به قسه ی

كاك حه یده ر شه شۆ كۆتاییپێهاتوه .ئاوێنه : ئه ی له سه ر ئه رزی واقیع؟

ئه نوه ری حاجی عوس���مان: كوردی ئێزیدی عه یبه حه شدی شه عبی بێت.

داعش هات..‌8/3ناخۆشرتین‌رۆژی‌‌ژیانی‌‌هه‌ر‌هه‌مو‌ئێزیدییه‌كان

ئه‌نوه‌ری‌‌حاجی‌‌عوسامن:رزگاركردنی‌‌شنگال‌به‌شێك‌ده‌بێت‌له‌رزگاركردنی‌‌كۆی‌‌موسڵ‌

شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌‌‌‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا‌

ئا: ئاوێنه

ساڵێك به سه ر شكستێكی ترسناكدا تێپه ڕی ، كه وتنی شنگال به ده ستی داعش ئه و ساته وه خت و

شكسته یه نه له یاده وه ری كورددا به گشتی و نه له یاده وه ری

ئێزیدییه كاندا به تایبه تی ده سڕێته وه ، شنگالییه كان تا ماون ئه و رۆژه یان هه رگیز له به رچاو ون

نابێت كه ئااڵ ره شه كانی داعش شاره كه یانی داپۆشی و داگیركردنی

شنگالی راگه یاند.

"خدر میشۆ"ی ته مه ن 42 ساڵ ، كه ماوه ی ساڵێكه له گه ڵ هاوسه رو منداڵه كانیدا ئاواره یه ، ئاماژه به وه ده كات كه ساڵی رابورد "خراپترین و دڵته زێنترین س���اڵی شنگال بووه

له وه ته ی دروستكراوه ". ئێس���تاش ه���زرو بی���ری ل���ه و رۆژی به ره به یانه ی س���اته وه خت و

س���اڵی پاردا ده ژی ، وه ك ئه وه ی ئه مڕۆ بێت رویدا بێت، به یانی زو بو له ده نگی ته په ی پێ و ته ق و تۆقی پچڕ پچڕ و هات و هاوار له خه وڕا بو،

وتیان "داعش هات"."هاتن���ی داعش وت���ی میش���ۆ هاتن���ی گه وره ترین ئاف���ات بو بۆ ئێزیدیی���ه كان، له وه ت���ه ی هه ی���ن تاریكم���ان ره ش و وا رۆژگاری

به خۆمانه وه نه بینیوه ".داعش هات و ماڵ وێران و ئاواره و ئ���ه و وتی سه رلێش���واوی كردن، "م���اڵ و حاڵمان چ���وو، كوژراین و رفێندراو ژنم���ان كچ و تااڵنكراین،

ده ربه ده ر كراین".له و رۆژه دا به شێوه یه كی تراژیدیی ئێزیدیه كان زۆری ه���ه ره زۆربه ی روه و چی���ای ش���نگال هه اڵتن، كه رۆژانێكی پڕ له مه رگه ساتیان له وێدا

به سه ر برد.خه لی���ل خودێداد ك���ه كوڕێكی گه نج���ی ته مه ن 17 س���اڵه ، هه ر

كه باسی ئه و حه وت رۆژه ده كات له چیای شنگال به سه ریبردوه ، دڵی پڕ ده بێت له خ���ه م و ژان، "حه وت رۆژی ب���ڕ له ترس و ش���ه ونخونی ، له برس���یه تی و تینویه تیمان به سه ر

برد".ئه و ب���اس له وه ده كات كه چۆن خه ڵك له تاو برسیه تی و بۆ ئه وه ی بمێن���ن و ده كه ون���ه گ���ه اڵ رنینی چیایه و ئه و بن���اری دره خته كانی خواردویان���ه ، ئه و وت���ی "چه ندین دایك���م بینیوه گه نمی���ان ده كرده ده یاندا ده یاخوس���اند و ئ���اوه وه و

به منداڵه كان بۆ ئه وه ی نه مرن".پاش���ان به نیگه رانی���ه وه ئاماژه به وه ده كات كه هه مو ئێزیدیه كان له سه ر ئه وه كۆكن به درێژایی مێژوی خۆیان دوژمنی دڕنده و ناجوامێری وه ك داعش���یان نه بینوه ، ئه و وتی "چی م���اوه به رامبه رمان نه كرێت؟ 8/3 ناخۆش���ترین رۆژه له ژیان���ی

هه ر هه مو ئێزیدییه كاندا".

به درێژایی مێژو گۆڕانكارییه دیموگرافیه كان ده ره نجامی شه ڕ

بون، شه ڕی داعش پێكهاته ی دانیشتوانی ناوچه ی موسڵی

گۆڕی .

پارێزگای موسڵ كه پێش ساڵێك هه مو پێكهاته جیاوازه كانی عێراق و ناوه ڕاستیش����ی رۆژهه اڵتی بگ����ره له چوارچێ����وه ی خۆیدا كۆكردبۆوه ، له س����ایه ی ده س����ه اڵتی ده وڵه ت����ی نه م����ا، به وج����ۆره ئیس����المیدا ئێزیدی����ه كان، مه س����یحییه كان، توركمانه شیعه كان ش����ه به كه كان، پاكت����او كران و به زه بری شمش����ێر خۆیان مێژویی ره س����ه ن و له زێدی

ده رپه ڕێندران.

كه سایه تی دیاری ئێزیدیه كان "خدر

دوملی "، ئاماژه به وه ده كات "موسڵ كه دێرینترین ش����اری پێكه وه ژیانی عێراقییه كان بوو"، ئێس����تا له هه مو كه مایه تیی����ه كان پاكتاو كراوه ، ئه و وت����ی "پێكدادانی نێوان س����وننه و كوردو ش����یعه كان كه زۆرینه ی ئه م ته له عفه رو له شنگال و هه ر واڵته ن، ته لكێفه وه بگره تا ده گاته به شیرو تازه و داقوق به شێوه یه كی سه ره كی ئه و ش����وێنانه ی گرتووه ت����ه وه كه مه ڵبه ندی كه مینه ئتنی و مه زهه بی و

ئاینییه كانن".له موس����ڵ "ئ����ه وه ی وت����ی ئه و رووده دات، كاره س����اتێكی مێژوویی گ����ه وره و پاكتاوكردن����ه ، چونك����ه ش����ارێكی دێرینی پڕ له كه مایه تی ، له پێكهاته ئتنی و مه زهه بی و ئاینییه ره سه نه كانی تر به تاڵ ده كرێته وه و ئێستا موسڵی ژێر ده سه اڵتی داعش

ته نه����ا یه ك پێكهات����ه ی تیایه ، كه ئه ویش عه ره بی سوننه یه ".

ه����ه ر ن����ه ك كه مایه تیی����ه كان هه س����تده كه ن له سایه ی هه ڵكشانی توندڕه وه كاندا، ئیس����المیه ره وته بونی����ان كه وتوه ته مه ترس����ییه وه ، به ڵك����و پێیانوای����ه كه له س����ایه ی س����وننه و زۆرینه كانی زۆرانب����ازی ئه م����ان و شیعه ش����دا، ك����ورد و ناوچه كانی����ان كراونه ت����ه قوربانی و بونی����ان كه وتوه ته مه ترس����ییه وه ، ئه وان ترسی خۆیان له وه ناشارنه وه كه توندڕه وی����ی و ده مارگیریی باڵی به س����ه ر ئه م ناوچه یه دا كێش����اوه ، كۆچ����ی كه مینه كان روه و ده ره وه ی له هه ڵكش����اندایه و به خێراپی واڵت زۆرینه كانیش پاڵپاڵێنیانه له س����ه ر س����نوری جوگرافیا و زێدی ره سه نی

ئه وان.

كه‌مینه‌كان‌ده‌بن‌به‌ژێر‌ده‌ست‌و‌پێی‌‌زۆرینه‌كانه‌وه‌

داعش‌دیموگرافیای‌موسڵی‌‌گۆڕی‌

ئه نوه ری حاجی عوسمان

ئێزیدییه کان به رامبه ر به ئاینده ی خۆیان نیگه رانن فۆتۆ: رێبین چاالک

5(489( سێشه ممه 2015/8/4 هەنوکە

دوای س����اڵێك له داگیركردنی شنگال، ته نها شتێك كه هه مو ئێزیدیه كان بیری ئه و واڵته ، به جێهێش����تنی لێده كه نه وه واڵته ی كه جگه له ناخۆشی هیچیتریان

تیا نه دی .

بی����ر نادۆزیت����ه وه "ئێزیدیی����ه ك له جێهێشتنی واڵت نه كاته وه ".

ئه م����ه وت����ه ی هه یاف خێرۆی����ه ، كه گه نجێكی ته مه ن 21 ساڵه و به ئاواره یی له س����لێمانی ده ژی ، ئه و وت����ی "دڵمان به چی خۆش بێ����ت كه رۆژ به رۆژ ئه م

واڵته مان لێته نگتر ده بێت؟".ئه و هه ست ده كات له گه ڵ ده ستگرتنی داعش به سه ر شنگال و جێ پێ قایمكردن و مانه وه ی����دا له و ده ڤ����ه ره ، ئێزیدییه كان له ره گ و ریش����ه وه هه ڵكه ندران، هه یاف وت����ی "رۆژ نییه ئێزیدی روه و ده ره وه ی واڵت نه ڕوات، چونكه بیر له وه ده كه نه وه كه ئه وه ی رویدا كۆتایی كاره سات نییه و

مه ترسی تریش به ڕێوه یه ".وتیش����ی "ئێمه خۆش����یمان له ژیانی خۆم����ان هه ر ن����ه دی ، ئه گ����ه ر توانای دارایی رێگه بدات ئێزیدییه ك له م واڵته

نامێنێت و هه ر هه موی ده ڕوات".ئێزیدیی����ه كان ژم����اره ی ب����ه رده وام له كوردس����تان و عێراق����دا رو له كه مییه ، به ش����ێك له وان پێیانوایه كه وه ك چۆن وه ختی خ����ۆی لێره جوله ك����ه هه بون و له پڕ نه مان، له پاشه ڕۆژیش����دا ئێزیدی و ش����تیان هه م����ان مه س����یحییه كانیش

لێبه سه ردێت.قاس����م خێرۆ كه پیاوێكی ته مه ن 30 ساڵه و خاوه نی دو منداڵه ، كه یفی به وه دێت هه فته ی داهات����و به ره و ده ره وه ی واڵت ده چێ����ت، ئه و وتی "خۆش����حاڵم

ك����ه كوردس����تان به جێده هێڵم و ده ڕۆم، حه زی����ش ده كه م ت����ا زوه لێ����ره بڕۆم چونكه توندڕه وانی ئیس����امی نه ك هه ر ئایینی تر قبوڵ ناك����ه ن، به ڵكو خوێن

رشتنیشمان به حه اڵڵ ده زانن".وتیشی "ئێستا رۆژانه سه دان ئێزیدی له فه رمانگه ی په س����اپۆرتدا ده بینی كه له ڕیزدا وه س����تاون و داوای پاس����پۆرت ده ك����ه ن و ده یانه وێت ت����ا زووه عێراق و كوردستان به جێبهێڵن و بچنه ده ره وه ی واڵت، چونكه هه ست ده كه ن ئێره ژیانی

تیا نه ماوه بۆ ئه وان".

ئێزیدیی����ه كان كه ژماره یان له هه رێمی كوردس����تاندا وه ك خۆیان ده ڵێن "500 تا 600 هه زار كه س����ه " و به ش����ێوه یه كی شه نگال و له ش����ارۆچه كه كانی سه ره كی ش����ێخان و الل����ش و باعدری����ه و مهات����دا س����ه دان به درێژای����ی نیش����ته جێن، س����اڵ به هۆی جیاوازی بی����رو باوه ڕی ئایینییه كانه وه كه وتونه ته به ر ش����ااڵوی ده وڵه تی عوس����مانی و به ش����ێك له میره كورده كان و ئیسامییه توندڕه وه كانه وه . ئه مڕۆش هه ست به مه ترسییه كی گه وره له چیای ه����ه ر له به رئ����ه وه ی ده ك����ه ن

ش����نگاله وه بگره تا ده گات به شێخان و اللش، س����نوری ئه و ناوچانه ی تا ئێستا مه ڵبه ندی ئاكنجی ئه وانه وا به س����نوری ده وڵه تی ئیس����امییه وه كه كوشتنیان

له الی ئه وان حه اڵڵه . هه ربۆیه هه یاف به وپه ڕی نیگه رانیه وه وت����ی "دڵم����ان به چی خ����ۆش بێت كه له نێو چوارچێ����وه ی واڵت و كلتورێكداین جیاوازی قبوڵ ناكات و هه میشه به چاوی كافرییه وه س����ه یرمان ده كرێ����ت، ئێمه به رگه ی زۆرمان گرت، به اڵم ئیتر هیوابڕاو

بووین، وه ختی هاتوه بڕۆین؟".

دلبرین منداڵێكی ته مه ن پێنج ساڵه و باوك���ی نه ماوه ، له گ���ه ڵ دایكی ئاواره بون و پێكه وه له كه مپی عه ربه ت ده ژین، هه مو دانیشتوانی كه مپه كه ده یناسن و

ناوی "موشاغبه گه وره كه "یان لێناوه .دلبری���ن به زمانێك���ی مندااڵنه ی پڕ له پاك���ی په یت���ا په یت���ا ده دوێ و له م چادره وه ده چێته ئه و چادرو به رده وام دێت و ده چێت، قژه درێژه كه ی له دواوه به قردێله یه ك به ستوه و تاكێك گواره شی له گوێ ك���ردوه ، كاتێك ك���ه عه ره به كه مپه كه یان دراوس���ێی ئاواره كان���ی ده بینێ ، ده كه وێته ورته ورت و ده ڵێت

"ئه و عه ره بانه رقیان لێمانه "!ئه م کوڕه به م ته مه نه وه هه س���تێكی

عه ره بان���ه ب���ه و به رامب���ه ر س���ه یر ده رده بڕێت، كه گوزارش���ت له و دۆخه پ���ڕ له ناكۆك���ی و زۆرانبازیی���ه ده كات ئێزیدی���ه كان و پێكهات���ه نه ته وه ی���ی و ناوچه كه ی مه زهه بیه كان���ی ئایین���ی و

پێداتێده په ڕێت.دلبرین ب���ه رده وام باس له وه ده كات عه ربه ت ناخۆشه و حه زده كات بڕواته وه بۆ ش���نگال، ئه و وتی "عه ره بم خۆش ناوێ���ت، م���ن ئێزیدیمه ك���ه ده چمه دوكانه كه ی���ان بۆ ش���ت كڕی���ن جوێن

به دینی ئێمه ده ده ن".وتیش���ی "ئ���ه و رۆژه ش���ه ڕمان بو، به ردیان هاویشت به ردیان گرته ئێمه و

سه ری ئێزیدییه كیان شكاند"!

له ژێر چ���ادری كه مپه كاندا ئاواره كان به س���ه رده به ن، كوله مه رگ���ی ژیان���ی ده یانته زێن���ی و س���ه رما زس���تانان

هاوینانیش گه رما هه ڵیانده قرچێنێ .

كه مپ���ی عه رب���ه ت و باریك���ه پ���ڕن له ئ���اواره ، ئاواره ی س���وری و ئاواره ی عه ره ب���ی عێراق���ی و ئ���اواره ی كوردی ئێزیدیش، ته پوتۆزێك���ی زۆر له چادرو نیش���توه ، ماڵیان له نێ���و له جێگ���ه و له ی���ا كچێك���ی ئێزیدی ته م���ه ن 19 س���اڵه و له تاو بێ كاره بای���ی و قرچه ی گه رما خۆی دابوه پاڵ س���ێبه ری ئه و چیغه ی به ده وری به رده م چادره كه یاندا كێشرابو، تیشكی خۆره تاو وه ك گڕێكی

به تین ده هاته خوارو له گه ڵ هه ڵكردنی هه ر نه رمه با و تێپه ڕینی ئوتومبێلێكیش به ن���او كه مپه كه یان���دا ده وری پڕ ده بو

له ته پوتۆز.ئه و وتی "ژیانی ن���او كه مپ مردنه ، ساڵێكه له ژێر ئه م چادرانه داین و ره زیل

بوین".وتیشی "ساڵێكه ده گرین، تێر به سكی خۆمان خواردنمان نه خواردوه و تێریش نه نوس���توین، له ناخ���ی دڵیش���مانه وه

پێنه كه نیون". كه مپی نیش���ته جێی ئێزیدیه كان���ی عه ربه ت به شێكی زۆریان ئافره تن، كه باوكی���ان یان براو كه س���ێكی نزیكیان به دی���ار ئه وان���ه وه ماونه ت���ه وه ، هه ر

هه مویان له ژیانی خۆیان بێزارن.رائی���د یه كێك���ه ل���ه و گه نجانه ی كه له خێمه یه كی نێ���و كه مپه كاندا بۆ كات بلیاردێك���ی گه وره ی���ان به س���ه ربردن داناوه و خه ریك���ی یاریكردنن، ئه و وتی "باوه ڕ ناكه م ش���وێنێك هه بێت ژیانی هێن���ده ی ئێره تیا خراپت���ر بێت، بیر له وه بكه نه وه به م گه رمایه و له ناو ئه م چادر و ته پوت���ۆزه دا له 1ی نیوه ڕۆوه تا

10ی شه و كاره باتان ببڕێت". ئ���ه و باس���ی ل���ه وه كرد ك���ه خۆر له به یانییه وه تا ئاوا ده بێت ئه و چادرانه داغ ده كات ك���ه ئاواره كانی تیا ده ژی ، رائید وتی "ئه گه ر كاره با هه بوایه ئێستا نه ده هاتین���ه ئێره ، بۆ خ���ۆم له ماڵه وه

به ناچاری داده نیشتم، موبه ریده له به ر دێین لێره كۆده بینه وه ".

كێشه یه كی دیكه كه زۆربه ی كه مپی ئاواره كان به ده س���تیه وه گیرۆده ن له م

هاوینه دا، كێشه ی كه م ئاوییه .له یا باس له وه ده كات كه جاری وایه ب���ڕۆن بۆ ئه وه ی ده بێت كیلۆمه ترێك سه تڵێك ئاو بهێنن. ئه و وتی "حاڵێكمان

هه یه یه خوا كه س نه یبێت".پاشان ده س���تی به ره و الی خوشكه بچوكه كه ی راكێش���او وت���ی "له وه ته ی هاتوین، ئه م خوش���كه م هه مو رۆژێك لێده گرێت ئه وه م���ان وڕك���ی ده گری و كه بڕۆین���ه وه بۆ ش���نگال و ده ڵێت با

بڕۆینه وه بیری شنگال ده كه م".

داعش چۆن به و خێراییه شنگالی گرت و بۆچی به رگری تیا نه كرا؟ تا ئێستا ئه مه پرسیارێكی بێ وه اڵمه و

هۆكاره كانی نادیارن. ،8/3 ش���ه وی 2ی كاتژمێ���ر له الیه نه كانی یه كێ���ك به رپرس���ی ته له فون له ش���نگال، كوردس���تان ب���ۆ به رپرس���ێكی خ���ۆی ده كات و ده ڵێت "ئه وه ده رگای باره گاكه مان داخست، شنگال وا پێشمه رگه ی نیا

نه ما و چۆڵكرا".ئه وه ی تا ئێستا جێی سه رسوڕمانه بۆ ئێزیدیه كان و خه ڵكی كوردستانیش چ���ۆن له كاتێكی وا كه مدا كه چه ند به بێ نه خایاند شنگال كاتژمێرێكی به رگرییه كی ئه وتۆ كه وته ده س���ت داعش، به مه رجێ���ك دوای كه وتنی هه س���تیان ئێزیدییه كان موس���ڵ ،

به مه ترس���ییه كی گه وره ده كرد كه هاتبونه سه ر سنوریان.

خه لیل عیدۆ كه گه نجێكی ئێزیدی خه ڵك���ی ته لبه نات���ه و ئه و ش���ه وه ئاگای ل���ه وه بوه كه پێش���مه رگه پێ���ش خه ڵكه كه رایانك���ردوه ، ئه و پێشمه رگه له هێزی گازنده گله یی و ده كات كه وێڕای ئه وه ی ماوه ی دوو مانگ داعش له س���ه ر سنوره كانیان پش���تیان ئه م���ان ب���ه اڵم ب���و، كه كاتێكیشیان لێس���اردكردبۆوه و هێرشیان هێنایه سه ر ناوچه كانیان به رگری���ان لێنه ك���ردو فه رمان���ده و

پێشمه رگه كانیش رایانكرد.ئێم���ه "س���نوری وت���ی ئ���ه و له الیه ن س���تراتیجی به شێوه یه كی پێش���مه رگه وه كۆنت���ڕۆڵ نه كرابو، بۆی���ه زۆربه ی ئێزیدی���ه كان ده ڵێن ئێمه خیانه تمان لێكراو فرۆشراین".

وتیش���ی "ئێزیدی���ه كان نیگه رانن له وه ی كه چه كدارانی داعش له ماوه ی ئه م س���اڵه دا له ش���نگال جێ پێی خۆیان قایم كرد وه و به س���ه رچاوه ی مرۆیی و چه ك پێگه ی خۆیان له وێدا

به هێز كردوه ".له كاتێكدایه ك���ه یه كێك ئه م���ه داعش مانه وه ی له ده رهاویشته كانی له شنگالدا، په رت بونی ئێزیدیه كان بوه به سه ر چه ند هێزێكی چه كداری په كه كه وه له پارت���ی و هه ر جودادا بگره تا ده گات به یه كێتی و حه شدی تایب���ه ت جه ماعه ت���ی ش���ه عبی و به ئێزیدی���ه كان، كه ه���ه ر هه مویان به هه م���و ناكۆكیه كانیان���ه وه چیای ش���نگالیان كردوه به بنكه و باره گای

خۆیان.

سوك و ئاسان شنگالی گرت!

دلربین..ئاژاوه‌گێڕی‌‌كه‌مپی‌‌عه‌ربه‌ت

ژیان له كه مپه كان.. ژیانی نێو دۆزه خ

ئێزیدییه كان له كۆچێكی به رده وامدان

شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌‌‌‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا‌

فۆتۆ: رێبه ر نه جم که مپی عه ربه ت

کۆمه ڵێک ئێزیدی ئاواره له دهۆک فۆتۆ: رێبین چاالک

دلبرین

په‌رله‌مان(489( سێشه ممه 662015/8/4 parlaman.awene@gmail.com

شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌‌‌‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا‌

ئا: ئاوێنه

لیژنه ی ده رخستنی ڕاستییه كان بۆ كاره ساتی شنگال، هیچ ده نگێكی نییه و تاوه كو ئێستاش هیچ په رله مانتارێك نازانێت ئه ندامانی لیژنه كه

كێن و كه یسه كه ش به كوێ گه یشتووه .

س���ه رۆكایه تی هه رێ���م و حكومه ت���ی هه رێمی ش���نگال به ده س���ته وه دانی دوای كوردس���تان، ل���ه ب���ه رواری 2014/8/3 لیژنه یه ك���ی تایبه ت ئه و ڕاس���تییه كان و هۆكاره كانی به ده رخس���تنی كاره ساته ی دروستكرد، به اڵم تاوه كو ئێستا كه س نازانێت كاروباری ئه و لیژنه یه چۆن به رێوه ده چێت و که لێكۆڵینه وه ی له گه ڵ كێ���دا كردووه و چ هێزو

الیه نێك به رپرسیاری یه كه می ڕووداوه كه یه .به ه���ار عه بدولره حم���ان، بڕی���ارده ری لیژنه ی پێش���مه رگه ی كوردس���تان، به ئاوێنه ی ڕایگه یاند ئه و لیژنه ی���ه ی پێكهێنراوه "ئێمه وه كو په رله مان ئ���اگاداری كاروباره كانی���ان نی���ن، ب���ه اڵم ته نها ئه وه نده ده زانین لیژنه ك���ه هه مه الیه نه و نوێنه ری یه زیدیی���ه كان و نوێن���ه ری وه زاره ت���ی ناوخ���ۆو

دادوه رێكی تیادایه ".به هار عه بدولره حمان، ئام���اژه بۆ ئه وه ده كات كه كاره كانی لیژنه كه سسته وتی "له رێگه ی الیه نه په یوه ندیداره كانه وه پرسیارمان ئاراسته كردن كه ئای���ا كه ی ڕاپۆرت پێش���كه ش ده كه ن، له وه اڵمدا

پێیانراگه یاندین دوای جه ژن".هاوكات ناوبراو رونیده كاته وه كه جه ژنی ڕه مه زان كۆتای���ی هات، ب���ه اڵم لیژنه كه ده نگی���ان نییه و وتیشی "جارێكی باڵونه كراوه ته وه ، ڕاپۆرته كه یش ت���ر داوا ده كه ینه وه كه كاره كانی ئ���ه و لیژنه یه ئه كتی���ف بكرێت و ڕاپۆرته كه هه رچۆنێك بێت بۆ

په رله مان و ڕای گشتی باڵوبكه نه وه ".ئه گه رچ���ی به ه���ار پێش���یوایه ، ئ���ه و لیژنه یه كاره كان���ی س���ه ركه وتوو نابێت،چونك���ه وت���ی " ب���ۆ رووداوه هه س���تیاره كان باگراوندمان له گه ڵ لیژنه كانی حكومه ت هه یه ، نه یانتوانیوه سه ركه وتن به ده ستبهێنن له كاره كانیانداو ڕاستی رووداوه كان

بیانه وێت ده ربخه ن".به هار وتی "ه���ه ر ش���تێك ده رئه نجامی نه بێت له كوردس���تاندا لیژنه ی بۆ دروستده كرێت، له به ر

ئه وه من باوه ڕم به م لیژنانه نییه ".س���ه باره ت ب���ه وه ی ئ���ه ی بۆچ���ی په رله مانی كوردس���تان خ���ۆی لیژنه یه ك���ی لێكۆڵین���ه وه ی له سه ر روداوه كه دروس���ت نه كرد؟ گۆران ئازاد، په رله مانتار له س���ه ر لیس���تی یه كێتی نیشتیمانی كوردس���تان به ئاوێن���ه ی ڕاگه یان���د كاتی خۆی كه ڕووداوه ك���ه روویدا په رله مان له پش���وودابوو، پاشان "له كۆبونه وه یه كی نائاسایدا من پێشنیاری ئ���ه وه م كرد ك���ه په رله م���ان خ���ۆی لیژنه یه ك دروس���تبكات، به اڵم براده رانی گۆڕان و پارتی ئه و داوای���ه ی منیان ڕه تكرده وه ب���ه بیانووی ئه وه ی

ناكرێت حكومه ت لیژنه دروستبكات و په رله مانیش لیژنه ی هه بێت و "لیژنه و لیژنه كاری له س���ه ر ئه م

رووداوه بكرێت و كاره كه بشێوێت"گۆران ئازاد ده ش���ڵێت: په رله مانی كوردستان وای���ان به باش���زانی ، چاوه ڕوان���ی ڕاپۆرتی ئه م لیژنه ی���ه ی س���ه رۆكایه تی هه رێ���م و حكوم���ه ت بكه ین، له كاتێك���دا مافی خۆمان بوو لێكۆڵینه وه له رووداوه كه بكه ین و لیژنه ی لێكۆڵینه وه ی تایبه ت

به په رله مان هه بێت.ده رباره ی لێپرسینه وه له و لیژنه یه ی كه ئێستا ده س���تبه كاره ، ناوبراو وتی "من به نوس���راوێكی فه رمی پرس���یاری ئ���ه وه م له حكومه تی هه رێم و

س���ه رۆكایه تی هه رێم كرد، كه ئای���ا ئه م لیژنه یه كێ و كێن؟ كه ی ته واو ده بن و ڕاپۆرت پێشكه ش ده ك���ه ن؟ ب���ه ی���ه ك دێ���ڕ وه اڵمیانداومه ته وه و

نوسیویانه :به رده وامن و ئاگادارتان ده كه ینه وه ".گ���ۆران ئازاد دڵنیایه له وه ی ئه و لیژنه یه هیچی ئه مس���اڵه دا له ماوه ی ئه گه ر نه كردووه "چونك���ه لیژنه كه كارێكی بكردایه ، ئه بوایه زۆرترین رێوشوێن به رامبه ر به رپرس���ه ئه منی و سه ربازییه كانی ئه و

سنوره بگیرایه ته به ر".ناوبراو زانیاری ئه وه ده دا كه هیچ به رپرس���ێكی ئه منی و سه ربازی له سنوره كه ئیجرائاتی یاسایی به رامبه ر نه كراوه وتی "ئه مه له كاتێكدا گه وره ترین

جینۆساید له الی ئه وانه وه ڕویداوه ".له الیه ك���ی تره وه س���ۆران عومه ر، س���ه رۆكی لیژن���ه ی مافی مرۆڤ له په رله مانی كوردس���تان، ڕه خن���ه ی له كه م و كوڕی لیژنه ك���ه ی حكومه تی هه رێمی كوردس���تان گرت، ده رباره ی فشاره كانی په رله مانیش له س���ه ر حكومه ت ب���ۆ دادگایكردنی له کات���ی هه ب���ووه و كه موكوڕیی���ان ئه وان���ه ی به ده س���ته وه دانی ش���نگالدا. به ئاوێنه ی ڕاگه یاند له ئێس���تادا په رله مانی كوردستان فشاری توندی نییه له سه ر حكومه ت، به اڵم پێمانووتون"لێیانخۆش

نابین".س���ۆران عومه ر هۆكاری نه بوونی فشاری توند له ئێستادا بۆ ئه وه گه ڕانده وه كه هه رێمی كوردستان خ���ۆی له ڕووبه روبونه وه دای���ه وتی "ئێزیدییه كان و په رله مانتاران هه رگیز به ده سته وه دانی شنگالیان

بیر ناچێته وه ،".س���ه رۆكی لیژنه ی مافی م���رۆڤ له په رله مانی كوردس���تان ئه وه ش���ی رونك���رده وه ك���ه له گه ڵ ئاس���ایبونه وه ی زیات���ری بارودۆخ���ی هه رێم���ی كوردس���تان ئه وان له لێكۆڵینه وه و لێپرس���ینه وه

تێهه ڵئه چنه وه . له 1ی ته مووزی 2014 په رله مانی كوردستان به نوسراوێكی نهێنی حكومه تی هه رێمی كوردستان ئاگادارده كات���ه وه ك���ه قه زای ش���نگال له الیه ن هێزه كانی داعش���ه وه كۆنترۆڵده كرێت و كاره ساتی مرۆی���ی له و ش���وێنه رووده دات، به اڵم حكومه تی هه رێمی كوردستان هیچ ئیجرائاتێكی له سه ر ئه و

ڕووداوه پێشبینی كراوه نه كردووه .

ئا: ئاوێنه

پشگیری ئێزیدییه كان ده كرێت تاوه كو به شداربن له سیسته می كۆتادا كه په رله مانی

كوردستان له ئێستادا له رێگه ی 11 كورسییه وه بۆ پێكهاته كانی ئه رمه ن و سریانی و ئاشورو

توركمانی دابین كردوه .

س����ه رۆكی لیژنه ی ئه وقاف و كاروباری ئاینی ، س����ه راج ئه حمه د، به ئاوێنه ی ڕاگه یاند له ئێستادا هیچ پرۆژه یاس����ایه ك و هی����چ داواكارییه كی له و جۆره نییه ، ب����ه اڵم ئه گه ر هاتوو رۆژێك له رۆژان داوایانك����رد ئ����ه وا پش����گیرییان ده كه ین، به اڵم ناتوانی����ن له ئێس����تادا له جیاتی ئ����ه وان پرۆژه

پێشكه ش بكه ین، یاخوت داواكاربین.خۆی����ان لێیانگه ڕێی����ن ده شڵێت"واباش����تره بڕیاربده ن، به اڵم ئه گه ر هه رچ پێش����نیارێك بێته پێشه وه ئه وا بێ گومان ئێمه پشگیری ده كه ین و

ڕه تیناكه ینه وه ".س����ه راج ئه حمه د كه له س����ه ر لیس����تی پارتی به ئاوێنه ی په رله مانتاره ، كوردستان دیموكراتی ووت"ئه وان خاوه ن����ی ئایدیاو مه نهه ج و پرۆگرامی خۆیان����ن، دین����ی ئێزی����دی دینێك����ی تایبه ته و له كوردس����تان رێزلێگیراوه ، ئه گه رچییان پێباش بێت ئه وا خه ڵكی كوردس����تان و فراكسیۆنه كه ی

ئێمه ش پشگیریان ده كه ن".س����ه رۆكی لیژنه ی ئه وقاف و كاروباری ئاینی ، ڕاش����یده گه یه نێت: ئه گ����ه ر ئ����ه وان ئه و پرس����ه

بوروژێنن، ئێمه هاوكارو پاڵپشتیان ده بین، به اڵم ئێمه ناتوانین له بری ئه وان بیورژێنن.

هه روه ه����ا وتی "ئه وان كه س����ایه تی سیاس����ی و یاسایی و پسپۆڕی باشیان تێدایه ، ئه گه ر پرۆژه یان

پێشكه شكردین ئه وا پشگیرییان ده كه ین".له ئێس����تادا نوێن����ه ری ئێزیدیی����ه كان له ن����او لیس����ته كانی په رله مانی كوردستاندا هه یه ، به اڵم وه ك په رله مانت����ار ته الر له تی����ف ده ڵێت: ئه گه ر بێ����ت و له كۆت����ادا به ش����دارییان پێبكرێت، ئه وا هه س����ت به متمان����ه ی زیاتر ده ك����ه ن. ئه گه رچی ناوبراو وتیشی "ئێمه ش خۆمان به نوێنه ری ئه وان

ده زانین".ته رخانكردنی كورس����ییه ك ب����ۆ ئێزیدییه كان ب����ه پێویس����تی كوردس����تان له په رله مان����ی هه مواركردن����ه وه ی یاس����ای هه ڵبژاردن����ه ، ئه مه له كاتێكدا به پێی ئامارێكی نافه رمی له سنوری ئه و ناوچانه ی مادده ی 140ی ده ستوری ده یگرێته وه و

زیاتر له 700 هه زار ئێزیدی هه ن. ته الر له تیف، ئه ندامی په رله مانی كوردس����تان له سه ر فراكسیۆنی یه كێتی ، به ئاوێنه ی ڕاگه یاند هه رچ ش����تێك ببێته ه����ۆكار ب����ۆ به رێوه چونی دۆخی ئه وان، ئه وا ئێمه وه كو فراكسیۆنه كه مان

پشگیری ده كه ین.چاالكه وانێك����ی ب����واری مه ده ن����ی هه رێم����ی كوردس����تان پێیوایه ئه و نوێن����ه ره یه زیدییانه ی له ناو لیس����ته كانی پارتی دیموكراتی كوردستان و نوێنه ری نیش����تیمانی كوردس����تانن، یه كێت����ی پارتی و یه كێتین نه وه كو ئێزیدی "بۆیه باشترین

ده رفه ت بۆ گه ڕانه وه ی ئومێدێك بۆ نوێنه رایه تی ئێزیدییه كان دانانی كورسییه كه له ناو سیسته می

كۆتادا".ئارام عوم����ه ر، چاالك����ه وان وتی "ئێمه له گه ڵ ئه وه داین كه هه موو كه مایه تیه كان كارتی تایبه تی خۆیان هه بێت، له هه ڵبژاردنه كانی كوردس����تاندا ته نها بۆیان هه بێت ده نگ به پێكهاته كانی خۆیان بده ن، نه وه كو پارتی و یه كێتی و هیچ حزبێكی تر، ئه مه ش وا ده كات نوێنه ری ڕاسته قینه ی خۆیان

هه ڵبژێرن". عه تا پشگیری له وه ده كات كه هانی ئێزیدییه كان بدرێت، ت����ه واوی تواناكانی خۆی����ان بخه نه گه ڕ تاوه كو فش����ار له س����ه ر په رله مانی كوردس����تان دروستبكه ن و "كورس����ییه ك له سیسته می كۆتا

به ده ستبهێنن".عه تا پێیوای����ه ، ئێزیدی له هه موو كاتێك زیاتر پێویسیتیان به نوێنه رایه تی ڕاسته قینه یه ، چونگه رووبه روی گه وره ترین جینۆساید بوونه ته وه "ئه وان ده توانن له رێگ����ه ی په رله مانه وه به پاڵپش����تی په رله مانتارانی تر به به رده وامی كه یس����ه كه یان بجوڵێن����ن، چونك����ه هه م����وو كه یس����ێك ئه گه ر نوێنه رایه تی ڕاس����ته قینه نه یجوڵێنێت، روبه روی

فه رامۆشی ده بێته وه ".هه ورامان حه مه ره ش����ید، ئه ندامی په رله مانی كوردس����تان له سه ر لیس����تی كۆمه ڵی ئیسالمی كوردستان به ئاوێنه ی ڕاگه یاند هێشتا ئه و بابه ته نه هاتۆته به رده م باس و لێكۆڵینه وه ئه گه ر هاته سه ر رێگامان"ئه و كاته قسه ی خۆمان ده كه ین".

لیژنه‌كه‌‌نه‌‌ده‌نگی‌‌هه‌یه‌‌نه‌‌ڕه‌نگكه س ئاگاداری كاره كانی لیژنه ی ده رخستنی ڕاستییه كانی شنگال نییه

پشتگیری‌‌كورسییه‌كی‌‌كۆتا‌بۆ‌ئێزیدییه‌كان‌ده‌كرێت

له‌ساڵیادی‌‌شنگالدا دلێر ماوه تی

ئه م���رۆ 2014/8/3 س���اڵێك تێده په رێت به س���ه ر داگیركردن���ی قه زای ش���نگال و ده وروبه ری���دا له الیه ن تیرۆرس���تانی داعش���ه وه ك���ه بوه ه���ۆی ویرانكردنی س���نوره كه به تایبه تی س���نوری كوردانی ئێزیدی ، كه س���ه روه ت و س���امانیان به تااڵن برا وژن���ان و كچانیان به دڕندانه ترین ش���ێوه مامه ڵه یان له گ���ه ڵ كرا وكرین و فرۆش���تنیان پێكرا. تاوانی داعش به رامبه ر به شنگال هه مو بنه ماكانی جینۆس���ایدی تێدایه . دیاره له ماوه ی س���اڵی رابردو چه ندین پرۆژه یاسا له الیه ن فراكسیۆنه جیاجیاكانه وه پێش���كه ش به س���ه رۆكایه تی په رله مان كراوه بۆ به جینۆس���ایدكردنی ئه م تاوانه . هه رچه نده تاراده ی���ه ك خه مس���ا ردی به ناس���اندنی ئه م كه یس���ه به جیهان���ی ده ره وه و دادگای نێوده وڵه تی هه بوه ، به اڵم لیژنه یه كی ب���ااڵ له ئه نجومه نی وه زیران دروس���تكراوه س���ه ردانی زۆریه ك له رێكخراوه كان���ی كردوه و هه ندێك له دادگاكانیان بینی���وه و به ڵگه ی زۆریان كۆكردۆته وه و شایه تحاڵی زۆر دوێندراون كه ده توانین له رۆژی خۆیدا س���ودیان لێوه ربگیرێت. دیاره ئه مجۆره تاوانه محه لی نی���ن و نێوده وڵه تین. كاریگه ریان له س���ه ر س���ه رجه م مرۆڤایه تی هه ی���ه ، بۆیه لێپرس���راوه یه تی كۆمه ڵگه ی نێوده وڵه تیه رێوشوێنی پێویست بگرێته به ر و پێویسته ئ���ه م كه یس���ه دادگای نێوده وڵه ت���ی لێكۆڵین���ه وه ی تێدابكات. نه ك دادگای ناوخۆ به اڵم كێشه ی گه وره مان ئه وه یه عێراق ئه ندام نیه له دادگای تاوانی نێوده وڵه تی و ئیمزای له س���ه ر رێكه وتنی رۆما نه ك���ردوه . بۆیه چوار

رێگامان له به رده سته :1- ده بێ عێراق وا لێبكه ین داوا له دادگای نێوده وڵه تی

بكات كه لێكۆڵینه وه له م كه یسه بكات.2- یان ده بێت ئه نجومه نی ئاسایش���ی نێوده وڵه تی داوا

له دادگا بكات بۆ لێكۆڵینه وه .3- ی���ان ده بێ عێ���راق ناچار بكرێت ئیمزای یاس���ای

بنه ره تی رۆما بكات.4- ی���ان ده بێ ئیفاده له فه رمان���ده گه وره كانی داعش وه ربگیرێت كه خۆی به ش���داری ئه و تاوانه ی كردبێت ل���ه دادگای تاوانی نێوده وڵه تی . واڵته كه ی ئه ندامبێت ئه م تاوانه له الیه كه وه حكومه تی عێراقی له ڕودانه كه ی به رپرس���ه و له الیه ك���ی ت���ره وه هه ندێ���ك له فه رمانده س���ه ربازێكانی ئه و میحوه ره ترس���نۆك و كه م ته رخه م بوون به رامبه ر به ئه ركه كانیان و خه ڵكی ئه و سنوره یان به گ���ورگان خواردن دان. داوكارین ئه و لیژنه تایبه تی فه رمانده ی گش���تی هێزه چه كداره كان دروستی كردو بۆ ده ركه وتنی راس���تێكان وده س���ت نیش���ان كردنی كه مته رخه مێ���كان به زووی كاره كانی���ان ته واو بكه ن ئیجرائاتی توند له گه ڵ ئه وكه س���انه بكرێت كه هۆكاری س���ه ره كی ئه و روداوه بوون. هه رچه ن���ده گه لی كورد چه ندی���ن جۆر تاوانی نامرۆڤان���ه ی به رامبه ر كراوه له مێژودا چه ندین زوڵمی لێكراوه ، به اڵم تاوانی شنگال له هه موویان جه رگ برتربووه . ئه م تاوانه هه موو بنه ماكانی یاسای نێوده وڵه تی به زاندووه و ته حریم و ته جریم كراوه ل���ه جیهاندا مه حكوم كراوه . بۆی���ه ده بێت ئه م یادانه ل���ه مێش���كی مرۆڤی كوردا ب���ه زین���دوی بهێڵرێته وه له قۆناغه كانی خوێندندا بخوێنرێت. هه رچوار كه یس���ی تاوانه كانی به عس به رامب���ه ر به )ئه نفاله كان، كوردانی فه یل���ی ، بارزانێكان، كیمیا باران���ی هه ڵه بجه ( له الیه ن دادگای تاوانه كانی عێراق به جینوس���اید ناس���ێنراون به اڵم به رهه می���ان نه ب���ووه قه ره بوونه كراونه ته وه كه بۆته ئه ركێكی یاسایی و له ئه ستۆی ئێستای عێراقه كه

میرات گری رژێمه كه ی سه دامه .بۆی���ه داواكارین كه ئه م كه یس���ه بدرێت���ه دادگای تاوانه كانی نێوده وڵه تی و كاری جدی له س���ه ر بكرێت. له الیه كی تریشه وه پێویسته په رله مانی كوردستان ئه م تاوانه به جینوساید بناسێنێ كه ده زگایه كی ته شریعیه و هیچ كاریگه رییه كی نابێ له س���ه ر رێوشوێنی دادگای تاوانه کانی نێوده وڵه تی . چونكه ئه م بڕیاره ی په رله مان له روی روحی و س���ایكۆلۆژیه وه تاڕاده یه ك خه مه كانی ئه م خه ڵكه كه مده كاته وه و ئومێدبه خش ده بێت بۆیان. له الیه كی تریش���ه وه چۆن داوا له په رله مانی واڵتانی تر بكه ین ئه م كه یس���ه به جینۆساید بناسرێت له كاتێكدا په رله مان���ی خۆمان نه یان ناس���اندبێت. بۆیه جارێكی تر له م یاده دا داواكارین پرۆژه یاس���ایی به جینوس���اید ناساندنی كه یسی شنگال بخرێته به رنامه ی كاره وه بۆ

ئه وه ی : 1- ئه م تاوانه به جینۆساید بناسرێت.2- رۆژی 2014/8/3 هه موو ساڵێك دیاری بكرێت وه ك رۆژی ره شی تاوانه كان. 3- قوربانێكانی وه ك قوربانی جینۆس���اید مامه ڵه یان له گه ڵ بكرێت. 4- ئه و ژنانه ی ده س���ت درێژیان كراوه ته س���ه رو رزگاریان بوه له گه ڵ ئ���ه و ژنانه ی له ژێرده س���تی داعش م���اون موچه یه كی شایسته یان بۆ دابین بكرێت. 5- هه وڵبدرێت قه ره بووی دارایی بكرێن و هه میش���ه خۆ به هاوبه ش���یان بزانین له پ���ه ژاره و ئه و ئازاره گه وره ی���ه دا، جگه له وه ی ده بێت رێزی تایبه ت ب���ۆ قوربانێكانیان دابنرێت و هه وڵبدرێت

به زووترین كات شنگال ئازاد بكرێت.

له‌په‌رله‌مانه‌وه‌

گۆشه‌یه‌کی‌تایبه‌ته‌‌په‌رله‌مانتاران‌ده‌ینوسن

ئێزیدییه کان كه سایه تی سیاسی و

یاسایی باشیان تێدایه ئه گه ر پرۆژه یان

پێشكه شكردین ئه وا پشگیرییان ده كه ین

هه ر شتێك بیانه وێت ده رئه نجامی نه بێت له كوردستاندا لیژنه ی بۆ دروستده كرێت

له به رئه وه باوه ڕم به م لیژنانه نییه

خێزانێکی ئاواره ی ئێزیدی

7 (489( سێشه ممه 2015/8/4 عێراق

شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌‌‌‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا‌

شنگال یان شه نگال )به عه ره بی: سنجار( شارێكه له پارێزگای موسڵدا. شه نگال ده كه وێته ئه وپه ڕی خۆرئاوای باش���وری كوردس���تان، 120 كلم له ده كه وێته دووره و موس���ڵه وه شاری

خۆرئاوایه وه ،

مێ���ژووی ش ن���گال دورودرێژه و بۆ هه زاران ساڵ ده گه ڕێته وه ، به گوێره ی سه رچاوه مێژوویه كان له ساڵی 1075دا ژماره ی دانیش���توانه كه ی زیاتر له 30 هه زار كه س بون، هه روه ها له س���اڵی 1394دا ژم���اره ی خانوه كان���ی زیاتر ل���ه 35 هه زار خانوو ب���ووه و كاتێك ته یموری له نگ داگی���ری كردوه هه ر

35 هه زار خانوه كه ی روخاندوه . 151٦ له س���اڵی ئ���ه وه ی پ���اش

له الیه ن عوسمانیه كانه وه داگیركراوه و دیك���ه ی شاروش���ارۆچكه كانی وه ك ملمالنێی مه یدانی بۆته كوردس���تان سه فه وییه كان، عوسمانیه كان و نێوان بۆی���ه له نی���وه ی یه كه می س���ه ده ی بیس���تدا به تایبه ت له ساڵی 1947 دا ٦00 ماڵ بووه كه به س���ه ر ٦ گه ڕه كه س���ه ره كییه كه یدا دابه شبوه كه بریتی ب���ون له س���ه را و ب���ورج و ك���ه الهی و له وماوه یه دا . به ربه روش به رسه هی و بازاڕێكی گشتی و دو خان و مزگه وتێكی گه وره و دو كه نیس���ه و فه رمانگه یه كی بووه و تێدا ش���اره وانیه كی حكومی و كه س 2513 دانیشتوانه كه ی ژماره ی بووه . ل���ه نێوان س���ااڵنی 1947 _ 1980 چه ند گۆڕانێك���ی بنه ڕه تی له هێنراوه ته بونیادی شاری س���نجاردا

كای���ه وه و ته عریب ك���راوه ، یه كه مین چوارچێوه یه دا ل���ه و هه نگاوێكی���ش نراوه بریتیی ب���ووه له ته ملیككردنی خۆرهه اڵت���ی زه وی دۆن���م 23355ش���ه نگال بۆ ئ���ه و هۆزه عه ره بانه ی كه له ده ره وه ی قه زاك���ه و پارێزگای نه ین���ه واوه هێن���راون . هه روه ها ل���ه خۆرئاواشیه وه ده سه اڵتدارنی سیاسی ده ستیان گرتووه به سه ر زیاتر له ٦0 هه زار دۆن���م زه وی كورده ئیزدیه كانی هۆزه كانی قه یران و فه قرادا. له باكوری شاره كه شه وه كه ناحیه ی )سنون(ی لێیه ل���ه الی���ه ن هۆزه عه ره به كانه وه ده ست گیراوه به س���ه ر ده یان هه زار دۆن���م زه وی���دا ، به گوێ���ره ی ئاماری س���اڵی 1957 ژماره ی دانیش���توانی ش���نگال بۆته 3204 كه س و ژماره ی

خانوه كانیش���ی 7٦5 خان���و ب���ووه . ب���ه اڵم دوای شۆڕش���ی 1958 و ئه و گۆڕانان���ه ی كه به س���ه ر سیس���تمی سیاسی و كۆمه اڵیه تی و ئابوریدا هات و گوندییه كان رویان له شاره كان كرد و به و پێیه ش به گوێره ی ئاماری 19٦5 ژماره ی دانیشتوانه كی بۆ 4402 كه س له ساڵی 1970 پڕۆسه ی زیادیكردوه . ته عریب له ناوه ندی شاری شنگاڵ دا به نهێنی ده ستی پێكردوه و به تایبه ت دوای نس���كۆی 1975 ئه و پڕۆسه یه زه قتر ئه نج���ام ده درا و زۆربه ی زۆری خه ڵكه كه ی كاولك���رد و گه ڕه كه كانی ناچارك���ران له ئ���ۆردوگای زۆره ملێدا نیش���ته جێ ببن. له س���اڵی 1977دا زیاتر له نیوه ی دانیشتوانه كی رویان ك���رده ناوچه كانی دیك���ه ی هه رێمی

كوردستان و ئه وه ش���ی مایه وه ناچار ك���ران نه ته وه یی خۆی بگۆڕێت. ئه مه جگه ل���ه وه ی زیاتر ل���ه 150 گوندی ده وروبه ری له الیه ن ده س���ه اڵتدارانی به عسه وه س���وتێنرا. له نێوان سااڵنی 1980 ب���ۆ 2002 گه ڕه كه كۆنه كانیان س���وتاند و چه ند ناوچ���ه و گه ڕكێكی نوێیان دروس���تكرد ب���ۆ عه ره به كان و ناسنامه ی شاره كه یان گۆڕی و ئه مه ش وایكرد ژماره ی دانیش���توانه كه ی روو له زیادی ب���كات و به گوێره ی ئاماری ساڵی 1957 ژماره ی دانیشتوانی ئه و قه زایه گه یشته 82٦0 كه س و له ساڵی 1997 گه یش���توه ته 14٦08 كه س وو ئه و ژماره یه له س���اڵی 2002 یش���دا گه یش���توه ته 113159 كه س. س���اڵ به ساڵ زیادبوونی ژماره ی دانیشتوانی

شه نگاڵ ئه وه ده رده خات كه حكومه ته به ئاره زوی عێراق ره گه زپه رسته كانی خۆیان ده س���تكاری دیمۆگرافیای ئه و شاره یان كردووه و و چۆنیان ویستوه

گۆڕانكاریان تێدا كردوه .له مێژوی ش���نگال و ك���ه رۆژێ���ك به ئاگرو شه نگالییه كاندا له یاده وه ریی هه لكه ن���دراوه ، نوس���راوو خوێ���ن 2014/8/3ی���ه ، ل���ه و رۆژه دا داعش ده س���تی به سه ر ئه و ش���ارۆچكه یه دا گ���رت و هه موو ك���ورده ئێزیدییه كانی نیش���ته جێی ره وی���ان كردو ئ���اواره له الیه ن ده وڵه تی بون، به شێكیشیان ئیس���المیه وه ك���وژران ی���ان به دیل

گیران.

سه رچاوه / ویکیپیدیا

شنگالرابردویه کی پڕ له کاره سات

پرۆفایل

ئا: مه زهه ر كریم

شه ڕی داعش له ساڵی رابردودا زیاتر له 100 ملیار له سه ر ئابوری و دارایی ده وڵه تی عێراق كه وتوه ، ئه ندامێکی لیژنه ی دارایی له په رله مانی عێراق

ده ڵێت "سه رباری ئه و 100 ملیاره ی له شه ڕی دژ به داعشدا له الیه ن

ده وڵه تی عێراقه وه خه رجكراوه ، ئه و چه ك و ته قه مه نیانه ی

كه وتونه ته ده ست داعش له موسڵ و سه الحه دین و ئه نبار به 100 ملیار

دینار ده خه مڵێنرێت".

داعش ئابوری عێراقی په كخست ش���ه كه ت كردنی ئاب���وری عێراق ده ره نجامه كانی له گرنگترین یه كێكه ش���ه ڕی دژ به داع���ش، كه س���ه دان ملیۆن دۆالری تی���ا خه رجكراوه و تا ئێستاش به ش���ێكی گه وره ی دارایی عێراقی بۆ ته رخ���ان ده كرێت، به بێ ئه وه ی ئاسۆیه كی رون بۆ كۆتایهاتنی زۆرێك به دیبكرێ���ت. جه نگ���ه به م له ئابوریناسان پێشبینی ئه وه ده كه ن كه ش���ه ڕ كاریگه ری له سه ر ئابوری عێراق له مانگه كان���ی ئاینده دا زیاتر ده رده كه وێ���ت به هۆی به رده وامبونی هه رچ���ی زیات���ری ئ���ه م جه نگه وه . له دیدی ئه و ئابوریناس���انه وه ش���ه ڕ ده رفه تی به دیهێنانی گه شه ی ئابوری

عێراقی به ته واوی په كخستوه .وه زاره ت���ی پالندانانی عێراق له دوا راپۆرتی���دا ئاماژه ب���ه وه ده كات كه ئاستی هه ژارییی له واڵتدا به خێراییه كی ئاواره به هۆی له به رزبونه وه دایه زۆر بونی به كۆمه ڵی پارێزگاكانی موسڵ و ئه نبارو س���ه الحه دینه وه ، به پێی ئه و راپۆرته رێژه ی هه ژاریی گه یشتوه ته 20%ی بێكاریش دانیشتوان و 30%ی

هێزی كاری گرتوه ته وه .ئه ندامی ره شید حاجی ئه حمه دی لیژن���ه ی دارایی له په رله مانی عێراق ئه وه بۆ ئاوێنه پشتڕاست ده كاته وه ك���ه له م���اوه ی جه نگ���ی داعش���دا زیانه كانی عێراق له 100 ملیار زیاتری "ئێس���تاش وتی ئه و تێپه ڕان���دوه ، له ژێرده س���تی بێج���ی پااڵوگ���ه ی له زیاتر نۆژه نكردنه وه ی داعشدایه و

5 ملیار دۆالری تێده چێت".وتیشی "گه ر بتوانرێت له ژێرده ستی

تێچونێكی ئه وا ده ربهێنرێت، داعش زۆر زیاتری ده وێت".

ناوب���راو ئاماژه ب���ه وه ده كات كه كێڵگه نه وته كانی عه ین زاله و قه یاره له ژێرده س���تی داعشدان ئه م كێڵگانه 277341 ه���ه زار به رمی���ل نه وتیان لێده رهات���وه ، كه هه م���و ئه مانه ش زیانن بۆ ده وڵه تی عێراق، كه داهاتی فرۆشی ئه و نه وته نایه ته وه خه زێنه ی

ده وڵه ت و داعش ده یبات. ئ���ه م ئه ندامه ی لیژن���ه ی دارایی به وه ئام���اژه له په رله مان���ی عێراق ده كات كه سه رباری ئه و 100 ملیاره ی له ش���ه ڕی دژ به داعش���دا له الی���ه ن ده وڵه ت���ی عێراق���ه وه خه رجكراوه و بارگرانی له س���ه ر ئاب���وری و دارایی چ���ه ك و ئ���ه و دروس���تكردوه ، ته قه مه نیانه ش كه كه وتونه ته ده ست داعش له موسڵ و سه الحه دین و ئه نبار

به 100 ملیار دینار ده خه مڵێندرێن.چ���ه ك و "ئ���ه و وت���ی ناوب���راو ته قه مه نیان���ه ی ده وڵه ت���ی عێ���راق له م���اوه ی چه ند س���اڵێك له مه وبه ر كڕیبوی یان كه وتۆته ده ست داعش یان به شێوه یه ك له شێوه كان سوپای

عێراق به كاری هێناوه له شه ڕدا".

چاودێریكردنی ئاواره كان پێویستی به حكومه تێكه توانای دارایی هه بێت

موسڵ و شنگال س���اڵێكه له الیه ن ئیس���المی چه كدارانی ده س���وڵه تی كراون، كۆنترۆڵ به داعشه وه ناسراو ك���ه ماڵوێرانی و ئاواره بونی هه زاران ئێزیدییه كان لێكه وتوه ته وه ، كه سی پێیانوایه له ئاس���تی عێراقدا كارێكی ئه وت���ۆ نه كراوه ب���ۆ كه مكردنه وه ی خ���ه م و ژانی ئاواره ب���ون و ماڵوێران كه س���ه له ده س���تدانی ب���ون و

نزیكه كانیان، به اڵم د: موسه نا ئه مین په رله مانتاری س���ه ر به فراكس���یۆنی ئاماژه عێراق له په رله مانی یه كگرتو ب���ه وه ده كات ك���ه له په رله مان���ه وه هه وڵێكی زۆر دراوه بۆ ده رخس���تنی كاره ساتی شنگال، به اڵم په رله مانی عێراق ناتوانێت هاوكاری ئه م جۆره كه یس���انه ب���كات، ئ���ه و به ئاوێنه ی راگه یان���د ك���ه په رله مان���ی عێراق ده زگایه كی ته شریفایه تیه ، ده توانێت گوزاری���ه كان خزم���ه ت چاودێ���ری بكات، ئه و وت���ی "چاودێری كردنی ئاواره كان پێویس���تی به حكومه تێكه توان���ای دارایی هه بێ���ت، حكومه تی عێراق له ئێس���تادا ب���اری دارای زۆر

خراپدایه ". ناوب���راو جه غتی له وه كرده وه كه هه م���و رۆژیك كه یس���ێك له م جۆره كه یس���انه ده برێت���ه په رله م���ان كه

زوڵمیان لێكراوه یان تیرۆر كراون یان ده ستدرێژییان كراوه ته سه ر، ئه و وتی "چه ند ڕۆژێ���ك له مه وبه ر خان به نی سه عد ته قینه وه ی تێدابو، خه ڵكێك هاتنه زۆره وه داواكاری به كۆمه ڵێك په رله مان، ب���ه اڵم ئه مه ته نها ئه وان

نین كه بونه ته قوربانی ".وتیش���ی "كاره س���اتی ش���ه نگال ژماره یه كه له و كۆمه ڵه كاره س���اته ی كه داعش به س���ه ر عێراقیدا هێناوه ، له ك���وردو له ش���یعه و له س���ونه و له موسڵمان و مه سیحی و ئێزیدی ، هیچ كه س���ێك له عێراق له تاوانكاریه كانی

داعش بێبه ش نه بوه ".په رله مانت���اره ی ئ���ه م له دی���دی عێراقه وه ئێزیدییه كان و هه مو پێكهاته مه زهه بییه كانی ئایینی و نه ته وه یی و عێراق به مه سیحی و موسڵمان و كوردو ع���ه ره ب و توركومان���ه وه روب���ه ڕوی

كاره س���اتی گه وره بونه ته وه به هۆی چه كدارانی په الماردان���ی هێ���رش و داعش���ه وه ، ئ���ه و وتی "ب���ه اڵم برا كاره س���اته كه یان ئێزییدیه كانم���ان زیات���ر بو له نه ته وه كان���ی تر له ڕوی كچ���ان و س���ه ر ده س���تدرێژیكردنه گه مارۆدان و برس���ی كردنی خه ڵكی شنگال، ئه وان به ئه ندازه یه كی زیاتر

سته میان لێكراوه ".وتیش���ی "كاره ساتی داعش ئێستا به رده وام���ه ، به ملیۆنه ه���ا خه ڵ���ك له عێراقدا ئ���اواره ن و له كه مپدا ژیان ش���وێنه كانیان ماڵ و به سه رده به ن، كراوه ته سه ربازگه ، ئه وه ی پێویسته ئه وه ی���ه : پرس���یاره كه نه ك���راوه ، ئای���ا به هه موم���ان ده توانین كارێك بكه ین له ئاس���ت ئه و هه مو قوربانی و عێراق���دا خه ڵك���ی نه هامه تی���ه ی

بێت؟".

"‌100ملیار‌دۆالر‌زیانی‌‌عێراق‌بوه‌‌له‌ساڵێك‌شه‌ڕی‌‌دژ‌به‌داعشدا"كاره ساتی شه نگال ژماره یه که له و كۆمه ڵه كاره ساته ی كه داعش به سه ر عێراقیدا هێناوه

هیچ نه ته وه و ئایین و مه زهه بێک له عێراق

له تاوانكاریه كانی داعش بێبه ش نه بوه

که وتنی شنگال.. گه وره ترین کاره سات

ئابوری(489( سێشه ممه 2015/8/4 8

ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

ئا: کامۆ

له گه ڵ هاتنی داعش بۆ عێراق، قه یرانی دارایی به ته واوی روی له هه رێمی كوردستان

كردوه و كاریگه ری خراپی كردوه ته سه ر كه رتی بازرگانی و ئابوری و وه به رهێنان، به رپرسی راگه یاندنی یه كێتی هاورده و

ناردنكارانی هه رێم ئاماژه به وه ده كات كه هه رچه نده 2014 داعش هاتوه و عێراق

بودجه ی هه رێمی بڕیوه ، به اڵم هاورده كردن دوو ترلێۆن دینار زیادیكردوه ، وته بێژی وه زاره تی داراییش ده ڵێت "هاتنی داعش

قورساییه كی گه وره ی دارایی له سه ر هه رێمی كوردستان دروستكردوه ".

ئه و بورانه ی كه داعش كاریگه ری له س����ه ر هه ب����وه له هه رێم����ی كوردس����تان، بریتی����ن بازرگانی و وه به رهێن����ان و له گه ش����توگوزارو خاڵه س����نورییه كان و مه سروفاتی به ره كانی

جه نگ.ل����ه و باره یه وه رێبوار خه لیل به ڕێوه به ری گش����تی ده س����ته ی وه به رهێنانی هه رێم بۆ ئاوێنه رونیكرده وه كه به داتا ئاماده نه كراوه بزان زیانه كانی پێ����ش و پاش هاتنی داعش له سه ر هه رێمی كوردستان چه ند بوه ، به ڵكو

ده توانرێت جی����اوازی بكرێت له نێوان 2013-2014 ك����ه جیاوازیان زۆر بوه ، به اڵم له 2015

دۆخه كه گۆڕاوه و باشتر بوه .له باره ی كاریگه ری داعش له س����ه ر كه رتی وه به رهێن����ان، وت����ی "به دڵنیاییه وه خه ڵكی پ����اره دار پاره ی خۆی ناباته ش����وێنێك كه ئاسایش و ئارامی تێدا نه بێت، ره نگه ئه گه ر داعش نه بوای����ه وه به رهێنه رانی بیانیی زیاتر رویان له كوردس����تان بكردای����ه ، كه له 2014

كه مترین وه به رهێنان ئه نجامدراوه ".به وته ی به ڕێوه به ری گش����تی ده س����ته ی وه به رهێنان كێرڤی ل����ه 2015دا وه به رهێنان به رزبوه ته وه ، چونكه سه ره تا كاتێك كێشه كه دروستبو له 2014 خه ڵك ده ترساو پێیانوابو داعش هه مو كوردستان داگیر ده كات، به اڵم ساڵی پاش����تر 2015 ئه و ترسا نه ماو خه ڵك

راهات له گه ڵ دۆخه كه دا.زۆرتری����ن 2015 "ئه مس����اڵی وتیش����ی پرۆژه مان خس����توه ته مامه ڵ����ه وه ، كه زیاتر ل����ه 150 پرۆژه یه و مامه ڵه كانی����ان ته واوبوه و

ده كه ونه بواری جێبه جێكردنه وه ".یه كێ����ك له بواره كان����ی ت����ر ك����ه داعش له س����ه ر هه ب����وه ، هاورده كردن و كاریگه ری هه نارده ك����ردن بوه ، له وباره ی����ه وه به ختیار مه ال ئه حمه د به رپرس����ی راگه یاندنی یه كێتی

ه����اورده و ناردنكارانی هه رێمی كوردس����تان له لێدوانێك����دا ب����ۆ ئاوێن����ه وتی "راس����ته داعش كاریگه ری هه بوه ، ب����ه اڵم كاریگه ری ئه وتۆی نه بوه و تاڕاده یه ك توانراوه له 2014 بااڵنس����ی بازرگانیكردن رابگیرێت و كۆنترۆڵ بكرێ����ت، به تایبه ت له ب����واری هاورده كردنی

خوارده مه نی و جلوبه رگ، بازرگانییه كه زیاتر بوه نه ك كه متر".

ئ����ه و به رپرس����ه ی راگه یاندنی ه����اورده و ناردنكارانی هه رێمی كوردستان رونیده كاته وه كه هاتنی ئاواره یه كی زۆرو بازرگانانی عه ره ب بۆ هه رێمی كوردس����تان كاریگه ری باش����ی

له س����ه ر بازاڕ هه بوه ، وتی "كۆمه ڵێك زۆری ئ����اواره و ده وڵه مه نده كانی خ����واروی عێراق هاتونه ته هه رێمی كوردس����تان و مه سروفاتی رۆژانه یان هه یه و پاره ی خۆیان خس����توه ته بازاڕه وه ، بۆی����ه تاڕاده یه كی باش كاریگه ری داعش����ی نه هێشتوه له س����ه ر خراپبونی ئه و

كه رته ".ئه و باس له وه ش����ده كات كه له گه ڵ هاتنی زیادیكردوه ، هاورده كردن له 2014 داعش����دا له و باره یه وه ده ڵێت "به كۆی گش����تی ساڵی 2014 به راورد به س����اڵی 2013 هاورده كردن و له گومرگه كانه وه ش����تومه ك س����ه رفكردنی زیادیك����ردوه نه ك ك����ه م، هه رچه نده 2014 داعش هاتوه و عێراق بودجه ی هه رێمی بڕیوه ، به اڵم هاورده كردن دوو ترلێۆن زیادیكردوه ، وات����ا له 2013دا هاورده ك����ردن بۆ ناو هه رێم زیاتر له 8 ترلیۆن بوه و 2014 گه یش����توه ته زیاتر له 10 ترلیۆن دینار، به اڵم هه نارده كردن

هه ر كه م بوه له هه رێمی كوردستان".به ڕێوه ب����ه ری وته بێ����ژو له به رامب����ه ردا ئابوری دارای����ی و وه زاره ت����ی راگه یاندن����ی حكومه تی هه رێم ئه حمه د عه بدولڕه حمان بۆ ئاوێنه رونیكرده وه كه به پێچه وانه وه هاتنی داع����ش بۆ عێراق و ناوچه ك����ی زۆری هه رێم، كاریگه ری زۆر خراپی هه بوه له س����ه ر خاڵه

گومرگیی����ه كان، به تایب����ه ت له س����ه ر خاڵی سنوریی ئیبراهیم خه لیل، كه ئه مه وایكردوه جوڵ����ه ی بازرگانی زۆر ب����ه ره و كه مبونه وه ب����ڕوات و هه مو ئ����ه و بارهه ڵگرانه ی كه كااڵو ش����مه ك و خزمه تگوزاریی����ان ده گواس����ته وه ل����ه ده ره وه ی هه رێم����ه وه ب����ۆ پارێزگاكانی موس����ڵ و س����ه اڵحه دین و ئه نبار بگاته خاڵی س����فرو نه مێنێت، ئه مه ش بوه هۆی ئه وه ی به ش����ێكی زۆر گه وره ی داه����ات بۆ هه رێمی

كوردستان له ده ست بچێت.وته بێژ وه زاره ت����ی دارایی و ئابوری ئاماژه به وه ش����ده كات كه هاتنی داعش بۆ عیراق و كۆنترۆڵكردنی سنورێكی فراوان، قورساییه كی گه وره ی دارایی له س����ه ر هه رێمی كوردستان دروس����تكردوه ، چونكه خه رجیی ش����ه ڕێكی گه وره یی زیاتر له 1000 كیلۆمه تریی له س����ه ر هه رێم دروس����تكردوه ، ئه م����ه ش تێچونێكی

زۆری له سه ر ئابوریی هه رێم هه بوه .ئه و باسی له چه ند خاڵێك كرد كه له گه ڵ هاتنی داعش����دا جوڵه ی بازرگانی له گه ڵ ئه و ناوچان����ه ی عێراق����دا كۆتای����ی پێهاتوه ، كه ئه مه ش زیانی زۆری هه بوه له س����ه ر هه رێمی كوردستان، هه روه ها كاریگه ری خراپی هه بوه له سه ر پرۆس����ه ی وه به رهێنان و وه به رهێنانی

بیانی و گه شتیاریی به تایبه تی.

"سه‌ره‌ڕای‌هاتنی‌داعش‌له‌‌2014هاورده‌كردنی‌هه‌رێم‌‌2ترلیۆن‌دینار‌زیادیكردوه‌"وه زاره تی دارایی: داعش قورساییه كی گه وره ی دارایی له سه ر هه رێم دروستكردوه

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

یه ك ساڵی ته واو به سه ر بابه تی بازرگانیكردنی بازرگانانی كورد له گه ڵ داعش تێپه ڕیوه ، به و هۆیه وه ماوه ی

یه ك ساڵه هه ردو حكومه ت و په رله مانی كوردستانیش دو لیژنه ی لێكۆڵینه وه یان

پێكهێناوه ، ئه ندامێكی لیژنه كه ی په رله مان ئاماژه به وه ده كات كه تائێستا لیژنه كه ی حكومه ت راپۆرتی نه داوه به په رله مان و

نایانه وێت كاره كه بگاته كۆتایی، وه زیری پێشمه رگه ش كه یه كێكه له لیژنه كه ی

حكومه ت ده ڵێت "لێكۆڵینه وه كان ئه نجامێكی یه كالكه ره وه ی نه بوه ، چونكه

به رده وامن".

له و باره یه وه نه جیب���ه له تیف ئه ندامی لیژنه ك���ه ی په رله م���ان ب���ۆ به دواداچوانی بازرگانیكردن له گه ڵ داعش بۆ ئاوێنه ده ڵێت "نزیكه ی 12 مانگه به مه به ستی به دواداچونی له گه ڵ ك���ورد بازرگانانی بازرگانیكردن���ی )داعش( دو لیژن���ه پێكهێنراوه ، لیژنه یه ك له په رله مان و لیژنه ی���ه ك له حكومه ت، به اڵم تائێس���تا هی���چ ئه نجامێ���ك رانه گه نراوه و

هیچمان بۆ ده رنه كه وتوه ".لیژنه كه ی حكومه ت���ی هه رێم پێكهاتبون له س���ێ وه زیر )كه ریم س���نجاری وه زیری ناوخ���ۆو مس���ته فا س���ه ید ق���ادر وه زیری پێش���مه رگه و ئاش���تی هه ورام���ی وه زیری سامانه سروش���تییه كان(و ئاسایشی گشتی هه رێم كه ئه و لیژنه ی���ه ش له الیه ن وه زیری

ناوخۆ سه رۆكایه تی ده كرێت.ده نگۆی داعش���ه وه ، هاتنی له سه ره تای ئه وه باڵوبوه وه كه له الی���ه ن كورده كانه وه مامه ڵه ی كڕین و فرۆش���تنی نه وت و به نزین به قاچ���اخ ده كرێت و په رله مانت���اری گۆڕان عه لی حه مه س���اڵه حیش ئه و زانیارییانه ی باڵوك���رده وه و رایگه یاند پێن���ج كه س به و

تۆمه ته ده ستگیركراون.به ه���ۆی ئ���ه وكات باڵوكرای���ه وه ه���ه ر هه رزانفرۆش���تنی نه وت���ی ره ش له الی���ه ن داعش���ه وه كه یه ك تۆن ب���ه 40 دۆالر بو، چه ندی���ن ك���وردو بازرگانان ده س���تیاندایه

ئه وكاره و مامه ڵه كردن له گه ڵ داعش.

ئه و ئه ندامه ی لیژنه كه ی په رله مان باسی له وه ش���كرد كه هه ر ئ���ه و كات لیژنه یه كی هاوبه ش���ی په رله مانی له لیژنه كانی سامانه دارای���ی و ده س���تپاكی و سروش���تییه كان و ئابوری پێكهێنرا، وتیش���ی "به دواداچونمان ده ستپێكردو هه مو ئه و به ڵگانه ی ده ستمان حكومه تمان لیژنه كه ی ته س���لیمی كه وتبو ك���رد، لیژنه ك���ه ی حكومه تی���ش وه اڵم���ی داینه وه و وتیان راپۆرتی كۆتاییمان نوسیوه و ژماره ی���ه ك له و كه س���انه كه 19 كه س���ن دراونه ته دادگاو 15 كه سیان تۆمه ته كه یان

به سه ردا ساغبوه ته وه و دادگایی كراون".له وه ش���ده كات ئ���ه و په رله مانتاره باس ك���ه نازانن ئه و 15 كه س���ه كێن كه ده ڵێن حوكمدراون؟، ئایا كه س���انی سه ربازین یان مه ده نین یان بازرگان و كه س���انی ناسراون، ئه م ورده كارییانه یان بۆ لیژنه كه ی په رله مان

نه ناردوه .

رونیش���یكرده وه ك���ه وه كو خ���ۆی جگه له وه ی ئه ندام���ی لیژنه كه یه ، یاداش���تێكی داوه ت���ه س���ه رۆكایه تی په رله م���ان و داوای كردوه بزانن ئه نجام���ی كۆتایی ئه و لیژنانه به چی گه یشتوه ، به اڵم تائێستا ئه نجامه كه ی

وه رنه گرتوه .له مانگی داعش���ه وه هاتنی له س���ه رتای 8 لیژنه ك���ه ی په رله م���ان به دواداچونیان ده ستپێكردو له مانگی 10ی 2014وه راپۆرتی كۆتایی خۆیان داوه ته لیژنه كه ی حكومه ت.

نه جیبه له تیف وتیشی "لیژنه كه ی ئێمه و حكومه تی���ش به ڵگه مان هه بو له س���ه ر ئه و كه سانه ی بازرگانیان له گه ڵ داعش كردوه ، به اڵم لیژنه كه ی حكومه ت راپۆرتی كۆتایی خۆیان له س���ه ر كاره كانیان نه داوه به ئێمه ، ئه گینا ئه وه ساغ بوه وه كه به ڵێ كه سانێك

هه بون بازرگانیان له گه ڵ داعش كردوه ".ئاماژه ی به وه ش���كرد كه وه ك���و لیژنه ی

راپۆرت���ی تاوه ك���و په رله م���ان س���ه ره تا كۆتاییم���ان ئاماده كرد ب���اش بوین، به اڵم دواتر ئێمه ش سست بوین له به دواداچون بۆ

راپۆرته كانمان.ق���ادر س���ه ید مس���ته فای ه���اوكات یه كێ���ك پێش���مه رگه و وه زیریكاروب���اری له ئه ندامانی لیژنه ی بااڵی حكومه تی هه رێم بۆ به دواداچون له س���ه ر ئه و پرسه ، تایبه ت به ئاوێنه ی راگه یاند تائێستا لێكۆڵینه وه كان ئه نجامێكی یه كالك���ه ره وه ی نه بوه ، چونكه

به دواداچون و لێكۆڵینه وه كان به رده وامن.له باره ی ئه وه ی ك���ه ده وترێت حكومه ت 19 كه س له و بازرگانانه ی ده ستگیركردوه و 15یان تۆمه ته كه یان به سه ردا ساغبوه ته وه و حوكمدراون، وه زیری پێشمه رگه ی حكومه تی هه رێم ره تیكرده وه كه س حوكمدرابێت و وتی "خه ڵك ده ستگیركراوه ، به اڵم تائێستا هیچ

كه سێك حوكم نه دراوه ".

ئه و په رله مانت���اره ره خنه ی له لیژنه كه ی حكومه ت گ���رت و وتی "لیژنه كه ی حكومه ت راپۆرتی ن���ه داوه به په رله م���ان و نایانه وێت كاره كه بگاته كۆتایی، ئه گینا مه عقول نییه تائێستا وه اڵمی ئێمه یان نه داوه ، جگه له وه ی ده بوایه لیژنه كه ی په رله مانیش به دواداچونی زیاتری���ان بكردای���ه و ئه نجامه كه یان بۆ رای گشتی رابگه یاندایه ، چونكه كاتێك لیژنه مان پێكهێن���ا بڕیارمان���دا ئه نجامه كه ی هه رچی بێت و هه ركه سێك له هه ر پله و پایه یكدا بێت كه ئاشكرا بو، ئه وا بۆ رای گشتی ئاشكرای

بكه ین، چونكه ئه وه تاوانێكی گه وره یه ".پێش���مه رگه وه زی���ری خۆی���ه وه الی رایگه یان���د تاوه كو لێكۆڵین���ه وه كان ته واو نه بن، ئه نجامی چی رابگه یه نین، وتیش���ی "تاوه كو ئێستا لێكۆڵینه وه كان ته واونه بوه و كاری تێدا ده كرێت و وه ك���و لیژنه بااڵكه ی له م بڕیاروای���ه به نیازی���ن و حكومه تی���ش

ماوه یه دا كۆببینه وه ".له هه مو س���نوره كانی شه ڕ له گه ڵ داعش، باڵوكرایه وه كه به رپرس���ه س���ه ربازییه كان چه ندین كه سیان ده ستگیركردوه به نزینیان بۆ داعش بردوه و پێیانفرۆش���تون، كه هه ر ئ���ه وكات رۆژنامه ی ئاوێن���ه ش راپۆرتێكی باڵوكرده وه و ئاشكرای كردبو كه كورده كان رۆژانه كه ركوكه وه دوزخورماتوو له سنوری نزیكه ی 100 تانكه ر نه وتی ره شیان له داعش

كڕیوه و هه نارده ی ئێرانیان كردوه .ئه مه جگه له وه ی ئاوێنه ناوی بازرگانێكی ئۆتۆمبێل���ی باڵوك���رده وه ك���ه چه ندی���ن فرۆش���تبوه مه رزیه ی نیس���ان ئۆتۆمبێلی به ڕێوه به ری ئه رگۆش���ی عیسمه ت داعش و گشتی ئاسایش���ی هه رێم پشتڕاستیكرده وه ك���ه ئه وانه نه ك بازرگانی���ان له گه ڵ داعش كردوه ، به ڵك���و له لیژنه ی ئاب���وری داعش

بون.

حكومه ت و په رله مان نه یانتوانیوه ناوی بازرگانانی كورد له گه ڵ داعش ئاشكرا بكه نوه‌زیری‌پێشمه‌رگه‌:‌لێكۆڵینه‌وه‌كان‌ئه‌نجامێكی‌یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی‌‌نه‌بوه‌

به دڵنیاییه وه خه ڵكی پاره دار

پاره ی خۆی ناباته شوێنێك كه ئاسایش و ئارامی

تێدا نه بێت

هاتنی داعش كاریگه ری زۆر خراپی هه بوه له سه ر خاڵه

گومرگییه كان، به تایبه ت خاڵی سنوریی ئیبراهیم خه لیل

لیژنه كه ی حكومه ت ده ڵێت 19 كه س دراونه ته دادگاو

15 كه سیان تۆمه ته كه یان

به سه ردا ساغبوه ته وه

ته نکه ره نه وته کان به ره و ئێران

شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌‌‌‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا‌

9 (489( سێشه ممه 2015/8/4 کۆمه‌اڵیه‌تی

کچان و ژنانی ئێزیدیی.. قوربانی ده ستی داعش به زیندویی و مردویی

"دڵمان له شنگال به جێما" ئا: ئاوێنه

ژنانی ئێزیدی قوربانی سه ره كی ده ستگرتنی داعش به سه ر شنگالدان:

له به رئه وه ی ژن بون و له به رئه وه ی ئێزیدی و كوردیش بون، دایكێك كه ساڵێكه كچه كه ی له شنگال له الیه ن

داعشه وه به دیلی براوه ، ده ڵێت "دڵم هه ر له الی شنگاله ، چونكه ئازیزترین

كه سه كانی ژیانم و دڵم له وێ به جێمان".

ره وش����ێی ته مه ن 40 ساڵ ، هه ر كه ئه و رۆژه ی 3ی ئابی 2014ی بیرده كه وێته وه ، وه ك زۆرێ����ك له ژنانی ئێزی����دی خه مێكی له س����ینه یه وه س����ه رده كاو ده داته پرمه ی گری����ان، ئه و وتی "تا ك����وڕاو كوڕو كچاو كچی ئێم����ه ئێزیدی ماون داخی ئه و رۆژه

ره شه مان له یاد ناچێت".به ره به یانی یه كش����ه ممه ی 3ی ئاب، كه دنی����ا تاری����ك و رون ب����و، ژاوه ژاو گۆمی مه نگی بێده نگی خانه س����وری ش����ڵه قاند، كچه كانی هاوسه ری و ئیبراهیمی ره وشێ و ل����ه و به یانیی����ه خۆاڵوییه ی ناوه ڕاس����تی هاوین����دا، روبه روی مه ترس����ییه كی هێنده گ����ه وره بون����ه وه ك����ه ته نان����ه ت فریای داخس����تنی ده رگای م����اڵ و خۆگۆڕینیش نه كه وتن و به جلی ماڵه وه رایانكرد، ره وشێ وتی "له و رۆژه دا پێش هه ر شتێك خه می كچه كانم بو، س����ێ كچم ه����ه ن، پێكه وه بڕیارمان دابو ئه گه ر ده رباز نه بین خۆمان بكوژین تا نه كه وینه ده س����تی ئه و كافره

چه په اڵنه وه ".دوای تێپه ڕینی س����اڵێك به س����ه ر ئه و نیگه رانییه كی كاره ساته دا، هێشتا ترس و قوڵ له ناخ����ی زۆربه ی ئێزیدیه كاندایه ، كه ته نها له سه ر ئه وه ی ئێزیدی بون كوشتاریان لێكرا، ژن و كچیان زه وت كراو به دیل بران، كران و س����ه رگه ردانیش ئاواره و به كۆمه ڵ

له ماڵ و النه ی خۆیان هه ڵكه ندران.سه لمه ژنێكی ئێزیدی ته مه ن 43 ساڵه ، وه ك زۆرێ����ك له ژنانی ئێزیدی هاوته مه نی سه رپۆش����ه سپیه كه ی به سه ر شان و ملیدا به رداوه ته وه و زو زو ده س����ته كانی له كاتی قسه كردندا ده جواڵن، ئه و ده ستانه ی له به ر تیش����كی خۆره تاوی ن����او كه مپێكی نزیك دهۆك����دا زبر و ره ش هه ڵگه ڕاون، س����ه لمه كچه كه ی و س����ۆراغی چاوه ڕوانی ساڵێكه برا و نزیكترین كه سه كانیه تی ، هه ستده كات

داعش ئه می ته نها و بێكه س كردوه .ئ����ه و وت����ی "س����اڵێكه كچه ك����ه م بێ سه روش����وێنه ، هه مو رۆژ و هه مو شه وێك براكانم����ه ، ئ����ه و و الی خه یاڵ����م بی����رو بیرده كه مه وه كه ئاخۆ له كوێ و له سه رچی ده خه ون، برسی و تینو نین، نه خۆشن یان نه م����اون، هیچ وه اڵمێكم ده س����تناكه وێ و

ساڵێكه به عه زره ته وه ده تلێمه وه ". وتیش����ی "نۆرینی كچم له پۆلی س����ێی ناوه ندی ب����و، دو رۆژ به رل����ه وه ی داعش شنگال بگرێت، چوبو بۆ ماڵی خاڵی ، كه داعش هات كچ و برا و نزیكترین كه سه كانم

ده ستگیر كران و وه ك كۆیله بران".چیرۆك����ی نۆرین چیرۆك����ی بێبڕانه وه ی

خه م و ئازاری س����ه دان كچ و ژنی ئێزیدییه كه له هێرش����ی داعشدا بۆ س����ه ر شنگال ده ستبه س����ه ر كران و وه ك كۆیله له سایه ی ده وڵه تی ئیس����امیدا مامه ڵه ی����ان له گه ڵ كرا، به مدواییه ژماره یه ك له و ژن و كچانه له ده س����تی چه كدارانی داع����ش هه اڵتون و كه س����وكاریان وه ك ژماره یه كیش����یان چه ن����د له به رامب����ه ر به پ����اره و ده ڵێ����ن ده فته رێك دۆالرێكدا ئازاد كراون. زۆرێك له كه سوكاری ئه و كچ و ژنانه ی هێشتا دیلی ده س����تی داعشن، گازنده ی ئه وه له الیه نه هه رێم و حكومه ت����ی په یوه ندی����داره كان و رێكخراوه كانی ئافره تان و ژنان ده كه ن كه وه ك پێویس����ت بایه خیان به م مه سه له یه

نه داوه .س����ه لمه ك����ه وه ك هه مو كه س����وكاری ئه وان����ه ی كچی����ان له الی����ه ن داعش����ه وه رفێن����دراوه ، ب����ێ ئۆقره یه و هه ڵ����وه دای س����ۆراغی ئه وه ی����ه كه بزانێ����ت كچه كه ی له كوێیه و چی لێبه س����ه رهاتووه ، ئه و وتی "به ش����ێك له وانه ی ك����ه له چنگی داعش هه اڵتون و ئازاد بون، به پاره و چه ند ده فته ر دۆالرێك ئازادكراون، ئه گه ر كه س����ێك ئه و پارانه ی بۆ هه ڵنه س����وڕێ ده بێ چی بكا؟ جگ����ه له وه ی تا م����اوه چاوه ڕانی و مه راق

ژیانی لێتاڵ بكات".وتیشی "كه 8/3 رامانكرد، هه مو شتێكی له ش����نگال خۆمانه وه ل����ه دوای جوانمان به جێهێش����ت، یاده وه ری و دڵ و ئازیزترین كه س����ه كانی ژیانم ل����ه وێ به جێمان، بۆیه

له هه ر كوێ بم هه ر دڵم الی شنگاله ".

ئا: رێنوار نه جم

ساڵێک تێده په ڕێت به سه ر داگیرکردنی شنگال و کوشتاری ئێزیدییه کان،

ژنانی ئێزیدیی پشکی گه وره ی ئه و کاره ساته یان به رکه وت ، هه ندێکیان

کوژران یاخود خۆیان کوشت، به شێکیان تا ئێستاش الی داعشن و ڕزگاربوه کانیشیان له بارێکی ده رونی

خراپدان.

ل���ه دوای روداوه کان���ی ش���نگال و ئه و کاره س���اته ی به س���ه ر ئێزیدییه کانی ئه و ناوچه ی���ه دا ه���ات، زۆر وێن���ه و دیمه ن هه ب���ون که س���ه رنجی میدی���اکان و رای گشتییان بۆ الی خۆیان راکێشا. یه کێک له کاریگه رتری���ن دیمه نه کان، له ده ره وه ی الل���ش و ئاواره کان���دا ڕوی���دا، ئه وی���ش ده خیل ڤیان هه نس���که کانی فرمێسک و

بوو.کاره س���اتی دوای رۆژێ���ک چه ن���د کۆمه ڵکوژی ئێزیدییانی ش���نگال، ڤیان نوێنه رانی ئه نجومه نی ئه ندامی ده خیلی عێ���راق که خۆی ئێزیدی���ه ، له ناو بینای به ڕۆن���دک و نوێنه ران���دا ئه نجومه ن���ی ئه س���رینیه کانیه وه ، له ب���ه رده م چه ندین کامێ���راو چ���اوی دونیادا، ه���اواری بۆ شنگال و به هاناوه چونی کوردانی ئێزیدیی

ده کرد.ئ���ه و به یانیی���ه ی چه کداران���ی داعش له ماوه یه کی که مدا توانیان ده س���تبگرن به س���ه ر قه زای ش���نگالدا، قوربانییه کی زۆرو کاره س���اتێکی گه وره ی لێکه وته وه بۆ خاک و م���ه زارگاو هاواڵتیانی ئێزیدیی ئه و قه زایه ، ڕه نگه پشکی هه ر زۆری ئه و قوربانی و کاره س���اته به ر ژنان و کچانی

ئێزیدیی که وتبێت.له تاریکترین یه کێ���ک وه ک داع���ش، هێ���ز له مێ���ژوی ناوچه ک���ه دا، له گ���ه ڵ ده ستبه س���ه راگرتنی شنگالدا، ئه و ماڵ و خێزانانه ی فریای جێهش���تنی ناوچه که و گه یش���تن به ناوچه ئارامه کان نه که وتن، ده س���تی گرت به س���ه ر م���اڵ و موڵک و

جه سته یاندا.ژن���ان و کچانی ئێزیدی بون به باس���ی ئ���ه وه ی دوای جیهانیی���ه کان، میدی���ا له الیه ن چه کدارانی داعشه وه به سه رجه م ئ���ه و ناوچان���ه دا باڵوبونه وه ک���ه له ژێر ده ست ئه و رێکخراوه دان و وه ک سه بایاو

که نیزه ک مامه ڵه یان له گه ڵدا ده کرا.له و کاته دا به هه زاران هاواڵتی ئێزیدی

که وتنه ده ست داعش���ه وه و تا ئێستاش ژماره یه کی زۆریان له ال ماوه .

ڤیان ده خیل له باره ی ئاماری ئه و ژن و کچه ئێزیدیانه ی الی داعشن، به ئاوێنه ی راگه یان���د "هه تا ئێس���تا ژماره یه کی زۆر دروس���ت له به رده س���ت نییه ، پێش���تر هه ندێک ژماره م���ان راگه یاندبو له و ژن و کچان���ه ی الی داعش دیل���ن، به اڵم دواتر بۆمان ده رده ک���ه وت هه ندێکیان له گۆڕه یان ک���وژراون، یاخود به کۆمه ڵه کاندان

خۆیان کوشتن".له به رده ستدایه و ئێستا ژماره یه ی ئه و تاڕاده یه ک له راس���تییه وه نزیکه ئه وه یه که ئێستا هه زارو 200 ژن و کچی ئێزیدی

له ده ست داعش ماون.له م���اوه ی ڕابردوش���دا 1950 هاواڵتی ئێزیدی له ده س���تی داعش رزگاری بوه ، 485 ئاف���ره ت ، 800 من���داڵ، ئه وان���ی

دیکه ش پیاوو ژنی به ته مه نن.

ڤیان ده خیل که له ساڵی 2014 له الیه ن که ناڵی CNNی ئه مه ریکی وه ک یه کێک له ژنه کاریگه ره کانی س���اڵ هه ڵبژێردرا، له ب���اره ی دۆخ���ی ده رون���ی ڕزگاربوانی ده س���تی داعش نیگه رانه و ده ڵێت "باری ده ورنیان زۆر خراپ���ه ، نه ک ته نها کچ و ژنه کانی���ان، به ڵک���و ب���اری ده رون���ی و ته ندروس���تی منداڵه کانیش زۆر خراپه ، هه ندێ���ک ل���ه و مندااڵن���ه ی الی داعش ڕزگار کران، ته نانه ت زمانی کوردیشیان له بیرکردب���و، به ه���ۆی ئ���ه وه ی ل���ه وێ مه ش���قیان پێده ک���راو به زمانی عه ره بی

قسه یان له گه ڵ ده کردن".هه روه ها ده ڵێ���ت "کچه کانیش دۆخی ده رونیان زۆر ناله باره ، به تایبه تی به هۆی ئ���ه و مامه اڵنه ی ل���ه وێ له گه ڵیان ده کرا

له ڕوی جه سته یی و ده رونییه وه".له دوای ڕزگاربونی به ش���ێک له و ژنانه له ده س���تی داع���ش و ناله باری���ی دۆخی

جیهانی رێکخراوێکی ده رونیان، چه ن���د هاتن���ه س���ه ر هێ���ڵ ب���ۆ یارتمه تیدان و

گه ڕانه وه ی ژیانیان بۆ دۆخی ئاسایی.ڤی���ان ده خیل له و باره ی���ه وه ده ڵێت "هه تا ئێس���تا هه ندێک رێکخ���راو هه یه ه���ه وڵ ده ده ن راهێنان���ی ده رونی به ژنه ڕزگارک���راوه کان بکه ن، به اڵم ئه وه به س نییه ، ئێم���ه پڕۆژه یه کمان بۆ حکومه تی هه رێ���م پێش���که ش کردبو، ب���ۆ ئه وه ی س���ه نته ریکی ده رون���ی دروس���تبکرێت و که سی پسپۆڕ بهێنن له ده ره وه ، راهێنان

به و کچانه بکه ن".نێوده وڵه تییه کان له هاوکارییه یه کێک ب���ۆ کچ���ان و ژنانی ئێزیدی���ی ڕزگاربوی ده س���تی داع���ش له الی���ه ن ده وڵه ت���ی ئه ڵمانی���اوه بو. ئه ویش بردنی هه زار ژن بو بۆ یه کێک له ش���اره کانی ئه ڵمانیا تا ده رونییان مه شقی تایبه ت به شێوازێکی پێ بکرێت و دۆخی ده رونیان بگه ڕێته وه

باری ئاسایی.بڕیاره تا کۆتایی ئه مساڵ سه رجه م ئه و کچ و ژنانه ببرێنه ئه ڵمانیاو له ئێستادا هه ر

20 رۆژ جارێک کۆمه ڵێکیان ده ڕۆن.له دوای ئه و کاره س���اته وه ی به س���ه ر ئێزیدییه کان هات س���اڵێک به ر ئێس���تا، ژماره یه کی زۆر له ئێزدییه کان کوردستان و عێراقیان جێهشت و به ره و واڵتانی ئه وروپا

رۆیشتن.ڤی���ان ده خیل له و باره ی���ه وه ده ڵێت "ژماره یه کی زۆر ئێزیدی کوردس���تانیان جێهێش���توه ، خه ڵک���ی وه ه���ای تێدایه له خێزانێک���ی گه وره ته نه���ا خۆی ماوه ، یان هه ندێکیان له ترس���داو به شێکیشیان تازه ژیانێکی ویس���تویانه س���ه رله نوێ ده س���تپێبکه نه وه . به تایبه تی گه نجه کان رۆیشتون، به هۆی ئه وه ی ژیانی ئاواره یی

زۆر سه خته ".له دوای داگیرکردنی شنگال، به شێکی

زۆری دانیشتوانی ئێزیدیی ئه و ناوچه یه ش���وێنه کانی خۆیان ب���ه ره و ناوچه کانی هه رێمی کوردس���تان جێهێش���ت و ژیانی ئاواره یی���ان هه ڵب���ژارد له به رامبه ر ژیان

له ژێر ده ستی داعشدا.ئه و ژن���ه چاالکوانه ی بواری کاروباری ئێزیدیی���ه کان نیگه ران���ه له دۆخی ژیان و گوزه رانی ئ���اواره کان ، "دۆخی ئاواره کان خراپ���ه ، پل���ه ی گه رم���ا س���ه رو 45ه و پێداویستی زۆر که میان له به رده ستدایه ، حکومه ت هه رچه نده هه وڵ ده دات به اڵم وه ک پێویس���ت نییه ، حکومه تی عێڕاق و هاریکاریی کۆچ و کۆچب���ه ران وه زاره تی

دۆخه که نه بون".

ڤیان ده خیل: هه زار کچ و ژنی

رزگاربوی ئێزیدیی ده ست داعش ده چنه

ئه ڵمانیاو له وێ مه شقی ده رونی

تایبه تیان پێده کرێت

شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌‌‌‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌شنگال..‌ساڵێک‌له‌سایه‌ی‌ده‌وڵه‌تی‌خه‌الفه‌تدا‌

ساڵێكه كچه كه م بێ سه روشوێنه ، هه مو رۆژ و هه مو شه وێك بیرو خه یاڵم الی ئه و و براكانمه ، بیرده كه مه وه كه ئاخۆ له كوێ و

له سه رچی ده خه ون، برسی و تینو نین، نه خۆشن یان نه ماون

ژنانی ئێزیدی گه وره ترین قوربانیان دا

رزگاربوانی ده ستی داعش باری ده ورنیان زۆر خراپه

rangalayawene@gmail.com (489( سێشه ممه ‌2015/8/4ره‌نگاڵه

مه هێڵه په یوه ندیه خۆشه ویستییه كانت كاربكاته س���ه ر كاره كان���ی رۆژانه ت،

به وریایه وه قسه كانت ده ربڕه .

هیچ هۆیه ك نیه كه به و شێوه مامه ڵه ده كه یت، وریابه با توشی كێشه و گرفت

نه بیت له گه ڵ چوار ده وره كه ت.

پێویس���تت ب���ه هه ندێ ئام���ۆژگاری ده وروبه ره كه ت هه یه ، راڕایی و دو دڵی

گاریگه ری خراپی به سه رته وه هه یه .

زۆر دڵ ته نگ���ی به هۆی كێش���ه كانی رابردوه و هه ڵس���وكه تنه كانت جێگه ی

گومانی ده وروبه ره كه تن.

پێویس���تیت به وه هه یه له كار بێیته ده ره وه و که مێک هه وا هه ڵمژی و چه ند

كاتێك به دور له په ستانی كار بژیت.

پای���ه ی ل���ه روی الوازبوون���ت نیگه تیڤی كاریگه ری كۆمه اڵیه تیه وه له س���ه ر ژیانت هه یه و خه ریكه به ره و

دواوه ده رۆیت.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

رۆژهه اڵت����ی هونه رمه ن����دی ڕه زازی ناس����ڕی کوردس����تان له دایکبوی س����اڵی 1955ی شاری س����نه یه . له ته مه نێک����ی منداڵیداو ه����ه ر له و ش����اره ده س����تیکردوه به گۆرانی وتن. له دوای شۆڕش����ی ئیس����امی ئێران له ساڵی 1979، ناسڕی ڕه زای بوه ئه ندامی حزبی کوردستان و رۆژهه اڵتی کۆمه ڵه ی ب����ه ره و هه نده ران م����اوه ی دوای کۆچی ک����ردو له وێ درێ����ژه ی دا

به کاری هونه ریی.

ڕه زازی له س����اڵی 1978 له گه ڵ خانم����ه هونه رمه ن����دی کۆچکردو مه رزیه فه ریقی ژیانی هاوسه رگیریی پێکهنا، که ئه مه ی دواییان به هۆی 2005 له ساڵی نه ش����ته رگه رییه وه کۆچی دوای کرد. دواتر ناس����ری ڕه زازی ژیانی هاوس����ه ریی له گه ڵ خانمێکی رۆژهه اڵتی کوردس����تان و "ئێران" به ناوی مه ریوان ش����اری

پێکهێنا.

ناسری ره زازی دو کوڕو کچێکی هەیە بە ناوەکانی: کاردۆ، ماردین و ئێس����تا رەزازیش دڵنیا دڵنی����ا.

گۆرانیبێژە.

ناس����ڕی ره زازی له ساڵی 19٦8 له تەمەنی 14 ساڵیدا بۆ یەکەمجار

گۆرانیی ش����انۆ و س����ەر چ����ووە »دەس����ماڵێ و دەس����ماڵێ« ب����ە له ڕادیۆی ڕاس����تەوخۆ ش����ێوەی

شاری سنە تۆمار کرد.

کاس����ێتی بەرهەم����ی یەک����ەم باڵو کراوەی بریت����ی بوو له چەند گۆرانیبێژە الس����ایی گۆرانییەکی کوردەکان، بۆ نمونه گۆرانیی »ئای چەندەم خ����ۆش ئەوێی«ی عەلی مەردان مەقامی بەیات تورک. بەاڵم ناس����ر ڕەزازی له مەقامی ماهووردا خوێندوویەتی. یەکەم کەسێک کە له ژیان����ی هونەری دا یارمەتی داوە تۆفیق رەزایی گۆرانیبێژی ش����اری س����نەیە، بەاڵم لەب����ەر ئەوەی کە له شاری سنە تیپی مۆسیقا نەبوو، ناچار ئەب����ێ پەنا بباتە ش����اری س����ەقز لەفەرهەنگ و هونەری ئەو ش����ارە لەگەڵ ڕەشید فەیزینەژاد و حەبیبوڵاڵ نیکبین و چەند کەسێکی دیکە درێژە بە هونەری گۆرانی وتن بدا و لەگەڵ پەروین موشیر وەزیری چەند کاروانی ش����یعر و گۆرانییان له تەلەفیزیۆنی ش����اری سنە تۆمار

کرد.

ناس����ر ڕەزازی جگ����ە ل����ه کاری گۆرانی وتن شارەزایی زۆری هەیە له ئەدەبیات����ی ک����وردی و چەندین

بەرهەمی ئەدەبی هه یه .

ئا: الما

تاتۆکردن له ناو گه نجانی هه رێمی کوردستان باڵوبوه ته وه و

کچانیش به شێوه یه کی به رچاو ڕوده که نه نه خشاندنی تاتۆ له سه ر

جه سته یان.

نه خشاندنی وێنه و تێکست له سه ر تاتۆکردن ماوه ی یاخود جه س���ته چه ند س���اڵێکه بره وی س���ه ندوه و له ناو گه نجاندا به شێوه یه کی به رباڵو

په نای بۆ ده برێت.چه ندین مه به س���ته ش ئ���ه و بۆ که س له ش���اره جیاوازه کانی هه رێم س���ه رقاڵی ئه و کاره ن و له به رامبه ر بڕێک پ���اره دا به ش���ێوازی جیاواز وێنه و تێکس���ت له س���ه ر ش���وێنه

جیاوازه کان ده نه خشێنن.ژێ���وار گه نجێکه و جگ���ه له وه ی له ش���ی خ���ۆی به تات���ۆی جیاواز خه ڵک ب���ۆ تاتۆش داپۆش���راوه ،

دروست ده کات.ئ���ه و به ئاوێن���ه ی راگه یان���د که له سه ره تاوه وه ک هونه رێک حه زی له گه ڵ دوات���ر بوه ، له تاتۆک���ردن هاوڕێیه کی���دا خۆی���ان فێرکردوه و ب���ۆ ئه و مه به س���ته له ڕێ���ی تۆڕی فه یس���بوکه وه کۆمه اڵیه ت���ی په یوه ندیان به چه ند که سێکی بیانی شاره زای تاتۆیان کردوه و رێنماییان لێ وه رگرتون. هه روه ها س���ودیان له ڤیدیۆی فێرکاری���ش له و بواره دا

له ئینته رنێتدا وه رگرتوه .هه روه ه���ا ژێ���وار رایده گه یه نێت "له س���ه ره تاوه تاتۆم له سه ر له شی خۆم ده کرد تا به ته واوی فێربوم".

ئیش���ی تاتۆک���ردن به فه رمی���ی

پێویستی کوردس���تاندا له هه رێمی ته ندروس���تی وه زاره تی به مۆڵه تی هه ی���ه ، به اڵم به وت���ه ی ئه و گه نجه "مۆڵه تی ته ندروستی بۆ تاتۆکردن به پێچه وانه ی قورستره له سلێمانی

شاری هه ولێره وه ".ژێ���وار رایده گه یه نێ���ت ک���ه ئه و زۆرینه یان ده که ن، تاتۆ که سانه ی هه روه ه���ا گه نجان���ن، له توێ���ژی ئه و وێنه و تێکستانه ش���ی له س���ه ر ده ینه خش���ێنن، جه س���ته یان جۆراوج���ۆرو هه مه ڕه نگ���ن، "به اڵم زۆرینه یان له ڕێی تاتۆوه ناوی خۆیان خۆشه ویس���ته کانیان ناوی یاخود

به شێوازی هونه ریی ده نوسن".ژێ���وار ئاشکراش���ی ده کات ک���ه ئێس���تا له ناو کچانیشدا تاتۆکردن بوه ته دیارده یه ک���ی باو و ئه وانیش

حه ز به تاتۆ ده که ن.ئێستا له شاری سلێمانی زیاتر له 5 تاتۆکێش هه یه به اڵم زۆرینه یان به هۆی نه بونی مۆڵه ته وه ش���وێنی له مااڵندا نییه و کارکردنیان فه رمی

کار ده که ن.تاتۆکردن دیارده یه کی جیهانییه و مێژوییه کی درێ���ژی هه یه ، له کۆندا زیاتر به مه به ستی ئایینی و کلتوری وێنه و هێماکان له س���ه ر جه س���ته نه خش���ێنراون، به اڵم دواتر له گه ڵ تاتۆکردن تێپه ڕینی سه رده مه کاندا جوانیی هونه ری���ی و کارێکی وه ک په ن���ای بۆ ب���راوه و له ئێستاش���دا ئه س���تێره هونه ریی و وه زشییه کانی جیهان به ش���ێوه که ی به رباڵو تاتۆ ده نه خشێنن و جه س���ته یان له سه ر هه وادارانیش���یان وه ک چاولێکه ری دوب���اره کار هه م���ان ئ���ه وان،

ده که نه وه .

نارسی ڕه زازی.. ده‌نگێک‌له‌رۆژهه‌اڵتی‌کوردستانه‌وه‌

تاتۆکردن..‌دیارده‌یه‌کی‌نوێی‌ناو‌گه‌نجان"کچانیش ڕویان له تاتۆکردن کردوه "

نمونه ی تاتۆکردن له کوردستان

‌ره‌نگاڵه(489( سێشه ممه 2015/8/4 rangalayawene@gmail.com

گاکاوڕ

ره نگه قورس���بێت روبه روی ئه و هه موو ببیت���ه وه ، ده توانی���ت ئه م كێش���ه یه ماوه یه ته نها روبه روی پێویس���تییه كان

ببیته وه .

ئه م چه ند رۆژه زۆر گرنگه بۆبه ستنی رێگه ی���ه ئ���ه و په یوه ندیی���ه كان، به هۆیه وه ده توانی���ت كه هه ڵبژێره

سه ركه وتوبی .

توان���ای ئه وه ت هه یه ك���ه په یوه ندی س���ۆزداری ن���وێ ببه س���تی ، ئ���ه م فرسه تانه ی ئه م چه ند رۆژه بقۆزه ره وه

بۆ په یوه ندییه كه ت.

له سه ر ئه و رێگه یه بڕۆ كه پێشتر پالنت بۆ دانابو، واز ل���ه و توڕه بوونه ت بهێنه

كه بۆته بێزاركردنی ده وروبه ره كه ت.

دێت���ه زیات���ر خۆشه ویس���ته كه ت كێش���ه كانی هه وڵبده ناوژیانت���ه وه و

ژیانتی بۆ باس بكه یت.

قرژاڵدوانه‌‌

ئ���ه م چه ن���د رۆژه كاته كان���ی خۆت به خه وبه سه ر مه به ، ده وروبه ره كه ت زۆر پێویستیان به تۆ هه یه له كاره كانیان.

فه‌‌ریکشێر

1010

قڵیش����انی پێیه كان یه كێك����ه له كۆنترین كێش����ه كانی پێس����ت و زۆرین����ه ی خانمانی ناره حه ت كردوه ، به و هۆیه ش����ه وه به شێكی زۆری خانمان په نا ده به نه به ر ئارایشتگاكان بۆبه كار هێنانی گیراوه كان بۆ پاك كردنه وه ی پێیه كان. به اڵم به ڕای ش����اره زایانی بواری جوان����كاری ده كرێت س����ود ل����ه م گیراوه یه وه ربگیرێت بۆ ده ستكه وتنی پێیه كی نه رم.

- چوار كه وچ����ك خوێی زبرو دو كه وچك ئاوی لیمۆ بخه ره لیترو نیوێک ئاوه وه هه ردو پێ����ت بۆماوه ی 10 خول����ه ك بخه ره ناو ئه و گیراوه یه وه . دواتر به به ردی پێ ئه و پێسته مردوانه ل����ه پێیه كانت بكه ره وه و پاش����ان

به لفكه یه كی که مێک زبر پێیه كانت بشۆ.

- ئه گه ر كێش����ه ی كه ڕوی پێیه كانیشت هه ی����ه ده توانیت ب����ۆ م����اوه ی 10 خوله ك پێیه کانت بخه یته ناو چای ره ش����ه وه . ئه م

گیراوه یه هه فته ی دو جار دوباره بكه ره وه .

-هه موو ش����ه وێك پێیه كان����ت به كرێمێك چه ور بك����ه دواتر گۆره ویه ك له پێ بكه و بۆ

رۆژی دواتر به ئاوی شله تێن بشۆ.

سیحری جوانیپێیه كانت له قڵیشان

رزگار بكه

کورتە فیلمی "ماڵ و کلیل" له دەرهێنانی عەتووف" "ش���وان کورد سینەماکاری خەاڵتی باش���ترین فیلمی فیس���تیڤاڵی "ڤیالڤیکێنس���یو" فیلمی نێودەوڵەتیی

له واڵتی کۆڵەمبیای بەدەستهێنا.له نوێتری���ن بەش���داری نێونەتەوەیی خۆیدا، فیلمی "ماڵ و کلیل" لەبەش���ی نێودەوڵەتیی فیس���تیڤاڵی پێشبڕکێی فیلمی "ڤیالڤیکێنسیو" لەواڵتی کۆڵۆمبیا نمایش���کرا و لەالیەن ئەندامانی لێژنەی فیس���تیڤاڵەوە خەاڵتی ئەم دادوەرانی باشترین فیلمی چیرۆکی و دوازدەیەمین خەاڵتی نێودەوڵەتی ئەم فیلمە کوردییە بە "ش���وان عەتووف" بە نوێنەرایەتیی

له هەرێمی کوردستان بەخشرا.فیلمی نێودەوڵەتی���ی فیس���تیڤاڵی پەنجەرەی���ەک و "ڤیالڤیکێنس���یو" پالنێک���ی جێگ���رە بۆ س���ینەماکارانی سەرتاس���ەری دنیا کە ل���ەم ڕێگایەوە لەگ���ەڵ فیلمە نێودەوڵەتیی، ناوچەیی و هەروەها بن و ئاش���نا نەتەوەییەکانیان فیلمس���ازانی بەرهەمی بینین���ی ب���ە کۆمەاڵیەتیی، لەچیرۆکەکانی کۆڵەمبی فەرهەنگیی، سیاس���یی، ئابووریی و بە تایب���ەت ژیانی ئەم واڵت���ە له نزیکەوە ئاس���نا بن و رۆژانی 2٣ ت���ا 2٧ تەموز 2015 له ش���اری مێتا لەواڵتی کۆڵەمبیا

بەڕێوەچوو.م���اڵ و کلیل" ک���ە تا ئێس���تا له 51 فیستیڤاڵی جۆراوجۆر له ئاستی جیهان نمایش���کراوە و 12 خەاڵت���ی گرینگ���ی

نێودەوڵەتیی بەدەستهێناوە. کورتە فیلم���ی چیرۆکی "ماڵ و کلیل" له نووسین و دەرهێنانی "شوان عەتووف" کە بەرهەم���ی بەڕێوەبەرایەتی هونەری سینەمای سلێمانییە و له الیەن کۆمپانیای

"ئای لۆف فیلم" به رهه م هێنراوه .

فیلمه که ی شوان عه توف دوانزه هه مین خه اڵتی به ده ستهێنا

چه که کان له ناو جامخانه کاندا ده مێننه وه له گه ڵ گه رمی شه ڕدا، بازاڕی چه کفرۆشی سارد ده بێته وه

ئا: مه زهه ر که ریم

له ناو دوکانه که یدا سه دان جۆری چه ک

هه بو. چه ک له شێوازی جیاو ره نگی جیاو به رهه می

واڵتی جودا، له مسه ری خۆرهه اڵته وه بۆ ئه و سه ری

خۆرئاوا، به اڵم هه مویان ته نها یه ک ئامانج و کاریان هه یه ، هه مویان ته نها یه ک جۆر خۆراکیان هه یه ؛ فیشه ک.

ب���ازاڕی دوکان���ه ی ئ���ه و له ن���او چه کفرۆشانی س���لێمانی، که چه که کان له ن���او شوش���ه و به ق���ه د دیواره کاندا ده ه���ات، بریقه ی���ان هه ڵواس���راون و له چاوه ڕوان���ی فرۆش���یارێکدابون ک���ه بێن و بیانبه ن ، ب���ه اڵم به وته ی خاوه نی دوکانه که ، "به پێچه وانه ی گه رمی شه ڕو پێدادان���ه کان له گه ڵ داعش���دا، بازاڕی

چه ک فرۆشتن کز بوه ".له سه ره تای مانگی حوزه یرانی ساڵی رابردو، له ناکاوێکدا رێکخراوی ده وڵه تی ئیس���المی به ش���ێک له خاک���ی عێراق و کوردستانی کرده گۆڕه پانێکی گه وره ی ش���ه ڕو پڕی کرد له ده نگی فیش���ه ک و

ره نگی سوری خوێن.ئه ک���ره م خاوه ن���ی ئه و فرۆش���گای چه که ی بازاڕی چه ک فرۆش���انی شاری س���لێمانی، ئاشکرای ده کات که گه رمی شه ڕ بازاڕی چه کی س���اردکردوه ته وه ، ئ���ه و وه ک که س���ێک که چه ند س���اڵه

فرۆش���تندا چه ک له گه ڵ س���ه روکاری بۆ ده گه ڕێنێته وه هۆکاره ک���ه ی هه یه ، ئ���ه وه ی که ئه و ش���ه ڕه ی هێزه کانی به رامبه ر کوردستان پێشمه رگه ی داع���ش ده یکه ن، به چه کی قورس ده کرێ���ت "ئێم���ه ش ته نها چه کی

سوکمان هه یه ".به وه ش ئام���اژه هه روه ها ده کات ک���ه ئ���ه و چه که سوکانه ی پێشمه رگه و ه هێ���ز

خۆبه خش���ه کانیش پێ شه ڕی ده یانه وێت و

وه ک "زۆرینه ی ده ک���ه ن ده وڵه ته له الی���ه ن هاوکاریی

جیهانییه کانه وه وه ک هاوکاری بۆ پێشمه رگه دێت".

له و دوکانه دا که ناو به ناو موشته ری ده هات���ن و زیاتر س���ه یری چه که کانیان ده کرد له وه ی چه ک بکڕن، خاوه نه که ی قه یرانی دارایی و سه ختی باری گوزه رانی له هۆکاره کانی به یه کێ���ک هاواڵتیانیش

کزیی بازاڕی چه کفرۆشیی ده زانێت.به هۆی ئه و که مفرۆشیه شه وه ، نرخی به خۆیه وه دابه زین���ی زۆر چه ک���ه کان بینی���وه و هه ندێکیان بۆ نیوه دابه زیوه ، به اڵم ئ���ه وه ش نه بوه ته ه���ۆی ئه وه ی دوکانه کان له جامخان���ه کان و چه که کان

بێنه ده ره وه .

له هه رێمی کوردس���تاندا به پێی یاسا چ���ه ک هه ڵگرت���ن قه ده غه ی���ه ، ته نها ب���ۆ ئه و که س���انه نه بێت ک���ه مۆڵه تی فه رمی���ان هه یه له وه زاره ت���ی ناوخۆی له گه ڵ ب���ه اڵم حکومه ت���ی هه رێمه وه ، ئه وه شدا هێشتا چه ک هه ڵگرتن له الیه ن که سانی مه ده نی و هاواڵتیانی ئاساییه وه

دیارده یه کی زه ق و به رچاوه .

دوکانداره کان���ی چه ک فرۆش���تنیش ناتوانن چه ک به هه مو که سێک بفرۆشن، وه زاره تی مۆڵه ت���ی ده بێ���ت به ڵک���و ناوخۆ یاخود وه زاره تی پێش���مه رگه یان هه بێ���ت، له کاتی فرۆشتنیش���دا ناوی که سه که و ژماره ی چه که که له دوکانه که تۆمار ده کرێت، ب���ۆ ئه وه ی له کاتی به و تاوانێکدا ه���ه ر ئه نجامدانی خاوه نه کانی���ان چه کان���ه ،

بناسرێنه وه .

فۆتۆ: مه زهه ر که ریم

بیروڕا(489( سێشه ممه 122015/8/4 birura.awene@gmail.com

لەس���ەردەمی مارکسەوە دیدێک بۆ دونیای مۆدێ���رن لەدایکدەبێ���ت کە دیدێک���ی تەواو ڕەشبینه و کۆمەڵێک ئاکاریی نێگەتیڤ دەداتە پاڵ ئەو دونیا تازەیەو ئەو مرۆڤە نوێیانەی لەو دونیایەدا ئامادەن. ئەم شێوازە له وێناکردن و لێکدان���ەوەی دونیای مۆدێ���رن الی مارکس و نیتش���ە و ماکس ڤێبەر و فرۆید ئامادەن، بەاڵم بێگوم���ان الی هه ر یەکێکیان بەش���ێوازێکی جیاواز. ئەو تێزە سەرەکییەی ئەم نوسەرانە بەرگریلێدەکەن ئەوەیە کە مرۆڤی ناو دونیای مۆدێ���رن، هه ڵگری هۆش���یارییەکە کە خۆی ئاراس���تەکەری ئەو بەڕێوەب���ەر و داڕێ���ژەر و هۆش���یارییە نییە، ئەوەی لەناو سەر و زەین و خەیاڵی کەس���ەکاندا هه ی���ە، موڵکی خۆیان و بەرهه می بیرکردنەوەی سەربەست و ئازادانەی خۆی���ان نییە، بەڵکو بەرهه م���ی ئەو بونیاد و هێ���زو میکانیزمە تازانەن کە ل���ەو دونیایەدا

دێنەکایەوە. الی مارکس کێش���ەی س���ەرەکیی مۆرڤی دروس���تبونی "نامۆبون" و کێش���ەی مۆدێرن ئەو له مێشکی س���اختە"یە "هۆش���یارییەکی مرۆڤەدا. کاپیتالیزم، یان سەرمایەداریی، ئەو شێوازەیە له ڕێکخستنی ئابوریی کە هۆشیاریی مرۆڤ دەشێوێنێت و بەتەواوی مرۆڤ له خۆی و لەو دونیای���ە نامۆدەکات ک���ە تیایدا دەژی. هه رچی نیتشەو ماکس ڤێبەرو فرۆیدە، کەسیان نکوڵی له نامۆبونو شێوانی هۆشیاریی مرۆڤی مۆدێرن ناکەن، ب���ەاڵم ئەمان بۆچونیان وایە کە کێشەی مۆدێرنە، ته نها کێشەی سیستمە ئابورییە س���ەرمایەدارییەکە نییە، بەڵک،و بە پلەی یەکەم، کێش���ەی دەس���ەاڵتە، کێشەی دروس���تبون و لەدایکبونی دەسەاڵتێکی تازەیە کە دەتوانێ���ت لەهه مو کونو قوژبنێکی ژیانی مرۆڤدا ئامادەبێت. الی ئەم نوس���ەرانە کاری ژمارە یەکی ئەم دەسەاڵتە مۆدێرنە چەپاندنی مرۆڤە. "تێزەی چەپاندن" الی ئەم نوسەرانە دەبێت بە تێزەی س���ەرەکیی ئەو دەس���ەاڵتە مۆدێرنەی لەم دونی���ا تازەیەدا لەدایکدەبێت، کێش���ەکە ته نها کێشەی "چەوس���اندنەوە"ی ئابوری���ی نییە، بەڵکو کێش���ەی "چەپاندن" و

کۆنترۆڵکردنی دونیا ناوەکییەکەی مرۆڤە. خاڵی س���ەرەکیی لەم تێ���زەی چەپاندندا ئەوەیە کە مرۆڤی ناو ئەم کۆمەڵگا مۆدێرنانە کۆنترۆڵکردن چەپاندن���ن و میکانیزمەکان���ی بەناوەکیی دەکەن و هه ر کەسێکیان پۆلیسێکی ناوەکی���ی لەن���او دەرون و هۆش���یاریی خۆیدا دروستدەکات. مرۆڤی مۆدێرن ئەم میکانیزمی له کاراکتەری بەبەش���ێک دەکات چەپاندن���ە خ���ۆی، بە بەش���ێک له پێکهات���ی دەرونیی و خۆی. ناهۆشیاریی هۆشیاریی و هه ڵسوکەوتو ئەم���ە وادەکات تەح���ەدای س���ەرەکیی الی ئەم نوس���ەرانە گۆڕینی سیستمە ئابورییەکە ل���ەو خۆڕزگارکردنبێ���ت بەڵک���و نەبێ���ت، میکانیزم���ە ناوەکییان���ەی "گوێڕایەڵی���ی"و" دروس���تو خۆکۆنترۆڵکردن"و"خۆچەپان���دن" تێ���زەی خۆچەپاندنو ئەم ئاراس���تەدەکەن. خۆکۆنترۆڵکردن���و خۆبێدەنگکردن���ە، تێزەی س���ەرەکیی نیتش���ەو فرۆیدو ماکس ڤێبەرە. بەشێکی سەرەکیی فیکریی ئەم سێ نوسەرە نیش���اندانی ئەو میکانیزم و س���تراتیژییانەیە ک���ە ئاش���کرایدەکەن چۆن مرۆڤ���ی ناو ئەم بە"مرۆڤی گوێڕایەڵ". کۆمەڵگایانە دەکرێ���ن هه رسێکیشیان کەمتر خەریکی تیوریزەکردنی زیاتر کاپیتالی���زم و ناو چەوس���اندنەوەکانی خەریکی تیوریزەکردنی سروشتە "چەوسێنەر"و مۆدێرنەن. "کۆنترۆڵکەر"ەکەی "داپڵۆسەر" و ئەم س���ێ نوسەرە هه ر یەکەیان بەشێوەیەکی دوردەکەوێت���ەوەو له مارک���س تایب���ەت ب���ە هۆکارە ئابورییەکان���ی له گرنگیدان���ەوە تێکچون���ی دونیای مۆدێرن���ەوە، دەگوزانەوە دەس���ەاڵت و بەمەس���ەلەی گرنگی���دان ب���ۆ هه یمەن���ەو غەریزە. ئەگ���ەر ئابوریی ئامرازی مۆرڤەکانی ژیانی دەرەکیی کۆنترۆڵکردنێکی ناو سیستمی کاپیتالیزم بێت، ئەوا دەسەاڵت و هه یمەنەو غەریزە ئ���ەو ڕێگایانەن کە دونیای مۆدێرن بااڵدەس���تیی خۆی بەس���ەر دونیای

ناوەکیی تاکەکەسەکاندا، مەیسەردەکات. ڕەخن���ەی فۆری���د له هۆش���یاریی مۆدێرن، یان له هۆش���یاریی مرۆڤی مۆدێ���رن، له ڕێگای ڕەخنەکردن���ی ک���ردەی چەپاندن���ی ئارەزوە ترسناکی س���نورادرکردنێکی سێکسییەکان و تواناکانی لیبیدۆ خۆی نمایش���دەکات. ئەگەر الی مارک���س ڕەخنەکردنی "ش���تومەک"، یان "کااڵ"، ڕەخن���ەی س���ەرکیی بێ���ت، چونکە بەرهه مهێنانی کااڵیی ناو سیستمی کاپیتالیزمە وادەکات مرۆڤ ببێتە هه ڵگریی "هۆشیارییەکی س���اخەتە" یان لەناو جۆرێ���ک له "نامۆبون"ی قوڵو سەرتاس���ەرییدا نوقمببێت، ئەوا مرۆڤی مۆدێرن الی فرۆید هه ڵگری سایکۆلۆژیایەکی نەخۆشو ناتەندروس���تە، چونکە مێژوی ئەم مرۆڤە پڕە له چەپاندنێکی بەردەوامو فرەالیەنی ح���ەزو وزە سێکس���ییەکانی. بۆی���ە ئەوەی

هۆشیاریی له سایکۆلۆژیاو مۆدێرندا له دونیای مرۆڤی مۆدێرندا دروس���تدەبێت سایکۆلۆژیاو ئەوەیە هۆکارەکەشی شێواوە، هۆشیارییەکی هۆشیاریی و س���ایکۆلۆژیایەکە چەپاندن هێزی

سەرەکییە لەدروستبونیاندا. ئەگ���ەر الی مارک���س مێ���ژوی مرۆڤایەتی دەرەنجامی ملمالنێی نێوان چینە جیاوازەکان بێتو چەوس���اندنەوە سروشتێکی ئابورییانەی هه بێت، ئەوا الی نیتش���ە مێ���ژو دەرەنجامی ملمالنێ���ی نێ���وان چین���ەکان نیی���ە، بەڵکو ملمالنێ���ی نێوان دو پرنس���یپە کە یەکێکیان "پرنس���یپی دایۆنیزیی"و ئەویتریان "پرنسیپی ئۆپۆلۆنی���ی"ە. پرنس���یپی یەکەمی���ان هێما بۆ هه س���ت و نەس���ت و وزەی���ەک دەکات کە له غەریزەکان���ەوە دێت���ەدەرەوەو مرۆڤ وەک بونەوەرێک���ی غەریزیی وێناو دروس���تدەکات. دوهه می���ان هێما ب���ۆ ئەو هێ���زە دەکات کە له عەقڵ���ەوە س���ەرچاوەدەگرێت و مرۆڤ وەک بونەورەرێک���ی عەقاڵنیی وێن���ادەکات. مێژو له دیدی نیتشەدا مێژوی ملمالنێیە لەنێوان ئەم دو پرنسیپەدا، واتە مێژوی ملمالنێیە لەنێوان غەریزەو عەقڵدا. نیتش���ە دژ بەڕۆشنگەریی و عەقاڵنیەت���ی مۆدێرن قس���ەدەکات و پێیوایە له دونی���ای مۆدێرن���دا عەق���ڵ بوە ب���ە تاکە سەرچاوەی گەشەکردن و پێشکەوتنی مرۆڤ و شارستانیەت. شارس���تانیەتی نوێ و غەریزەو پرنس���یپی دایۆنیزیی وێرانک���ردوەو مرۆڤێکی عەقاڵنیی و "عاقڵ"ی دروس���تکردوە. له دیدی نیتشەدا ڕۆشنگەرییو عقاڵنیەتی مۆدێرن ته نها نیوەی م���رۆڤ، نی���وە عەقاڵنیەکەی مرۆڤ، دەبینێت و لەس���ەر گەش���ەکردنی ئەو نیوەیە کاردەکات، لەکاتێک���دا یۆنانیی���ە کۆن���ەکان مرۆڤی���ان له کامڵیی خۆیدا بینیوە. هه م دیوە غەریزی���ی و تەوژمە هه س���تییەکانی مرۆڤیان بینیوەو هه م دیوە عەقاڵنییەکەش. یۆنانییەکان لەدیدی نیتشەدا بەدوای هارمۆنیەتدا گەڕوان لەنێوان ئەو دوانەدا لەکاتێکدا دونیای مۆدێرن و ڕۆشنگەریی لەس���ەر بێدەنگکردنو چەپاندن و شاردنەوەو بێنرخکردنی الیەنە دایۆنیزیەکەی م���رۆڤ کاردەکات. بۆی���ە لەبەراوردکردن���ی بە شارس���تانیەتی شارس���تانیەتی مۆدێرندا یۆنان، نیتشە پێیوایە یۆنانیەکان زۆر لەپێش

مرۆڤی هاوچەرخەوەن. ماکس ڤێبەری���ش وەک مارک���س باوەڕی بەوەیە ک���ە مێژوی مرۆڤ مێ���ژوی ملمالنێی بەردەوامە، بەاڵم ملمالنێ لەنێوان چینەکان و شێوازەکانی بەرهه مهێناندا نا، بەڵکو ملمالنێ لەنێوان ش���ێوازە جیاوازەکان���ی هه یەمەندا. الی ماک���س ڤێبەر ئ���ەوەی له دونی���ای بەر له مۆدێرندا بااڵدەس���تە دو شێوازە له هه یمەنە کە بریتین له "هه یمەن���ەی کەلەپورو نەریەت" لەکاتێکدا لەگەڵ "هه یمەن���ەی کاریزمی���ی"، هه یمەنە له کۆمەڵگای مۆدێرندا "هه یمەنەیەکی یاس���ایی و بیرۆکراس���یی"ە. ئ���ەم هه یمەن���ە مرۆڤی هه مەالیەنەو هه یمەنەیەک���ی نوێیەش ناو کۆمەڵ���گا مۆدێرن���ەکان وەک مرۆڤی ناو "قەفەزێکی ئاس���نین"ی لێهات���وە کە لەهه مو الیەکەوە بە یاس���او بەها بیرۆکراس���ییەکان گەمارۆدراوە. مرۆڤی مۆدێرن الی ماکس ڤێبەر مرۆڤێکە بیرۆکراس���یەت ژیانی ئارستەدەکاتو بێرۆکراس���یەت هۆش���یارییەکی گەمارۆدراوی

تیادا دەچێنێت.

ئەگەر ئابوریی ئامرازی کۆنترۆڵکردنێکی دەرەکیی ژیانی

مۆرڤەکانی ناو سیستمی کاپیتالیزم بێت، ئەوا دەسەاڵت و هه یمەنەو

غەریزە ئەو ڕێگایانەن کە دونیای مۆدێرن بااڵدەستیی خۆی

بەسەر دونیای ناوەکیی تاکەکەسەکاندا،

مەیسەردەکات

منیش له گه ڵ المه ركه زیه تی كه ركوكم

كه ركوك ماوه ی 12 ساڵه سته مێكی به رب����ادی لێده كرێ����ت، جارێك دۆخی تایبه ت����ی ده درێتێ ، جارێك س����وپای به ن����او دیجل����ه ی به گ����ژدا ده كرێ����ت، جارێك ش����ه عبی و حه ش����دی جارێك میلیش����یای له س����ه ر بنه م����ای نه ته وه لێقوت ده كرێته وه ، جاری وایه خه ڵكی وا ده ك����رێ به خاوه ن����ی ك����ون به كون عه وداڵ����ی ئه وه ی����ه چ����ۆن په یوه ندی پێكهاته كان نه ته وه كان و ئاش����تیانه ی تێكب����دات، ل����ه و م����اوه دورودرێژه دا س����امانی ده وڵه مه ن����دی س����ه ره ڕای كه ركوكه ، ئه م س����ه رزه وی ژێرزه وی و سه ره ڕای بونی ده س����تی كاری باش و توانای ب����اش، كه چی به رده وام كار بۆ ئه وه كراوه ب����ه ره و دواوه بگه ڕێته وه ، له و هه مو ساڵه دا، رێگری كراوه له وه ی ببێته خاوه نی پااڵوگه ی نه وتی تایبه ت به خۆی ، رێگ����ری كراوه له وه ی كارگه و

كارخانه و مانیفاكتۆره كان به ره و پێش به رێ ، رێگری كراوه له وه ی كه ئاستی ناوه نده كانی زانكۆو ژیاری زانس����تی و خوێندنی پێشكه وتنی به رچاو به خۆوه ببینن، رێگری ك����راوه له وه ی نه ته وه و پێكهاته كان به هێمنی گفت و گۆ له باره ی ئاینده و چاره نوس����ی خۆیانه وه بكه ن، ته نانه ت رێگری كراوه له وه ی ناسنامه و شوناسی كه ركوكی بون بخرێته سه رو ناسنامه و شوناسه كانی دیكه وه ، به غدا ت����ا توانیویه ت����ی س����ته می لێكردوه ، هه رێمیش به چاویلكه ی حزب مامه ڵه ی له گه ڵ كردوه و تا ئه م كاته ش هێشتا له كه ركوك له دام و ده زگاكانی حكومه تی هه رێم����دا دو ئیداره ی����ی به رده وام����ه ، هه ڵبه ت ئه مه له ش����وێنێ بۆ ش����وێنێ ده گۆڕێ ، به اڵم له دابه ش����كردنی هه مو پله و پۆس����ته كاندا ئه مه هه یه و كه س ناتوان����ێ نكوڵی لێبكات، هه ندێجاریش ئه مه وای ك����ردوه ، هه ندێ پۆس����ت و ش����وێن كه ه����ی كورد بوه له ده س����ت ب����درێ ، ره نگه هه ڵدانه وه ی ئه م بابه ته له ئێس����تادا هێنده پێویس����ت نه بێت و شتێكیش نیه كه كه س نه یزانێ ، ئه وه ی ئێستا هه قی قسه له سه ر كردنی هه یه پرس����ی المه ركه زیه تی ئیداریه ، ئه وه ی پارێ����زگاری كه ركوك چه ن����د جارێكه باسی ده كات، المه ركه زیه ت به مانایه كی دیكه خ����ۆ خاوه نی ده گرێت����ه وه ، یان خودخاوه نی ، ئه مه ش النیكه م كه ركوك

ده كات����ه وه به كه ركوك����ی خه ڵكه كه ی و خۆی ده توانێ خ����ۆی بونیاد بنێته وه و نوته كه یشی ده بێته وه نه وتی خۆی ، كه له راستیدا ئێستا نه وتی كه ركوك نه وتی كه رك����وك و كه ركوكێكان نیه ، نه وتێكه دیس����ان ئاوه زی حزبی مامه ڵه ی پێوه له هه مانكات����دا وه ك كارت����ی ده كات و دژب����ه ری و دژایه تی كردن����ی یه كتریش له دۆخ����ی به كارده هێنرێ ,هه ڵب����ه ت ئاواشدا دیارده ی گه نده ڵی و پیسخۆری له و كه رته دا زیاد ده كات و ده بێته گه نه و مۆرانه و چاره سه ری ئه سته م ده بێت .

دوای 12 س����اڵ له نه هامه تی و ئازاری گۆڕان����كاری س����ه ره ڕای ب����ه رده وام، له س����یماو ناوه ڕۆكی كه ركوكدا، ئێستا كات����ی ئه وه ی����ه ئی����دی كه ركوكیه كان به ته واوی بحه س����ێنه وه ، كاتی ئه وه یه خه ڵك����ی تر له كه ركوكی����ه كان بگه ڕێن به ئ����اوه زی خۆی����ان بی����ر بكه ن����ه وه ، المه رك����ه زی ئی����داری له به ن����دو باوی خۆتێهه ڵقورتان����دن و س����ته می به غداو خه ڵك����ی تریش ده یانپارێ����زێ ، ئه گه ر كه رك����وك له رابردودا دۆخ����ی تایبه تی پێ نه درایه و وه ك ته واوی پارێزگاكانی تر هه ڵبژاردنی تی����ا بكرایه ، له مێژ بو ئه و شاره شارێكی تر بو، ئه و له مپه رو به ن����دو باوانه وای ك����رد، كه ته نانه ت په یوه ندی نێوان پێكهاته كانیش له بری ئه وه ی به ره و س����ه ر بچێ����ت، جۆرێك

له پاشه كشه به خۆیه وه ببینێ .

نەیارانی مۆدێرنە

له تیف فاتیح فه ره ج

ئه وه ی له میان���ه ی رێککه وتنی رۆژی ئه مری���کا و له نێ���وان ته م���وزدا 23ی تورکی���ادا روی���دا کۆمه ڵ���ه روداوێکی ئاڵ���ۆزی پێکه وه گرێ���دراو جی���اوازن. س���ه رتاپایان په یوه ندی���ان به کورده وه هه یه له گش���ت پارچه كانی کوردستان. هه وڵئه ده ین به کورتی چه ند ڕه هه ندێکی

ئه م رێککه وتنامه یه ڕاڤه بکه ین.1 هه تا پێش ڕێککه وتنامه كه خه باتی ک���وردی له باک���ور و باش���ور و رۆژئاوا وه ها ده بین���را ک���ه هه نگاوێکی وه ها گ���ه وره ی ناوه، ئیت���ر چوه ته قۆناغی ئ���ه وه ی که به رژه وه ندی کورد ته بابێت له گه ڵ به رژه وه ندی گ���ه وره هێزه كانی جیهاندا. له ئه نجامدا چیدی کورد نابێته قوربان���ی و په راوێ���ز ناخرێ���ت، به ڵکو ناوچه كه. له چاره س���ه ره كانی به شێکه بۆ یه كه م ج���ار ک���ورد وه ك جیاواز و له ناوچه که دا. ده رکه وت���ن پۆزه تی���ف له چه ندین بواری جیاوازدا تێده کۆشان، دیموکراس���ی له ناو تورکیا، دژه تیرۆر له رۆژئاڤ���ا، هه روه ه���ا ته ب���ا له گ���ه ڵ به رژه وه ندیه كان���ی زلهێ���ز و کۆمپانی���ا

جیهانیه كان له باشور.2 ب���ه اڵم ئ���ه م دیده له پ���ڕ به چه ند کاتژمێرێ���ک پ���اش رێککه وتنی نێوان تورکی���ا و ئه مریکا، وه ك ی���اری مارو په ی���ژه، گه ڕایه وه بۆ خاڵی س���ه ره تا. جارێکی تر میدیای کوردی و )میدیای له بۆڵ���ه و پڕب���و جیهان���ی( چه پ���ی بینی���ن. خۆبه قوربان���ی موناج���ات و ئای���ا جارێکی تر له الی���ه ن ئه مریکاوه فرۆشراین؟ ئایا هه ر بۆئه وه له دایکبوین ک���ه خیانه تمان لێبک���ه ن؟ ئایا بوینه قوربانی به رژه وه ندی هێزه گه وره كان؟ ئایا س���ه رده می ئێمه ]کورد[ تێپه ڕی؟ ئه م خیتابه چه واش���ه كه ره. له ڕه هه نده که ئه وه دێت، به مان���ای چه په كه ی���دا نه ده ب���و په یوه ندی له گ���ه ڵ رۆژئاوادا ببه سترێت چونکه رۆژئاوا له کرۆکه وه دژ ئامرازی به مافی کورده و په یوه ندیه كی هه یه به ک���ورده وه. په یوه ندی ئامرازی هه ڵقواڵوی بیری مارکس���ه له وه ی که ده زگا و ده وڵه ت دارده ستی چینی بااڵن بۆ سه پاندنی ده سه اڵتیان به سه ر چینی خواردا. له به رگه کوردیه که یدا دیسانه وه گه ڕان���ه وه بۆ ش���یوه ن و الوانه وه و خۆ به رپرسیارێتیه ك. له هه مو بێبه ریکردن

هه ردو ئه م دیدانه کرۆکی سیاس���ه تی له جیهاندا نێواده وڵه ت���ی په یوه ن���دی ناوه ڕاست رۆژهه اڵتی له جیوپۆله تیکی له به رچاو ناگرن. ئه وه ی س���ه قامگیره ئه وه یه ک���ه س���ه قامگیری نیه، هه مو ش���تێک له سه ر بنه مای هاوسه نگی هێز به ڕێوه ده چێت. بۆیه پرسی ئه وه ی ئایا بێمانایه، پرس���ێکی دۆسته، ئه مریکا له ئێس���تا و له داهات���ودا. به خێربێ���ن ب���ۆ بیان���ی ب���ێ به زه یی سیاس���ه ت و

به رژه وه ندی. 3 دیپلۆماتێکی سویدی هاوڕێم بۆی نوس���یم، یونانیه کۆنه كان، تائاستێکی زۆر، بڕوای���ان وه هابو که ئه وه چانس و رێککه وت���ه که مێژو به ڕێوه ده بات نه ك به مانایه كی ی���ان ده رئه نجام. هۆکار و تر ئه وه به خته ن���ه ك پالن که ڕه وتی مێژو دیاریده كات. ئ���ه و نمونه یه ی که ده یهێنێته وه بریتیه ل���ه وه ی که ئه وه ئه بوبه ك���ری به غدادای ب���و که ئێران و ئه مریکای رێکخس���ت. به م پێیه به خت بریتیه له روداونی روداوێک به مه به ستێکی تایبه ت ک���ه کاریگه ری هه یه له س���ه ر هاتن���ه ئ���ارا، یان زه مینه س���ازان بۆ روداوی تر که ڕاس���ته وخۆ په یوه ندی نیه به روداوه س���ه ره كیه که وه. لێره وه، ئ���ه وه ئه كته ره كان نین که بونیادنه ری مێژون به ڵکو ئه كته ره كان ئه وانه ن که یان ده قۆزنه وه، گونجاوه كان ده رفه ته ده توانن به ژیری س���ود له ده رفه ته کان ببین���ن ک���ه بیکه ن���ه رێککه وتێک بۆ زه مینه س���ازی بۆ گه یشتن به ئامانجی خۆی���ان. ئه گ���ه ر ل���ه م ڕوانگه ی���ه وه له مێژوی ئه م دوایی���ه ی کورد بنواڕین ده بینین ئه و کورد خۆی نیه که روداوه وه رچه رخێن���ه كان ده هێنێت���ه ئاراوه، به ڵک���و ئه وه هۆکاری ترن، به اڵم کورد س���ودمه ند ده بێت لێی زۆرجار به پالن نا به ڵکو به نه بون���ی ئه ڵته رناتیفی تر. لێره دا چانس یان به خت له دو ئاس���تدا ڕۆڵ ده بینێت: له الی���ه ك که روداوه كه روده دات، له الیه كی تر که ئه لته رناتیڤی

تر له ئارادانیه. 4 رێککه وتنی نێوان تورکیاو ئه مریکا له کاتێکدا رویدا که له به ختی کوردنه بو، چونکه کورد له گشت پارچه كان هێشتا ئه و قۆناغ���ه ی تێنه په ڕاندوه که چیدی بێباک بێت له ب���ه رده م گۆڕانکاریه كان. کورد له قۆناغی باشدایه، به اڵم هێشتا له ترسی گه ڕانه وه بۆ نێگه تیف رزگاری نه ب���وه. ئه مه ب���ۆ هه مو به ش���ه كانی کوردستان ڕاسته. ئه مه له کاتێکدا رویدا که ده س���ه اڵتی پارتی دادوگه شه پێدان ناوچه كه هه روه ها مه ترسیه وه، که وته له س���اته وه ختی وه رچه رخ���ان نزی���ک به م له س���وریا. به تایبه ت بوه ت���ه وه، پێیه ترس���ی الوازبونی خ���ۆی له گه ڵ ترس���ی دروس���تبونی ک���ورد الی ئاک پارتی که ڵه که یان ک���رد و بونه وه هۆی

ئه وه ی که ڕه فتاری ناوخۆیی و ناوچه یی بگۆڕێت.

5 ئ���اک پارتی له م ڕه فتار گۆڕینه یدا ده رفه تی ئه وه ی بینیه وه که ده توانێت س���ود له ش���ه ر وه ربگرێت بۆ وروژانی ناس���یونالیزمی تورک���ی و ترس���اندنی له رێگه ی تورکی���ا زۆرین���ه ی خه ڵكی تی���رۆره وه بۆ زه مینه ڕه خس���اندن بۆ هه ڵبژاردنێک���ی تر ب���ۆ په رله مان که له ئه نجامدا ک���ورد تیایدا هێنده ده نگ نه هێنێت و ئاک پارتی بگه ڕێته وه دۆخی جارانی ک���ه بتوانێت به ته نها حکومه ت پێک بهێنێت. دیاره که ترس له هه ده پ له الیه ن ئ���اک پارتیه وه ترس���ێک نیه له له ده ستدانی چه ند کورسیه ك. به ڵکو ترسێکی چه ند الیه نه ی قوڵه. یه كه م، ه���ه ده پ بو ئاک پارتی هێنده الوازکرد که ناچاری بکات به دوای هه اوپه یماندا بگه ڕێت. دوه م، گه ش���ه كردنی زیاتری ه���ه ده پ ده بێت���ه ه���ۆی ئ���ه وه ی که

ئاکپارتی نه توانێت وه ك پارتێک مامه ڵه بکات که به ئاسانی هه مو کاره كانی بۆ به ڕێوه بچێت. ئه مه ش کارده كاته سه ر پێکه وه بونی به ش���ه جیاوازه كانی ئاک پارتی و له هه مانکاتدا کاریگه ری ده بێت له س���ه ر ده نگده رانی. سێ، شه رعیه تی ئاک پارتی شه رعیه تێکی ئابوریه، ئه گه ر ئه م هێزه نه توانێت پالنه ئابوریه کانی جێبه جێبکات ئه وا ناتوانێت وه ك هێزی یه كه م خۆی بگرێت. چوارهه م، نه بونی به هیزی یه که م ئه گه ری بچوککردنه وه ی هه یه ب���ۆ هێزێکی مامناوه ندی. ده بێت ئه وه له به رچاو بگرین که تورکیا واڵتی هه ڵکش���انون داکشانی حیزبی سیاسی زۆره که پش���تیان به دۆخ و که سایه تی

به ستوبو. له گ���ه ڵ هه ماهه نگ���ه ئه م���ه 6هێ���ز هاوس���ه نگی وه رچه رخان���ی له ناوچه ك���ه دا. خیتابه ك���ه ی ئه س���ه د له ڕ ۆژی 26ی ته مموزه، به ڕونی ئاماژه به الوازب���ون و گۆڕینی سیاس���ه تی ئه و ده كات. ئه سه د چیدی به و هێزه نه ماوه که بتوانێت ده سه اڵتی بگه ڕێنێته وه بۆ س���ه ر خاکی سوریا. به ڵکو هێزێکه که به هیوای ئه وه یه داکۆکی بکات له وه ی که له بن ده ستی دایه. ئه مه ش کارێکی ئاسان نیه. ئه مه مانای چیه؟ یه كه م، یانی ده وڵ���ه ت، یان هێ���زی ناوه ندی له س���وریا بون���ی نه م���ا. دوه م، یانی هی���چ هێزێک نیه ک���ه توانای حوکمی به سه رانس���ه ری. هه بێ���ت س���وریای سێیه م، هه رهێزک له هه رکوێ به ئه مری واقیع ده س���ه اڵتی هه یه ده بێته خاوه ن ده س���ه اڵت. بۆ تورکیا ئه مه ئاماژه بو که ک���ورد ده بنه خاوه ن ئه و ناوچانه ی که له ژێرده ستیاندایه و پاشان به هاتنی سیسته می سیاسی نوێ ده بنه خاوه ن کرۆکی ئه مه نێوده وڵه تی. شه رعیه تی سیاسه تی ئه ردۆغان بو له چه ند مانگی داهاتودا که ب���ه رده وام دوپاتی ئه وه ی ده كرده وه ک���ه رێگه ن���ادات ده وڵه تی

کوردی له رۆژئاڤا دروست بێت. له هه مانکات���دا خانه ی بیری برۆکلین له کۆتای���ی مانگی ڕاب���وردودا به رونی پالنی کۆنفیدرالی بونی سوریای خسته رو، که بریتیه له به ش���کردنی سوریا بۆ چه ن���د ناوچه یه ، به حوکم���ی جیاوازه.

مایکڵ ئۆهانلین خاوه نی پرۆژه که یه. 7 تورکی���ا ب���ۆ فه راهه مکردنی ئه م ئامانجه ی هێنانه ئارای ناوچه یه کی دژه فڕینی له ناو تورکیا به پێویست زانیوه. ب���ه اڵم ئه مریکا هاوڕانه ب���و. ئه گه ر له و پرسیاره وه ده ست پێبکه ین، که بۆچی ئه مریکا ناوچه ی دژه فڕین به پێویست نازانێت و تورکیا به پێویستی ده زانێت. ئامانجی ب���ۆ ده گه ڕێته وه وه اڵمه ک���ه جیاوازی هه ری���ه ك له تورکیا و ئه مریکا

له بونی ناوچه یه كی وه ها.

شه ڕ له پێناوی سیاسه تدا: ئه ردۆگان و کورسی

سه ردار عه زیز

رێککه وتنی نێوان تورکیاو ئه مریکا له کاتێکدا رویدا

که له به ختی کوردنه بو، چونکه

کورد له گشت پارچه كان هێشتا

ئه و قۆناغه ی تێنه په ڕاندوه که

چیدی بێباک بێت له به رده م گۆڕانکاریه كان

دوای 12 ساڵ له نه هامه تی و

ئازاری به رده وام سه ره ڕای

گۆڕانكاری له سیماو ناوه ڕۆكی كه ركوكدا، ئێستا

كاتی ئه وه یه ئیدی كه ركوكیه كان

به ته واوی بحه سێنه وه

19 »»

(489( سێشه ممه 2015/8/4 birura.awene@gmail.comبیروڕا

ئیمپراتۆرییەت���ی میرات���ی گرفتەکان���ی عوس���مانی، جارێکی تر، به فۆرمێکی نوێوە دێت���ە ن���او گفتوگ���ۆی پرس���ی دەوڵەت، سەرەکیی ھۆکاری دەس���تورەوە. نەتەوە و ئەم کێش���ەیەش دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای ھەڵوەشانەوەی ئەم ئیمپراتۆرییەتە له دوای داگیركردنی یەک���ەم و جیهان���ی جەنگ���ی ڕۆژھەاڵت���ی ناوەڕاس���ت لەالی���ەن دەوڵەتە داوەش���ان و ئ���ەم کۆلۆنیالیس���تەکانەوە. دەس���ەاڵتدارێتی دواھه مین دابەش���بونەی ئیس���امیی له دونی���ای مۆدێرن���دا بیریارە عەرەبەكانی روبەروی كێشەیەكی فەلسەفیی و ک���ردەوە. گ���ەورە یاس���ایی سیاس���یی و سەرقاڵی ئیسامییەكان بیریارە ئەوکاتەی تەقلیدیی دەوڵەت���ی ڕیفۆرمی گفتوگ���ۆی بون، ئەوروپییەكان ھاتن و ئەم پرۆسەیەیان پچڕاند. به زەبری ھێزی س���ەربازیی و بەپێی ناوچەکەیان میللەتانی بەرژەوەندییەکانیان دابەشکرد و دەوڵەتگەلێکی كۆلۆنییان لەسەر وێنای دەوڵەتی مۆدێرن بۆ ھه ندێک گەالنی ناوچەکە دروستکرد. لەو سەردەمەوە پرسی دەوڵەت و نەتەوە، دواکەوتن و پێش���کەوتن، ش���ەرعییەتی سیاس���یی و مۆنۆپۆڵکردن���ی موزمن���ی به کێش���ەی دەب���ن دەس���ەاڵت

دەسەاڵتدارێتی له ناوچەکەدا.گومان���ی تێ���دا نییە دەوڵەت���ی مۆدێرن ھه ڵگری س���ێ ڕەگ���ەزی س���ەرەکییە کە له سێکوچکەی "نەتەوە - دەوڵەت - دەستور" پێکدێت. ڕاستییەكی نەشاردراوەشە كە ئەم سێ ڕەگەزە لەگەڵ دیدگای ئیسامگەراییدا بەرامب���ەر به چەمکی دەوڵ���ەت تەبا نییە. ئەم زەب���رەی دونیای مۆدێرنیش لەس���ەر جەس���تەی ئەتنی و گروپە ئایینییەکانی ئەو س���ەردەمەی ئیمپراتۆرییەتی عوس���مانیی، وای له زۆرینەی بیریارە ئیس���امییەكان کرد کە بیر له وەاڵمی ن���وێ بکەنەوە، بۆئەوەی لەم کێش���ە تیۆرییەی ن���او دونیای مۆدێرن رزگاری���ان بێ���ت. گەڕان���ەوە ب���ۆ چەمكی خەلدونیی بو به کلیلی دەرگای ئەو كێش���ە تیۆرییەی دونیای ع���ەرەب کە کۆلۆنیالیزم لەڕێگای ھه ڵوەش���اندنەوەی ئیپراتۆرییەتی عوس���مانییەوە فڕێیداب���وە ناو پرۆس���ەی مۆدێرنەوە. دی���ارە چەمکە خەلدونییەکەش وەاڵمێکی کۆنی بۆ تیۆری دەوڵەتی مۆدێرن دۆزیی���ەوە؛ واتە بەرامبەر به س���ێکوچکەی فەلەسەفەی سیاس���یی "دەوڵەت - نەتەوە - دەستور" س���ێکوچکەیەکی تریان داھێنا کە له چەمکی "ئیس���ام - دەوڵەت و دین"ە

بەرجەستەبو.

دەوڵەتی ئیسامیی دژ به دەوڵەتی نەتەوەیی

به پرسی فەلس���ەفەی سیاسیی ئەوانەی دەوڵەتەوە س���ەرقاڵن، ئەو ڕاستییە سانایە دەزانن کە كێشەیەکی قوڵی تیۆریی له نێوان دەوڵەتی ئیس���ام و دەوڵەت���ی نەتەوەییدا ئامادەیە. ئ���ەم کێش���ەیەش دەکرێت لەم خااڵن���ەدا چڕبکەین���ەوە: یەکەم: ئیس���ام پێچەوان���ەی دەوڵەت���ی نەتەوەی���ی ھی���چ نیشتیمانێكی سیاس���یی و جوگرافیی نییە، نەتەوەیی به دەستورێكی پێویستی تاوەكو بێت بۆ گروپگەلێكی جیاوازی ئەتنی و ئایینی كە لەناو جوگرافیایەکی سیاس���ی و ئیداری دیاریك���راودا دەژین و بەمان���ا مۆدێرنەکەی دوھ���ه م: نەت���ەوە. دەگوترێ���ت پێی���ان شەریعەیە له ئیسامدا دەستور سەرچاوەی كە ھیچ مانایەكی نەتەوەیی لەخۆی ناگرێت و بۆ ھەمو تاكێكی موس���ڵمان یەك ڕێس���ای كۆسمۆپۆلێتی ھەیە. ئەمەش بەپێچەوانەی دەس���توری دەوڵەتی ناسیۆناله كە تاكەكان تیای���دا تاك���ی یاس���ایی ن���او دەوڵەتێکی دیارکراون كە له چەمكی ھاونیشتیمانیبوندا چەمك���ی س���ێهه م: بەرجەس���تەدەبێت. ھاواڵتی���ی ی���ان ھاونیش���تیمانیی بەمان���ا غائیبە، چونكی له ئیس���امدا مۆدێرنەکەی چەمکی نیش���تیمان ئامادە نییە. نیشتیمان له ئیس���امدا گەر ھه ش���بێت به مانای ماڵی ئیسام كاردەكات، واتە ئەوەی له خانەبەندی دیدی ئیس���ام بۆ جیهان به )دار االس���ام( ناودێڕدەكرێت. ماڵی ئیسام، یان کوردانەی بکەی���ن و بڵێی���ن "س���اباتی ئیس���ام" ئەو جوگرافیایەیە ك���ە لەژێر چەترەکەیدا ھەمو موس���وڵمانێك جێگەی دەبێت���ەوە و ژیانی بەپێی رێساکانی ش���ەریعەت ڕێکدەخرێت. ئ���ەم چەمک���ەش دەق���اودەق پێچەوانەی مۆدێرنەکەی، بەمان���ا نەتەوەی���ە چەمكی چونکە سنوری سیاسیی و یاسایی دەوڵەتی نەتەوەی���ی ل���ەو نیش���تیمانە پێکدێت کە تیایدادەژین و جوگرافیای���ە ئەو ھاواڵتیانی دەس���تورێکدا له چوارچێوەی مافەکانی���ان پارێزراوە کە ئایین س���ەرچاوەی یاسادانان

نییە. ب���ەم ش���ێوەیە ئایین س���ەرچاوەی ئینتیمای ئینسانەکان نییە بۆ ئەو نیشتیمانە نەتەوەییە، بەاڵم دەتوانێت ببێت به یەکێک له شوناسە کولتورییەکانی نەتەوە. ھه ر ئەم راستییەش���ە وادەکات لەو پێدراوە سادەیە بگەین کە بۆچی بەرامبەر به چەمكی نەتەوە له ئیس���امدا چەمكی "ئومم���ە" كاردەكات. چەمك���ی ئومم���ە یان كۆمەڵەی ئیس���ام، ھاوكاریی عەقی���دە و لەس���ەر چەمكێك���ە دەس���تەجەمعی ئایینییان���ە بەن���دە، نەك لەسەر ھاوكاریی نیشتیمانی و پەیوەندارێتی )ئینتیم���ا( نەتەوەیی. فیقھی سیاس���یی ئیسام ته نها بەوە ناوەستێت کە جیهان بۆ دانیشتوانی "دار االس���ام"دا کورتبکاتەوە، بەڵکو ھه مو ئەوانەی لەدەرەوەی س���اباتی ئیسامدان دەچنە خانەی "دار الحرب"ەوە. وات���ە به پێچەوان���ەی چەمک���ی دەوڵەت���ی نەتەوەی���ی مۆدێرن، کە ھه م���و دەوڵەتێک خاوەنی سەروەریی خۆیەتی و وەکو ئەندامێک به سنورەکانی دان نێودەوڵەتاندا له خێزانی دەھێنرێت و ڕێز له سەروەریی نەتەوەییەکەی دەگیردرێت، "دار الح���رب" یان "دار الکفر" له چەمکی ئیسامیی جیهادیدا بەو شوێنانە دەگوترێت کە له دەرەوەی دەس���ەاڵتدارێتی ئیس���امدان. ئەم دیدگایەش بڕوای وایە کە لەگەڵ ئەو جوگرافیا دەس���ەاڵتدارێتییانەی دەرەوەی ھه یمەنەی ئیس���امدان، پەیمانی ئاشتیی نابەسترێت، بەڵکو ته نها ئاگربەست یان به چەمکە ئیسامییەکە "ھودنە" ھه یە. واتە تاوەکو ئەو ش���وێنانە نەبن به بەشێک له جەس���تەی ئیس���ام، کە دیارە له ڕێگای "فتوحات"ەوە پیادەدەکرێت، دونیای ئیسام

له شەڕێکی تەئجیلکراوە لەگەڵیاندا.

دەوڵەتی عەقانی و خەلدونیزم له دەس���تكەوتەكانی یەكێك لەكاتێك���دا دەوڵەت���ی عەقانی خۆرئاوای���ی بریتی بو دەبینین له دەوڵەت، ئایین له جیاكردنەوەی بەمانا ئیس���امدا فەلس���ەفی له چەمك���ی به خەلدونیزم پش���تی كە ڕیفۆرمیستەكەی دەبەست، ئیس���ام بۆخۆی دین و دەوڵەتە. ئەم دیدەش دیارە لەگەڵ چەمكی مۆدێرنەدا ناكۆك���ی نەڵێی���ن گ���ەر یەكناگرێت���ەوە له دەوڵەتی ھەیە، چونك���ی دوژمنانەی���ان عەقانی���دا دەوڵ���ەت ئایینی نیی���ە، نەک ب���ەو مانای���ەی کە دژ به دین���ە، بەڵکو بەو مانای���ەی کە ئایی���ن ئایدیۆلۆژیای دەوڵەت نییە و ھه م���و ئاییندارێک بەب���ێ جیاوازیی خۆی س���روتەکانی مومارەسەی دەتوانێت ب���کات. بەب���ێ ڕەچاوکردن���ی کەمینەبون و زۆرینەبونی���ان، رێ���زی ئیم���ان و عەقیدەی دەگیردرێت. دینیی���ەکان گروپ���ە ھه م���و بەپێچەوانەی دەس���ەاڵتدارێتی له ئاییندا کە چەمکێکی پی���رۆزە و رەخنەکردنی دەچێتە خانەی کوفرەوە، دەوڵەتی عەقانی مۆدێرن ھه ڵدەس���ێت به داماڵینی ھەمو پیرۆزییەك له دەس���ەاڵت. لەبری ئەمیر و س���وڵتان کە نوێنەری خودان لەسەر زەوی، شەرعییەتی سیاسی به دەستور دەدرێت و لەرێگای دەزگا مەدەنییەكان���ی دەوڵەتەوە دەس���ەاڵتەکان دابەشدەکرێن و سنور و توانایان دیاریدەکرێت. سیاس���ەتمەدار سیاس���ەت و بەمچەش���نە له دەوڵەتی مۆدێرنی عەقانیدا شایس���تەی له دەوڵەتی ب���ەاڵم ڕەخنەلێگرتنە، گۆڕان و ئیس���امییدا ئەم خەس���ڵەتە ئامادە نییە، چونكی وەک���و بیریاری عەرەب علی اوملیل دەڵێ���ت، ھەم���و ڕەخنەیەك���ی دەوڵ���ەت له نوێنەرەكانی به ڕەخنە به پێویست دەبێت خودا لەس���ەر زەوی، ھەمو داواكارییەك بۆ گۆڕان، دەبێت به كوف���ر، ھەمو كوفرێكیش

سزاكەی گەورەیە.بەش���ێوەیەکی گش���تیی دەتوانین بڵێین وەکو ئیس���امییەكان ڕیفۆرمیس���تە ك���ە دواکەوتو، کۆمەڵگایەکی دەس���تەبژێرێکی ھ���ه ر زۆر زو ھه س���تیان بەگرنگ���ی عەقڵ و خوێن���دن و زانس���ت كرد بۆ پێش���کەوتنی کۆمەڵگاکەیان. ھه ر ئەم واقیعەش وایلێکردن کە پەیوەندییەکی ئۆرگانیی لەنێوان پرسی "دادپ���ەروەری" و کێش���ەی "دواكەوت���ن"دا دروس���تبکەن. لەس���ەر ئ���ەم بناغەی���ەش بانگ���ەوازی "شۆڕش���ێكی فیكری"یان كرد. ئەم بانگ���ەوازەش وەک���و ئالبێرت حورانی دەڵێ���ت، لەژێ���ر دروش���مێکدا تەبری���ری بۆدۆزرای���ەوە کە بریتیی بو ل���ە: "ئەوەی پێغەمب���ەر لەڕێگای وەحیەوە پێیگەش���ت، فەلس���ەفەش دەتوانێت لەڕێگای مەعریفەوە مێژویییەوە چركەس���اتە ل���ەم پێیبگات". ھەوڵی پێكەوەگرێدانی ئیس���ام و فەلسەفە لەالی���ەن ڕیفۆرمیس���تە ئیس���امییەكانەوە دەستپێدەكات. بۆئەم مەبەستەش پشتیان فیکری دونیای بەناوبانگی به فەیلەسوفانی ئیسامیی دەبەست، له وێنەی ئیبن روشد و

ئیبن سینا.بیریاران���ی ئ���ەو س���ەردەمە له وێن���ەی تەھت���اوی و ئەفغان���ی و موحەمەد عەبدو كە لەژێر كاریگەریی فەلس���ەفەی ڕۆشنگەرییدا ب���ون، كاریان بۆ بەعەقانیكردنی ئیس���ام دەكرد. ئەم شێوازەش له کارکردن له پرۆژەی بەرجەس���تەبو. ئیس���امیدا ڕێنیسانس���ی شوێنپەنجەی ئەم بیریارانە بەسەر تێڕوانینی ڕۆش���نبیرە ناسیۆنالیس���تەكانی عەرەبەوە ھێندە دیاربو کە وای له زۆربەیان کرد لەگەڵ

جیابونەوەی عەرەب نەبن له ئیمپراتۆرییەتی عوسمانیی، بەڵكو پتر لەگەڵ ڕیفۆرمكردنی ئ���ەم ئیمپراتۆرییەت���ە ب���ون و ھەوڵیاندەدا دەس���ەاڵتدارێتییەكی ئیس���امیی لەس���ەر بناغ���ەی "دادپەروەری و یەكس���انی" لەگەڵ

توركەكاندا بنیاتبنێن.

قەیرانی نوخبەی سیاسیی له کوردستانجەنگاوەران���ە ملمانێیەک���ی لەم���ڕۆدا لەس���ەر پاش���ماوەی ئەم میرات���ە جارێکی ت���ر گەڕاوەتەوە ن���او جیهان���ی عەرەبیی و ئیسامیی و لەوێشەوە پەڕیوەتەوە ناو دونیای کوردستانیش. پڕۆژەی ناسیۆنالیستی و پان ناسیۆنالیس���تی عەرەبیی شکستی گەوەری ھێنا و رێنیسانسێکی نوێی فیکری جیهادیی پڕ ئیشکالی ئیسامیی له سەردەمی پۆست کۆلۆنیالی���دا دەبینی���ن. لەپاڵ ئەمەش���دا ھه مەالیەن���ەی داوەش���انێکی س���ەردەمی له ناوچەک���ەدا دەوڵ���ەت سیس���تەمی س���ەریهه ڵداوە، س���ەردەمێک کە دەوڵەتی نەتەوەی���ی بەمان���ا قوترییەک���ەی دەمێکە ئیس���امی ئەمڕۆش قوڵدایە و له قەیرانێکی جیهادیی وەکو کلیلی ئەو قوفڵە مێژوییەی ناو دونیای مودێرنەی پ���اش کۆلۆنیالیزم،

خۆی بەرجەستەدەکات. کوردستانیش بوە به بەشێک لەم ملمانێ کوردس���تان گەرچی ھه مەالیەنە. ئاڵ���ۆز و بەبێ خواس���تی خۆی بوە به بەش���ێک لەم ملمانێی���ە، ب���ەاڵم بزوتن���ەوەی نەتەوەیی له کوردس���تاندا گەر خواستێکی پەنهانیشی ھه بایە، ئەوا گەیش���تن بو ب���ەم قۆناغەی کە باس له دەوڵەت و دەس���توری کوردستان بکات. قەیرانی دەوڵەت - دەستور - نەتەوە پرسی سەرەکیی و ھه نوکەیی ناو کۆمەڵگای کوردستانە. ئەوەی لەم پانۆرامە سیاسییەدا بەشێوەیەکی پارادۆکس دێتەبەرچاو بریتییە لەوەی ک���ە ھێزە سیاس���ییە نادینییەکانی کوردس���تان لەبری ئەوەی دەستور له پرسی ئاییندا بێایەنبکەن، وەکو پڕۆژەی مۆدێرنە بەرھه میھێن���اوە، ھات���ون خۆی���ان کردوە به بکەرێکی بێایەن. ئەوان پرسی ئایینیان مەدەنییەوە و کۆمەڵ���گای ن���او فڕێداوەتە خۆش���یان کردوە به تەماشاکەرێک و سەیری ئ���ەو ملمان���ێ فیکری���ی و کۆمەاڵیەتیی���ە تون���دە دەکەن کە لەس���ەر ک���ەالوەی ئەم لەکاتێکدا شەڕێکی پرس���ەدا تەقیوەتەوە. دەستەویەخەی بەناو فیکریی لەنێوان ھه ردو تەوژمی دینیی و سیکوالری دەستیپێکردوە، کەچی ئەمان وەک���و ڕاوچییەکی بێدەنگی دەنگی ھاواڵتیان، تەماش���ای پێشهاتەکان دەکەن. بەرامبەر بەمەش لەس���ەر پرس���ی دەس���ەاڵتدارێتی و س���ەرۆکایەتیدا شەڕێکی دەس���تەویەخەی سیاسیی و یاسایی لەنێوان ھێزە سیاس���ییەکاندا س���ەریهه ڵداوە، وەکو ئ���ەوەی دواویس���تگەی مێ���ژو ته نه���ا لەم پرس���ەدا خ���ۆی قەتیس���کردبێت. ھه ردو ش���ەڕەکە یەک میکانیزم ئاراس���تەیدەکات، ئەوی���ش میکانیزمی پرس���ی سیس���تەمی دەس���ەاڵتدارێتییە له واڵتی ئێم���ەدا. لەپاڵ ئەمانەشدا کوردس���تان به قوڵترین قەیرانی تێدەپەڕێت ئینس���انییدا ئابوریی و دارایی و کە ھه ندێکیان پێویس���تیان به چارەس���ەری خێرا و ئەوانی تریش���یان به دەستکاریکردنی بونیادی���ی ھه ی���ە. لەن���او ئەم ھاوکێش���ە رێککەوتنی داع���ش، جەنگی ئاڵۆزەش���دا

ئێران - ئەمریکا و ھه ڵگیرس���انەوەی ش���ەڕ له نێوان تورکیا و پەکەکەش کۆی دۆخەکەی له کوردستاندا ئاڵۆزتر کردوە. ھه ر له ئەگەری تەرەفبەندیی نوێی سیاسیی - سەربازییەوە چەکدارانە و پێکدادان���ی ئەگەری تادەگاتە ش���ەڕی ناوخۆ له سەر لیس���تی To-doدایە. وەزیرانەکەی س���ەرۆک ھه رێم و س���ەرۆکی ن���ەوت و له فرۆش���تنی جگ���ە برازایش���ی خەمی دەس���ەاڵت و مان���ەوەی خێزانەکەیان له حوکمڕانیی و کۆنترۆڵی سامانی نەتەوەیی، ئەولەویات���ی سیاس���یی تری���ان نییە. گەر دۆخی خانەبەندی سیاسییش بەم شێوەیە بمێنێتەوە کە ئێستا ھه یە، پارتی دو رێگای لەبەردەمدایە. یان ئەوەتا لەس���ەر پرس���ی ئەوەتا یان س���ەرۆکایەتی سازش���دەکات، تاکڕەوانە بەش���ێوەیەکی فۆرماڵ حوکمڕانی کوردستان دەکات. بەم شێوەش نەخشەی ئەمارەتییانە دەس���ەاڵتدارێتیی سیاس���یی سیاس���یی ش���وێنگەی بەرھه مدەھێننەوە و کوردس���تان ھێندە الوازدەکەن کە بەرگەی ئەم ھه م���و جەنگە ناوەکی���ی و دەرەکیی و گرێکوێرە سیاس���یی و قەیران���ە ئابورییانە

ناگرێت.له دوڕیان���ی کوردس���تان کۆمەڵ���گای فیکریی و دابەش���بونێکی تری سیاس���یی و ئیداریدایە. ئەوەی ئێستا ڕودەدات، قەیرانی نێوان ئیسامی سیاسیی و عەلمانییەت نییە، وەکو له ڕوکەش���دا دەردەکەوێ���ت، چونکە لەپش���ت ئەم قەیرانەوە قەیرانێکی قوڵی تر کاردەکات کە قەیرانی نوخبەی سیاس���ییە له کۆمەڵگای کوردستاندا. ئەم نوخبەیە ھیچ تێڕوانینێکی بۆ فەلسەفەی حوکمڕانیی نییە. ئەوەی ھه یە و نییە بریتییە له سەرئێش���ەی موزمن���ی بابەت���ی مانەوەی س���ەرۆک یان البردن���ی، س���ازان ی���ان داب���ڕان. ئیمزای رێککەوتن���ە س���تراتیژی و تاکتیکیی���ەکان، ریفۆرمی سیس���تەمی سیاس���یی و پەیمان و مژدەی سەرۆکەکان بچوکترین مسداقییەتیان نەماوە و متمانەی کۆمەڵگایان لەدەستداوە. بۆنمون���ە پێ���ش چەن���د س���اڵێک بارزانی به ڕەس���می گوتی "له البردنی من ئاس���انتر نییە"، له دوابەیاننامەشیدا کە پەیامێکە بۆ ھێزە سیاسییەکان به کورتی و کوردی دەڵێت: گەر نەسازێن لەس���ەر مانەوەم به سەرۆکی ھه رێم، پێکەوەژیانی سیاس���ییمان ئاس���ان نابێت. ئەمە سیاس���ەت نییە، ئەمە گەمەی مندااڵنە. لەنێو ئەم گەمەیەش���دا ئیس���ام وەکو چەکێکی کۆن له ش���ەڕێکی نوێی ناو

ھاوکێشە سیاسییەکاندا بەکاردەھێنرێت.

جەستەی سیاسیی و کۆمەاڵیەتی وەکو گۆڕەپانێک بۆ ملمانێ

س���ەرەتا با تەماش���ایەکی ناو جەستەی کۆمەڵگا بکەین و بزانین ئەم ملمانێیە چۆن

بەڕێوەدەچێت؟ھێ���زە سیاس���ییەکان لەرێ���گای رۆڵ���ی بێدەنگییانەوە ھیچنەکردەی���ی و چاودێ���ر و ش���ەڕەکەیان فڕێدراوەتە ناو ش���ەقامەوە. ھه ڕەش���ەکردن بێڕێزی���ی و ش���ەڕەجنێو ئیس���امیی و بەناو ھه ردوبەرەی لەنێ���وان عەلمانیی���دا جێگای به گفتوگ���ۆی عەقانی چۆڵک���ردوە. دیارە ئەم پرس���ە ش���ایانی ش���ەڕێکی عەقانیی���ە و نەش���یاوە بکرێت به جێگای تەراتێنی گروپگەلێکی دینیی یان عەلمانی کە ئەم کایەیە بوە به کەرەسەیەک بۆ دروستکردنی س���ەرمایەیەکی سیاسیی و رەمزی���ی بۆی���ان. س���ەرەتا دەمەوێت ئەو ڕاستییە النی کەم تیۆرییە بڵێم کە نە ئەم ھێز و کەس���ە دینییانە نوێنەری ئایینن، نە ئەم کەس و ھێزە عەلمانییانە تاکە نوێنەری پ���ڕۆژەی مۆدێرن���ەن. وێناکردن���ی دونیای مۆدێرن لەالیەن گروپێک له عەلمانییەکانەوە وەکو ئەوەی ئایین له شۆس���تەی ش���ەقامی سیاس���ەت و کۆمەڵ���گادا بێت، ن���ەک ھه ر راست نییە، بەڵکو تەعبیر له زۆرینەی زۆری ئەوروپییەکانیش دیموکراتیی���ە کۆمەڵ���گا ناکات. ئەم وێناکردنە مەترسیدارە بۆ ئایین ھێن���دەی له کۆمۆنیزمەوە نزیک���ە ئەوەندە له عەلمانییەتی دیموکراسییەوە نزیک نییە. ئێم���ە له زۆرینەی دەوڵەت���ە عەلمانییەکانی دونی���ادا ھێزی سیاس���یی دیموکراس���یمان ھه یە کە تا س���ەر ئێس���قان کۆنزەرڤاتیڤن و ھه ڵگری بەھای ئایینین. پارتی دیموکراتی بەرجەستەی نمونەیەکی ئەڵمانی مەسیحی ئ���ەم پەیوەندیی���ەی نێ���وان عەلمانییەت و ئایین���ە. وات���ە سیس���تەمی عەلمانییەتی دیموکراسی مانای کوشتنی بەھا ئایینەکان نیوتراڵکردن بەڵک���و له کۆمەڵ���گادا، نییە ی���ان بێایەنکردن���ی جەس���تەی دەوڵەتە له ئایین بەگش���تیی و مەزھه بێکی دیاریکراو

بەتایبەتیی. بەرامبەر بەوەش ھێزە ئایینییە سەلەفی و مەال دیگیتاڵەکانی ن���او میدیای مۆدێرنمان ھه یە. ئ���ەم ھێزان���ە وێن���ای عەلمانییەت به بەدئەخاقییەک���ی گ���ەورەی کولت���وری خۆرئاوا دەک���ەن و به داڕمانێک���ی بێوێنەی ش���ەرەف و کەرامەتی موسڵمانان دایدەنێن، وەکو ئەوەی جگە له کۆمەڵگای موسڵمانان ھی���چ کۆمەڵ���گا و ئایینێکی ت���ر نەبێت کە خاوەن���ی بەھای ئەخاقی���ی و کۆمەاڵیەتیی تایب���ەت به خ���ۆی بێ���ت. ئ���ەم تێڕوانینە ته نها پەیوەندی���ی به جەھلەوە نییە، بەڵکو

پەیوەندییەکی قوڵی ھه یە به گاڵتەجاڕییەوە به عەقڵ���ی ئینس���انی ئێم���ە. پەیوەن���دی به دروستکردنەوەی دوالیزمی "دار االسام" و "دار الحرب"ەوە ھه یە کە ھه ر گەنجێک زمانێک بزانێت و تەماشای ئینتەرنێت بکات، دەزانێت ئەم���ە چ سەفس���ەتەیەکی بێمانەیە. دیارە بااڵترین نمونەی ئیس���امییە سەلەفییەکان بۆ ئ���ەم داڕمانە بریتییە له جەس���تەی ژن و پرس���ی ش���ەرەف. س���ەرەتا دەبێ���ت ئەو راس���تییە بزانین کە کورتککردنەوەی ئایین خۆی بۆ جەس���تەی ژن و ش���ەرەف ھێمایە بۆ تێنەگەیش���تنێکی قوڵ ب���ۆ ئایین و رۆڵە رۆحییەک���ەی له کۆمەڵ���گادا. راس���تییەکی نەش���اردراوەیە ک���ە نەک ته نها ئیس���ام، بەڵک���و ھه م���و ئایین���ەکان پەیوەندییەکی گرفتئامێزی���ان لەگەڵ پرس���ی ژناندا ھه یە. ئەمەش بەوە چارەس���ەر ناکرێت کە ئایین وەکو کولتورێک بسڕینەوە، بەڵکو نەھێڵین ببێ���ت به پێ���وەر بۆ ژنبون ی���ان پیاوبون. پرس���ی جێندەر، کۆڵەکەیەک���ی ئۆرگانیی بەدیموکراس���ییکردنی دونیای ئێمەیە، بۆیە ملمانێ ژنان بۆ وەدەستھێنانی مافەکانیان ته نها ش���ەڕکردن نییە لەب���ەرەی ئایییندا، بەڵکو ش���ەڕکردنە لەگەڵ کۆی سیستەمی پیاوساالریی کە ئایین یەکێکە له کۆڵەکانی. لەمڕۆدا ته نها فێمینیستی چەپ بونی نییە، بەڵکو فێمینس���یتی ئایینیش���مان ھه یە، چ له مەس���یحییەت و چ له ئیسام. ئەوە گرفتی کۆمەڵگای ئێمەیە کە تاوەکو ئێس���تا ھێزی وای بەرھه منەھێناوە، بۆئەوەی ش���وێنگەی

پیاو له ئاییندا لەقبکات.رەھه ندێکی ت���ری وێناکردنی عەلمانییەت به ستالین و سەدام و ئەسەد و پیشاندانی وەکو مەترس���ییەک بۆ ئایین، چەواش���ەکردنێکی بەئەنقەس���ت و بێوێنەی دیدگای ئینس���انی ئێمەی���ە بۆ بەھا گەورەکان���ی عەلمانییەتی دیموکراس���یی کە یەکێ���ک له کۆڵەکەکانی بریتیی���ە له رێزگرت���ن له ئایین و پاراس���تنی مومارەس���ەکردنی ب���ۆ ئیمانداران ماف���ی س���روتە دینییەکانی���ان بەب���ێ جیاوازیی. ھه روەکو گوتم له خۆرئاوا ھێزی سیاس���یی دیموکراتم���ان ھه ی���ە کە پاراس���تنی بەھا کۆمەاڵیەتیی���ەکان و س���روتە ئایینیی���ەکان سیاسییەکانیان. له پرنسیپە یەکێکە بۆیان بۆیە بەس���تنەوەی عەلمانییەت به بێدینیی و س���ەرەکیی ھۆکاری دو دژەدینیی���ەوە ھه یە، یان ئەوەت���ا له بێئاگاییەکی گەورە و نەزانینێک���ی قوڵەوە س���ەرچاوەی گرتوە، یان ئەوەتا پروپاگەندەیەکی به ئەنقەس���ت و چەواشەکارانەی ئایدیۆلۆژیی ھه ندێک مەال و

ھێزی دینیی���ە له ڕێگای میدی���ا و مزگەوت و ھێ���زە سیاس���ییەکانیانەوە. گ���ەر رۆژێک ل���ه رۆژان ھێزە دینییەکانی ئێمە گەیش���تنە ئەو ئاست و تێگەیشتنەی کە له ژێر چەتری دەس���تورێکی دیموکراسیی بێایەندا لەڕوی دینی���ی و ئایدیۆلۆژیی���ەوە، بەرگریی له بەھا کۆمەاڵیەتیی و ئاینییەکانی کۆمەڵگای ئێمە بکەن، ئ���ەوا ھه نگاوێکی گەورەیان ناوە بۆ دروس���تکردنی پەیوەندییەکی نوێی له نێوان

ئایین و دونیای دیموکراسییەت و مۆدێرنە. ئەوەی لەم بەینەدا جێگای س���ەرنجە ئەو کولتوری جنێوەیە کە له گفتوگۆی پرس���ی عەلمانییەتدا بەرھه مهات���وە. ئەم کولتوری

یەکترش���کاندن و یەکتربەش���ەیتانیکردنەش پەیوەندییەکی قوڵی به ئەخاقی سیاسییەوە ھه یە. ئ���ەم کولتورە، داھێنانێکی نوێی ئەو ھێزە س���ەلەفیی و ئیخوانییەیە کە دەیەوێت فەزای گشتی کوردستان به ھه ڕەشە و جنێو کوش���تنی مەعن���ەوی کەس���ەکان لەڕێگای تەکفیریانەوە داگیربکات. ئەمەش پێدەچێت پرۆبەی پێش���وەختی ئەو کۆمەڵگایە بێت کە ھێ���زە سیاس���ییەکانمان له دەس���تورە پارادۆکس���ەکەیاندا پێش���نیاریان ک���ردوە و دەیانەوێت لەنێوان سەوابیتی ئایینی ئیسام و تەباییەک ھاوس���ەنگیی و مرۆڤدا مافەکانی بدۆزێتەوە. پرس���یارەکە ئەوەیە کە ئەوان تاوەکو ئەمڕۆ نەیانتوانیوە بچوکترین تەبایی سیاس���یی لەنێوان خۆیان���دا بەھه مبھێنن، چۆن دەتوانن له نێوان سەوابیتەکانی ئایینی ئیس���ام لەگەڵ مافەکانی مرۆڤ���دا تەبایی بدۆزنەوە. سەوابیتگەلێک کە ھه ر مەالیەک و ھێزێک���ی ئایینی���ی، ھ���ه ر قوتابخانەیەکی فیقھی���ی و واڵت و نەتەوەی���ەک، به ئارەزوی بەپێ���ی بەرژەوەن���دی گروپییانەی خۆی و خۆی، تەفسیری ئەو س���ەوابیتانە دەکات و ژمارەکانی دیاری���دەکات. بۆیە من ڕام وایە ئەوەی کە له ئایینی ئیسامدا نەبێت، خودی

سەوابیتەکانە به سەوابیتیی. کایەکەی تریش کە ھێزە سیاس���ییەکان له پ���اڵ جەس���تەی کۆمەڵگادا ش���ەڕەکانی خۆیان تی���ادا بەتاڵدەکەنەوە، جەس���تەی سیاسیش���دا له جەس���تەی سیاس���ییە. ملمانێک���ە فڕێدراوەتە ن���او پەرلەمانەوە. ناچارە س���ەرۆکەکەی ک���ە پەرلەمانێ���ک بۆئەوەی ھه یبەتی دەزگاکەی له ھه ڕەش���ەی بیانییەکان بپارێزێ���ت، کۆنس���وڵی پارتی دەستورییەکەشی لیژنە بانگھێش���تبکات. جگ���ە له گەم���ەی پۆکەرێک���ی سیاس���یی نێوان ئەندامانی حیزبەکان، ھیچ کەس���ێک یان دەزگایەکی کوردس���تانی ی���ان بیانیی بێایەنی پس���پۆڕی ئەو بوارەی تێدا نییە. ئەمەش دەمانبات بۆ پێشهاتی موفاجەئات کەس چەندە سیاس���ییەکاندا. له ھاوکێشە چاوەڕێی ئەوەی نەدەک���رد کە "یەکگرتوی ئیس���امی" ببێت به ھێلکەی زێڕین لەنێوان پارتی له الیەک و گ���ۆڕان و یەکێتی له الیەکی تر، ئەوەندەش دەبێ���ت چاوەڕێی ئەوەبین کە دەستوری کوردس���تان ببێت به جێگای س���ەفەقاتی بەرژەوەندیی حیزبیی لەنێوان ھێزە سیاس���ییەکان کە له دوتوێدا ئیسامی سیاسیی بەبێ شەڕکردن جەنگەکە بباتەوە. پێش���نیارکراو دەس���توری چۆن ھه روەکو له قۆناغی س���ەرەتادا س���ەوابتی ئیسامیی تێ���دا نەبو، بەاڵم بارزانی���ی به کەیفی خۆی ئەو مادەیەی بۆ زیادکرد، چونکە پێویستی به دەنگی ھێزە ئیسامییەکان ھه بو، ئاوھاش له داھات���ودا دەبێت چاوەڕوانی پێش���هاتی تر بکەی���ن کە به پلەی یەک���ەم کۆمەڵگای مەدەنی���ی و ژنانی کوردس���تان و نەوەکانی داھاتو باجەکەی دەدەن. ملمانێی نوخبەی سیاس���یی له کوردس���تاندا ڕو له پارچەبونی زیاتر دەکات و بەم چەش���نەش جەس���تەی سیاسیی و کۆمەڵگا توشی داوەشانی زیاتر و گەورەت���ر دەبێت. بۆیە م���ن وایدەبینم کە پەیوەندییەک���ی قوڵ له نێوان فەلس���ەفەی سیاس���یی و ھه یکەلی دەسەاڵتدارێتیدا ھه یە کە له دیدی ھێزە سیاسییەکانی کوردستاندا غائیب���ە. بۆتێگەیش���تن ل���ەم تێڕوانینەش

دەبێت کەمەکێک بگەڕێینەوە بۆ مێژو. كاتێ���ك باس له کۆتاییهاتنی س���ەردەمی -Absoluti (دەس���ەاڵتدارێتی ڕەھاگەریی mus( له ئەوروپ���ا دەکرێت، وەکو نۆربێرت ئێلیاس دەڵێت، مانای ئەوەیە كە دەسەاڵت له دەس���تی تاكەكەس دەسەنرێتەوە چیدی -Su ”پاشا یان خێزانێك نابێت به خودی jekt” س���ەروەرێتی دەوڵەتیی، بەڵكو گەل یان ھاواڵتیانی ئەو ھەرێمە دەبن بەو خودە مێژوییە. ھەر لەم ڕوانگەیەشەوە دەتوانین لەوە تێبگەین بۆچی دیموكراسی به دەسەاڵتی گەل یان س���ەروەرێتی گەل ناودێڕدەكرێت. سیس���تەمی بەعەقانیكردن���ی پرۆس���ەی دەس���ەاڵتدارێتی مان���ای ئەوەیە كە چیدی پاشا یان میر به ئارەزوی خۆی دەستنیشانی چەشنی ڕێكخستنی پەیوەندییەكان نەكات، بەڵكو چەش���نێك له ڕێككەوتنی ئەبستراكت له دەس���توردا جێگەی���ان دەگرێت���ەوە کە سەرۆکیش دەس���ەاڵتی بەرجەستەدەبێت و دیاریدەکات و دەیخاتە ژێر چاودێرییەوە. ئەم جیاوازیی مۆدێرن مۆدێله له دەسەاڵتدارێتیی له نێوان تاک���ەکان و گروپەکان و ھه رێمەکانی ناو دەسەاڵتدارێتییەکەی ناکات، واتە ھەمو تاكێكی ئ���ەو واڵتە له ھ���ه ر جوگرافیایەکی ئەو دەس���ەاڵتدارێتییەدا ب���ژی، به ھاوماف و ھاوبەش و ھاوچارەن���وس دەبینێت. لێرەوە چەمكی ھاونیش���تیمانیبون جێگا به چەمكی ڕەعی���ەت چۆڵ���دەكات و چەمكی دەس���تور نەبیل���ەكان بنەماڵ���ە جێ���گای خێ���زان و دەگرێت���ەوە و گیرفانی دەوڵ���ەت و گیرفانی فەرمان���ڕەوا لەیەكت���ر جیادەکرێتەوە، واتە له ئاس���تی ئابوریشدا سیستەمی زەریبه دێتە كایەوە و ھەمو كەسێك بەبێ لەبەرچاوگرتنی ش���وێنگەی کۆمەاڵیەتیی و ئاس���تی ژیانی،

دەبەسترێتەوە بەو سیستەمە.

خێوەکانی میراتی سیاسیی

ئاراس فه تاح

وێناکردنی عەلمانییەت به ستالین و سەدام و ئەسەد و پیشاندانی

وەکو مەترسییەک بۆ ئایین، چەواشەکردنێکی بەئەنقەست و بێوێنەی

دیدگای ئینسانی ئێمەیە بۆ بەھا

گەورەکانی عەلمانییەتی دیموکراسیی کە یەکێک له کۆڵەکەکانی بریتییە

له رێزگرتن له ئایین و پاراستنی مافی

ئیمانداران

پەرلەمانێک کە سەرۆکەکەی ناچارە بۆئەوەی ھه یبەتی

دەزگاکەی له ھه ڕەشەی پارتی بپارێزێت

کۆنسوڵی بیانییەکان بانگھێشتبکات، لیژنە دەستورییەکەشی جگە

له گەمەی پۆکەرێکی سیاسیی نێوان

ئەندامانی حیزبەکان ھیچ کەسێک یان

دەزگایەکی کوردستانی یان بیانیی بێایەنی پسپۆڕی ئەو بوارەی

تێدا نییە

19 »»

13

بیرورا 14(489( سێشه ممه 2015/8/4

ئه تۆم���ی رێکەوتنام���ەی دوای (5+1( لەگەڵ ئێران که لەنەمس���ا مۆرکرا، بۆ هەڵگرتنی یاسای سزای نێودەوڵەتی لەسەر ئێران بەرامبەر دروس���تکردنی چاالکی راگرتن���ی چه کی ئه تۆمی، بەمەش پێشبینی دەکرێت کە رۆڵ و دەسەاڵتی ئێران لەم ناوچانە زیاد بکات بەتایەبەتی لەواڵت���ە نف���وزی ئ���ەوەی دوای عەرەبیەکان زی���ادی کردوە لەوانە لەعێراق و یەمەن و سوریاو لوبنان.

ئ���ەم رێکەوتن���ە ب���ووە ه���ۆی واڵت���ە ناڕه زای���ی هارک���ردن و عەرەبی���ەکان بەتایبەت���ی واڵتانی

کەنداوو تورکیا.هاوشێوەی تورکیاش بۆئەوەی ئێران رۆڵی سەرەکی خۆی ببینێ بنکه ی بەکارهێنان���ی دا رێ���گای ئینجرلیکی بەرامبەر بەوەی تورکیا هەن���گاو بنێت بۆ دروس���تکردنی ناوچەیێکی دابڕاو بەناوی دژایەتی کردنی تیرۆریستان. یەکەم هەنگاوی دەس���تیپێکرد، ک���ورد، بەلێدانی ک���ە کات و س���اتێکی نەش���یاوی

هەڵبژارد، بەمە کێشەی گەورەترو ئاڵۆزکاو بۆ خۆی دروستدەکات کە

لەبەرژەوەندی ئێمەی کورددایە.ئەگەر بێینە س���ەر هەڵوێس���تی هێزی سەرەکی پارتە سیاسیەکانی هەرێمی کوردس���تان 2+1 ) پارتی ویەکێت���ی +گ���ۆڕان(ن، هیچی���ان

لێچاوەڕوان ناکرێت چونکە: 1- زۆر بەئاشکرا کەوتونه تە ژێر

گوشاری توندی ئێران و تورکیا.2- لەبەرئ���ەوەی خاوەن قه واره و س���یادەی نێودەوڵه تی خۆمان نین ناتوانی���ن کاریگەریم���ان هەبێ���ت

لەسەر واڵتانی جیهان. ٣- سەرباری ئەوەش لەم ئان وساتە کاتیەدا هیچ پشتگیرییه کی راست و رەسمی نێوده ڵه تیمان نیە تا ببێتە پشت وس���ەنەد بۆ چارەسەرکردنی

کێشەی کوردی.4- دەستدرێژکردن بۆ سەر ناوچە س���نوریەکانی هەرێمی کوردستان دەس���تدرێژی کردن���ە ب���ۆ س���ەر س���یادەی عێراق، ک���ە چاوەڕوانی هیچ هەڵویستێکی ئیجابی لەوانیش ناکرێت چونکە عێراق خۆی تاقەتی چارەسەرکردنی کێشەو گرفتەکانی

ناوخۆی نیە.ئەوەی شایەنی گوتنە لەگەڵ هەر

کارێک���ی س���ەربازیدا دەرئەنجامی لێدەبێتەوە.

لێدانی ئەمجارەی تورکیا لەکورد یەکێک���ە لەسیاس���تە چەوتەکانی گ���ەورەی هەڵەیەک���ی تورکی���او لەبەرژەوەندی ک���ە لێدەکەوێتەوە تورکی���ادا نابێت چونک���ە پێگەی ئەمج���ارەی ک���ورد زۆر جی���اوازە لەپێگ���ەی جاران، ئێس���تا خاوەن دەنگ و سەنگی خۆیەتی ، بەتایبەتی ئەو دەس���کەوتە سیاسیەی دوای کوردس���تان لەباک���وری ک���ورد بەدەس���تیهێناو لەهەڵبژاردەنەکان ه���اوکان لەگەڵ ئەو س���ەرکەوتنە یەکانه ی لەدوای یەك س���ەربازیە ش���ەڕەڤانانی کورد لەرۆژئاوا هاتە ئاراوە کە توانیان لە25% س���وریا کۆنترۆڵ بکەن، ئەم جۆرە لێدانانە دوای بڕینی ئ���ەم قۆناغانە دەنگو لەوانه یە دەبێ���ت خۆی س���ەدای ببێتە هۆی هەڵکردنی ناخ و شانه ی کپکراوی ناوخۆی تورکیاو پڕیشکی توڕەبونییان بتەقێتەوە، لەئەنجامدا بەم هاوینە گەرمە بەهارێکی کوردی شۆڕش���یكی بەرپابوونی ب���ە بێ ت���ا ناوەس���تێت سەرتاس���ەری و دروس���تبونی کانتۆنێک���ی ک���ورد

لەتورکیا.

لەم رۆژانەدا لەهەرێمی کوردس���تان، بانگەشەیەکی زۆر بۆ جۆری سیستەمی حوکمڕان���ی دەکرێ���ت و هەلومەرجەکە وای لێهاتوە، ک���ە هەندێ کەس گرەو لەس���ەر ئەوە دەکەن، کە پیادەکردنی فاڵن جۆری سیس���تەم گەرەنتی هەمو ش���تێکمان ب���ۆ دەکات و واڵت دەکاتە ش���امی ش���ەریف. لەراس���تیدا، ئ���ەو جۆرە بانگەش���انەو بنیاتنانی کۆشکی هەم���و ئ���اوات و ئارەزوەکانی خەڵک و بەرزکردنەوەی ئاستی چاوەڕوانییەکانی خەڵک لەس���ەر ج���ۆری سیس���تەمی حوکمڕانی، تێگەیشتنێکی هەڵە لەسەر واتاو چەمکی زاراوەکان دروست دەکات و لەئەنجامدا فەرهەنگێکی سیاسی هەڵە، ناڕاست و ناواقیعی لەناو خەڵکدا بەرهەم دەهێن���ێ، کە دەبێتە ه���ۆی بێزاریی و نائومێدیی خەڵ���ک و ئەمەش بەرەبەرە باوەڕی خەڵک بەالیەنە سیاسییەکان و سیستەمی سیاسی واڵت الواز دەکات و بێ ئینتمایی بۆ نیش���تمان و هەس���ت نەکردن بەبەرپرسیارێتی لەناو خەڵکدا

پەرە پێدەدات. هەر وەک دەزانین، پاش داڕش���تنی دەس���ەاڵتەکان جیاکردنەوەی تیۆریی لەس���ەر مونتس���کیۆ، لەالی���ەن بنچینەی ئ���ەو تیۆریی���ەو پەیوەندیی یاس���ادانان، دەس���ەاڵتەکانی نێ���وان جێبەجێکردن و دادوەریی لەگەڵ یەکتر، سێ جۆر سیس���تەمی حوکمڕانی دێتە ئاراوە کە بریتی���ن لە: پەرلەمانی، کە بۆ یەکەمجار لەبریتانیا س���ەری هەڵدا، سەرۆکایەتی کە هەڵقواڵوی فەرهەنگی )نیمچە تێکەاڵو ئەمەریکایەو سیاسی پەرلەمانی یا نیمچە سەرۆکایەتی( کە

زێدی لەدایکبونەکەی فەرەنسایە. ئ���ەوەی ک���ە پێویس���ته بگوت���رێ ئەوەیە، ئەم سیس���تەمانە لەراس���تیدا ئامانج���ی کۆتایی نین، بەڵکو ئامراز یا میکانیزمێکن بۆ باش���تر بەڕێوەبردنی لەگەرەنتییەکانی یەکێک���ن کۆمەڵگاو دیموکراس���ی. ئاس���تی س���ەرکەوتنی بەس���تراوەتەوە سیس���تەمانەش ئەم ب���ەوەی، ک���ە پێش���ەکی بیروباوەڕی دیموکراس���ی لەناو ت���اک و هێزو الیەنە سیاس���ییەکاندا بونی هەب���ێ و توانای قبوڵکردن���ی یەکتریان هەبێ، هەروەک گان���دی دەڵێ:"قبوڵنەکردنی یەکتر بۆ خ���ۆی جۆرێکە لەتوندوتیژیی و ئەمەش بەربەستە لەبەردەم بەدیهاتنی رۆحێکی ئەم پاشان راس���تەقینە". دیموکراتی

بیروب���اوەڕە ب���ۆ ناو هەم���و کایەکانی ژینگەیەکی کۆمەڵ���گا ش���ۆڕببێتەوەو دیموکراتی بێتەئ���اراوە. هەر یەک لەو سیس���تەمانە، ئەگ���ەر لەژینگەیەک���ی بکرێن، پەیڕەو دیموکراتیدا سیاس���ی بەدەس���ت دەتوانن س���ەرکەوتن ئەوا بهێنن، بەپێچەوانەوە لەحاڵەتی نەبونی بیروب���اوەڕو ژینگ���ەی دیموکراس���ی، ناتوانێ حوکمڕانی، سیستەمی خودی بەتەنیا هیچ موعجیزەیەک بخوڵقێنێت و دیموکراس���ی بەدیبهینێ، بەڵکو دەبێ دیموکراس���ی لەپێش���دا بونی هەبێت و سیس���تەمی حوکمڕان���ی وەک یەکێک

لەگەرەنتییەکان رۆڵ ببینێت.چەندی���ن ئەزمونی شکس���تخواردوی هەری���ەک ل���ەو سیس���تەمانە ه���ەن، چونک���ە لەژینگەیەک���ی دیموکراس���ی لەب���ارو گونج���اودا پی���ادە نەکراون، نەیانتوانیوە ئامانج���ی خۆیان بپێکن. ب���ۆ نمون���ە، سیس���تەمی حوکمڕانی پەرلەمانی لەعێراق، س���ەرەڕای ئەوەی کە لەدەستوریش���دا چەس���پاوە، هەتا ئێس���تا نەیتوانیوە رێ لەدروس���تبونی دیکتاتۆریی س���ەرهەڵدانی تاکڕەویی و بگرێت و هۆکارەکەشی بۆ نەبونی ژینگەو ب���اوەڕی دیموکراس���ی و قبوڵنەکردنی یەکتر دەگەڕێت���ەوە. ئەوەی لەعێراقدا دەبینرێ، هەنگاونانە بەرەو تاکڕەویی، کە واڵتەک���ەی بەرەو ش���ەڕی ناوخۆ هەروا دابەشبوندایە. لەلێواری بردوەو پیادەکردنی سیس���تەمی سەرۆکایەتی لەواڵتان���ی ئەمەری���کای التی���ن، وەک ش���یلی، کۆلۆمبی���او ڤینزۆئی���او ئەنجامەکەی دروستبونی سیستەمێکی دیکتاتۆریی بو. لەبەرامبەر ئەمانەشدا، لەهەن���دێ واڵت، کە ژینگ���ەو باوەڕی پیادەکردنی هەبوە، بونی دیموکراسی هەر یەک لەو سیستەمانە سەرکەوتنی یەکێک بوەت���ە هێن���اوەو بەدەس���ت وەک دیموکراس���ی، لەگەرەنتییەکانی

بریتانیا، ئەمەریکاو فەرەنساو...هتد.کە وابو دەگەین���ە ئەو ئەنجامە، کە ج���ۆری سیس���تەمی حوکمڕانی، بەبێ بیروباوەڕو ژینگ���ەی دیموکراتی لەبار ناتوانێ گەرەنتی دیموکراس���ی بکات و بەربەس���ت بێت لەبەردەم دروستبونی دەس���ەاڵتێکی تاکڕەوان���ە. ئەوەی کە بدات س���ەرکەوتن چانس���ی دەتوانێ بەسیس���تەمی حوکمڕان���ی، ژینگ���ەو هەربۆی���ە، دیموکراس���ییە. ب���اوەڕی چەسپاندنی پرەنسیپ و گەرەنتییەکانی دیموکراس���ی دەتوان���ێ و دەب���ێ لەم قۆناغ���ەدا ئامانج���ی حی���زب و الیەنە سیاس���ییەکان بێت. بۆ دروس���تبوونی

ب���اوەڕو ژینگەی دیموکراس���ی، دەبێ ئ���ەو بەدیهێنان���ی کەرەس���تەکانی هەروەک ئامادەبکرێت. ئەتموس���فیرە زانایانی ئەم بوارە ئاماژەی پێدەکەن، دیموکراسی )٦( بنەماو )4( گەرەنتی هەیە، بنەماکانی دیموکراس���ی بریتیین

لە:خەڵ���ک: گش���تی بەش���داریی )1وات���ە خەڵ���ک ئ���ەو ماف���ەی هەبێ، ک���ە لەهەم���و کای���ە سیاس���ییەکانی کە ب���کات، بەش���داریی کۆمەڵ���گادا ئەم���ەش لەرێ���گای هەڵبژاردنی ئازادو مافی هەم���و هاواڵتییەک بۆ دەنگدان و بەدەس���تەوەگرتنی خۆکاندیدک���ردن و دێتەدی، پلەوپایەیەک پۆس���ت و هەر هەڵب���ەت بەپێی ئ���ەو مەرجانەی کە دەستورو یاسایەکی دیمۆکراتی دیاریی دەکات. سەرچاوەی ئەم بنەمایەش بۆ ئەو رێسایە دەگەڕێتەوە کە دەڵێ: گەل

سەرچاوەی هەمو دەسەاڵتێکە.2( ئازادیی: مەبەست دەستەبەرکردنی

هەمو ئەو ئازادییانەیە کە لەپەیماننامە پیدانراوەو دانیان نیودەوڵەتییەکان���دا هەی���ە ب���ۆی هاواڵتیی���ەک هەم���و

مومارەسەیان بکات. ٣( یەکس���انی: دەبێ هەمو تاکەکان لەبەردەم یاساو مومارسەکردنی ماف و ئازادییەکانیان���دا یەکس���ان بن، بەدور لەهەر ج���ۆرە جیاوازییەک���ی زمانیی، نابێ جێندەریی و...هت���د. ئایینی���ی و هاواڵتی���ان بۆ پلە ی���ەک و دو و..هتد

پلەبەندیی بکرێن.4( فرەی���ی )پلورالی���زم(: فرەی���ی بەبەردی بناغەی دیموکرسی دادەنرێ. هی���چ ژینگەیەکی دیموکراس���ی بەبێ پلورالیزم���ی سیاس���ی و هزریی بەدی نای���ەت. پیویس���تە هەم���و گ���روپ و الیەنێکی سیاسی و حزبی و هەمو جۆرە بیروباوەڕێ���ک دەرفەت���ی چاالکیی���ان هەبێ���ت. کان���ت دەڵ���ێ: "م���ن بیر دەکەمەوە، کەواتە م���ن هەم". ئەمڕۆ دەبێ بڵێین من بیر دەکەمەوە، تۆ بیر

دەکەیتەوەو ئەو بیر دەکاتەوە، کەواتە هەمومان هەین. ف���رە حیزبی بەئاوی

حەیاتی دیموکراسی دادەنرێت.5( قبوڵکردنی دەنگ���ی زۆرینە: بۆ رێکخس���تنی کاروب���اری واڵت، دەب���ێ بەرنامەو ه���زرو پێکهاتەیەکی یەکگرتو هەبێ، کە بتوانێ کاروباری واڵت رایی بکات. خەڵک ئەو مافەیان هەیە، کە ئەو گ���روپ و الیەنە دیاریی بکەن و متمانەی پێ ببەخش���ن بۆ ماوەیەکی دیاریکراو بەپێی یاس���ا، س���وکانی بەڕێوەبردنی واڵتی بدەنە دەس���ت. ئەمە رێسایەکی گرن���گ و بنەڕەتی هەر سیس���تەمێکی دیموکراس���ییەو دەرچون لەمرێس���ایە واڵت بەرەو نائارامیی و ناس���ەقامگیریی دەبات. هەربۆیە پێویس���تە هەمو هێزو الیەن���ە سیاس���ییەکانی ه���ەر واڵتێک رێ���ز لەم بنەمایە بگ���رن و دان بەمافی

زۆرینەدا بنێن.٦( ماف���ی کەمینە: لەبەرامبەر مافی زۆرینەدا، مافی کەمینە هەیە، بۆ ئەوەی رێگربێ���ت لەدروس���تبونی دیکتاتۆریی زۆرین���ەو پەراوێزخس���تنی کەمین���ە. لەڕاستیدا مافی کەمینە، مافی زۆرینە هاوسەنگ دەکاتەوە. ئەم مافەش نابێت تەنها رواڵەتی بێت و بەوەندە قەناعەت بکرێ���ت، کە لەدەس���تورو یاس���اکاندا پێویس���تە بەڵکو پێدان���راوە، دانیان بەکردەیی بێت و ش���وناس، بەشداریی و

ئازادیی کەمینە لەخۆبگرێت. ئەم ش���ەش بنەمایە ب���ۆ بەدیهاتنی بونیان بەبێ پێویس���تن، دیموکراسی دیموکراس���ی ب���ەدی نای���ەت. لەپاڵ ب���ۆ ئەمانەش���دا، چ���وار گەرەنت���ی دیموکراسی هەن، کە دەستەبەربونی ئەو ش���ەش بنەماکەیتر دەکەن، لەئەگەری نەبونی ئ���ەو گەرەنتیانەدا، بنەماکانی دیموکراسی ناچەس���پن و جیگیر نابن. بریتیین دیموکراس���ی گەرەنتییەکانی

لە:دەسەاڵت: دەستاودەس���تکردنی )1ئەو کەس���انەی کە لەالی���ەن خەڵکەوە دەسەاڵتیان پێ دەس���پێردرێت، دەبێ دەسەاڵتەکەیان س���ەرەتاو کۆتاییەکی هەبێ���ت و هەرچەند س���اڵ جارێک ئەو دەرفەت���ە لەب���ەردەم خەڵک���دا کراوە بێت، کە دەسەاڵتداران بگۆڕن، چونکە سروشتی دەسەاڵت بەجۆرێکە گەندەڵی لەوانەیە یاخ���ود بەره���ەم دەهێن���ێ لیهاتویی شایس���تەیی و دەسەاڵتداران پێویس���تیان نەبێت و لەئاست خواست و داواکارییەکانی خەڵکدا نەبن. هەربۆیە دەبێ ماوەی دەس���ەاڵتدارێتی سنوردار

بکرێت.

2( هاوس���ەنگیی هێزەکان: هەروەک وتمان دەس���ەاڵت لەسروش���تی خۆیدا گەندەڵی دروس���ت دەکات، هەر بۆیە پێویستە دەس���ەاڵتەکان بتوانن یەکتر کە بەجۆرێک بکەن���ەوە، هاوس���ەنگ هیچ کامیان نەتوانن بەسەر ئەوانیتردا زاڵبن. لەراستیدا، لەئەنجامی ملمانێ و دەس���ەاڵتەکان، هاوس���ەنگکردنی کەشوهەوای ئازادیی و هەناسەدان لەناو کۆمەڵگادا پتر دەبێ. مونتسکیۆ، کە بۆ خۆی داهێنەری بیردۆزی جیاکردنەوەی دەسەاڵتەکانە، دەڵێ:" دەبێ دەسەاڵت لەالیەن دەسەاڵتەوە کۆنترۆڵ بکرێت". ٣( س���ەروەریی یاسا: س���ەروەریی یاس���ا ب���ەو واتای���ە دێت، ک���ە هەمو ک���ەس و الیەنەکان و تەنانەت دەس���تە پابەندی دەبێ هەڵبژێردراوەکانی���ش، چوارچێوە یاس���اییەکان بن و لەسەروی هەمویان���ەوە دەس���توورو نابێ کەس

لەسەروی یاساوە بێت.4( وەاڵمگۆ بون: دەسەاڵتداران دەبێ لەبەردەم خەڵک و یاس���ادا وەاڵمگۆبن و لەبەرپرس���یارێتی کردەوەکانی ناب���ێ خۆیان هەڵبێن و پیویستە ملکەچ بن بۆ

لێپرسێنەوە.لەکۆتایی���دا پێویس���تە بگوترێ، بۆ ئەوەی ئاس���تی ملمانێ سیاسییەکان لەکوردس���تان، ب���ۆ ئاس���تێکی ن���زم دانەبەزێت، واباشە الیەنە سیاسییەکان، واز لەبەپوپولیس���تی کردن���ی چەمک و زاراوە یاس���ایی و سیاسییەکان بهێنن و ئەو چەم���ک و واتایان���ە لەچوارچێوەو واتای دروست و راس���تەقینەی خۆیاندا بەکاربهێنن، نەک بەپێی بەرژەوەندییە تەس���ک و کاتیی���ەکان، ه���ەر رۆژێک بەرگێکیان لەبەربکەن. بەهۆی مامەڵەی ئ���ەو چەمکانەو لەگ���ەڵ دوفاقیان���ە بەرزکردن���ەوەی ئاس���تی چاوەڕوان���ی جەم���اوەر، لەئەنجام���دا خ���ودی ئەو الیەنانە دوچاری جۆرێک لەپارادوکسی متمانەیان دەبنەوەو سیاسی یاسایی و لەالی جەماوەر لەدەست دەدەن. ئەگەر بێت و بنەما سەرەکییەکانی دیموکراسی نەچەسپێنرێت و ئەو کەشوهەواو ژینگە لەب���ارە فەراهەم نەکرێ���ت، کە تێیدا گەش���ە جێگیردەب���ێ و دیموکراس���ی سیس���تەمی ج���ۆری ئ���ەوا دەکات، حوکمڕانی ناتوانێ دیموکراسی بەرهەم بهێنێ، چونکە سیس���تەمی حوکمڕانی تەنیا یەکێک���ە لەگەرەنتییەکان و دەبێ لەپێش���دا ژینگەی دیموکراس���ی بونی هەبێ، هەت���ا سیس���تەمی حوکمڕانی لەپ���اڵ بتوان���ێ گەرەنتیی���ەک وەک گەرەنتییەکانیتر رۆڵی خۆی ببینێت.

له دوای سه رۆك چی؟

واده ی دیاریكردنه وه ی سه رۆكی هه رێمی كوردس���تان نزیكه ، ئ���ه وه ی به دی ئه كرێت الیه ن���ه كان كۆك���ن له س���ه ر كه س���ایه تی بارزان���ی، ب���ه اڵم ش���ێوازی )هه ڵبژاردنی( و )ده س���ه اڵته كانی( گرفت���ن! گریمان���ه ی ئه وه ئه كرێ���ت دوا جار ئه ویش به س���ازان و پێدانی هه ر الیه نێك به كۆمه ڵێك ئیمتیازات

چاره بكرێ!

ئه وه ی گرنگه دوای هه ڵبژاردنه وه ی بارزانی چی ئه بێت؟

گوێبیس���تی س���اڵێكه هه موان چه ن���د راگه یاندنی ده وڵه تی كوردین، بارزانی هه مو هه وڵێكی ئه وه یه له كۆتایی رۆڵبینینی خۆیدا كارێك بكات وه ك سه روه ری بۆی هه ژمارو تۆم���ار بكرێت، ئه ویش یان س���ه ربه خۆیی كه ئه گه رێك���ی كۆنفیدراڵی���ه ، ئابوری���ی و نزیكتره ، یان راگه یاندنی ده وڵه تی كوردیه ،

كه به ئه گه رێكی دوری ئه زانم.گه وره ی���ه په یوه س���ته ب���اره ئ���ه م به خ���ودی بارزانیه وه ، چ���ۆن راگه یاندنی و به كه نارگه یاندنی ئه م پرس���ه س���ه روه ریه، به شكس���تێكی نه گه یتنیش���ی به ئامان���ج گه وره ب���ۆی تۆمار ئه كرێت. ب���ه دی هێنانی هه ركام له م س���ه روه ریانه ش )كۆنفیدراڵی، ی���ان راگه یاندنی ده وڵ���ه ت( باجی گه وره ی ئ���ه وێ، به تایبه تی له م دو س���اڵه ی رابورد كۆمه ڵێك كێش���ه و ئه زمه ی گه وره توش���ی كوردس���تان هاتوه ، به اڵم دو ساڵی داهاتو زۆر زیاتری ئه وێ، چونكه راگه یاندنی ئابوری سه ربه خۆ واته بێباكی له حكومه تی ناوه ندو هه رێم. نه وتی به فرۆش���تنی پشتبه س���تن س���ه ره ڕای چڕبونه وه ی هێرشه كانی داعش و

گه مارۆی ئابوری زیاتری ناوه ند.

ده پرسم ئایا :ئه و ش���ه پۆله گۆڕان���كاری و ملمانێیه ی

له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاستا چه ند هاوكارن؟هه روه ها بارودۆخی ناوه وه و ده س���ه اڵتی بنك���ه فراوان���ی حكومه ت���ی ك���وردی و ئاماده یی چه ندێك كوردی شكستخواردوی

ئه مه ی هه یه ؟ئه و دراواس���ێ و واڵتان���ی هه ڵوێس���تی ده وڵه تان���ه ی مافی ڤیتۆیان هه یه له نه ته وه یه كگرت���وه كان ت���ا چه ند ه���اوكاری ئه م

پرۆژه یه ن؟ئ���ه وه ی ئاشكراش���ه ه���ه ر بارودۆخێك له ئه س���تۆی تاكی كوردستاندایه ، ئایا تاكی ئ���ه م هه رێمه چیتر به رگه ی ئه م نه هاماتیانه

ئه گرێت؟!

سیستەمی حوکمڕانی و گەرەنتیەکانی دیموکراسی

فرەیی بەبەردی بناغەی دیموکرسی

دادەنرێ. هیچ ژینگەیەکی دیموکراسی

بەبێ پلورالیزمی سیاسی و هزریی

بەدی نایەت

دەسەاڵتداران دەبێ لەبەردەم خەڵک و

یاسادا وەاڵمگۆبن و نابێ لەبەرپرسیارێتی کردەوەکانی خۆیان هەڵبێن و پیویستە

ملکەچ بن بۆ لێپرسێنەوە

ئازاد وەڵەدبەگی

هێرشی دژ بە کورد، محمد نازم بەهارێکی نوێ دەبوژێنێ

هەریار جەمیل رەنجبەر

بەم هاوینە گەرمە بەهارێکی کوردی بێ بە بەرپابوونی

شۆڕشیكی سەرتاسەری و ناوەستێت تا دروستبونی

کانتۆنێکی کورد لەتورکیا

ئایا تاكی ئه م هه رێمه چیتر به رگه ی

ئه م نه هاماتیانه ئه گرێت؟!

ئاژار دو هه فته جارێك

ئیسماعیل عوسمان ده ینوسێت

ده وامی دكتۆره كان و ده وامی مه كته ب سیاسی حزبه كان

ماوه ی���ه ك له م���ه و پێ���ش س���ه ردانی )نه خۆشخانه ی ش���ار(م كرد له سلێمانی ، به مه به ستی ئه وه ی منداڵه كه م پیشكنینی بۆ بكه ن و پیش���انی یه كێك له دكتۆره كانی ئ���ه و نه خۆش���خانه ی بده م، ب���ه اڵم دوای جیاوازه كانی به شه كارمه نده كانی ئه وه ی ب���ه سوپاس���ه وه هه م���وو كاره كانیان بۆ ئه نجامدام، دواتر رۆشتم پیشانی دكتۆری بده م، بین���م قه ره باڵغیه كی زۆر له به رده م ده رگاكه یدا هه یه ، ژماره یه ك له نه خۆشه كان له چاوه روانیدا بێزار بون به روخساریانه وه

دیار بوو كاتژمێر 9.45 به یانی بوو.دواتر پرسیارم له كارمه ندی نه خۆشخانه كه كرد وتم "ئه م قه ره باڵغه یه چیه " وتی وه اڵ هه ندێك له م دكتۆرانه ی الی ئێمه سه عات 9.30-10 دێن ب���ۆ ده وام، كاتێكیش دێن دوو سه عات هه موو نه خۆشه كانی كۆتایی پێدێنن، دواتر پرسیارم له په رستارێك كرد بۆچی لێره به م جۆره ده وام ده كه ن، وتی " ئه وه نده رقم له دكتۆره هه ر باسیان مه كه ! ئه وان ك���وا له م واڵته دا لێپرس���ینه وه یان

له گه ڵ ده كرێت؟"له چاوه روانیدا پاش دانیشتنم ماوه یه ك له گ���ه ڵ ئه وان���دا مام���ه وه كاتژمێ���ر بوو به 10.30 سه ره م گرتوو رۆشتمه ژووره وه ، دوای ئ���ه وه ی پش���كنینه كانم هه م���ووی خس���ته به رده س���تی دكتۆره كه به رێزه وه خۆمم پێناساند له ژێر لێوه وه و بێ ئه وه ی سه یرێكی منداڵه كه بكات چه ند وشه یه كی وت، دوات���ر چه ن���د ج���ار پێ���م دووباره كرده وه ، ئینجا تێگه یش���تم وتی "بیبه بۆ الی دكتۆره كه ی خ���ۆی ، بێ ئه وه ی هیچ ش���تێكی تر بلێ���ت" مش���تێك له نمونه ی

خه روارێكئه گه ر س���ه یرێكی هه ندێ���ك له كلینك و راوێژكارییه پزیشكیه كانی ئه م واڵته بكه ن ئه وا به رده وام گله یی و گازنده ی هاواڵتیان له س���ه ر ئه وه یی���ه كه دكت���ۆره كان وه ك پێویس���ت ده وام ناكه ن، وه ك پێویس���ت پابه ندی رێنماییه پزیشكیه كان نابن، وه ك پێویس���تیش مامه ڵه له گه ڵ مرۆڤ ناكه ن، ئه مه له كاتێكدا ئه گه ر به پێ ئه و سوێنده یاساییه بێت كه دكتۆره كانی واڵتی ئێمه ده یخ���ۆن ئ���ه وه رووب���ه روی گه وره ترین لێپرسینه وه یاس���ایی و ئه خالقی پیشه یی

ده بنه وه .ئه گ���ه ر س���ه یری ه���ه ردووی چه مكی پاراس���تنی واڵت و )خزمه تكردن���ی )خزمه تكردنی نیش���تمانیه كان( و به ه���ا نه خۆشه كان و پاراستنی به رژه وه ندییه كان و نه دركاندن���ی نهێنی���ه كان( بك���ه ن، ئه وا زاری س���ه ر وت���ه ی یه ك���ه م چه مك���ی سیاس���یه كانه به اڵم ئه وه هه میشه ئه وانن كه به رژه وه ندییه كانی بااڵی گه ل و میلله ت ژێر پێ ده خه ن، ئه گه ر س���ه یری چه مكی دووه م بكه ن سوێندی یاسایی پزیشكه كانه ، به اڵم ئه وه هه ندێك له و پزیش���كانه ن كه ناپارێزن به ڵكو به رژه وه ندی نه خۆشه كان به رژه وه ندی���ه مادییه كان���ی خۆیان پێش

هه موو به رژه وه ندیه كانی هاواڵتیانه .گرێ بووه ته له دكتۆره كان لێپرسینه وه كوێره كه ی په رله مان! زۆرێك له و دكتۆرانه نه خۆش���خانه كان وه ك مه كته ب سیاس���ی حزبه كان ده بینن خۆیشیان وه ك ئه ندامی مه كته ب سیاس���ی كه ی ویس���تیان دێنه ده وام؟ هه رجۆرێك بیانئه وێت كاره كانیان به ڕێ ده كه ن و كه یش نه یانویس���ت نایه ن، به اڵم عیاده كانی���ان وه ك مزگه وتی كاتی نوێ���ژ ده بینن ك���ه ئه گه ر هات���وو نه رۆن

نوێژه كانیان ده فه وتێت.ئه م���ه له كاتێكدا زۆرێك ل���ه و دكتۆرانه س���ه ره واوێكی مه عریفه له مێشكیاندا نیه ، هه موو نه زانه كانی خۆش���یان له پشت ئه و )داله وه ( شاردووه ته وه ، له هه مان كاتیشدا وه ك بێ رێزی ده بینن ئه گه ر به )كاك یان به ناوی خۆیانه وه ( بان���گ بكرێن، نه زانی ئه وان له زانسته كه ی خۆیان وایكردووه كه چه ندین ملی���ۆن دۆالری ئه م واڵته ببرێته ده ره وه ی هه رێ���م برژێت���ه گیرفانی واڵتی

دیكه وه !ته نها لێپرس���راوی یه كه م���ی ئه م كاره وه زی���ر و وه زاره تی ته ندروس���تیه كه وه ك پێویس���ت نه یتوانیوه ئه و پابه ندبوونه بۆ پزیشكان دروست بكات كه نه خۆشخانه كان مه كته ب سیاسی حزبه كان نین، ئه وانیش ئه ندامی مه كته ب سیاسی نین، هاواڵتیانی كادری حزب���ی پل���ه دوو نی���ن و نابێت وا س���ه یر بكرێن، نابێت به و جۆره بێ رێزی به كات و هه ست و نه ستی مرۆڤه كانی ئه م واڵته بكه ن، ئه وه ش بزانن ئه وه زانس���تی پزیش���كیه پارێزگاری زیندوویه تی رۆحی

نه ته وه و میلله ت ده كات.

15 )489( سێشه ممه 2015/8/4 tandrostyawene@gmail.comته‌ندروستی

هه وكردن����ی جیوبی ل����وت یه كێكه ناره حه ته كان، وه رزی����ه له نه خۆش����ه ك����ه ئه م كه س����ه هه س����ت به س����ه ر ئێش����ه و گیرانی لوت و كوكه چه ندین نیش����انه ی ترده كات وكارده كاته سه ر كاری ئاس����ای رۆژانه ی. ئه م خااڵنه ی خواره وه پێویس����ته ئه و كه س����انه ی كێشه ی جیوبی لوتیان هه یه په یره وی بكه ن بۆ ئه وه ی بارو دۆخیان خراپتر

نه بێت.1- نابێت راسته و خۆی له كه شێكی گه رم����ه وه بچیته س����ارد یاخ����ود به

پێچه وانه وه .2- دوركه وتن����ه وه له بۆن����ی هه ندێ پ����اك وه ك كیمی����اوی م����ادده ی م����اڵ، هه روه ها ن����او كه ره وه كان����ی دوركه وتنه وه له بۆنی ناخۆش و ته پوتۆز

دوكه ڵی جگه ره و جگه ره كێشان.

له په س����تانه دوركه وتن����ه وه -3په س����تانانه ئه و چونكه ده رونێكان، نیش����انه كانی نه خۆشێكه زیاد ئه كات چونكه په س����تان ئه بێت����ه هۆی كه م

كردنه وه ی به گری له ش به گشتی .ل����ه و زۆر برێك����ی خواردن����ی -4تێدای����ه c ڤیتامی����ن خۆراكان����ه ی چونك����ه ئه م ڤیتامێن����ه ئه بێته هۆی هیۆركردن����ه وه ی هه وكردن����ی رێره وی

لوت و به هێز كردنی به گری له ش.5- زۆر خواردنه وه ی ئاو. چونكه ئاو یارمه تی مانه وه ی روبۆش���ی ناوه وه ی هه ناسه دان ده دات بۆ مانه وه ی به ته ری

به وه ش هه ناسه به باشی ده دات.6- پێویسته له كاتی خه وتن سه رت تۆزێ����ك به رز بێ����ت، له ب����ه ر ئه وه ی رێ����ره وه ی هه وا ل����ه ل����وت دا زیاتر كراوه یه و به باشی ده توانێت هه ناسه

بده یت.7-به كار هێنانی بۆخاری ئاوی گه رم بۆ ده مولۆت به شێوه یه كی به رده وام.

8-رۆژانه س����ێ جار بۆم����اوه ی 10 خوله ك په رۆیه كی گرم له سه ر ده موو

چاوت دابنێ .9-ده رمانی دژه هه وكردن زۆر به كار مه هێن����ه ، چونكه زۆر ب����ه كار هێنانی

به گری له ش كه م ده كاته وه .

چه ند خۆراكێك هه یه كه پێویس����ته دایكانی دووگیان بیخۆن كه بۆ كۆرپه له زۆر پێویس����ته منداڵێكی ته ندروس����ت

دروست ده كات.• كالسیۆم، ئه م خۆراكه زۆر پێویسته بۆ كۆرپه له و بۆ دروستكردنی پیكهاته ی له ش و ده یپارێزێت له پۆكانه وه ی ئێسك، ئه مه جگه له وه ی كه بۆ دایكه كه ش زۆر پێویسته . ئه و خۆراكانه ش كه كالسیۆمی تێدای����ه بریتیه له به رهه مه كانی ش����یرو ماس����ت و په نیرو هه روه ها سه وزه ی گه اڵ پانه كان وه ك سپێناغ و برۆكلی و هه روه ها له كالس����یۆم هه یه ، جگه له ماسیش����دا ڤیتامین دی له پێویستێكانه وه چونكه یارمه تی ریخۆڵه كان ده دات بۆ هه لمژینی كالسیۆم و فسفۆر، به هه ردوكیانه وه زۆر پێویس����تن بۆ پێكهاتی جه سته ی منداڵ به تایبه تی له س����ێ مانگی یه كه می سك

پری .• ڤیتامی����ن b پێویس����تیه كی تری كۆرپه له ی����ه كه له س����ه ردایكانه بیخۆن چونك����ه ئ����ه م ڤیتامینه ئه بێت����ه هۆی دروس����ت كردن����ی خرۆكه س����وره كان و كردن����ی خانه كانی مێش����ك دروس����ت وبربره ی پش����ت، هه ر بۆیه پێویس����ته رۆژانه ئه م ڤیتامینه بخۆریت. به تایبه تی له س����ێ مانگی یه كه می سك پری . ئه و خۆراكان����ه ی ڤیتامین b تێدایه بریتین له گۆش����تی س����ورو جگه رو مریش����ك و

پاقله مه نێكان و ماسی ...هتد.

له كات���ی ئێس���تادا ب���ه ه���ۆی به رز بوونه وه ی پل���ه ی گه رما ئه گه ری توش بوون به س���كچون و رش���انه وه زۆره ، هه ن���دێ جار س���ك چونكه پێویس���ت به وه ناكات س���ه ردانی پزیشك بكه یت، به ڵك���و ته نها به خواردن ده توانیت رێ به سكچونه كه بگریت. ئه و خۆراكانه ش

بریتین له .1-مۆز و شۆربای گێزه ر.

مۆز یه كێكه له و میوانه ی كه ئه بێته ه���ۆی هێوركردنه وه ی ریخۆڵه كان، ئه م میوه یه برێكی زۆر پۆتاسیۆمی تێدایه كه سكچون چاره سه ر ئه كات، هه روه ها پۆتاسیۆم سه رچاوه یه كی ده وڵه مه ندی مادده ی به كتینه ك���ه ئه بێته هۆی كه م كردن���ه وه ی نیش���انه كانی س���كچون. هه روه ها ش���ۆربای گیزه ریش زۆر باشه

بۆ نه هێشتنی سكچونه كه .2-ئاوی برنج.

تۆزێ���ك برنج بخ���ه ره برێك���ی زۆر ئ���او بۆ م���اوه ی 5 خول���ه ك بكۆلێنه ، دوات���ر ته نها ئاوه ك���ه ی بخۆره وه به بێ برنجه ك���ه ی . ئاوی برنج زۆر باش���ه بۆ چاره س���ه ر كردن���ی س���كچون چونكه مادده ی كاربۆهیدراتی تێدایه كه گه ده و

پێویس���ته خانمان ئ���ه وه بزانن كه هه ندێ خۆی ئاس���ای رۆژانه له وانه یه ببێته هۆی ناشیرین كردنی سینگیان.

هه ر بۆیه پێویس���ته خۆیان له و خوانه بپارێزن.

- به كار هێنانی س���تیانی نه گونجاو. هه ندێ جار خانمان ئه وانه ی سینگیان گه وره یه س���تیانی بچوك له به ر ده كه ن به بیان���وی ئ���ه وه ی س���ینگیان بچوك بكه نه وه یاخود به پێچه وانه وه ئه وانه ی س���ینگیان بچوكه گه وره له به ر ده كه ن بۆ ئه وه ی سنگیان گه وره ده ركه وێت. ئه مه هه ڵه یه و سینگ ناشیرین ده كات.

- ك���ه م خواردن���ه وه ی ئ���او. ك���ه م خواردنه وه ی ئه بێته هۆی گۆرانكاری له

شێوه ی و ره نگی پێستی مه مكه كه .- زۆر به ركه وتن���ی به هه تاو. هه ندێ جار خانمان جلی س���ینگ كراوه له به ر ئه ك���ه ن ئه مه ش واه كات پێس���تی ئه و هه ن���دێ جار بس���وتێنت و ش���وێنانه

هه وكردن دروست بێت.- كه م كردنه وه ی كێش���ێكی زۆر له ماوه یه ك���ی ك���ه م. ئ���ه وه ش واده كات گۆرانكاری له قه باره و ش���ێوه ی مه مك

دروست بێت.

ریخۆڵه كان هێۆرده كاته وه .3-شه ربه تی هه نار.

هه ركات هه ستت به سكچون كرد ئه وه ده توانیت ش���ه ربه تی هه ن���ار بخۆیت. چونكه ئه م شه ربه ته به وه ناسراوه كه به رگری له ش به هێز ده كات نیشانه كانی

س���كچون ناهێڵێت، ئه م���ه جگه له وه ی كه چه ندین سودی تری هه یه له وانه بۆ كه م كردنه وه ی رێژه ی كۆلیس���ترۆڵ له خوێن و كه م كردنه وه ی كێش. باش���تر وایه ئه م ش���ه ربه ته به ش���ێوه ی فریش

بخورێته وه .

چه‌ند‌ئامۆژگاریه‌ك‌بۆ‌ئه‌و‌كه‌سانه‌ی‌‌جیوبی‌‌لوتیان‌هه‌یه‌

ئه مانه به شێكن له و خۆراكانه ی كه بۆ كۆرپه له پێویسنت

ئه و هه اڵنه ی كه سینگت ناشیرین ده كات3 جۆر خواردن سكچونت ناهێڵێت

ریکالم

ئا: رێنوار نه جم

تا ئێستا وه زاره تی خوێندنی بااڵو توێژینه وه ی زانستی حکومه تی عێراق

دانی نه ناوه به زانکۆ ئه هلییه کانی کوردستاندا ئه مه ش وا ده کات له کاتی ویستی خوێندنی ئه و خوێندکارانه ی

له ده ره وه ی واڵت کێشه یان بۆ دروست ببێت.

په رله مان���ی ئه ندام���ی کاتێ���ک کوردس���تان، نه جیب���ه له تیف له ڕێی ئاراسته ی پرس���یارێکی په رله مانه وه وه زی���ری خوێندنی ب���ااڵی حکومه تی هه رێمی کوردس���تان و لێی پرس���ی " ئایا بڕوانامه ی زانک���ۆی ئه هلییه کانی کوردستان له الیه ن وه زاره تی خوێندنی

بااڵی عێراق دانیپێدا نراوه ؟".وه زی���ری خوێندنی ب���ااڵ وه اڵمێکی نێگه تیڤی دای���ه و به کتابێکی فه رمیی وه اڵمی پرسیاره که ی بۆ په رله مانتاره که بڕوانامه ی "ئه و ناردبوه وه و نوسیبوی پێی���ان ده وترێت زانکۆ تایبه تییه کان، له هه رێم���ی باوه ڕپێک���راوه ته نه���ا به ده ستنه هێنانی له به ر کوردس���تان، باوه ڕپێکردنی وه زاره تی خوێندنی بااڵو توێژینه وه ی زانستی عێراقی فیدراڵ".

هه روه ه���ا ئاماژه ی ب���ه وه ش کردبو لیژنه یه ک سه ردانی "هه رچه نده چه ند ئه م زانکۆیانه یان کردوه بۆ ته واوکردنی پش���ت به س���تن به و زانکۆ تایبه تانه ، به اڵم هۆکاری ناڕازیبونیان له سه ر ئه م زانکۆتان که گوایه دامه زراوه له س���ه ر مه رج و یاسا، یه کس���ان نییه له سه ر مه رج و یاس���اکانی وه زاره تی خوێندنی ب���ااڵو توێژینه وه ی زانس���تی عێراقی

فیدراڵ".وه زیری خوێندنی ب���ااڵ رایگه یاندوه ک���ه له ئێس���تادا ه���ه وڵ ده درێت بۆ باوه ڕپێکردن���ی به ده س���تهێنانی ئ���ه م زانکۆیان���ه "ب���ۆ خزمه تکردنی قوتابییه کان تا بتوانن خوێندنه که یان

له ده ره وه ی واڵت ته واو بکه ن".ل���ه و باره یه وه ئه ندام���ی په رله مانی کوردستان، نه جیبه له تیف به ئاوێنه ی راگه یان���د "لیژنه ی���ه ک له نێوان هه ردو له هه وڵ���ی دروس���تکراوه و وه زاره ت

ئه وه دان باوه ڕ به و بڕوانامانه بهێن، ئه و ئه هلییه کانی له زانک���ۆ خوێندکارانه ی کوردس���تان ده خوێنن بتوان���ن بچنه

ده ره وه بۆ خوێندن".هه رێمی له ش���اره کانی له ئێس���تادا ئه هل���ی زانک���ۆی 14 کوردس���تان، بونیان هه یه . ئه و زانکۆیانه به فه رمی مۆڵه تی کارکردنیان له الیه ن وه زاره تی خوێندنی بااڵو توێژینه وه ی زانس���تیی حکومه تی هه رێمی کوردس���تانه وه پێ دراوه . ئه و زانکۆیانه سااڵنه له به رامبه ر بڕێ���ک پ���اره دا خوێندکارانی هه رێمی ناوه ڕاست و ناوچه کانی کوردس���تان و

خواروی عێراق تێیدا ده خوێنن.ئه گه رچی ده رچوی ئ���ه و زانکۆیانه هه رێمی ئی���داره ی س���نوری له ن���او ئه وتۆ کێشه یه کی توشی کوردستاندا نابن، به هۆی ئ���ه وه ی بڕوانامه کانیان دان پێدا نراوه ، به اڵم له گه ڵ به زاندنی

گرفت���ه کان کوردس���تاندا، س���نوری ڕوبه ڕویان ده بێته وه .

به تایبه ت���ی کاتێک ئه و خوێندکارانه ده یانه وێ���ت بۆ بڕوانامه ی ماس���ته رو دکت���ۆرا له زانکۆکانی ده ره وه بخوێنن، ل���ه و کات���ه دا زانک���ۆ جیهانی���ه کان داوای بڕوانام���ه ی به کالۆریۆس���ی ئه و له س���ه فاره ت و ده که ن خوێندکاران���ه کونسوڵخانه عێراقییه کانی ئه و واڵتانه ، چونکه ئه وان مامه ڵه له گه ڵ ده وڵه تدا

ده که ن، نه ک هه رێم. کونس���وڵ و کاته ش���دا ل���ه و ناتوانن یاسا به پێی سه فاره تخانه کان بڕوانام���ه کان په س���ه ندبکه ن، چونکه ب���ااڵی عێراقی یاس���اکانی خوێندنی

رێگه یان پێ نادات.به اڵم زانکۆ ئه هلییه کانی کوردستان

قسه یه کی دیکه یان هه یه .راگه یان���دن و به ڕێوه ب���ه ری

په یوه ندییه کان���ی زانکۆی ئه مه ریکیی له س���لێمانی، ب���ژار بۆس���کانی ل���ه و راگه یاند"له به غدا به ئاوێنه ی باره یه وه ده بێ���ت یاس���ای زانک���ۆ ئه هلییه کان جارێک���ی دیکه بچێت���ه وه په رله مان و هه مواربکرێت���ه وه ، چونکه به پێی ئه و یاسایه ی ئێس���تا بێت، ده بێت زانکۆ ئه هلییه کان له س���ه ر ش���ێوازی به عس دروس���تبکرێن، ئه و یاس���ایه ی ئێستا

هه یه هی ئه و کاته یه ".هه روه ه���ا ده ڵێ���ت "م���ن پێموایه بابه ته که تاڕاده یه ک سیاسییه ، چونکه به هه مان ش���ێوه زانکۆی ئه هلی هه یه له س���نوری که رک���وک، ب���ه اڵم به غدا

دانیپێداناوه ".وه زاره تی خوێندنی بااڵی حکومه تی هه رێ���م به هه م���ان ش���ێوه داننانێت ده رچوی خوێندکارانی به بڕوانام���ه ی زانک���ۆ ئه هلییه کانی ده ره وه ی هه رێم و

س���نوری ئیداره ی حکومه تی عێراقی، به رچ���او ژماره یه ک���ی هه رچه ن���ده کوردس���تان هه رێمی له خوێن���دکاری ل���ه وێ ده خوێنن، به تایبه ت���ی زانکۆ

ئه هلییه کانی شاری که رکوک.ئه و به رپرس���ه ی زانکۆی ئه مه ریکی رایده گه یه نێت که ئه و بابه ته نه بوه ته کێش���ه ب���ۆ خوێندکاران���ی زانک���ۆی "ئێمه زۆر له س���لێمانی، ئه مه ریک���ی خوێندکارم���ان هه ی���ه ب���ۆ خوێندنی ماس���ته رو دکتۆرا چوه ت���ه زانکۆکانی

ئه مه ریکاو ئه وروپا".سه ره رای ئه وه ش زانکۆی ئه مه ریکی له هه وڵدای���ه ب���ۆ ئ���ه وه ی له الی���ه ن دانیپێ���دا عێراقیش���ه وه حکومه ت���ی بنرێت، بۆ ئه و مه به سته ش ئه وراقیان پێشکه ش به وه زاره تی خوێندنی بااڵی به غدا کردوه و لیژنه ش له و وه زاره ته وه بۆ هه ڵس���ه نگاندنی ئاس���ت و کوالێتی

خوێندن له و زانکۆیه دا.بژار بۆس���کانی سه رسوڕمانی خۆی ئه و له کاتێکدا ل���ه وه ی ده رده بڕێ���ت به زانکۆیه کی داننانێ���ن وه زاره ت���ه دا ئه هلی وه ک زانکۆی ئه مه ریکیی که چی له دی���داری س���لێمانی ک���ه له زانکۆی ئه مه ریکی به ڕێوه چو، له س���اڵی پارو ئه مساڵیشدا هه ردو وه زیری خوێندنی بااڵی عێراق ئام���اده ی بون و وتاریان نه نێ���ن دان "ئه گ���ه ر خوێن���ده وه ، به زانکۆیه کدا، چۆن دێن و وتاری تێدا

ده خوێننه وه !". له باره ی ئه وه یش���ی ئایا ده رچوانی زانکۆی ئه مه ریکی توشی کێشه ده بن ل���ه ده ره وه ی واڵت ئه گ���ه ر بیانه وێت بخوێن���ن، به ڕێوه ب���ه ری راگه یاندن���ی زانکۆی ئه مه ریکیی ده ڵێت "کێش���ه که ده که وێت���ه س���ه ر ئ���ه و زانکۆی���ه ی ده خوێنن، لێی ده چن خوێندکاره کان به شێک له و زانکۆیانه داوای دانپێدانانی بڕوانامه کان ده که ن له الیه ن سه فاره ت و کونسوڵخانه کانی عێراقه وه له و واڵتانه ، ئه وانی���ش به پێی یاس���ا ناتوانن ئه و کاره بکه ن، چونکه زانکۆ ئه هلییه کانی هه رێم له الیه ن به غداوه نه ناسێنراوه" .

هه روه ها ده ڵێت "هه ندێک زانکۆی که م هه یه که ئه و رێکاره ی بوێت. به شێک له زانکۆکان په یوه ندی راس���ته وخۆیان هه یه ، ئه مه ریکی���ی زانک���ۆی له گه ڵ یاخود ب���ه و پێیه که ئێمه له ئه مه ریکا ناس���ێنراوین، ئیت���ر ناگه ڕێن���ه وه بۆ

وه زاره تی خوێندنی بااڵی عێراق".شێرکۆ حه مه ئه مین، ئه ندامی لیژنه ی په روه رده و خوێنی ب���ااڵ له په رله مانی کوردس���تان به ئاوێن���ه ی راگه یاند که ئ���ه وان له گ���ه ڵ حکومه ت���ی هه رێمی کوردستان له و باره یه وه قسه ده که ن، "ب���ه اڵم ئ���ه وه پێویس���ته نوێنه رانی کورد له ئه نجومه ن���ی نوێنه رانی عێراق به دواداچون���ی ب���ۆ بک���ه ن و له گ���ه ڵ وه زاره تی خوێندن���ی بااڵی حکومه تی

عێراقیدا قسه بکه ن".ئاوێنه چه ند جارێک په یوه ندی کرد به ئه ندامی لیژنه ی په روه رده و خوێندن له ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق، شێرکۆ مه نگ���وڕی ب���ه اڵم په یوه ندییه کان���ی

به رده ست نه بون.

خوێندن(489( سێشه ممه 162015/8/4 xwendn.awene@gmail.com

خوێندنی‌بااڵی‌عێراق‌خوێندکارانی‌زانکۆ‌ئه‌هلییه‌کانی‌کوردستان‌ده‌خاته‌‌دودڵییه‌وه بڕوانامه کانیان له عێراقدا باوه ڕپێکراو نییه

ئه و خوێندکارانه کاتێک توشی کێشه ده بن که ده یانه وێت

له ده ره وه ی واڵت بۆ ماسته رو دکتۆرا بخوێنن، له و کاته دا داوای بڕوانامه کانیان

لێده کرێت له سه فاره تی عێراقی له و واڵتانه دا

زانکۆیه کی ئه هلی له کوردستان

‌‌‌ئا:‌بارام‌سوبحی‌

چۆن‌ده‌بینه‌‌سیاسی‌‌كه‌‌چاو‌له‌كاره‌ساته‌كانی‌‌مرۆڤ‌بپۆشین؟‌چۆن‌ده‌بینه‌‌مرۆڤایه‌تیخواز‌

كاتێك‌نه‌توانین‌چه‌پۆكی‌‌خوێناوی‌‌دیكتاتۆران‌رابگرین؟‌چۆن‌ده‌توانین‌له‌بواری‌‌كاری‌‌مرۆڤایه‌تیخوازیدا‌كاربكه‌ین،‌كاتێك‌نه‌توانین‌پڕ‌به‌ده‌نگ‌هاوار‌بكه‌ین‌به‌رانبه‌ر‌

به‌توندوتیژی‌‌و‌قڕكردنی‌‌مرۆڤ،‌ئه‌م‌پرسیارانه‌‌رێڕه‌وی‌‌كارو‌بیركردنه‌وه‌ی‌‌مرۆڤێك‌ده‌گۆڕن‌كه‌‌نزیكه‌ی‌‌نیوسه‌ده‌یه‌‌له‌بواری‌‌كاری‌‌مرۆییدا‌

كارده‌كات:‌بێرنارد‌كوشنێر.

تێكش���كێنه‌ری‌‌ "بێرنارد‌كوش���نێر،‌ كتێبی‌‌هه‌ژمونگ���ه‌رای‌‌جیهانی‌"،‌له‌نوس���ینی‌‌نه‌جات‌حه‌مید‌ئه‌حمه‌دو‌له‌باڵوكراوه‌كانی‌‌به‌ڕێوه‌به‌رێتی‌‌چ���اپ‌و‌باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌‌س���لێمانیه‌.‌نوس���ه‌ر‌رایده‌گه‌یه‌نێت‌ئامانج‌له‌م‌كتێبه‌ی‌‌باس���كردنی‌‌ئه‌و‌ش���وێن‌و‌پۆس���تانه‌‌نیه‌‌كه‌‌كوشنێر‌كاری‌‌تیاك���ردون،‌به‌ڵكو‌"ئه‌و‌كارانه‌یه‌‌له‌ڕێگه‌ی‌‌ئه‌و‌پۆستانه‌وه‌‌كردویه‌تی‌،‌گه‌وهه‌ری‌‌باسه‌كه‌شمان‌هه‌وڵه‌كانی‌‌ئه‌وه‌‌له‌تێكشكاندنی‌‌ناوه‌ندێتیه‌كی‌‌نێوده‌وڵه‌تی‌‌كه‌‌ش���ه‌رعیه‌تی‌‌به‌بێده‌نگبونێكی‌‌جیهان���ی‌‌داوه‌،‌به‌رامب���ه‌ر‌به‌كاره‌س���اته‌كانی‌‌مرۆڤ‌له‌نێو‌سیاسه‌تی‌‌نێوده‌وڵه‌تی‌،‌هه‌روه‌ها‌وردبونه‌وه‌یه‌‌له‌بیرو‌دنیابینی‌‌كوش���نێر‌له‌ڕوی‌‌

فیكری‌‌و‌ره‌خنه‌ییه‌وه‌".

خه‌م‌و‌خولیاكانی‌‌كوشنێردوای‌‌ س���اڵ‌ ‌)76( ته‌م���ه‌ن‌ كوش���نێری‌‌ته‌واوكردن���ی‌‌خوێندنه‌ك���ه‌ی‌،‌بۆ‌م���اوه‌ی‌‌ده‌‌س���اڵ‌كاری‌‌پزیش���كی‌‌ده‌كات،‌به‌اڵم‌كاتێك‌له‌س���اڵی‌‌)1968(‌ده‌چێته‌‌بیاڤ���راو‌به‌چاوی‌‌خۆی‌‌ئه‌و‌قه‌س���ابخانه‌‌گه‌وره‌ی���ه‌‌ده‌بینێت‌كه‌‌بۆ‌مندااڵن‌سازدراون،‌ئاراسته‌ی‌‌بیركردنه‌وه‌ی‌‌مرۆڤایه‌ت���ی‌‌ كاری‌‌ ب���ه‌ره‌و‌ له‌سیاس���ه‌ته‌وه‌‌

ده‌گۆڕێت.نوسه‌ر،‌ده‌ڵێت:‌له‌وكاته‌وه‌‌تائێستا،‌خه‌م‌و‌خولیای‌‌كوش���نێر‌بۆته‌‌پوچه‌ڵكردنه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌ده‌سه‌اڵته‌‌به‌ش���ه‌رعی‌‌كراوانه‌ی‌كه‌‌وایانده‌كرد‌م���رۆڤ‌له‌نێو‌ماڵی‌‌خۆی���دا‌ئاگری‌‌تێبه‌ردێت‌و‌كه‌س‌گوێی‌‌له‌ده‌نگی‌‌نه‌بێت،‌ئه‌و‌سیاس���ه‌ته‌ی‌‌كه‌‌كاری‌‌مرۆیی‌‌پزیشكی‌‌تێكه‌ڵ‌به‌سیاسه‌ت‌و‌خه‌ڵكانێك���ی‌‌ ده‌ك���رد‌و‌ م���رۆڤ‌ مافه‌كان���ی‌‌ده‌مبه‌س���تراوی‌‌ده‌هێنایه‌‌قس���ه‌‌و‌له‌سه‌ر‌مێزه‌‌داخ���راو‌تێره‌كانی‌‌سیاس���ه‌تدا‌ده‌نگی‌‌ئه‌وانی‌‌ده‌نواند...‌ئه‌و‌ده‌یویست‌به‌هه‌مو‌توانای‌‌ده‌نگی‌‌بیركردنه‌وه‌‌قسه‌‌بكات‌و‌باس‌له‌كاره‌ساته‌كانی‌‌مرۆڤ‌بكات،‌ئه‌و‌تێكشكێنه‌ری‌‌هه‌ژمونگه‌رایی‌‌

جیهان‌بو.ئاراس���ته‌ی‌‌بیركردنه‌وه‌و‌كاره‌كانی‌‌كوشنێر،‌

بێ‌‌گرفت‌و‌له‌مپه‌ر‌نه‌بون،‌هه‌ر‌ئه‌وه‌ش‌وایكرد‌له‌ن���اوه‌وه‌و‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌واڵته‌كه‌ی‌‌ب���ه‌ره‌و‌روی‌‌ره‌خنه‌یه‌كی‌‌توندببێته‌وه‌،‌به‌اڵم‌به‌رده‌وامبون‌و‌پێداگیرییه‌ك���ی‌‌وایكرد‌بیرێكی‌‌مرۆڤایه‌تی‌‌نوێ‌‌له‌جیهان���دا‌بێته‌‌كای���ه‌وه‌و‌كاریگه‌ری‌‌ته‌نانه‌ت‌له‌س���ه‌ر‌گه‌وره‌تری���ن‌رێكحراوه‌كان���ی‌‌دنی���او‌

گه‌وره‌ترین‌ده‌وڵه‌ته‌كانی‌‌دنیاش‌هه‌بو.

جه‌نگاوه‌رانی‌‌ئاشتی‌به‌ب���ڕوای‌‌كوش���نێر،‌ب���ۆ‌به‌هاناوه‌چون���ی‌‌مرۆڤایه‌تی‌‌و‌رزگاركردنی‌‌لێقه‌وماوان،‌پێویسته‌‌گ���وێ‌‌به‌س���نوره‌كان‌و‌یاس���اكان‌نه‌درێ���ت،‌ئه‌مه‌ش‌تێم���ای‌‌س���ه‌ره‌كی‌‌بیركردنه‌وه‌یه‌تی‌.‌به‌ناونیش���انی‌‌ كتێبه‌كه‌یدا‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌‌ بۆیه‌‌"جه‌نگاوه‌رانی‌‌ئاش���تی‌"،‌ده‌ڵێ���ت:‌له‌حاڵه‌تی‌‌ته‌نگان���ه‌دا‌ده‌بێت‌له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌یاس���ادا‌بیت،‌تاوه‌ك���و‌له‌تواناتدا‌بێت‌یاس���ا‌س���ه‌ربخه‌یت،‌چونكه‌‌یاس���ا‌بۆ‌ئ���ه‌وه‌‌دانه‌ڕێ���ژراوه‌‌تاوه‌كو‌رێگه‌‌بۆ‌زوڵم‌و‌دژبه‌یه‌كی‌‌بون‌و‌دژایه‌تی‌‌خۆش‌بكات،‌به‌ڵكو‌یاس���ا‌له‌بناغه‌وه‌‌بۆ‌پاراس���تنی‌‌ماف���ی‌‌مرۆڤ‌داڕێژراوه‌و‌ده‌بێ���ت‌به‌و‌مانایه‌ی‌‌

خۆیه‌وه‌‌سه‌ركه‌وێت.كوش���نێر‌له‌كتێبه‌كه‌یدا،‌ره‌خنه‌‌له‌یاساكان‌و‌

هه‌وڵه‌‌دیبلۆماس���یه‌كان‌ده‌گرێت،‌له‌وباره‌یه‌وه‌‌ده‌ڵێت:‌هه‌وڵه‌‌دیبلۆماسیه‌‌عه‌قاڵنیه‌كان‌و‌ئه‌و‌هه‌واڵنه‌ی‌‌له‌چوارچێوه‌ی‌‌یاسا‌كالسیكیه‌كاندان،‌ناتوانن‌مافی‌‌ژیان‌به‌مرۆڤ‌بده‌ن‌و‌ش���ه‌رعیه‌ت‌تێكبش���كێندرێن،‌ ده‌بێت‌ ده‌ده‌ن،‌ به‌جیاكاری‌‌چونكه‌‌جیهانی‌‌نوێ‌‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌‌نوێی‌‌مرۆڤی‌‌پێویسته‌‌كه‌‌توانای‌‌تێپه‌ڕكردنی‌‌ئه‌و‌یاسایانه‌ی‌‌هه‌بێت‌و‌یاس���ای‌‌ن���وێ‌‌له‌یاس���ا‌كۆنه‌كانه‌وه‌‌داڕێژێته‌وه‌،‌كه‌‌مه‌ترسیترین‌ده‌ره‌نجامه‌كانیش‌بێده‌نگبونه‌‌له‌ئاست‌كاره‌سات‌و‌مه‌ینه‌تییه‌كانی‌‌

مرۆڤدا".

كوشنێر‌له‌كوردستانس���ه‌ره‌تای‌‌ئاش���نابونی‌‌كوش���نێر‌به‌دۆخی‌‌كوردو‌كوردستانی‌‌عێراق‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌بۆ‌ساڵی‌‌)1974(،‌چونكه‌‌له‌وكاته‌دا‌سه‌ردانی‌‌باره‌گای‌‌م���ه‌ال‌مس���ته‌فای‌‌بارزان���ی‌‌ده‌كات‌و‌له‌گه‌ڵیدا‌كۆده‌بێته‌وه‌و‌دو‌هه‌فته‌یه‌ك‌له‌وێ‌‌ده‌مێنێته‌وه‌.‌له‌س���اڵی‌‌)1983(‌له‌گه‌رمه‌ی‌‌ش���ه‌ڕی‌‌ئێران‌و‌عێراق���دا‌چاوی‌‌به‌ج���ه‌الل‌تاڵه‌بانی‌‌ده‌كه‌وێت،‌پاش‌ئه‌و‌س���ااڵنه‌‌به‌دزیی���ه‌وه‌و‌به‌بێ‌‌ئه‌وه‌ی‌‌رایبگه‌یه‌نێت‌له‌س���ه‌ردانه‌كانی‌‌بۆ‌كوردس���تان‌به‌رده‌وام‌ده‌بێت،‌سه‌ركێشی‌‌له‌گه‌ڵ‌یاساكانی‌‌

واڵت���ی‌‌خ���ۆی‌‌و‌واڵتان���ی‌‌ناوچه‌ك���ه‌‌ده‌كات‌و‌سنوره‌كان‌ده‌شكێنێ‌.

‌،)1991( به‌ه���اری‌‌ كۆڕه‌وه‌ك���ه‌ی‌‌ دوای‌‌كوش���نێر‌له‌گه‌ڵ‌دانی���ال‌میت���ه‌ران‌لێبڕاوانه‌‌كارده‌كه‌ن،‌تاوه‌كو‌بڕیاری‌‌)688(‌ئه‌نجومه‌نی‌‌ئاسایشی‌‌نێوده‌وڵه‌تی‌‌بۆ‌پاراستنی‌‌كوردستان‌ده‌رده‌چێت،‌كوش���نێر‌ده‌ڵێت‌"ئه‌وه‌‌یه‌كه‌مین‌جارب���و‌بڕیارێك���ی‌‌مرۆڤایه‌ت���ی‌‌گه‌لێك‌رزگار‌

بكات".ده‌رباره‌ی‌‌ئه‌وكاته‌ی‌‌پارله‌مانی‌‌كوردس���تان‌له‌س���اڵی‌‌)1992(‌یه‌كه‌مین‌كۆبونه‌وه‌ی‌‌خۆی‌‌ئه‌نجام���دا،‌كوش���نێر‌ده‌ڵێ���ت:‌كاتێك‌له‌گه‌ڵ‌دانیال‌میتراندا‌س���ه‌یری‌‌دامه‌زراندنی‌‌یه‌كه‌مین‌پارله‌مانی‌‌كوردس���تانمان‌ده‌كرد،‌فرمێس���ك‌له‌چاوانمان‌ده‌هاته‌‌خواره‌وه‌".‌هه‌روه‌ها‌كاتێك‌له‌)2008(‌نوس���ینگه‌ی‌‌نوێنه‌رایه‌تی‌‌واڵته‌كه‌ی‌‌له‌هه‌ولێ���ر‌ك���رده‌وه‌،‌وتی‌‌"گه‌لی‌‌ك���ورد‌ئێوه‌‌داهاتون،‌ئێوه‌‌ببنه‌‌نمونه‌ی‌‌مافه‌كانی‌‌مرۆڤ‌و‌

دیموكراسی‌".

پێشوازی‌‌له‌دیكتاتۆره‌كانكوش���نێر،‌چه‌ندی���ن‌وه‌زیف���ه‌ی‌‌ده‌وڵه‌ت���ی‌‌وه‌رگرتوه‌،‌له‌وانه‌‌وه‌زیری‌‌ته‌ندروستی‌‌و‌وه‌زیری‌‌

ده‌ره‌وه‌و‌وه‌زیری‌‌ده‌ره‌وه‌‌بۆ‌كاری‌‌مرۆڤایه‌تی‌،‌ب���ه‌اڵم‌به‌باوه‌ڕی‌‌خۆی‌‌هه‌مو‌ئ���ه‌و‌وه‌زیفانه‌ی‌‌ك���ه‌‌ناونیش���انێكی‌‌ده‌وڵه‌ت���ی‌‌هه‌ڵده‌گ���رن‌و‌"له‌گه‌ڵ‌ كارده‌كه‌ن‌ یاس���ایه‌كدا‌ له‌چوارچێوه‌ی‌‌له‌ناكۆكی���دان"،‌ مرۆڤایه‌ت���ی‌‌ ب���اوه‌ڕی‌‌ كارو‌به‌هۆكاری‌‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌"دژبه‌یه‌كیه‌ك���ی‌‌به‌رده‌وام‌له‌نێ���وان‌مافی‌‌مرۆڤ‌و‌سیاس���ه‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌

واڵتێك‌هه‌یه‌،‌ته‌نانه‌ت‌له‌فه‌ره‌نساش".سیاسه‌تی‌‌ ده‌نوس���ێت:‌ راشكاوانه‌‌ كوشنێر‌ده‌ره‌وه‌‌واپێویس���ت‌ده‌كات‌واڵتان‌پێش���وازی‌‌له‌و‌كه‌س���انه‌‌بك���ه‌ن‌كه‌‌ده‌س���تیان‌به‌خوێنی‌‌میله‌ته‌كانیان‌س���ور‌ب���وه‌،‌رێس���اكانی‌‌واڵت‌واده‌خوازن‌له‌بازاڕی‌‌ئازادو‌كراوه‌دا‌دیكتاتۆرو‌پیاوك���وژان‌چه‌كی‌‌واڵت‌بكڕن‌و‌به‌ره‌و‌روی‌‌گه‌‌له‌چه‌وساوه‌كانیان‌بكه‌نه‌وه‌...‌هه‌مو‌ئه‌م‌روانه‌ی‌‌سیاسه‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌‌ناكۆكه‌‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌و‌باوه‌ڕانه‌ی‌‌كه‌‌واڵتێك‌بۆ‌هاواڵتیانی‌‌خۆی‌‌هه‌یه‌تی‌‌له‌ژیانی‌‌

بێ‌‌گرفت‌و‌سه‌قامگیری‌‌و‌دیموكراتیه‌تدا.

مرۆڤخوازی‌‌و‌قوربانیدانبه‌مه‌به‌ستی‌‌به‌هاناوه‌چونی‌‌مرۆڤایه‌تی‌‌و‌په‌رده‌‌هه‌ڵماڵین‌له‌ڕوی‌‌سته‌مكاران،‌كوشنێر‌له‌زیاتر‌له‌بیس���ت‌ده‌وڵه‌تدا‌كاریكردوه‌،‌له‌هه‌ندێك‌له‌و‌سه‌فه‌رانه‌ش���دا‌دوچاری‌‌ناهه‌مواری‌‌و‌زه‌حمه‌تی‌‌بۆته‌وه‌،‌به‌اڵم‌سه‌ره‌نجام‌گه‌یشته‌‌ئه‌م‌باوه‌ڕه‌:‌ئاش���كراكردنی‌‌زوڵم‌و‌كوش���تار‌له‌فریاكه‌وتنی‌‌پزیش���كی‌‌هه‌ندێكجار‌گرنگت���ره‌،‌چونكه‌‌ئه‌و‌په‌رده‌‌له‌س���ه‌ر‌الدانانه‌ن‌ك���ه‌‌له‌دواییدا‌ده‌بنه‌‌ه���ۆی‌‌بنبڕكردن���ی‌‌زۆرداری‌‌و‌وه‌س���تاندنی‌".‌هه‌روه‌ها‌ده‌ڵێ���ت"‌مرۆڤایه‌تیخوازی‌‌جورئه‌تی‌‌گوتن‌و‌ناونان���ی‌‌روداوه‌كانه‌‌به‌ناوی‌‌خۆیانه‌وه‌،‌هێنانه‌‌قسه‌ی‌‌ئه‌و‌كه‌سانه‌یه‌‌كه‌‌دیكتاتۆره‌كان‌

ده‌میان‌ده‌به‌ستنه‌وه‌".ل���ه‌دوای‌‌ئ���ه‌و‌گه‌ش���ته‌‌دورو‌درێژان���ه‌ی‌،‌كوش���نێر‌هه‌میش���ه‌‌ئه‌م‌پرس���یارانه‌‌ده‌كات:‌چۆن‌ده‌بینه‌‌سیاسی‌‌كه‌‌چاو‌له‌كاره‌ساته‌كانی‌‌مرۆڤ‌بپۆش���ین؟‌چۆن‌ده‌بینه‌‌مرۆڤایه‌تیخواز‌خوێن���اوی‌‌ چه‌پۆك���ی‌‌ نه‌توانی���ن‌ كاتێ���ك‌دیكتات���ۆران‌رابگرین؟‌چۆن‌ده‌توانین‌له‌بواری‌‌كاتێك‌ كاربكه‌ی���ن،‌ مرۆڤایه‌تیخوازی���دا‌ كاری‌‌نه‌توانین‌پ���ڕ‌به‌ده‌نگ‌ه���اوار‌بكه‌ین‌به‌رانبه‌ر‌به‌توندوتی���ژی‌‌و‌قڕكردنی‌‌مرۆڤ‌و‌جه‌نگی‌‌یه‌ك‌‌ل���ه‌دوای‌‌یه‌كی‌‌جیهان،‌كه‌‌هه‌مو‌س���نوره‌كانی‌‌مرۆڤایه‌تی‌‌ تێكده‌شكێنن؟...‌ بونمان‌ به‌مرۆڤ‌ئه‌ركێك���ی‌‌ره‌وش���تی‌‌و‌ته‌نان���ه‌ت‌یاسایش���ی‌‌له‌سه‌ره‌،‌له‌سه‌ر‌به‌وه‌اڵم‌هاتن‌و‌ده‌ستكردنه‌وه‌ی‌‌

به‌په‌له‌له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‌زوڵم‌لێكراوان.‌

چه‌پێكی‌‌مرۆڤدۆستنوسه‌ر،‌ئاماژه‌‌به‌وه‌ده‌كات‌بیری‌‌چه‌پڕه‌وی‌‌ئه‌گه‌رچ���ی‌‌گه‌وهه‌ررێك���ی‌‌مرۆڤایه‌تیخوازانه‌ی‌‌

تێدای���ه‌،‌به‌اڵم‌"به‌درێژایی‌‌مێ���ژو‌ئه‌و‌بیره‌‌بۆ‌چه‌وس���اندنه‌وه‌ی‌‌به‌شێكی‌‌زۆر‌له‌مرۆڤی‌‌ساكار‌به‌كارهێنراوه‌".‌له‌سه‌ر‌ئه‌م‌بنه‌مایه‌ش،‌كوشنێر‌به‌"تاكه‌‌كۆمۆنیستی‌‌دنیای‌‌نوێ‌"‌ناوده‌بات‌كه‌‌الیه‌نداری‌‌و‌هاتنه‌‌قسه‌ی‌‌هه‌ڵبژارد،‌به‌رمه‌بنای‌‌ئ���ه‌و‌وته‌یه‌ی‌‌كه‌‌كه‌ده‌ڵێت‌"چۆن‌ئێمه‌‌خاوه‌ن‌باوه‌ڕ‌بین‌و‌چاوی‌‌خۆمان‌له‌ئاس���ت‌كوش���تن‌و‌

خوێنڕشتندا‌بنوقێنین؟".

17)489(‌سێشه‌ممه‌‌2015/8/4 کتێب

بێرنارد‌كوشنێر..‌له‌كۆمۆنیسته‌وه‌‌بۆ‌مرۆڤێكی‌‌گه‌ردونی‌

‌‌‌ئا:‌بارام‌سوبحی‌

هاوسه‌رۆكی‌‌په‌كه‌كه‌،‌جه‌میل‌بایك‌له‌دیمانه‌یه‌كدا‌له‌گه‌ڵ‌نوسه‌ری‌‌كتێبی‌‌

هه‌ژمونی‌‌په‌كه‌كه‌‌دوای‌‌سه‌رهه‌ڵدانی‌‌داعش،‌ده‌ڵێت:‌ئایا‌پارتی‌‌رێگا‌ده‌دات‌حیزبێك‌له‌دهۆك‌به‌بێ‌‌مۆڵه‌ت‌كاربكات،‌بێگومان‌نه‌خێر،‌كه‌واته‌‌ئه‌مه‌‌بۆ‌حیزبه‌كانی‌‌سه‌ر‌

به‌پارتیش‌له‌رۆژئاوا‌راسته‌.

كتێبی‌‌هه‌ژمونی‌‌په‌كه‌كه‌‌دوای‌‌سه‌رهه‌ڵدانی‌‌ئه‌نوه‌ر‌ نوس���ینی‌‌ له‌ئاماده‌كردن‌و‌ داع���ش،‌حس���ێنه‌،‌له‌م‌كتێبه‌دا‌باس‌له‌هه‌ڵكش���انی‌‌كێرڤی‌‌په‌كه‌كه‌‌دوای‌‌س���ه‌رهه‌ڵدانی‌‌داعش‌و‌په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‌ هه‌روه‌ها‌ كۆبانێ‌،‌ ش���ه‌ڕی‌‌په‌كه‌كه‌‌له‌گه‌ڵ‌پ���ارت‌و‌پارچه‌كانی‌‌دیكه‌ی‌‌كوردس���تاندا‌كراوه‌،‌ئه‌مه‌‌جگه‌‌له‌باسكردن‌له‌دیبلۆماسیه‌ت‌و‌دارایی‌‌و‌میدیاو‌بیۆگرافیای‌‌په‌كه‌ك���ه‌.‌وه‌ك���و‌نوس���ه‌ر‌رایده‌گه‌یه‌نێ���ت‌س���ه‌رچاوه‌ی‌‌س���ه‌ره‌كی‌‌ئ���ه‌م‌نوس���ینه‌ی‌‌چاوپێكه‌وتن‌و‌سه‌ردان‌و‌دیداره‌كانیه‌تی‌‌له‌گه‌ڵ‌له‌)برۆكس���ل،‌ په‌كه‌كه‌‌ بااڵی‌‌ به‌رپرس���انی‌‌

روسیا،‌قه‌ندیل،‌توركیاو‌كوردستان(.

له‌قه‌ندیله‌وه‌‌بۆ‌مه‌خمورو‌كۆبانێ‌دوای‌‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌مانگی‌‌ئابی‌‌ساڵی‌‌رابردودا‌داعش‌مه‌خمور‌كۆنت���رۆڵ‌ده‌كات‌و‌له‌هه‌ولێر‌نزیك‌ده‌بێته‌وه‌،‌جه‌میل‌بایك‌كاتژمێر‌دوی‌‌ش���ه‌و‌ده‌گاته‌‌كۆیه‌و‌له‌گه‌ڵ‌م���ه‌ال‌به‌ختیار‌كۆده‌بێته‌وه‌،‌بڕیاربوه‌‌بارزانیش‌ئه‌و‌ش���ه‌وه‌‌بگات���ه‌‌كۆیه‌،‌ب���ه‌اڵم‌دواتر‌م���ه‌ال‌به‌ختیار‌راده‌س���پێرێت‌و‌ده‌ڵێت:‌ناتوان���م‌بێمه‌‌ئه‌و‌كۆبونه‌وه‌ی���ه‌،‌تۆ‌نوێنه‌ری‌‌منیت‌و‌له‌س���ه‌ر‌

هه‌رچیه‌ك‌رێكه‌وتن‌من‌رازیم.له‌م���اوه‌ی‌‌ی���ه‌ك‌س���اڵی‌‌رابردوی‌‌ش���ه‌ڕ‌له‌گه‌ڵ‌داعش���دا،‌په‌كه‌ك���ه‌‌به‌هێزێكی‌‌)400 - 600(‌كه‌سی‌‌به‌ش���داری‌‌له‌هه‌مو‌به‌ره‌كانی‌‌ش���ه‌ڕی‌‌باش���وردا‌كردوه‌،‌به‌وت���ه‌ی‌‌بایك‌له‌و‌ش���ه‌ڕانه‌دا‌)160(‌گه‌ریال‌ش���ه‌هیدبون.‌له‌به‌رانب���ه‌ر‌هاوكارییه‌كان���ی‌‌په‌كه‌كه‌ش���دا،‌له‌كاتی‌‌په‌الماردانی‌‌ش���اری‌‌كۆبانێدا،‌به‌پێی‌‌په‌كه‌كه‌،‌ نزی���ك‌ تایبه‌ت‌و‌ س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‌ده‌زگای‌‌دژه‌‌تی���رۆری‌‌یه‌كێت���ی‌‌)12(‌ته‌ن‌چ���ه‌ك‌و‌هێزه‌كانی‌‌پارت���ی‌‌دو‌ته‌ن‌ده‌رمان‌

ئاماده‌ده‌كه‌ن،‌پاش���ان‌داوا‌له‌ئه‌مریكیه‌كان‌ده‌ك���ه‌ن‌به‌فڕۆكه‌‌بدرێته‌‌ش���ه‌ڕڤانان،‌به‌اڵم‌توركی���ا‌رازی‌‌نابێ���ت‌و‌دوات���ر‌به‌ده‌خاله‌تی‌‌فرانسۆ‌هۆالندی‌‌سه‌رۆكی‌‌فه‌ره‌نسا،‌توركیا‌

ناچار‌ده‌بێت‌مل‌به‌و‌داوایه‌‌بدات.ئێرانیش‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات‌ ئام���اژه‌‌ نوس���ه‌ر‌له‌ش���ه‌ڕه‌كانی‌‌كۆبان���ێ‌‌رۆڵی‌‌هه‌ب���وه‌،‌به‌و‌له‌چوارچێوه‌ی‌‌ له‌رۆژئ���اوا‌ په‌ی���ه‌ده‌‌ پێیه‌ی‌‌ئێراندا‌ جه‌مس���ه‌رگیرییه‌كانی‌‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌‌

ده‌خولێته‌وه‌.

په‌كه‌كه‌و‌هێزه‌كانی‌‌كوردستانله‌هه‌رێم���ی‌‌كوردس���تان،‌په‌كه‌كه‌و‌پارتی‌‌له‌س���ه‌ر‌چه‌ندی���ن‌خ���اڵ‌ناكۆك���ن‌كه‌‌یه‌ك‌له‌وانه‌‌كاركردنی‌‌حیزبه‌كانی‌‌نزیك‌له‌پارتیه‌‌له‌وباره‌یه‌وه‌‌جه‌میل‌ كوردستان،‌ له‌رۆژئاوای‌‌بای���ك‌ده‌ڵێت:‌ئای���ا‌پارتی‌‌رێ���گا‌ده‌دات‌حیزبێ���ك‌له‌دهۆك‌به‌بێ‌‌مۆڵ���ه‌ت‌كاربكات،‌بێگومان‌نه‌خێر،‌كه‌واته‌‌ئه‌مه‌‌بۆ‌حیزبه‌كانی‌‌س���ه‌ر‌به‌پارتیش‌له‌رۆژئاوا‌راسته‌.‌سه‌رباری‌‌ناكۆكی���ه‌كان‌له‌گه‌ڵ‌پارتی‌،‌ب���ه‌اڵم‌یه‌كێك‌له‌به‌رپرس���ه‌كانی‌‌په‌كه‌ك���ه‌‌ده‌ڵێ���ت:‌ئێمه‌‌ناخوازی���ن‌پارتی‌‌ت���ه‌واو‌بێهێزبێت،‌چونكه‌‌

له‌بادینان‌ئیسالمیه‌كان‌به‌هێزده‌بن.توندوتۆڵ���ی‌‌ ب���ۆ‌ هێمایه‌كی���ش‌ وه‌ك���و‌یه‌كێت���ی‌،‌ په‌كه‌ك���ه‌و‌ په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌‌له‌یه‌ك���ه‌م‌ ده‌كات‌ ئاش���كرای‌‌ نوس���ه‌ر‌پرۆس���ه‌ی‌‌هه‌ڵبژاردنی‌‌ش���اره‌وانی‌‌كانتۆنی‌‌جه‌زی���ره‌،‌به‌پێی‌‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‌یه‌كێتی‌،‌ده‌زگای‌‌هه‌ڵبژاردن���ی‌‌حیزبه‌كه‌ی���ان‌هه‌م���و‌پێداویستیه‌كانی‌‌هه‌ڵبژاردنی‌‌له‌ڕوی‌:‌مادی‌،‌كادر،‌س���ندوق،‌مۆرو‌پاره‌ی‌‌پێویس���ت‌بۆ‌ئ���ه‌و‌هه‌ڵبژاردنه‌‌ته‌رخانك���ردوه‌.‌ده‌رباره‌ی‌‌په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‌په‌كه‌كه‌و‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان،‌جه‌می���ل‌بایك،‌ده‌ڵێ���ت:‌گ���ۆڕان‌زۆر‌بێ‌‌

هه‌ڵوێست‌و‌بێ‌‌ره‌نگه‌‌له‌و‌روداوانه‌.

په‌كه‌كه‌‌له‌رۆژهه‌اڵت‌له‌رۆژهه‌اڵتی‌‌كوردستان،‌په‌كه‌كه‌‌پارتی‌‌ژیانی‌‌ئ���ازاد‌"پژاك"ی‌‌هه‌ی���ه‌،‌كه‌‌له‌الیه‌ن‌حاج���ی‌‌ئه‌حمه‌دی‌‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌ده‌كرێت،‌به‌اڵم‌ئ���ه‌م‌پارته‌‌له‌گه‌ڵ‌پارته‌‌كوردییه‌كانی‌‌رۆژه���ه‌اڵت‌په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌‌ب���اش‌نییه‌.‌ئه‌ندامێكی‌‌كۆنس���ه‌ی‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌كه‌جه‌كه‌‌

ده‌ڵێت:‌په‌كه‌كه‌‌شه‌ڕی‌‌سێ‌‌پارچه‌ی‌‌باكور،‌باشور،‌رۆژئاوا‌دژی‌‌داعش‌و‌توركیا‌ده‌كات،‌با‌كۆمه‌ڵه‌و‌دیموكراتیش‌ش���ه‌ڕی‌‌رۆژهه‌اڵت‌

بكه‌ن.له‌الی���ه‌ن‌خۆیه‌وه‌،‌س���كرتێری‌‌كۆمه‌ڵه‌ی‌‌كوردستانی‌‌ زه‌حمه‌تكێش���ی‌‌ شۆڕش���گێڕی‌‌ئێ���ران‌عه‌بدواڵی‌‌موهت���ه‌دی‌،‌ده‌ڵێت:‌ئێمه‌‌رازی‌‌نابی���ن‌و‌قایل‌نی���ن‌په‌كه‌كه‌‌كوێخامان‌ب���ۆ‌دابتاش���ێت،‌كاری‌‌په‌كه‌كه‌و‌ش���وێنی‌‌خه‌بات���ی‌‌له‌كوردس���تانی‌‌باكوره‌،‌ش���وێنی‌‌خه‌بات���ی‌‌له‌ئام���ه‌ده‌‌ن���ه‌ك‌س���نه‌و‌مهاباد.‌س���ه‌رۆكی‌‌ ئه‌حمه‌دی‌‌ له‌‌‌به‌رانب���ه‌ردا‌حاجی‌‌پژاك‌ده‌ڵێت:‌كۆمه‌ڵه‌و‌دیموكرات‌ته‌واوبون‌و‌خه‌بات‌ناكه‌ن،‌بۆ‌خۆی���ان‌له‌كۆیه‌و‌زڕگوێز‌دانیش���تون‌و‌خه‌ریكی‌‌سه‌یران‌و‌حه‌وانه‌وه‌ن‌و‌

پاره‌‌له‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌وه‌رده‌گرن.

كانتۆنه‌كانی‌‌په‌كه‌كه‌‌له‌‌‌رۆژئاواپه‌كه‌ك���ه‌،‌له‌رۆژئاوای‌‌كوردس���تان‌پارتی‌‌یه‌كێتی‌‌دیموكراتی‌‌كوردس���تان‌"په‌یه‌ده‌"ی‌‌هه‌یه‌،‌كه‌‌له‌الیه‌ن‌س���اڵح‌موس���لیم‌و‌ئاسیا‌عه‌ب���دواڵوه‌‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌ده‌كرێ���ت.‌هه‌ر‌رزگاركردنی‌‌ س���وریاو‌ شۆڕشی‌‌ له‌سه‌ره‌تای‌‌فه‌رمان���دارو‌ ‌)300( په‌كه‌ك���ه‌‌ خۆرئ���اوا،‌راهێنراوی‌‌خۆی‌‌له‌قه‌ندیله‌وه‌‌ده‌نێرێته‌‌ناوچه‌‌كوردییه‌كان‌و‌ده‌ستده‌كات‌به‌دانانی‌‌سه‌رۆك‌ش���اره‌وانی‌،‌ناحیه‌،‌قایمقام‌و‌رێكخس���تنی‌‌

فه‌رمانگه‌كان‌به‌نهێنی‌.هه‌ر‌كه‌‌س���وپای‌‌س���وریا‌ل���ه‌و‌ناوچانه‌‌پاشه‌كشه‌ی‌‌كرد،‌په‌كه‌كه‌‌له‌ڕێگه‌ی‌‌په‌یه‌ده‌وه‌‌ئاماده‌س���ازی‌‌نهێنی‌‌ت���ه‌واوی‌‌كردبو.‌هه‌ر‌زوش‌ده‌س���تیكرد‌به‌دامه‌زراندنی‌‌)یه‌په‌گه‌و‌یه‌په‌ژه‌(و‌كوڕان‌و‌كچانی‌‌خۆرئاوایان‌خسته‌‌خولی‌‌سه‌ربازییه‌وه‌و‌س���وپایه‌كی‌‌ده‌‌هه‌زار‌ش���ه‌ڕڤانیان‌پێكهێن���ا،‌دواتری���ش‌زۆرترو‌زیاتربو.‌به‌پێی‌‌چه‌ند‌ئامارێكی‌‌ناڕه‌س���می‌‌په‌كه‌ك���ه‌‌حه‌وت‌هه‌زار‌ش���ه‌هیدی‌‌له‌رۆژئاوا‌

هه‌یه‌.

په‌كه‌كه‌:‌گه‌ریالو‌شه‌هیدله‌ئێستادا‌په‌كه‌كه‌‌خاوه‌نی‌‌)25(‌حیزب‌و‌رێكخ���راوی‌‌سیاس���ی‌‌و‌هێ���زی‌‌گه‌ریالی���ه‌.‌له‌ماوه‌ی‌‌سێ‌‌س���اڵی‌‌رابردودا‌توركیا‌)12(‌هه‌زار‌كه‌س���ی‌‌به‌تۆمه‌تی‌‌الیه‌نگری‌‌په‌كه‌كه‌‌

خس���تۆته‌‌زیندان،‌ئه‌مه‌‌جگه‌له‌سی‌‌سه‌رۆك‌شاره‌وانی‌‌و‌)78(‌رۆژنامه‌وان.‌به‌پێی‌‌ئاماره‌‌ناڕه‌سمیه‌كانیش‌له‌شه‌ڕی‌‌ده‌وڵه‌ت‌و‌په‌كه‌كه‌دا‌)60682(‌كه‌س‌شه‌هیدبون‌و‌كوژراون.‌پاش‌س���ی‌‌س���اڵ‌له‌خه‌بات،‌په‌كه‌كه‌‌)12(‌هه‌زار‌ش���ه‌هیدی‌‌هه‌یه‌،‌سه‌رباری‌‌س���ه‌د‌سه‌رۆك‌شاره‌وانی‌‌له‌توركیاو‌ده‌‌كه‌ناڵی‌‌ئاسمانی‌.

به‌قس���ه‌ی‌‌یه‌كێك‌له‌ئه‌ندامانی‌‌مه‌جلیسی‌‌په‌كه‌كه‌،‌له‌ماوه‌ی‌‌س���ااڵنی‌‌)2012 - 2015(دا‌هه‌ش���ت‌هه‌زار‌گه‌ریالی‌‌ت���ازه‌‌هاتونه‌ته‌‌چی���ا‌له‌قه‌ندیل،‌به‌مه‌ش‌ژماره‌ی‌‌گه‌ریالكانی‌‌هه‌په‌گ���ه‌‌بوه‌ت���ه‌‌ش���انزه‌‌ه���ه‌زار‌گه‌ریالی‌‌راهێنراو،‌ك���ه‌‌زۆربه‌یان‌له‌ك���وڕان‌و‌كچانی‌‌باك���ورن.‌بای���ك‌ده‌ڵێت‌به‌ته‌نه���ا‌له‌مانگی‌‌ئابی‌‌)2014(دا‌)1200(‌هه‌ڤاڵ‌په‌یوه‌ندییان‌به‌ریزه‌كانی‌‌په‌كه‌كه‌وه‌‌ك���ردو‌بونه‌‌گه‌ریال،‌له‌مێژوی‌‌دروس���تبونی‌‌په‌كه‌كه‌ش���ه‌وه‌،‌هیچ‌كات‌ئه‌وه‌نده‌‌كوڕو‌كچ‌له‌ماوه‌ی‌‌یه‌ك‌مانگدا‌

په‌یوه‌ندییان‌به‌شاخه‌وه‌‌نه‌كردوه‌.به‌پێی‌‌سه‌رچاوه‌‌ناڕه‌س���میه‌كان‌په‌كه‌كه‌‌خاوه‌ن���ی‌‌)550(‌ملی���ۆن‌یۆرۆی���ه‌،‌ب���ه‌اڵم‌یه‌كێك‌له‌به‌رپرس���انی‌‌په‌كه‌كه‌‌وتی‌:‌سااڵنه‌‌نزیكه‌ی‌‌په‌نجا‌ملیۆن‌یۆرۆ‌داهاتی‌‌كۆكراوه‌ی‌‌په‌كه‌كه‌ی���ه‌و‌"ئ���ه‌وه‌ش‌ده‌ره‌نجام���ی‌‌ئ���ه‌و‌یارمه‌تیانه‌یه‌‌كه‌‌كوردان‌ده‌یده‌نه‌‌په‌كه‌كه‌".‌ب���ه‌اڵم‌به‌بڕوای‌‌نوس���ه‌ر‌پێده‌چێت‌داهاتیان‌ل���ه‌وه‌‌زیاتر‌بێت،‌چونكه‌‌جاروبار‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌و‌واڵتانی‌‌نه‌یاری‌‌توركیاش‌هاوكارییان‌ده‌كه‌ن،‌هه‌روه‌ك‌له‌ئه‌وروپا‌باس‌له‌فه‌ره‌نساو‌له‌ناوچه‌كه‌ش‌ب���اس‌له‌ئێران‌ده‌كرێت.‌ئه‌مه‌‌جگه‌له‌باجی‌‌خاڵ���ه‌‌گومرگییه‌كان‌و‌چه‌ندین‌

كۆمپانیاو‌بازاڕی‌‌جۆراوجۆر.

په‌یوه‌ندییه‌‌نێوده‌وڵه‌تیه‌كانی‌‌په‌كه‌كه‌به‌پێی‌‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‌تایبه‌ت،‌په‌كه‌كه‌‌گوله‌ن���ه‌وه‌‌ فه‌تح���واڵ‌ گروپ���ی‌‌ له‌ڕێ���گای‌‌په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌‌گ���ه‌وره‌ی‌‌له‌گ���ه‌ڵ‌لۆب���ی‌‌دروستكردوه‌و‌ له‌ئه‌مریكا‌ ئه‌رمه‌نی‌‌و‌جوله‌كه‌‌دی���داری‌‌تایب���ه‌ت‌و‌هاوبه‌ش���یان‌هه‌ب���وه‌.‌له‌كۆتایی‌‌ رایگه‌یان���دوه‌‌ س���ه‌رچاوه‌یه‌كیش‌)2014(‌وه‌فدێكی‌‌په‌كه‌كه‌‌سه‌ردانی‌‌میسری‌‌ك���ردوه‌و‌له‌گ���ه‌ڵ‌عه‌بدولفه‌ت���اح‌سیس���ی‌‌و‌ده‌زگای‌‌هه‌واڵگری‌‌میسر‌كۆبونه‌ته‌وه‌.‌میسر‌ئاماده‌یی‌‌بۆ‌هاوكاری‌‌په‌كه‌كه‌‌پیش���انداوه‌،‌

ئه‌مه‌ش‌له‌به‌رانبه‌ر‌هاوكارییه‌كانی‌‌توركیا‌بۆ‌ئیخوانی‌‌میسری‌.

نوێنه‌ری‌‌په‌كه‌كه‌‌له‌مۆسكۆ‌هه‌ڤاڵ‌فه‌رهاد‌په‌یوه‌ندییه‌كانمان‌ راگه‌یاندوه‌:‌ به‌نوس���ه‌ری‌‌له‌گه‌ڵ‌روس���یا‌له‌وپه‌ڕی‌‌باشیدایه‌،‌چه‌ندین‌باڵه‌خانه‌و‌سه‌رمایه‌مان‌هه‌یه‌،‌په‌یوه‌ندییه‌كی‌‌روس���یاو‌ ك���ورده‌كان‌و‌ له‌گه‌ڵ‌ گه‌وره‌م���ان‌كافكاس‌و‌جۆرجی���او‌ئازربایجان‌و‌ئه‌رمینیاو‌

كازاخستان‌هه‌یه‌.به‌وته‌ی‌‌نوس���ه‌ر،‌توركیا‌ب���اش‌ده‌زانێت‌واڵتانی‌:‌روس���یا،‌ئێران،‌ئه‌رمینیا،‌یۆنان،‌عێراق،‌س���وریا‌چه‌ند‌له‌پش���تی‌‌په‌كه‌كه‌وه‌‌وه‌ستاون‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌پرۆسه‌ی‌‌ئاشتی‌‌جێبه‌جێ‌‌نه‌كرێت،‌گه‌ر‌گه‌ڕێكی‌‌تری‌‌شه‌ڕه‌كان‌ده‌ست‌پێ‌‌بكاته‌وه‌‌به‌چه‌ك‌و‌یارمه‌تی‌‌ماڵی‌‌ئه‌وان.

كۆنگره‌و‌سه‌ركردایه‌تی‌‌په‌كه‌كه‌په‌كه‌ك���ه‌‌دو‌س���اڵ‌جارێ���ك‌كۆنگ���ره‌‌ده‌به‌س���تێت،‌س���ه‌ركردایه‌تی‌‌په‌كه‌كه‌‌له‌دو‌

ئه‌نجوم���ه‌ن‌پێكدێت،‌یه‌كه‌میان‌كۆنس���ه‌ی‌‌س���ه‌رۆكایه‌تیه‌،‌كه‌‌وه‌كو‌مه‌كته‌بی‌‌سیاسی‌‌وایه‌و‌له‌سیانزه‌‌ئه‌ندام‌پێكدێت.‌له‌ئێستاشدا،‌هه‌ریه‌ك���ه‌‌له‌جه‌میل‌بایك‌و‌به‌س���ێ‌‌هۆزات‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌په‌كه‌كه‌‌ده‌كه‌ن‌كه‌‌هه‌ردوكیان‌ش���یعه‌ی‌‌عه‌له‌وین،‌س���ه‌بری‌‌ئوك‌جێگری‌‌هاوس���ه‌رۆكه‌.‌هه‌روه‌ها‌هێزه‌كانی‌‌پاراستنی‌‌گه‌ل‌كه‌‌باڵی‌‌س���ه‌ربازی‌‌په‌كه‌كه‌یه‌،‌له‌الیه‌ن‌موراد‌قه‌ره‌یاڵنه‌وه‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌ده‌كرێت.

ئه‌نجومه‌نی‌‌دوه‌م���ی‌‌په‌كه‌كه‌‌پێیده‌وترێت‌هه‌ی���ه‌،‌ ئه‌ندام���ی‌‌ په‌نج���ا‌ "مه‌جلی���س"‌و‌ئه‌ركه‌كانی‌‌بریتین‌له‌:‌دروس���تكردنی‌‌كادر،‌په‌روه‌رده‌كردنی‌‌ئه‌رته‌ش،‌داڕش���تنی‌‌تیۆرو‌ن���ه‌زه‌ری‌،‌راگه‌یان���دن‌و‌هۆش���یاری‌‌گ���ه‌ل‌و‌كۆمه‌ڵگه‌‌له‌ڕوانگه‌ی‌‌فیكری‌‌و‌ئایدۆلۆژی‌.‌هه‌ر‌یه‌كێك‌له‌و‌لیژنان���ه‌ش‌ئه‌ندامێكی‌‌مه‌جلیس‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌ده‌كات.‌هه‌ندێك‌له‌و‌كه‌سانه‌ش‌له‌ن���او‌توركیا،‌ئێران،‌س���وریا،‌باش���ورن‌و‌به‌نهێنی‌‌كارده‌كه‌ن‌و‌ناوه‌كانیان‌ئاشكرانییه‌.

جه‌میل‌بایك:‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌زۆر‌بێ‌‌هه‌ڵوێست‌و‌بێ‌‌ره‌نگه‌

دوای‌‌ئه‌وه‌ی‌‌داعش‌مه‌خمور‌كۆنترۆڵ‌ده‌كات‌و‌له‌هه‌ولێر‌نزیك‌ده‌بێته‌وه‌‌جه‌میل‌بایك‌كاتژمێر‌

دوی‌‌شه‌و‌ده‌گاته‌‌كۆیه‌و‌له‌گه‌ڵ‌مه‌ال‌به‌ختیار‌كۆده‌بێته‌وه‌،‌بڕیاربوه‌‌بارزانیش‌ئه‌و‌شه‌وه‌‌

بگاته‌‌كۆیه‌

ساڵی‌‌)1939(‌له‌دایكبوه‌پزیش���كی‌‌ خوێندن���ی‌‌ ‌)1968( س���اڵی‌‌

ته‌واوده‌كات.خاوه‌نی‌‌س���ێ‌‌منداڵ���ه‌‌به‌ناوه‌كانی‌‌ژولیان،‌

كامی‌،‌ئانتوان.له‌)1970 - 1980(‌له‌نه‌خۆشخانه‌ی‌‌كۆچین‌

له‌پاریس‌كاری‌‌پزیشكی‌‌كردوه‌.له‌س���اڵی‌‌)1988(‌ده‌بێته‌‌سكرتێری‌‌واڵت‌

له‌بواری‌‌كۆمه‌اڵیه‌تی‌.ل���ه‌)1991(‌ده‌بێته‌‌س���كرتێری‌‌كاروباری‌‌

مرۆڤایه‌تی‌.ل���ه‌)1992- 1993(‌وه‌زیری‌‌ته‌ندروس���تی‌‌

بوه‌.ل���ه‌)1994 - 1997(‌نوێنه‌ری‌‌ئه‌وروپا‌بوه‌‌

له‌سه‌ر‌لیستی‌‌سۆسیالیسته‌كان.له‌)1997 - 1999(‌پۆستی‌‌سكرتێری‌‌واڵت‌

بۆ‌ته‌ندروستی‌‌وه‌رده‌گرێت.ل���ه‌)2001 - 2002(‌وه‌زیری‌‌ته‌ندروس���تی‌‌

بوه‌.ده‌ره‌وه‌ی‌‌ وه‌زی���ری‌‌ بۆت���ه‌‌ ل���ه‌)2007(‌

فه‌ره‌نسا.له‌س���اڵی‌‌)1960(‌چۆته‌‌ری���زی‌‌رێكخراوی‌‌

یه‌كێتی‌‌قوتابیانی‌‌كۆمۆنیسته‌وه‌.له‌ژیانی���دا‌نه‌چۆت���ه‌‌نێو‌ریزه‌كان���ی‌‌پارتی‌‌

كۆمۆنیستی‌‌فه‌ره‌نسیه‌وه‌.‌به‌ناوێكی‌‌خواستراوه‌وه‌‌سیناریۆی‌‌شه‌ست‌

زنجیره‌‌درامای‌‌پزیشكی‌‌نوسیوه‌.له‌)1971(‌له‌گه‌ڵ‌چه‌ند‌كه‌سێكدا‌رێكخراوی‌‌

پزیشكانی‌‌بێسنور‌داده‌مه‌زرێنن.له‌)1980(‌رێكخراوی‌‌پزیشكانی‌‌نێوده‌وڵه‌تی‌‌

داده‌مه‌زرێنێت.له‌م‌واڵتانه‌‌كاری‌‌مرۆی���ی‌‌كردوه‌:‌ئوردن،‌لوبنان،‌سوریا،‌كوردستان،‌چاد،‌ئه‌ریتریا،‌ڤێتنام،‌كه‌مبۆدیا،‌تایالند،‌ئۆرگوای‌،‌پیرۆ،‌ئۆگه‌ندا،‌ گواتیماال،‌س���لڤادۆر،‌هندۆراس،‌

سودان،‌ئه‌فغانستان،‌به‌نگالدیش..

بێرنارد‌جان‌كۆشنه‌ر)Bernard Kouchner(

چۆن‌ئێمه‌‌خاوه‌ن‌باوه‌ڕ‌بین‌و‌چاوی‌‌خۆمان‌له‌ئاست‌كوشتن‌و‌

خوێنڕشتندا‌بنوقێنین؟

تایبه‌ت (489( سێشه ممه 182015/8/4

من کاکه ییم ئیسالم نیم ..تابل����ۆی ناونیش����انی ناونێش����انه ئ����ه م هونه رمه ند حوس����ین کاکه ییه له فه یس����بوکی تایبه ت����ی خۆی ب����اوی کرده وه ت����ه وه وه ک په یامی����ک بۆ هه مو خه ڵکی کوردس����تان که کاکه یی دینیکی سه ربه خۆیه به اڵم تا ئێستا به فه رمی نه ناس����ینراوه وه ک دین هه ر وه ها چه ندین قسه و کێشه دروست بوه له سه ر ئه و بابه ته گرنگه . دینی کاکه یی له ده س����توری عێراق ئاماژه ی پێ نه کرابو هه ر له سه ره تای دامه زراندنی ده وڵه تی عێراقی ساڵی 1921وه تا ئه مڕۆ . هه روه ها له ره شنوس����ی ده ستوری کوردس����تان_عێراق ئام����اژه به ناوی کاکه یی نه کرابو له هێ����چ ماده یه ک ی����ان بڕگه ییه کی ده ستوری به تایبه ت له و ماده په یوه ندیدارانه به پێکهاته کان )که مێنه کان( که له ده روازه ی یه ک����ه م )بنه م����ا س����ه رکییه کان( له ماده ی ل����ه ده روازه ی دوه م : (6(.. ه����ه ر وه ه����ا مافه س����ه رکییه کان _ به شی یه که م . مافه م����اده ی)19( شارس����تانی و سیاس����ییه کان که رامه ت و ژیان و ئازادی .. هه روه ها له به شی س����ێیه م : ماف����ه نه ته وه ی����ی و ئایینیه کانی کوردستان_عێراق هه رێمی جۆراوجۆره کانی ره شنوس����ی ئ����ه وه ی .. )30( له م����اده ی خوێندبیته وه کوردستان_عێراقی ده ستوری ئه زان����ی ته نیا باس����ی دو پێکهاته ی ئایینی کراوه )مه س����یحی و ئیزی����دی( ئه وانی دیکه فه رام����ۆش ک����راون ب����ۆ نمون����ه )کاکه یی و زه رده ش����تی( که زۆربه ی رۆشنبیران ده زانن ئه م دو دیینه بنه چه یان چییه و ئێستا بونیان هه ی����ه به ریژه یه کی به رچاو له سه رتاس����ه ری

کوردستان نه ک ته نیا له کوردس����تانی باش����ور به ڵکو له پارچه کانی تری کوردس����تانیش ده بینرێن به تایبه ت له رۆژهه اڵتی کوردستان . به گرنگم زانی له رونکردنه وه یه کی کورت قس����ه بکه م له س����ه ر ده س����تور چونکه ئیس����تا لیژنه ی

ئاماده کردنی ده ستور خه ریکی پیاچونه وه ن و دوباره نوس����ینه وه ی ده س����تورن بۆیه ئێمه کۆمه ڵی����ک که س����ی رۆش����نبیر و مافن����اس و کۆمه اڵیه ت����ی و که س����ایه تی هونه رمه ن����د و مامۆس����تایانی زانکۆ چاالکوان����ی کۆمه ڵگای مه ده نی یاداشتێکمان ئاماده کرد و کۆمه ڵێک یاداش����ته که به ڵگ����ه ی میژوییمان هاوپێچی کرد له س����ه ر دانێک بۆ لیژنه ی نوس����ینه وه ی ده ستور درا به ده ستی سه رۆکی کاتی لیژنه 21 که س����ییه که وه به رێ����ز دکتۆر س����یروان زه هاوی که لیژنه که به ناو 21 که س����ه به اڵم خۆیان 20 که س����ن هه روه ها 11 رۆژ جارێک یه کێک له ئه ندامانی لیژن����ه ی ناوبراو ده بێته س����ه رۆکی کاتی لیژنه ک����ه . دواتر کۆمه ڵێک خه ڵک����ی ت����ر س����ه ردانی هه م����ان لیژنه یان

کرد به مه به س����تی ئه وه ی ک����ه ناوی کاکه یی وه ک دینێکی س����ه ربه خۆ مامه ڵ����ه ی له گه ڵ نه کریت ! هه روه ها وتیان ئێمه موس����ڵمانین ! بۆی����ه بابه ته ک����ه م تایبه ته به هه ڵوێس����تی هونه رمه ند حسین کاکه یی بۆ له ناو تابلۆکه ی نوس����یویه تی )من کاکه ییم ئیسالم نیم( به م ده ربڕینه په یامێکی کورت����ی گه یانده چاوی بینه رانی کاره هونه رییه کانی . )من کاکه ییم ئیس����الم نیم( ئه وه له هه مان کاتدا واڵمێکی یه کالکه ره وه ی����ه بۆ ئه و که س����انه ی که دڵێن کاکه یی به ش����ێکه له دینی ئیسالمی پیرۆز . له م کاره هونه رییه ی هونه رمه ند مه به س����تی رونه که )ئیسالم نیم( هونه رمه ند مه به ستی ته نیا دینی ئیس����المی پی����رۆزه چونکه وه ک ئاماژه م کرد پێش����تر خه ڵکیک هه یه ده ڵیت کاکه یی به شێکه له دینی ئیسالمی پیرۆز بۆیه ره نگه ئه و خه ڵکه ئه گه ر بیانوتایه )کاکه یی ئیزیدی����ه یان جوه یان هندۆس����ه ئیتد....( ئه وه هونه رمه ند هه مان رس����ته ی ده نوس����ی له ناو تابلۆکه ی به م ش����یوه یه )من کاکه ییم .. ئیزی����دی یان جو یان هندۆس یان بودایی ئیتد.... نیم( چونک����ه هونه رمه ند کاکه ییه و کاکه ی����ی دینێک����ی س����ه ربه خۆیه ئه وی����ش به هونه ره که ی هه ڵوێس����تی خۆی ده ربڕیوه . بۆیه من به باش����م زانی ئه م بابه ته بنوس����م چونکه له فه یس����بوک تابل����ۆی )من کاکه ییم ئیس����الم نیم( زۆر له الی����ه ن کاکه ییه کانه وه پۆست کراوه و بوه ته هۆی ئه وه ی خه ڵکانێک ته ماشای بکه ن و خوێندنه وه یه کی پێچه وانه ی بۆ بکه ن وه ک ئه وه ی مه به س����تی هونه رمه ند دژایه تی دینی )ئیس����المی( پیرۆز بکات که نیازی هونه رمه ند ته نیا س����ه لماندنی کاکه یی بونه له کاره هونه رییه که ی. له کۆتاییدا منیش وه ک هونه رمه ند ده نوسم )من کاکه ییم( به اڵم به شێک نیم له هیچ دینێکی تر له گه ڵ ته واوی رێز و خۆشه ویستیم بۆ هه مو دینه کان هه مویان پیرۆزن چونکه هه مویان بۆ ئاڕاس����ته کردنی کۆمه ڵ����گان و ئامۆژگاریم����ان ده ک����ه ن چاکه

بکه ین و خراپه نه که ین.

کۆژێف)ئەلێکس���اندر ئەلێکس���اندر 1902 له ساڵی کۆژێڤنیکۆف( ڤادیمیرۆڤیچ له پایتەختی ئێمپراتورییەتی ڕوسیا، مۆسکۆ له دایک بوە و له بروکسلی پایتەختی بەلژیک له س���اڵی 1968 م���ردوە. فەیلەس���وفێکی ڕۆسی-فەڕەنس���یە. ئەو له س���اڵی 1920 بۆ هەمیش���ە ڕۆس���یا به جێدەهێڵێت و دەچێتە ئاڵمانیا و هەر لەوێ فەلس���ەفە دەخوێنێت و تی���زی دوکتوراک���ەی تەرخ���ان دەکات بۆ ڕوس ئایین���ی فەیلەس���وفی تێڕوانین���ی ڤالدیمێر سه اڵڤیۆڤ، س���ەبارەت به کۆتایی مێژوی گش���تی جیه���ان و یەکێت���ی نێوان سروش���تی خواوەندیانە و مرۆڤانەی عیسای مەس���یح، تیزەکەی له الیەن فەیلەس���وفی ئاڵمانییەوە کارل یاس���پرس سه رپه رش���تی ک���را. کۆژێف له س���اڵی 1937 کە دەبێتە هەڵگری ناسنامەی فەڕەنسە به بەردەوامی ل���ەو واڵتەدا نیش���تەجێ دەبێت و هەروەها ن���اوی خۆی له بەر خۆشەویس���تی بۆ واڵتی فەڕەنسە کورت دەکاتەوە بۆ کۆژێف و پێی

خۆش دەبێت بەو ناوەوە بناسرێت. ئەوەی هیگڵ گوتویەتی کە فەلسەفە کچی سەردەمەکەی خۆیەتی ڕاستە. کۆژێڤ خۆی له ئاستێکی گەورەدا لێکدەرەوەی بیری ئەو ئاڵمانییەیە، دەسەاڵت مەزنە فەیلەس���وفە بەری���ەک کەوتن���ی ڕاس���تەخۆی له ت���ەک بونی فەلس���ەفی و مرۆی���ی کوژێڤدا کاریگەر ب���وە، ئەم فەیلەس���وفە به بنەڕەت ڕوس���ە به جێکەوت و کارکردی دەسەاڵت به سەر بون و چارەنوس���یەوە شوناس���ی خۆی له بونێكی ڕوس���یەوە دەگۆڕێت ی���ان دەگوازێتەوە بۆ بونێکی ڕوسی-فەڕەنسی.ئەمە سەرەتایەکی سەرنجکێشە بۆ تێگەیشتن و خزانە ناو بابەت و گەوهەری دەسەاڵت. دەسەالت کە بۆ خۆی هەڵگری شوناس���ە و ش���وناس خولقێنیشە، تواناییەکی ڕەدکه رەوەی هەر شوناسێکیشە کە له پانتایی ڕامیاری و ئایدۆلۆژیای فەرمیدا نەکلۆک و ناس���از دەربکەوێت، یان بییەوێت

بەو شێوەیە دەربکەوێت. له پ���اش س���ەرکەوتنی کۆژێ���ف

بەلش���ڤیکەکان و جێگی���ر بون���ی دەوڵەتی یەکێت���ی س���وڤییەتی کۆمۆنیس���تی واڵت به جێدەهێڵێت. ئەم جێهێش���تنە ناسازگاری سیس���تم و ئایدۆلۆژیای سیستم بوە له تەک جیهانبینی ئەودا بۆ ژیان و بۆ دەوڵەت. هەر به ناونیشانی)چەمکی له تێکس���تێکدا بۆیە دەس���ەاڵت( دەرب���ارەی دەس���ەالتی کات، دەسەالتی سەرکردە، جنتڵمەن و دەسەاڵتی باوک، کۆڵینەوە و بنکۆڵی ئەو سیس���تمانە دەکات. دەس���ەالت بۆ کۆژێ���ڤ دەتوانرێ له ئاسۆگەیەکی میتافیزیکیانە و ئۆنتولۆژیانە له دابه ش���بون و ئەم���ەش بخوێنرێت���ەوە، هەمە چەش���نییەکەوە رێچک���ە دەگرێت کە دەرکەوتە و دیاردە جیاوازەکانی دەس���ەاڵت کردویان���ە ی���ان دەک���ەن، مانیفێس���تی له س���ەرزمینی داکەوت. هیچ دەس���ەالتێک نیی���ە رەهەن���دی میتافیزیکان���ەی نەبێت، تەنانەت ئەو دەس���ەاڵتانەش ک���ە ئایدیای ماتریالیس���تانەی تەواو بەڕێ���وەی بردون، ئەمەش له بەر ئەوەیە دەس���ەاڵت له ڕێگەی ئایدۆلۆژیاوە له بان ڕاستینەی زانستی و ڕەها خۆی چێکردوە، به ئاستێک سەری کێشاوە کە ئەش���ی به میتافیزیکای ماتریالیس���تانە ن���اوی بهێنی���ن. کۆژێ���ڤ لەم تێکس���تەدا له کرۆک���ی خۆیدا نوس���یوێتی دەس���ەاڵت دیاردەیەکی مرۆییە، نەوەک سروش���تیانە، ئەم���ەش وات���ای ئەوەی���ە دیاردەیەک���ی دەس���ەاڵت مێژویی���ە. کۆمەاڵیەتیان���ە و کۆمەڵگایە)ی���ان بون���ی پیش���اندەرەوەی دەوڵ���ەت به واتای هەرە فراوانی وش���ەکە(، کۆمەڵگا شتێکی جیاوازە له مێگەڵی ئاژەاڵن کە تێدا مومکینیەتی کاردانەوە بونی نییە، کۆمەڵگ���ەش پیش���اندەرەوەی مێژوە)نەک سروش���تیانەی پەرەس���ەندنی تەنی���ا بایۆلۆژیان���ە(. ئەوەی فەیلەس���وف پێوایە دەس���ەاڵت دیاردەیەکی مرۆیی���ە ڕوانینێکی بونیادش���کێنرانەیە بۆ هەر تێگەیشتێنێکی میتافیزیکانەی ئەو دیاردەیە و گێرانەوەی بۆ

کانگا ترانسدنتالی و بانمروییەکان.مێژوی دەسەالت به بەردەوامی بەرجەستەی گەوهەری دەسەاڵت خۆی دەکات، دەسەالت هەم دیاردەیەکی مێژویە و هەمیش بەشێکە له جوڵەی خودی مێژو خۆی. مێژو له ڕێگەی دەس���ەاڵتەوە بەردەوام���ی به خ���ۆی دەدا و مێ���ژوی مرۆڤ مێ���ژوی دەس���ەاڵتی ئەوە. لەت���ەک ئ���ەم بەردەوامیەدا ک���ە گریدراوی هەمیشەیی بونی کاتە، دەسەاڵت دەتوانێت وێنای جیاوازتر له وێنە و نەخشی مێژویانە و میتافیزکای ب���دات. به خۆی کۆمەاڵیەتیانە دەس���ەاڵت بەش���ێکە لەو توانا هەناویانەی دەس���ەاڵت هەیەتی، یەکێک���ە له فێڵەکانی بونی دەس���ەاڵت. ئەم بونە بونێکی بزۆک و

هەڵفریوێن���ەرە، به ئاس���تێک م���رۆڤ ک���ە گەوهەری ڕاستەقینەیەتی لەو ڕایەڵە و تۆڕە ئەفس���وناویکراو میتافیزکیکراوانەدا بڕست و ئاگامەن���دی قوتار بون له دەس���ت دەدات. دەسەاڵت هێمایە به بونی کۆمەڵگا، هەر وەک کۆژێڤ پێیوایە دەسەاڵت پێشاندەری بونی کۆمەڵگەیە و ئەو کۆمەڵگەیەش له بونی خۆیدا له مێگەلی ئاژەاڵن جودای دەکاتەوە، لێرەدا ئەم جیابونەوەیە پێویس���تە وەک دابڕانێکی قوڵ و رادیکاڵ لێیتێنەگەین و وەرینەگرین، ئەم وەاڵمدانەوە و له مومکینیەتی جیابونەوەی���ە کاردانەوەی بونەویانەی بونی کۆمەڵگەدایە، هەر ئەمەش وایکردوە جیابونەوەکە ئاڵوز و ج���واڵو ناس���ەقامگیربێت. مومکینییەت���ی کاردانەوە دۆخێکی بنەڕەتی ئۆنتۆلۆژیانەی کۆمەڵگەیە، ئەگەر ئەم بونە له ئاستی ئەوها پرس���ێکی ئۆنتۆلۆژیدا ئاگامەن���د نەبو یان ئاگامەندی خۆی به قوڵی ئاڕاستەی ناسینی ئەو دۆخە بنەڕەتییەی بونی خۆی نەکرد ، ئیدی یاری کردن له نێوان کۆمەڵگە و مێگەلی کاریگەرتر فراوانتر و پانتاییەک���ی ئاژەاڵندا مومکینییەت���ی خ���ودی دەکات. داگی���ر کاردانەوە کە کۆژێڤ به خاڵی جیاکەرەوەی دادەنێت، ڕەوشێکی بێ الیەنە، نابەکارهێنراو نائاڕاس���تەکراوە، پێویس���تە وەگه ڕبخرێت. ئ���ەم مومکینییەتە هەم���ان مومکینییەتی بنەڕەتی بونی مرۆڤە کە ش���یاو- بۆ- بونی ئامادەبونیەت���ی، ئەکرێت له س���ەرزەمینەی ئ���ەو ڕەوش���ە بنچینەیی���ە، بون���ی مرۆڤ به دیوی ڕەس���ەن بون ی���ان پێچەوانەکەیدا گلۆرببێتەوە. ئیش���کردن له نێو ئەو ش���یاو بۆ بون���ەدا به ت���ەواوی گرێ���دراوی ئەوەیە کە کۆمەڵگ���ە یان ت���اک پێزانینی تەواوی به بونی ئ���ەو مومکینییەت���ە هەبێت، تاکو له توانای ئەو ئیش���کردنەیدا بێت. کاردانەوە کۆمەڵگە، کۆژێڤیانەی وەاڵمدان���ەوەی یان وەاڵمی کۆمەڵگەیە به پێداویستیەکانی بون، ئ���ەو پێداویس���تیانەی بون به مێ���ژودا بۆی ئاڕاس���تە دەکات، واتە پێداویستە بونەوییە

نێردراوەکان. دەس���ەاڵت دەتوانێ���ت ببێتە دیاردە تەنه���ا له جیهان���دا و له تەک س���تراکتورێکی کاتیدا. له بەر ئەوە بنەمای میتافیزیکیانەی دەس���ەاڵت بریت���ی دەبێ���ت له گۆڕینی ئەو مرۆییانە کات.)کات���ی وات���ە گەوه���ەرە، به ڕیتمەکانی���ەوە: ڕابردو، ئێس���تا و ئایندە، له دژبەری کاتی سروش���تیانە لەگەڵ ڕیتمی ئێس���تایدا له بواری فیزیا یان لەگەڵ ڕیتمی ڕابردودا له بواری بایۆلۆژیدا(. ڕیتمی داهاتو وەک ئەوەی ئێم���ە دەیبینین بەرەو ئاقاری دەس���ەاڵتی س���ەرکردە دەڕوات؛ له پل���ەی یەکەم���دا ئ���ەوەی پەس���ەندە دەس���ەاڵتی

شۆڕش���گێر چ سیاس���ی یان ئایینی بێت، ئاماژەیە بۆ چەشنێک له پڕۆژەی جیهانیانە، بۆ نمونە)س���تالین(. له هەمیشەیەتیدا وەک ئەوەی هەیە دەس���ەاڵت بونی نییە، هەندێ یان به هەمیشەیی میتافیزیکی دەس���ەاڵتی هەتاهەتایەت���ی دادەمەرزێن، ئەم چەش���نە دەسەاڵتە به گوتەی کۆژێف له پەیوەندییەکانی نێوان کاتی و هەمیشەیەتیدا دەردەکەوێت.

کۆژێڤ خوێندنەوە بۆ چەشن و ڕەگ و ڕیشەکانی دەسەاڵت له پەیوەندی دەسەاڵت و کاتەوە بەرهەم دەهێنێت. ڕەنگە کاتی بون و هەمیشە یبون پنتێکی گرنگی جیاکەرەوەی نیوان دەسەالتی میتافیزیکیانە و دەسەاڵتی ڕاستەقینە بێت، واتە دەسەاڵتی داکەوتیانە.دەس���ەاڵتی میتافیزیک���ی، دەس���ەاڵتی میتافیزیک نییە، یان دەسەاڵتی بونێک نییە له میتافیزک���دا، بەڵکو دەس���ەاڵتێکە مرۆڤ نایەوێ���ت زەمینیانە، داکەوتیانە و جیهانیانە لێیبڕوانێت. ب���ۆ ئەوەیە بتوانێت پەیوەندی خ���ۆی به کات���ەوە به ش���یوەیەکی س���ەرو له کات ڕێکبخ���ات. خوجیاکردنەوە کاتیانە

خوجیاکردنەوەی���ە له مێ���ژو، له هه مانكات���ا خه سڵەتێکی بنەڕەتی و س���ەرەتایانەی ئەو دەس���ەاڵتانەیە کە ویس���تی هەمیش���ە بون گەوهەریانە، بەم شیوەیە نایانه وێت ڕادەستی کات و مێژویبون بب���ن. هەر ئەوەی گۆڕینی گەوهەری)کات( و تەنانەت هەڵوەش���انەوەی دەس���ەاڵتی له جوڵەی بنجبڕ جێگەیەک���ی ڕون و هێمایەکی دەگرێ���ت، میتافیزکیانەدا ڕەدکردنەوەخوازانەی به ویس���تی دروستە ه���ەر س���تراکتورێکی کاتی بۆ دەس���ەاڵت.دەس���ەاڵت لێرەدا نە ڕابڕدو، نە ئێستا و نە ئایندەی نییە، ئەوەی له س���ەری پێکدێت و دادەمەزرێ���ت هەمیش���ەیی بونە. ڕاس���تە بەردەوامێتی و وەک دەکرێت هەمیشەیبونی ناکۆتایی کات لێیبڕوانین، بەاڵم ش���تەکان، کۆمەاڵیەتی و جی���اوازە دیاردە هەبوەکان و مرویی���ەکان ناتوان���ن )دەرەکاتی( بن، ئەم مێژویبونیان ناچارێت���ی بونەی���ان کات���ی بەرجس���تە دەکات. بۆ ئەوەی دەسەالتێک گەوهەر و خەسڵەتی هەمیشەیبونی پێبدەیت فورمولەی میتافیزکیانە به دیدێکی دەکرێت

بکەیت و بەردەوامێتی پێ ببەخشیت. تێگەیشتنی میتافیزیکیانەی دەسەاڵت گیڕانەوەی بونی دەسەاڵتە بۆ سەر ) هیچ(، لەو جیگەی���ەی )هی���چ( ناتوانێت بنەڕه ت بێت. بنەڕەت تەنها بونە، ئەگەر هاتو بونی دەس���ەاڵتمان بۆ س���ەر بون گێڕایەوە نەک بۆ س���ەر هیچ ئیدی دەس���ەاڵت دەکەینەوە به بەشێک له مێژو، ڕادەستی مێژوی دەکەین، ب���ۆ ئەوەی ئەو یارییەی نێوان دەس���ەاڵت و مێ���ژو به یەکت���ری دەکەن ب���ەردەوام بێت. یاری دەسەالت و مێژو ئەو جوڵە و پاڵنانەیە له ش���وێنێکدا دەس���ەاڵت به مێژوی دەکات و

له شوێنێكیتردا مێژو به دەسەاڵتی دەکات. جیاوازی تێگەیشتی میتافیزکیانەی دەس���ەاڵت له هەر دەس���ەاڵتبینییەکی دیکە ڕازینەبونە به راس���تێتی بونی ئەو یارییەی له نێ���وان دەس���ەاڵت و مێ���ژودا ب���ەردەوام س���ەرڕێیە. ئەم یارییە خزاندنی بێ مەرجی دەس���ەاڵتە ب���ۆ ن���او دۆخ���ی مێژویبون، بەشێوەیە کە مێژویبونەکەی سەلمێنی بونی دەس���ەاڵتی مێژوە. مێژو خودان دەسەاڵتە، بینینی میتافیزکیانەی دەس���ەاڵت نایەوێت دان به بونی دەس���ەاڵتێکی دیک���ەدا بنێت. داننان به دەس���ەاڵتی مێژودا بونیادی پایەی میتافیزیکیانەی دەس���ەاڵت هەڵدەتەکێنێت. ئەگەر)مێژو(م���ان وەك خودان دەس���ەاڵت هەڵس���ەنگاند و نرخاندمان ئ���ەوا نە به تەنها بەڵکو خودی میتافیزیکیان���ە دەس���ەالتی میتافیزیکا به گش���تی نەشتەرئاژن دەکەین. ب���ەو پێیەی میتافی���زکا ڕەگ و بنەڕەت بۆ س���ەر )هیچ( یان )ئایدیا( کە جیاوازییەکی

بنچینەییان نییە، دەگێڕێتەوە، بەم چەشنە دەسەالتیش بۆ هەمان سەرچاوە دەباتەوە. ئەو کاتەی دەمانەوێت دەس���ەاڵت به گشتی و دەس���ەاڵتێکی دیاریکراو له ناوەڕۆکە مرۆیی و مێژوییەک���ەی دابرنین ب���ۆ ئەوەیە پەرژین و مان���ەوەی هەمیش���ەیی پ���ێ ببەخش���ین. پەرژینی ڕاستەقینەی دەسەاڵت تێگەیشتنی میتافیزیکیان���ەی دەس���ەاڵتە ، جیهانبینی میتافیزیکیان���ە تەوقکردنی کاتێتی و مێژوە. ئ���ەوەی ڕەنگە بۆ هەمومان پرس���یار بێت ئەوەیە بۆ چی بیری ئایینی و میتافیزکیانە و ئایدیالیس���تانە دژی مێ���ژون؟ ئەوەی بیری ئایینییە نەیویس���توە ڕادەستی مێژو ببێت، ئەم ڕادەس���ت بونە بردنی بنەڕەتەکانی ئەو بیرەی���ە بۆ ناو مێژو رازیبونی به یاس���اکانی مێژو، ئەو یاسایانەی )هەمو (وەک بەرکاری کاتییەت و گ���ۆڕان دادەنێت.به بنەما گرتن و س���ەرزەمین کردن���ی مێژو به س���اكارییەوە ڕەگ و ریش���ە میتافیزیکیەکانی دەس���ەاڵت دەپچڕێنێ���ت، له مێ���ژودا ب���ون رازی بونە ب���ەو ئەگ���ەر و ڕوداوانەی مێژو به گش���تی دەیئه فرێنێ���ت، ڕازی بون���ە به راس���تینەی نەبونی س���ەرچاوەی دەرە مێژویی بۆ هەر دی���اردە و هەبویەکی مادی، کۆمەاڵیەتی یان

ڕامیاری وەک بونی دەسەاڵت. ئامادە بون له ناو مێژودا به شێوەیەکی ئاگامەندانە هەڵوەشانەوەی نەک تەنها بیری سەرچاوەی دەرە مێژوییه ، بەڵکو به تەواوی هێنان���ی خودی ئەو ئایدی���ا و بیرە ئایینی، فەلس���ەفی ئایدیالیس���تی و میتافیزیکیانەیە بۆ س���ایەی دەس���ەاڵتی پرۆسسی جوڵەی مێژو، گۆران و گەش���ە ک���ردن. لێرەدا مێژو به گش���تی دەبێتە ش���وێنی دەرکەوتنی ئەو بی���ر و ئایدیایانەی دژی خودی مێژون، وەك پانتایی پەرەسەندن و گەشە و گۆڕانی هەمو هەب���وەکان، بۆیە ئ���ەو ئایدیایانە له خودی خۆیان���دا مێژو کردو مێژوی���ن. بێ گومان، کات وەک ئ���ەوه ی هەی���ە خودان���ی بەهای دەس���ەاڵتە. کات له هەمو شێوازەکانیدا ئەو خاوەندارێتیی���ەی هەی���ە. ب���ەر له هەموی، ڕابردو هەمیشە شانازی هێنەرانەیە و دەست ب���ردن ب���ۆی گاو کردن���ی پیرۆزییەکانە، فەرامۆشکردن و خۆگێلکردن لێی نامرۆڤانەیە. له هەمو سەردەمێکدا به تایبەت له بتپەرەستی له ڕێگەی دام���ودەزگا دەس���ەاڵتی دێریندا ڕوندەکرایەوە. دەسەڵمێنڕاو دێرینه بونیەوە دێرینەیی ڕەگ���ەز و خودی دەوڵەت هەڵگری ش���انازی بو، بەاڵم به ت���ەواوی بنەڕەتێکی ڕاسته قینەی دەسەاڵت بوە. ئەوەی جیگای

مشتومڕ نەبوە دەسەاڵتی ئایندەیە.

ده سه اڵتی ڕه هاو بنه ڕه ته میتافیزیكییه كانیخوێندنه وه ی كۆژێڤیانه بۆ ره گوڕیشه ی ئه و ده سه اڵته ی به شێك له كۆمه ڵگه ی كوردستان قه بوڵیانكردووه

ئومێد حەمە عەلیدەسەاڵت

دەتوانێت وێنای جیاوازتر له وێنە و

نەخشی مێژویانە و کۆمەاڵیەتیانە به خۆی

بدات. میتافیزکای دەسەاڵت بەشێکە

لەو توانا هەناویانەی دەسەاڵت هەیەتی، یەکێکە له فێڵەکانی

بونی دەسەاڵت

19 »»

مه به ستی هونه رمه ند نییه دژایه تی

دینی )ئیسالمی( پیرۆز بکات نیازی هونه رمه ند ته نیا

سه لماندنی کاکه یی بونه له کاره هونه رییه که ی

سەروتاری رۆژنامەی لۆمۆند

ویالیه ته یه کگرتوه کانی ئەمریكا خیانەتیان بەكورد كرد؟

فرەت���ر كەمێ���ك بەزەحم���ەت لەحەفتەیەك لەڕاگەیاندنی پەیوەس���ت بونی توركیا بەش���ەڕی دژ بەدەوڵەتی ئیس���المی لەسوریا، وا دێتە بەرچاو كە ئەنكەرە زیاتر سەرقاڵی سەركوتكردنی خۆیەتی ئۆتۆنۆمیس���تەكانی ك���وردە هەتا جیهادیس���تەكان، پرسیار ئەوەیە: گەل���ۆ واڵتە یەكگرتوەكان���ی ئەمریكاو لەبەرامبەر لەنات���ۆ، هاوپەیمانەكانیان دژ لەپرۆس���ەی توركیا بەش���داربونی بەدەوڵەت���ی ئیس���المی، هەرچەندە كە می���ش بێت، ڕەزامەمدیی���ان دەربڕیوە ب���ۆ دەس���تپێكردنەوەی ش���ەڕ لەگەڵ

چاالكوانانی كورد؟بەواتەیەكی دیكە سەرۆكایەتی ئۆباما هاودەستی رەجەب تەیب ئەردۆغانە یان

خودفریوی ئەوی خواردوە؟پێیدادەگرت بو س���اڵێك واشنگتۆن بۆ بەش���داربونی توركی���ا لەكەمپەینی بۆمباران���ی دژ بەدەوڵەتی ئیس���المی. ئەمریكییەكان بەتایبەت خوازیاری ئەوە بون كە بنكە ئاسمانیەكانی توركیا نزیك لەسنوری سوریا بەكاربهێنن بۆ درۆن و جەنگیەكانیان فڕۆك���ە هەلیكۆپت���ەرو ك���ە هەتا ئ���ەو دەم���ە لەكەن���داوەوە هەڵدەس���تان. ئ���ەو داوای���ە وەدیهات: لەكۆتایی هاوینی ئەمس���اڵ فڕۆكەكانی توركیاوە لەبنكەكانی دەتوانن ئەمریكا دە ستبەكاربن، توركیاش گورج بڕیاری دا ك���ە لەبۆمبارانی بۆ س���ەر دەوڵەتی ئیسالمی بەشدار بێ، شتێكی كە هەتا

ئێستا رەدیان كردبۆوە.لەبەرامب���ەردا ئەمریكاو هاوپەیمانانی ل���ەدە دەك���ەن چاوپۆش���ی لەنات���ۆ ستپێكردنەوەی ش���ەڕی نێوان توركیاو

پارتی كرێكارانی كوردس���تان. ئە گە ر ئەو س���ە ودایە بەش���ێوە یكی غە یرە فەرمی هاتۆتە ئاراوە، مە ترس���ی ئەوە ی لەسە رە كە بەدژایەتی لەگەڵ خۆی وەدیبێت. حیزبی پەیەدەو ش���ەڕڤانانی یەپەگ���ەی كوردەكانی س���وریا نزیكی پارت���ی كریكاران كوردس���تانن. ئەوان لەس���ەر زە وی چاكتری���ن هاوپەیمانی ویالیه ت���ه یه کگرتوه کان���ی ئەمری���كان دژ بەجییهادیس���تەكان. ئەوەی پ گ و بەتایبەت ژنەكان ب���ون كە لەبەرامبەر لەشكری ئیسالمی لەكۆبانێ بەرخۆدانیان

كرد.

مەترسی دوپاتبونەوەی شەڕی ناوخۆیی

عەس���كەری ت���ورك ل���ەو رۆژان���ەی دواییدا بەتایبەت بنكەكانی پەكەكەیان )لەباكوری عێ���راق( بۆمباران كردوەو، هەروەه���ا بەش���ێوەی خوازی���ار ی���ان نەخوازراو، گوندێكی كورد لەسوریا بەر بۆمباران كەوتوە. ئەوەش مانای ئەوەیە كە توركیا شەڕڤانە هەرەئازاكانی بەرەی شەڕی دژ بەدەوڵە تی ئیسالمی دەكاتە ئامان���ج. ئەردۆغان وتی ك���ە په که که ئامانجی س���ە رەك���ی هێزەكانی تورك دە بێ���ت. ئەو بەڕاش���كاوی ڕایگەیاند ك���ە وتوێژەكان���ی لەگ���ەڵ په که که كە لەس���اڵی 2012 وە دەستی پێ كردبو، هەروه ه���ا ئاگر بەس���تی س���اڵی 2013 كۆتایی پێ دێ. ئه ردۆغان ئەو مەترسی گە ورەی دەس���ت پێكردنەوەی شەڕی ناوخۆیی دەگرێتەبەر كە لەماوەی سی س���ااڵن توركیە لەباڵ یەك دەرهێنابو. ئەردۆغان هێرش دەكاتە س���ەر هه ده په )چە پی ناوەڕاس���ت(، ئەو حیزبەی كە بەس���ەركەوتنەكانی لە هه ڵبژاردندا 80 نوێنەری لەپارله مان لەڕۆژی 7ی مانگی حوزایرانی ئه مس���اڵ به ده س���ت هێنا،

ئاکه په )حیزبی ئیسالمی پارێزگارەكان(یان لەزۆرینه ی په رله مانی بێبه ش کرد.

مەنتیقێك ئه ردۆغاندا لەسیاس���ەتی هه ی���ە. ئه نقه ره پێی وای���ە كە په که که كردەوه ی تیرۆرس���تی دە كات رەقیبی سەرەكیی ئەوە، نەك دەوڵەتی ئیسالمیی ك���ە ڕەوش���ی تی���رۆر زۆر بەتون���دی و بەرب���اوی بەڕی���وە دەب���ات. لەوانەیە كە س���ەرۆك كۆمار ئ���ەوەی لەبەرچاو بێ كە دڵی بەش���ێك لەناسیۆنالیس���تە ڕاس���تەكان كە زیاتر لە هەموكەس دژ بەوتوێژ لەگەڵ په که که ن، بۆ الی خۆی ڕابكێش���ێت بەمەبەس���تی پێك هێنانی حكومەت���ی ئیئتیالفی. لەوانەش���ە كە مەبەس���تی ئەوەبێت كە بۆ ڕۆیش���تن ب���ۆ الی هەڵبژاردنێكی ت���ر، ڕاوێژێكی هەر هه ڵبژێرێت و سوپه رناسیونالیستی چەش���نە وتووێژێك لەگ���ەڵ كورد وەال

بنێ.س���ەرۆك هەڵوێس���تی هۆكارەكانی ڕێككەوتنی بێت، هەرشتێك ئەردۆغان نێ���وان توركی���او ئەمری���كا لەحەوتوی ناتۆش���ەوە لەالی���ەن ك���ە ڕاب���وردو پەسندكرا، زۆر لیڵ و نادیارە. زۆر باش دەبو ئە گەر ئەمریكا هەڵوێستی خۆی ڕون بكات���ەوە، مەگەر ئ���ەوە كە بۆی گرن���گ نەبێ كە بەوە تاوانبار بكرێ كە كوردەكانی بەشێوەیەكی بێ شەرمانەو

بێهودە "فرۆشت".

سەروتاری رۆژنامەی لۆمۆندشەممە 1ی مانگی ئابی 2015

وەرگێڕ: عەزیزی ماملێ

وەرگێ���ڕ: ئ���ەو وت���ارە بەتایب���ەت بۆ ئ���ەو كەس���انە گرنگە كە لەس���ەر ئ���ەو باوەڕەب���ون ك���ە دەوڵەتی تورك كوردستان س���ەربەخۆیی پش���تگیری

دەكاو ئەمریكاش كورد رزگار دەكات.

ئەمریكا كوردەكانی فرۆشت؟ره جه ب کاکه یی

(489( سێشه ممه 2015/8/4 19تایبه‌ت

ئاگاداری ئاگاداریه ك له یانه ی سیروانی نوێوه

یانەی س���یروانی نوێ ئاگاداری هەموو ئەوانە دەكاتەوە كە خۆیان بە دۆس���ت و الیەنگرو ئەندامی كۆن و تازەی یانەكە دەزانن پێویستە لە ماوەی ) 30 ( رۆژدا واتا لە بەرواری دابه زاندنی ئه م ئاگادارییه وه ، ئابونەی ئەندامێتی ) كۆن و تازە ( تەسلیم بە ژمێری���اری یانەكە بكەن، بۆیە لەدوای دەرچونی ئەو فەرمانە و ئەو ماوەیەی كە دیاریكراوە هەر ئەندامێك ئابونەی ئەندامێتی

نەدات بە یانە ئەوا مافی ئەندامێتیی نامێنێت.

بەم چەش���نە یەكێك له خەسڵەتە سیس���تەمی گرنگەكان���ی ه���ەرە دیموکراس���یی بریتیی���ە له داهێنانی سیس���تەمی ئیدارەیەک���ی عەقالنی و بێالیەن. هه رئەمەش وایکردوە کاتێک هێزێکی سیاسیی هه ڵبژاردن بباتەوە، ناتوانێت به ئارەزوی خۆی دەستکاری پرنسیپەکانی دەستور بکات، بەڵکو لەژێر چەتری ئەو دەستورەدا دەیەوێت ریفۆرمەکانی سیاس���یی و پرۆگرامە کۆمەڵ���گا و چاکترکردن���ی ب���ۆ خۆش���گوزەرانیی ت���اک و گروپەکان پیادەبکات. پرۆسەی بەعقالنیكردنی ئی���دارە و بەعقالنیكردن���ی ماف دو كایەی گرنگی داهێنانی سیس���تەمی عەقالنییەت���ی مۆدێرن���ەن. ئەمەش مان���ای ئاس���ودەیی و ئاساییش���ێك ب���ۆ هەمو تاك���ەكان دەگەیەنێت كە جیاكاری له نێوان مافەكانیان ناكرێت. بۆ ئەم مەبەس���تەش له فەلس���ەفەی سیاسییدا باس له "ئاساییشی ماف" دەکرێت. وات���ە فۆرمێک له دڵنیابون یان ئاساییشێك بونی هه یە كە مافی كەس���ەكان تیایدا لەڕوی یاساییەوە مافە" "ئاساییش���ی ئەم پارێزراوە. مانای ئەوەیە كە هاونیشتمانییەكان ترس���ی ئەوەیان نییە تاكەكەسێك، یان س���ەرۆكایەتییەوە، له وەزیفەی بەڕێوەبەرایەتییەوە به ئارەزوی خۆی زەوتبكات و مافەكانی���ان بتوانێ���ت جیاكاری له نێوان تاكەكان و گروپەكان دور و به پێ���ی بەرهه مبهێنێ���ت و نزیکییان له خۆی���ەوە، پلەو پایەیان بەسەردا دابەشبکات و دەوڵەمەندیان گرنگتر س���ەرۆکی له هه موی بکات. هه ڵبژێرداو ناتوانێت بۆ هه میشە وەک

رابەر و سەرۆکی واڵت بمێنێتەوە.ئەو سیس���تەمە سیاس���ییەی کە ئەمڕۆ له کوردستاندا شەڕی گەورەی ناوەتەوە، هه مان ئەو سیس���تەمەیە

ک���ە دەتوانێت بۆ مان���ەوەی خۆی موغامەرەی گەورە به دەستور و پرسی مافی مرۆڤەوە بکات، کاتێک بزانێت پش���تیوانیی دینییەکان هێ���زە کە له ئەبەدیکردن���ی دەس���ەاڵتی ئەمیر دەکەن. هه ر ئەم واقیعەشە وایکردوە ک���ە کۆی ئ���ەم پ���رس و کێش���انە له کوردس���تاندا جگە له ملمالنێیەکی توند لەسەر دابەشکردنی دەسەاڵت و سامان، هیچ رەهه ندێکی نیشتیمانیی تری نییە. داش���ی ئیس���الم یەکێکە له داشە هارەکان، پەتاتەیەکی گەرمە و کەس نایەوێ���ت بیخاتە ن���او لەپی دەستیەوە. هه ر ئەمەش وایکردوە لەو نهێنییە بگەین کە بۆچی هیچ هێزێک لەمڕۆدا نەوێرێت دەس���تی بۆ ببات و پێش���نیاری دەس���تورێکی مەدەنیی دیموکراسیی بێالیەن لەڕوی دینییەوە ب���کات. ئ���ەو هێزانەی ک���ە خەمی ڕەخنەی دەسەاڵتی دیموکراسییانە و سوڵتانی دەکەن، دەبێت ئەوەندەش جورئەتی سیاس���یی ئەوەیان هه بێت ک���ە کای���ەی ئایی���ن له جەس���تەی دەس���توری واڵتیشدا بێالیەن بکەن، دیموکراسیی دەس���تورێکی چونکی بێالیەن بەته نها مانای جیاکردنەوەی له جەستەی نییە سوڵتان جەستەی بێالیەنکردن���ی بەڵک���و دەوڵ���ەت، دەوڵەتیش���ە له رەهه ن���دی دین���ی و س���وڵتانیزمی چەندە ئایدیۆلۆژیی. دیکتاتۆرییەتی ئەگەری سیاس���یی لەهه ناوی خۆیدا مەاڵسداوە، هێندەش بونی ئایین به کەرەس���ەی تەش���ریع سوڵتانیزمێکی ئایینی له هه ناو خۆیدا ئێمەش کۆمەڵ���گای هه ڵدەگرێ���ت. وەک���و هه م���و کۆمەڵگاکانی دونیای مۆدێ���رن، کۆمەڵگایەکی فرەئایینی و ئەرکێکی بەرژەوەندییە. فرەئەتنی و ئەخالقیی و سیاسییە کە پارێزگاریی کۆمەڵگای خۆمان پلورالیزمەی لەم

بکەین و یەک هێ���ز و یەک دین و یەک دەس���ەاڵتدارێتی سەروەریی ئەتنی داهاتوی کوردستان ئیمالنەکات. بۆیە ئایدیۆلۆژی و دینیی و ئینتیمای نەک خێزانی، بەڵکو چەمکی هاواڵتیبون و رێزگرتن له پلورالیزم تاکە گەرانتێکی کۆمەڵگای پێکەوەژیانی فەلسەفەی

سیاسیییە له کوردستانی سبەیدا.

ئەم له تێزەکانی هه ندێک تێبینی: وتارە گەڕانەوەیە بۆ لێکۆڵینەوەیەکم پ���ڕۆژەی بەعس���یزم، بەن���اوی: تەواوکردنی شوناس���ێکی تەواونەبو. ک���ە له گۆڤاری س���ەردەمی ڕەخنەدا

باڵوبوەتەوە.سەرچاوەکان:

Norbert Elias: Über den Prozeß der Zivilisation. Bd. I-II.

Frankfurt/M. 1982

Peter Pawelka: Herrschaft und Entwicklung im Nahen Osten: Ägypten. Heidelberg

.1985, S. 24f

Hisham Djat: Das arabisch- - muslimische Denken und dieAufklärung. In: Heller/Mosba-

109-hi 1998, S. 94

علی اوملی������ل: االصالحیە العربیە و الدوله الوطنی������ە. دار التنویر للطباعە و

النشر. بیروت، ١٩٨٥الدوله القطریە طرابیش������ی: ج������ورج والنظری������ە القومی������ە: دار الطلیع������ە �

بیروت، ١٩٨٢الدولە: عبدالله الع������روی: مفه������وم دار التنویر للطباعە والنش������ر. الطبعە

الثالثە، بیروت، ١٩٨٤

خێوەکانی‌میراتی‌سیاسیی...‌پاشماوه‌ناوچه ی دژه ب���ۆ ئه مریکایی���ه كان فری���ن یانی بونی ناوچه یه ک که تیایدا بونی به ب���ێ ئه مری���کا فڕۆکه كان���ی خاکی ئاس���مانی و به رگریه كی هی���چ بس���وڕێنه وه. که واته مه به س���ت لێی

نه بونی به رگریه. له کاتێک���دا که مه به س���تی ئه مریکا ئه مه یه ئه وا ئه م ئامانجه ی به ئاس���انی ب���ۆ دێته دی به بێ ئه وه ی پێویس���ت ب���کات که بون���ی ناوچه یه ك���ی وه ها ڕابگه یه نێ���ت. کاتێ���ک له مانگی نۆی ئه مریکی���ه كان، فڕۆک���ه ڕاب���وردو ویس���تیان ده ف���ڕن له له به حرین���ه وه به ئاسمانی س���وریادا بفڕن بۆ لێدانی داعش ئه مریکا ڕاوێژکاری ئاسایش���ی نیش���تمانی عێراقی فالح الفیاچی نارد بۆ دیمه شق و په یامی ئه وه ی به ئه سه د گه یان���د ک���ه س���ه رجه م ڕاداره كانی له باکوری سوریا بکوژێنێته وه. ئه سه د فیاچ به جێ گه یان���د. خواس���ته كه ی له 16ی ئه یلول گه یش���ت و له بیس���ت و دوی ئه یل���ول بومباردمان���ی فڕۆک���ه

ئه مریکیه كان ده ستی پێکرد. ئ���ه و کاته میدیای ئه س���ه د ئه مه ی وه ك هه نگاوێکی ئاساییکردنه وه بینی و

بۆیه به ته واوی پێوه پابه ست بو. به اڵم بۆ تورکه كان ئامانج له ناوچه ی به تایب���ه ت جی���اوازه فڕی���ن دژه له س���اته وه ختی نزیکبونه وه ی کۆتایی

س���وریا، ک���ه به رونی ل���ه دوا وتاری دیاره پێ���درا. ئام���اژه ی ئه س���ه ددا ئه مری���کا و تورکی���ا ل���ه 23ی مان���گ رێککه وتنه که ی���ان ڕاگه یاند، ئه س���ه د له 26ی مانگ وتاره كه ی دا که باس���ی له ماندوبون و الوازبونی سوپاکه ی کرد، دروس���تبونی به ئاماژه ی هه ندێک که ده وڵه تی عه له وی و وازهێنانی ئه س���ه د

له باکوری سوریا ده یخوێننه وه.فڕی���ن دژه ناوچ���ه ی ب���ه اڵم 8 به ئاس���انی فه راهه م نابێ���ت. ئه وه ی وه زی���ری ده ره وه ی تورکی���ا باس���ی لێوه كرد ک���ه ناوچه ی دژه فڕین خۆی به سروش���تی دێته ئاراوه. ئاماژه یه كی رون���ه که به فیعل���ی ناوچه یه كی وه ها نایه ته ئ���اراوه. ئه م���ه له کاتێکدا که دروستکردنی ناوچه یه كی وه ها ئاسان نیه به بێ ده ستێوه ردانی ڕاسته وخۆی سه ربازی دێته دی. چونکه له ڕاستیدا ئه س���ه د له و ناوچانه نافڕێت. به ڵکو ناوچ���ه ی ئ���ازاد ده بێ���ت له به رامبه ر نوس���ره و داعش بێت دی���اره به الی تورکی���اوه یه په گه ش. ب���ه اڵم له کاتی نه بون���ی هێزێ���ک له س���ه ر زه وی بۆ رێگگرت���ن له م هێزانه ئه وان ناتوانرێت

به فیعلی ناوچه ی وه ها بێته ئاراوه ئ���ه وه ی تورکیا ئامانجیه تی بریتیه له چ���ه ک پێدانانی پارت���ی کرێکارانی کوردس���تان، بچوککردنه وه ی هه ده پ،

بردنه وه ی هه ڵبژاردنی داهاتو، گۆڕینی ئه وه ی تورکی. سیاس���ی سیسته می په كه ك���ه ده بێت بی���کات ئه وه یه که رێگربێت له هێنانه دی ئه م ئامانجانه. ده س���ت پێکردنه وه ی شه ر له قازانجی

ئه ردۆگانه نه ک کورد.ستراتیژی په كه كه بۆ شه ڕ

هه ت���ا ئێس���تا ئ���ه وه ی په كه ک���ه ناردنی ب���ۆ هه ڵمه تێکه ده خوازێ���ت په یام. په یامه که ش بریتیه له ئه وه ی که ده بێت ب���ۆ ده وڵه تی تورکی رون بێت که ئێمه ده توانین چه ند جۆر چاالکی جیاواز ئه نجام بده ین له بواری جیاوازدا. ئه وه ی ده بێت رون بێت ناردنی په یام باشه، به اڵم نه بێته به هانه بۆ ئه وه ی ئ���ه ردۆگان به ئامانجه کان���ی ب���گات. هه روه ها نه بێته ه���ۆکاری ئه وه ی که واڵتانی تر بچنه به ره ی ئه ردۆگانه وه. بۆ نمونه ته قاندن���ه وه ی بۆڕی گازی ئێران-تورکی���ا، ئ���ه و دو واڵته لێکتر نزیک ده كات���ه وه. ته قاندنه وه ی بۆڕی نه وت���ی هه رێ���م زیان���ی ڕاس���ته وخۆ

له تورکیا نادات. له الیه ك���ی تره وه تورکیا ناتوانێت درێ���ژه به م جه نگ���ه ب���دات چونکه له سه رکه وتنی پارتی ئاک شه رعیه تی ئابوریدایه، به اڵم ئه م جه نگانه نرخی ده رفه ت���ی دابه زان���ده وه و لیره ی���ان

وه به رهێنانیان نه هێشتوه.

شه‌‌ڕ‌له‌پێناوی‌سیاسه‌تدا...‌پاشماوه‌‌

دیارتری���ن کێش���ه که وایک���رد ئه م بابه ته بنوسم ئه و فه وزا میدیایه ی که ئێستاکه له سه ر شاشه کانی ته له فزیۆن و به تایبه تی سه ته الیه ته کان ده بینرێت، حوزه یران���ی 23 ڕوداوی ل���ه دوای په رله مانی کوردستان و هاتنی کۆمه ڵێ کادر ب���ۆ چاوپێکه وتنه کان���ی س���ه ر له سه ره تادا ته له فیزون. شاش���ه کانی پێش ئ���ه وه ی ره خنه ی بابه تیانه بگرم به رنامه ی چه ندی���ن به ن���ده ش دیاره سیاس���ی هه یه له س���ه ر شاش���ه کان بۆی���ه ئێم���ه ش به ش���ێکی گه وره مان ل���ه م ڕه خنانه به رده که وێ���ت هه رکه س به نیس���به تێکی خۆی بۆی���ه هیوادارم ئه م بابه ت���ه نه چێته چوارچێوه ی هیچ ته شیرێکی که س���ی یان بریندارکردنی که سێک. ته نها ده مه وێت ئه م نوسینه هه وڵێ���ك بێت ب���ۆ راس���تکردنه وه ی چه مکه کان ئه و میتودانه ی که به رده وام ته له فزی���ۆن شاش���ه کانی له س���ه ر به ش���ێوه یه کی به کارده هێنرێ���ت خ���راپ هه ڵه ، وتن���ه وه ی له الیه ن ئه و که سانه ی که شروڤه کارن وه ك کادری

پێشکه وتوی حیزبی.ده مه وێت پل���ه ی یه که می بابه ته که م ک���ه کاتێ���ك ب���ه وه ده س���تپێبکه م به رنام���ه سیاس���یه کان و س���ه یری به ش���داری میوانه کان ده که ین له پاش ده س���تپێکردنی به رنامه به خیرهاتنیان له الی���ه ن کاک���ی پێشکه ش���کار ئیتر ده بێته به رنامه ک���ه ته واوبون���ی ت���ا چه له حانێیه ک���ی هینده قی���زه ون که وات لێ���ده کات ببیت���ه دوژمنی دنیای سیاس���ه ت و مه عریفه . وه هی���چ به هاو خه سڵه تیکی ئه خالقی حیزب و سیاسی

کۆمه اڵیه تی تێدا نابینت، جگه له وتنی کۆمه ڵێ موفره دات که دورو نزیک هیج نابه خش���ێ نه ناوه رۆکێکی زانس���تی له گه ڵ تایتڵ���ی به رنامه که و نه له گه ڵ الیه نی زانستی و هۆکارو چاره سه ره کانی کێش���ه که وه جگه له وه ی به کارهێنانی کۆمه ڵ���ێ درۆی زل���ی بێ مان���ا یان به کارهێنانی کۆمه ڵێ وش���ه ی نه شیاو ک���ه دوره له که لتوری رێ���زو گه یاندنی مه عریفه به بین���ه ر. وه دزینی کۆمه ڵێ بابه ت له خه ڵکی تره وه ، به بێ ناوهێنانی که سی به کارهێنه ر، وه دوباره کردنه وه ی به ش���ێوه یه کی هه ڵ���ه که دی���اره ئه م ش���ێوازه چه ندین جار به سه ر به نده دا هاتوه هه ندێ وشه که ئێمه به کارمان هێناوه له پاش چه ند رۆژێک گۆێبیستی بوینه ته وه به بێ ئام���اژه دان به خاوه ن یه ک���ه م به کارهێنه ری، ک���ه دیاره ئه م ڕوداوه ئه گ���ه ر له ه���ه ر واڵتێکی به هێز ل���ه ڕوی یاس���اوه ڕویبدای���ه . ده توانی موالحه قاتی یاسایی دژی به کارهێنه ری بابه ته که پێش���که ش بکه ی���ت. به اڵم کڵۆڵی ئه م نیشتمان و کۆمه ڵگایه ئه وه یه هه ندێ جار ئه و فه وزاو پاشاگه ردانیه ی که ڕوئ���ه دات هۆکاره که ی خه ڵکانێکی ئاسایی یان که سانی نه خوێنده وار نین، به ڵکو دروس���تکه ری فه وزاکه ، له الیه ن کادری حیزبی و نوخب���ه و خه ڵکان���ی ئه ندام په رله مانه کانیه وه دروست ده کرێت. قۆناغ���ی دوه می کێش���ه که ، بریتیه له ببینی که سی به شداربوی به رنامه که له الیه ن به رپرسی بڕیاربه ده ست له نێو حیزب���دا ب���ۆ وه رگرتن���ی پله وپایه ی حیزب���ی. ئ���ه وه ی س���ه رنجم دا چه ند کادرێک���ی ئێس���تا پێ���ش رۆژێ���ك پێشکه وتو که له هه مان کاتدا هه ڵگری ماسته ره ، ئاگاداری کردمه وه بۆ ئه وه ی له یه کێك ب���م به رنامه یه کی بین���ه ری له که ناڵه کانه وه . له س���ه ره تادا من وای لێتێگه یش���تم زیاتر بۆ هه ڵسه نگاندنی ئاس���تی زانس���تی و توانای ئه و به ڕێزه ئ���ه داو له پێشکه ش���کردنی بێ���ت ڕونکردنه وه کانی تا ده گات به دنیاببینی پ���رۆژه ی باش ئه و پێشکه ش���کردنی له نێو قه یرانه کان بۆ چاره س���ه کردنی

به رنامه که دا، به اڵم ئه وه ی لێتێگه یشتم له پاش���اندا له پ���اش ئاگادارکردنی من ئامانجی به ش���داری کردن���ی ته نها بۆ بینینی به رپرس���انی حیزبی بو چونکه به منی وت ئه گ���ه ر بتوانی فالن به ڕێز ئاگاداربکه ی���ت چونکه هاورێته که من به رگری ده ک���ه م وتم هاوڕێی به ڕێز تۆ به رنامه بۆ ئه وه ده که یت یان باشترین چاکترین زانیاری پێش���که ش به بینه ر بکه یت یان بۆ خۆده رخستنی تۆ ببینی فالن به رپرس و رازی بونی به رپرس���ی حیزب���ی له تۆ به داخه وه ه���ه ر له هه مان له پێش کاتژمیرێک به رنامه وه چه ن���د ده ستپێکردنی به رنامه که پێشکه شکاری هه م���ان به رنامه ته له فونی بۆ کردم بۆ هه مان مه به ست ببینی به رپرسان. ئه مه نه هامه تی عه قڵیتی که س���انی حیزب و کادرو روناکبیر ت���ا ده گاته کارمه ندانی که ناڵه کانی ته له فیزونی پێشکه شکاره نی به رنام���ه کان و ڕۆژنامه نوس و چاودێری سیاس���ی و ش���روڤه کار... ده مه وێ���ت له کۆتاییدا بڵێم ئه مه ی که ئێس���تاکه له هه رێمی کوردس���تان ڕوئه دات بریتیه له غیابی عه قڵ بریتیه له پراکتیزه کردنی دور ره هه ن���ده سیاس���یه کان مان���او له زانس���ت، بریتیه له تێكشاندنی به ها پیرۆزه کان���ی کۆمه ڵگای راس���ته قینه ، بریتیه له ته اڵقدانی بیرو پرۆژه ی لێدانی که س���انی به توانا له نێو کایه ی حیزبی سیاس���یداو هه وڵدانه ب���ۆ وه رگرتن���ی امتیازات دور له تواناو که فائه تی زاتی و عه قڵی، پانکردنه وه ی که سانی داهێنه رن له نێ���و کاری حیزبیداو دروس���تکردنی مه ناخێکی س���ه یرو عه جیبه که ده بێت هه مو هه وڵێكت بۆ ئه وه بێت که خۆت نمای���ش بکه ی���ت له پێناوی ناس���ین و ببینی تۆ له الیه ن که سی بڕیاربه ده ست بۆ ئ���ه وه ی بگه یت���ه ئاواته کانت به بێ ئه وه ی ت���ۆ بیربکه یته وه چی ده ڵێیت چی پێشکه ش ده که یت ئه مه ی ئێستا روئه دات له میدیای کوردیدا له بیس���راو بین���راو خوێنراو بریتی���ه له فه وزایه کی گه وره و ئێسكگران که له ئه نجامدا ئه بێته ه���ۆکاری بچوكکردن���ه وه ی ڕوبه ڕێکی دیموکراس���یدا گ���ه وره له پرۆس���ه ی

له کوردستان.

کادره‌پێشکه‌وتوه‌کان‌و‌فه‌وزای‌میدیا‌

زانا تۆفیق به گ

)مرۆڤ���ی داهاتو خاوەنی دەس���ەاڵتە بەو هۆی���ەی کە ئ���ەو هەمو ش���تێک له بەردەم و خۆیان دەسەالتی گەنجەکان پێش���یەوەیە. له داهاتوەوە به دەس���ت دەهێننن، هەرخۆیان بەرجەستە بونی ئەو داهاتوەن، هەندێ جار ئەمە زۆر گ���ەورە دەبێت. ئێمە دان دەنێین به دەسەالتی )مرۆڤی سبەی ڕۆژ(دا. دەکرێت جەخت بخەینە س���ەر هەزاران ساڵی داهاتو وەک ئ���ەوەی هیتلەر کردی، ی���ان هەزاران ساڵی رۆیش���تو، وەک موس���ولینی کردی. دەس���ەاڵت له پاڵ ئ���ەوەی له پەیوەندییەکی ل���ه ڕوی به کات���ەوە، بونەوەیانەدای���ە گەوهەریش���ەوە دەرکەوتەکانی کات)ڕابردو، ئایندە( دەتوانن ئ���ەو گەوهەرە دیاریبکەن. پرۆسس���ی دیاریکردنی گەوهەری دەسەاڵت و پایەدارییەتیەکەی له گۆشە نیگای ڕابردوەوە وەک کۆژێڤ هێمای پێکردوە واتا و پاساوی بنەڕەتی به تۆکمەترکردن و مانه وەی دەسەاڵت داوە.ڕەنگ���ە دیرینەیی ڕابڕدوی دەس���ەالت بتوانێت پایەداریەتی و قوڵیەتی جێکەوتەکانی پتەوت���ر بکات، ب���ەاڵم ناکرێت، گ���ەر کرا و روی���دا ترس���ناک دەبێت، ک���ە دیرینیەکەی بکرێتە ئاس���تەنگی نەگۆڕان و ڕادەستنەبون به بزێ���وی و سەرکێش���یە مێژویی���ەکان ب���ۆ دەس���ت کاریکردنی جەوهەری دەس���ەاڵت. ڕابردو له یەک کاتدا ئەش���ێت س���ەرچاوەی شانازی و پێچەوانەکەشی بێت، بەاڵم ڕوانین و ئایدۆلۆژییەوە له گۆشەیەکی تێگەیشتن بۆی هەمو شکۆ و شانازییەکی ڕابردو دەگۆڕێت بۆ هەڕەشەی بۆنیادی له س���ەر ژیانی هەنوکە و نادیارەکانیەوە. دی���وە به هەم���و ئایندەش ئەو دەس���ەاڵتانەی ڕابردویان به بنەما دەگرن ب���ۆ پایەداریەت���ی هەنوکەی���ی و دەیانەوێت له گریدراوێتیەکی پێداگیربکەن، ئایندەش���ی ڕابردوەوە به کات���ی فەندەمینتالیس���تانیەدا دژی ه���ەر ملدانێک���ن بۆ ئ���ەو ئەگەرانەی جەوهەری داخراوی ئەم چەش���نە دەسەاڵتە دیری���ن و کۆنخوازە ئ���اوەاڵ بکات���ەوە. هەر ئ���اوەاڵ کردنەوەیەک دەچێتە خزمەتی بەتاڵ بونەوەی دەس���ەاڵت لەو ش���کۆ و شانازییەی

ڕابردوی پێیدەبەخشێت. )مرۆڤ���ی دوارۆژ( ترس���ناك نیه تائ���ه و ش���وێنه ی به رگێكی ئایدۆلۆژی له به رناكرێ. ئه م چه ش���نه ی مرۆڤ ته نها له فه لس���ه فه دا ده توانێ ته ندروس���ت و بێ كێشه ی بونیادی له په یوه ن���د به به های ئ���ازادی مرۆڤه وه بژی. هه ندێ جار )مرۆڤی دوارۆژ( له ئایدۆلۆژیاكانا ته به نیكردنی له به رئه وه ی دێته پێشچاو باش گه وهه ر و فۆرمی ئه م مرۆڤه له سه ره تادا روی له گش���ت مرۆڤه كان و تاكه كانی كۆمه ڵگه یه ، ب���ه اڵم له داكه وت���ا و له هه ن���اوی ئ���ه م بیر و دوارۆژ( )مرۆڤه كان���ی چه مكه وه له ب���ری

ته نها یه ك )مرۆڤ���ی دوارۆژ( له دایكده بێت. تواندن���ه وه و فه نابون���ی هه م���و ئه گه ره كان ب���ۆ مرۆڤه كانی دوارۆژ له ب���ون و بۆته ی یه ك مرۆڤدا به ته واوی هی���چ دوارۆژێك بۆ مرۆڤ ناهێڵێت���ه وه . له كرۆكی ئ���ه م چه مكه وه یه ك س���ه رۆك، یه ك سه ركرده ، یان یه ك پادشای ده سه اڵته وه . جیهانی پێده نێته ناو سته مكار دوارۆژ ئاس���ۆی كۆمه ڵگایان���ه ی ل���ه و تێگه یش���تنیدانین له توانای یان روننابینرێ په نا ب���ۆ رابه ر و سه رۆكه نمایش���كاره درۆزن و ساخته كاره كان ده برێ كه تێگه یشتنی خۆیان بۆ دوارۆژ ده خه نه رو. به م رێگه یه ئیش له سه ر گواستنه وه ی خۆیان له نه ستی كۆیی خه ڵكدا ده ك���ه ن بۆ دوارۆژ. ئه گه ر ئ���ه وان له توانای رۆش���نكردنه وه ی دوارۆژداب���ن ،ده ش���توانن ئ���ه و موریده ده ماغسس���ته كانیان راپێچ���ی

دوارۆژه بكه ن. به ئیدیاڵكردنی دوارۆژ و ئاینده گه وهه ری ئاوه زانه یه كه گ ئه و سیسته م و بیركردنه وه ی

ده ستبه سه رداگرتنی ه ره كیانه له بنه وه ویستی ئێستا و دوارۆژیش بش���ارنه وه . ئێمه نمونه ی ویس���ته ی هه یه به و هیتله رم���ان ئه دۆڵ���ف ب���ه ره و دوارۆژ ده یب���رد و ه���ه زاران س���اڵی دوارۆژی مرۆڤایه ت���ی به بنه م���ای جیهانبینی رامی���اری و كۆمه اڵیه ت���ی و ته نانه ت بایۆلۆژی داناب���و. ئ���ه و به ئایدۆلۆژی���ا دوارۆژخ���وازه مرۆڤ���ی ترس���ناكه كه یه وه به ملیۆنه ها سه رسورهێنه رانه سه ررێخستبو به چه شنێكی روه و ه���ه زاران س���اڵی دوارۆژی مرۆڤایه تی و بونیادنانی سیس���تمێكی به ته واو واتا به رز و دورله ه���ه ر ناپاكژییه ك���ی مرۆڤایه تی. هه مو ده زانین به رواڵه ت وادیاره كۆمه ڵگه ی دوارۆژ و مرۆڤ���ی دوارۆژ لێره دا ئاماده یی هه یه ، به اڵم له راس���ته قینه دا ئه وه ی تاق و ته نها ئاماده بو ته نه���ا )س���ه رۆك هیتل���ه ر( ب���و، تێكرای مرۆڤه كانی دیكه وزه به خش و كه ره سته ی بونی قه به كراوی سه رۆك بون. ئه وانیتر له ره وشی نائاماده ی���ی ت���ه واودا ده ژیان و س���وته مه نی

كاركردنی سیسته م بون. هێم���ای له كاتێ���كا كۆژێ���ڤ به موس���ۆلینی ك���ردوه ، باس���ی گه رانه وه ی ئه و بۆ س���ه ر هه زاران س���اڵی رابردو ده كا، رابردوه ، گه رانه وه یه ئیدیالیزه كردن���ی ئ���ه م كه ب���ۆ موس���ۆلینی ئیمپراتۆریه تی رۆم وه ك به هایه ك���ی ب���ااڵی به رفراوان���ی و به هێ���زی ده س���ه اڵت قه بوڵكراوه . لێره دا ئه و شانازی و ش���كۆیه ی رابردو ده یبه خشێت هێنده ی ئه و شارستانێتییه وه هه یه تی له روی مه زنێتییه ی گ���ه وره ن، مه ترس���ییه كانی هێن���ده ش ،له توانای له ده س���ه اڵته كان چونكه به ش���ێك وه اڵمدان���ه وه ی ئێس���تادا نی���ن و له كۆنینه و رابردودا به دوای وه المه پێویسته كانه وه ن. بێ

ئه رزشترین و مه ترس���یدارترین ده سه اڵت ئه و ده س���ه اڵته یه به رده وام سروش و هێز له رابردو

وه رده گرێ. س���ه باره ت به ده س���ه اڵتی )ئێس���تا( ئه لێكس���اندر كۆژێڤ نوس���یویه تی:" ئێستا كتومت وه ك ئیستا خاوه نی ده سه اڵته . خه ڵك ده خوازن ئه وڕۆییبن،نایانه وێ له سه رده مه كه ی زه به الحتری���ن و پاش���بكه ون. خۆی���ان سته مكارانه ترین ده سه اڵتی )مۆده ( ده سه اڵتی ئێس���تا و داكه وته . ده سه اڵتی )مرۆڤی رۆژی ئه م���رۆ( په یوه ندیداره له ت���ه ك ئه وه ی كه ئه و گوزارشت له )داكه وت( و ئێستا ده كا، ئه مه ش بریتییه له به راسته قینه ئاماده بونی هه ر شتێك له جیهان���ا له دژبه ری ناریاڵێتی ش���اعیرانه ی ڕابردو و ، ناریاڵێتی یوتوپیانه ی داهاتودا".

ئ���ه وه ی كۆژێ���ڤ له باره ی ده س���ه اڵتی )ئێس���تا(وه هێمای پێكردوه و له گه ل مۆده دا پایه داره ب���ۆ پێكیبه س���تونه ته وه روانینێكی تێگه یشتن له و ترس���انه ی ئه م ده سه اڵته یان به رهه می ده هێنێ. فه رمانڕه وایی مۆده زاڵبونی دونی���ای باوه له ئاس���تێكا كه ئاس���ۆی ه���ه ر ئێستایه كی جیاواز و مۆده یه كی دیكه ی جودا كڵۆم���ده دا. نه ئێس���تا و نه مۆده ناتوانن یه ك ف���ۆرم و گه وهه ریان هه بێ، بۆیه باس���كردنی ده س���ه اڵتی ئ���ه وان به بێ مش���تومر جیایی ئه وان���دا رۆش���نكردنه وه ی له تێگه یش���تن و دێنێته گۆرێ، مادام ئ���ه م جیاییه هه س به چ ش���كڵێك ناتوانین خوێندنه وه و باسكردنێكی گشتی سه راپاگیر له باره ی ده سه اڵتی ئێستا و مۆده وه بخه ینه رو. ده ركه وته ی ئه م ده سه اڵته ل

ه روه مرۆڤییه كه یه وه )مرۆڤی رۆژی ئه مرۆ(یه ، نه ئاوه ز و بونه كۆمه اڵیه تییه رۆژانه ییه ی ئ���ه و ناتوانن سنوره كانی هه نوكه ببڕن. نه خه یاڵی مرۆڤی رۆژانه یی دیلی رۆژانه یبونی خۆیه تی، رۆژانه ییبونه ته ماش���ابكه ین ئ���ه م ئه گ���ه ر پاراس���تنی پایه ی بونیادی به ش���ێوه یه كی راب���ردو و بیری رابردوخوازیی���ه ، چونكه هیچ ئێس���تا ی���ه ك ل���ه )كات( دا وه ك ئێس���تا

نامێنێته وه . ئه وه ی له ده سه اڵتی )ئێستا( وه تێده گه ین به پێچه وان���ه ی یه ك���ه م روانینه وه كه چه مكی ئێس���تا ده مانداتێ خزانێتی بۆ ناو دۆخێكی به چه ش���نێك هه نوك���ه ، میتافیزیكیان���ه ی له جیات���ی له خۆگرتنی ئێس���تا وه ك دابڕانی داكه وت وه ك ئه وه ی هه یه له ته ك تێگه یشتنی ناداكه وتیان���ه و داكه وته به دیدێك���ی ئ���ه و میتافیزیكیانه . له كاتێكا ده س���ه اڵتی مۆده و ئێس���تا په رژینده كرێن و ده پارێزرێن، بونیان و له به رده كرێ، هه میشه یی به رگی ئاماده ییان ئی���دی جیاله وه ی له وه ده ترازێن ده س���ه اڵتی له خان���ه ی مۆده بن،به ته واومان���ا ئێس���تا و

ده سه اڵتی میتافیزیكیانه دا شوێنده گرن.

ده‌سه‌اڵتی‌ڕه‌هاو‌بنه‌ڕه‌ته...‌پاشماوه‌

شێركۆ بێكەسشاعیری هەرە بێكەسترین گەلی دونیا

ئا: دالوەر قەرەداغی

ئەمڕۆ دو ساڵ بەسەر كۆچی شێركۆ بێكەس دا تێئەپەڕێ . دو ساڵی پڕ له هەواڵی ناخۆش، له ڕوداوی دڵتەزێن، له نەبونیی، له نائومێدیی و بێ متمانەیی، له س���ەرو ئەوانەش���ەوە دو ساڵی شەاڵڵ له نەهاتەس���اڵیی داهێنان و له گڕەی وشكەساڵیی ڕوناكبیری. باوەڕ ناكەم له ماوەی پەنجا س���اڵی پێشوی مێژوی ئێمەدا، كە ئەو ش���اعیرە شیعری تێدا نوسیوە، كەم كسپە و كارەسات و جەرگسوتانی نەتەوەیی كورد هەبوبێ، هێندەی كس���پە و كارەسات و جەرگسوتانە نەتەوەییەكانی ئەم دو س���اڵەی پێش���و، ئاوها تەنیا و غەریب و بێكەس كەوتبنەوە و ئەوەندە تاك و تەرا دەس���تی میهرەبانی شیعر به س���ەریاندا هێنرابێ و هێندە دەگمەن قامكی وشەی

جوان فرمێسكی سڕی بن.دو س���اڵ تێئەپەڕێ و لەگەڵ كۆچ و دیارنەمانی ئەو شاعیرەدا، وەك بڵێی خۆری قۆناغێك ئاوا بوبێ و س���ەرەتای هاتن���ی قۆناغێكی دی بوبێت، وەك بڵێی هەر له س���اتەوەختی مردنەكەی و رێوڕەسمی ناشایس���تەی هێنانەوەی تەرمەكەیەوە له سوید و مارشە سەربازییە نەشاز و ڕێپێوان و پێشوازییە ساردوسڕەكەیەوە، ئیدی ئێمە بەر لەعنەتی ناش���رینیی كەوتبین، لەو س���اتەوە وردە وردە شیعری جوان دەداتە كزیی، كەفوكوڵی چاالكیی ئەدەبی دادەمركێتەوە، بس���تێك تۆز لەسەر جوانیی ئەنیش���ێ، كتێبفرۆشییەكان به ڕواڵەت چەندێك قەرەباڵغ بنوێنن، هێشتا هەر چۆڵوهۆڵ دیارن، كۆڕ و فێستیڤاڵە ئەدەبییەكان ئەو رەونەقەیان نامێنێ و پڕ دەبن له ستایش و وتی وتیی زیاتر و له قەرەباڵغیی زۆرتر و له پارو گالنی چەورتر.

ئەمڕۆش یادی دوەمین س���اڵەی كۆچی ئەو ش���اعیرە له س���اتەوەختێكدایە كە جوانیی و داهێنان لەم شار و هەرێمەدا له نزمترین بەها و پێگەیدایە، كەس مۆسیقا و شانۆ و كەڤاڵ و ش���یعری جوان به پولێكی قەڵب ناكڕێ، شەقام پڕ دەبێ له مۆڵ و له ئاپارتمان���ی بەرز و ناقۆاڵ و گۆڕەپانەكان پڕ دەبن له هوها و ناش���رینیی، ناوەندە ئەدەبیی و روناكبیرییەكان یەك له دوای یەك به الدا دێن و دادەخرێن و كەس���یش مێش میوانی نییە، تەنانەت ئەو دەزگایەی كە شێركۆ بێكەس خۆی بەڕێوەبەر و دامەزرێنەری بو، لەبەر نەداریی و پەراوێزخس���تن و بڕینی بەشە بودجە و موچەی، توانای یادكردنەوەیەكی شایس���تەی ئەو شاعیرە و ڕایی كردنی رێوڕسمی خەاڵتە ئەدەبییەكەشی نابێ و ئەو پەلەقاژەیەشی كە له ئێستادا بۆ بەردەوام بونی دەزگاكە و چاپی كتێب دەیكا، وا پێدەچێ ئەوپەڕیی پێداگریی و دوایین بڕس���تی بەرگریی و دواهەمین هەناسەبڕكێی مانەوەی بێ، كە خۆی له راستیدا ئەگەر شێركۆ بێكەس ش���اعیری واڵتێكی خەمخۆر و كۆمەڵگەیەكی زیندو داو دەزگای بەرپرسیار و چاالك بوایە، ئەوا یاد و یادەوەریی و بەخشش���ی ئەو ش���اعیرەی دەكردە تەزاهورەیەكی

ئەدەبیی و شاری به ڕاچڵەكینێكی گەورەی ڕوناكبیریی پێ دەتەنی. بنو كاك ش���ێركۆ... بنو وەك ش���اعیرێكی گەڕیدەی گەلێكی ئاوارە... بنو وەك فەرزەندی گەلێكی بێكەس و كوڕی كۆمەڵگەیەك كە ڕوخساری جەلالد و قوربانی، دز و دەس���پاك، تێكۆش���ەر و خایینی تێدا تێكەاڵو بوە و هەر هەموی بوەتە یەك ڕوخس���ار... كاتێ له كۆتایی سااڵنی هەش���تاكاندا، یانەی پێنی سویدی خەاڵتی توخولسكی � یان پێبەخشیت، دەیانزانی ئەگەر سبەینێ واڵتەكەشت ئازاد ببێ و تەنانەت ئەگەر تیاش���یدا ببیتە وەزیر، دواجار له خۆت ناگەڕێیت، هەر دەبیتەوە به ش���اعیرە گەڕیدەكەی جاران و دەبیتەوە به باڵیۆزە غەمگینەكەی شیعری هەرە

بێكەسترین گەلی دونیا.

www.awene.com ماڵپه ڕی ئاوێنه نوێترین هه واڵ و زانیاری ریکالم

Awene خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه گه رمیانی، سەردەشت عوسمان، سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاهیر

ملمالنێی نێوان ئرسائیل و ئێران

مه ودای موشه که کانی ئێران شه هاب 3

کوره ئه تۆمییه کان

یۆرانیۆمی پیتێنراو

کانه یۆرانیۆم

به رهه مهێنانی توڵی سوته مه نیبه رهه مهێنانی ئاوی قورس

سه نته ری لێکۆڵینه وه

کارتیاکه ربوشه هر

قه ته ربه حره ین

کوه یت

ئه سفه هانساغه ند

نه ته نزئاراک

قوم )له دروساتکردندایه (

ده ریای قه زوین

تورکمانستانئازه ربایجان

ئه فغانستان

له شکر عه باد

که نداوی فارس

ته هران

دورترین مه ودا

سه رباز سه رباز

هێزه چه کداره کانی ئیسرائیل

هێزه چه کداره کانیئێران

سه ربازی یه ده گ سه ربازی یه ده گ

فرۆکه فرۆکه

تانک تانک

که شتی جه نگی که شتی جه نگی

ژێرده ریایی ژێرده ریایی

موشه ک موشه ک

موشه ک هه ڵگری کاڵوه ی ئه تۆمی

موشه کی هه ڵگری کاڵوه ی ئه تۆمی

ئیسرائیل مه ودا ئێران

ئێران

دانیشتوان

عێراق

ته لئه بیبئیسرائیل

ئیسرائیل

غه زه

لوبنان

شه هاب 1 و 2 تۆندار � 69

فه تح 110

سجیل

ملمالنێی نێوان ئرسائیل و ئێران