ژماره 453

20
وه بهری���كا ئام���اژهپرس���انی ئهمه بهرهرێمیوتی هو نهرتی وزهكهن كه كه دهوهرزانیه بنهماڵهی بایهن كوردستان لهوهو ئاش���تیدا گیراس���تی بهس���هر ده ئهو بنهماڵهیهكالهتیوههورامی���ش به هوه.ته ماوه لهپۆستهكهیداهكی بهڵگهنامهی بهپێیایبهت: ئاوێنه، تی كردوهقهكه دهس، كه ئاوێنهكیلیك وینهكهیهم ساڵح لهكابیرهی، به بهكوردیهورامی ئاش���تی هوڵی���داوهه خۆیدا هكراوهم ناچاربدات، به لهپۆستهكهیۆی ئهوه، بهوهێڵێت���ه بیهوهی بۆ ئ���ههتیهیورامی ههی هیه گهرمهیوهندی پهرزانی.ێچیرڤان با لهگهڵ ن،2010 لهساڵییهكانسه ئهمهریكپر بهرهولێرو بهغداێوان هی ن ناكۆكیبارهی لههكیانوهیت، كۆبونه لهسهر كهرتی نهو پهرلهمانیژنهی نهوتو گازی لهگهڵ لیوه كردوهیان بهق ك���ردوه، ئاماژه عێراهورام���یان���ی ئاش���تی هاوهێن ك���ه "نوێنهریم س���اڵح، وهك نهره لهبری بهكردنیس���هررێم بۆ چارههتی ه حكومهكان، دهشێته نهوتیه پرسی گرێبهستتیسه ده بێت كهوهی ئهوهنگدانه رههم س���اڵح بهس���هر كهرتی نهوتیره بها سنورداره".هرێمد هس���تهیامی دهیل ئهندی���دار خهل ئاوه به" ئاماژهڤ���دهم رێڤهبهری "ته ك���ه پهكهك���هو پارتی دو دهكاتنوی كوردس���تانرهكیێ���زی س���ه ه���یو ئایدیۆلۆژیهك���ینێیلم لهم رۆڵیوهیدان، ئهو وتی "ئه سیاسییهر بهشۆڕشیهرامبی بره س���لبیه ه" بو".نی "رووداووا بی رۆژئایلی���دار خهل ئا���هت بهئاوێنه: تایبایب���هت ت لهچاوپێكهوتنێك���ییگهیاند كه لهباش���وروێنهدا را بهئادن زۆرن، مامهڵهیانگهیانی را دهزگای كوردستانوات بهرۆژئاباره س���هیهنهیان بهێدراوی بهپێی گروازه جیام، ئ���هو وتی "بهوه سیاس���یهكانهش���وردااندنهكانی با لهنێ���و راگهییره س���لبیه رۆڵێك���ی هوهی ئ���هنیوا بیڕش���ی رۆژئاهر بهشۆهرامب ب بو". رووداوم���ان "ئێم���ه بهخۆیانش���ی وتیهش���مان لێگرت���ونهو رهخنت���و وزادواندنێك���ی ئا ك���ه رووداو راگهیی ئهوانوه س���هربهخۆ نی���ه، ئ���ه شێواندنییوشهكارییكهن چهوا دهیانوماڵكردن، شێوهی رستیهكانه رای كوردستان،وات بهرۆژئاباره س���ه ئێمهیی نیگهرانیهیهر مایك ه نهتهڵك���و بوه سیاس���یه، بههن���یی كهسوكاری دایكو دڵڕهنجانی هۆیهیدانیش". شه كۆنگرهیاوسهرۆكیمزی كارتال ه رهانیت كه داخۆیوه دهكا بهل ئاماژه گهنی لهپهرلهمانی ئهوروپارزاور با مهسررنگ بو،ت به"پهكهكه" زۆر گباره سه ئهنجومهنیوێ���ژكاریهكو را���هم و ه باش���وری���یوهیش���ی نهته ئاسایپرسێكیك بهرم وهه كوردس���تان، هموكرات���ی دی پارت���یهب���هرزی پای كوردستانیش. رهم���زی كارتاڵایبهت: ئاوێن���ه، توێنهداهت بهئا تایب لهچاوپێكهوتنێكیومهت���ی ئاكپارتیه حكیگهیاند ك راهیبهێكبچێت جهیش ت ئهگهر داعش دژی كوردوهوكاتهێز دهه به نوسرهوهشدان، جهغتی له مهیوهێنێتهیه دهاریا ئێستا بڕی كه توركیا ت كردهوهس���هری كورد چاره كێش���هداوه نه بكات.روهتی باشوكردای كارتاڵ وتی "سهریان مێژویێكی مهس���عود ئهركاك كوهیهبێت زۆر بهوریایو ده لهسهر شانههدا بكهن".ه لهگهڵ دۆخهك مامهڵوێتری���نب لهنرهس���ۆرێكی ع���ه پرۆفیاد والنبي" سهرجهمكروی "ا بهنا كتێبیداوهكاته رهتدهیانهسراوو بهڵگه مێژوی نو ئهووه كوردستانهردوبارهی كو كه پێش���تر لهه دهكات، " كورد بهوونو ئاماژه نوس���راوان���ی ئهم���نو میی ئێران ویهڵق���و ه.")كوردستان( لێناوهاویان كه ن خاكهن عهب���دو م���هایب���هت: ئاوێن���ه، تهی ژمارهیدا كه لهمی لهوتارێك شێركاوهیخن���ه لهموه، رهت���هوكراوهوێن���هدا ب ئاحمدرهب "أ.د. مسۆری عه پرۆفی كتێبهیسپۆڕیگرێت، كه پس���ی"ه دههجت قبی بج���ه عروبیهكانوه���یو لهرهبی زمانی عهریایه، ئهو خهڵكی س���و مێ���ژوی كۆن���هو، ك���هات���وهدا ه "لهكتێبهك���ه دهڵێ���تبییهورههكی عهتدا وشهیڕه لهبنه)كورد( خرا،دور( كه بهمانای)كرد( ئهسڵهكهیی بۆ)و( ت���ی كورد پی دێ���تو)ك���را دهر)كوردس���تان( .، بهكورد بوه زیادكردوهوب���هو فڕیره خاكی عهڕهت���دا ی���ش لهبنه نیه".ردهوه بهسهر كو رێككهوتنی "گۆڕانڵ هیچی لهگهژی اتی سدات"یهك ئهنجام نا ڕاویهڵسوحیم" هد تۆفیق ره "محهمههرگیز هكات كهوه ده بهن ئاماژه گۆڕاوان���هفا تاكڕههوش���یروان مس���ته نڵێت "ئێمهو ده، ئهداوهاری ن���ه بڕیڵ هیچی لهگهژیراتینی ست رێككهوتادهین".یهك ئهنجام ن "محهمهد تۆفیقه، سلێمانی: ئاوێنایبهتم" لهچاوپێكهوتنێكی ت رهحیه رێككهوتنییگهیاند كوێنهدا را بهئاان دوو حزب���یی لهنێ���وژیراتی س���ت، رێككهوتنی ناكرێ���تتدا ی���هك ونداوڵهتاێ���وان دهی لهنژیراتی س���ت شهڕیاگرتنی، ئهو وتی "ر دهكرێتی بهرێككهوتنیخ���ۆ پێویس���ت ناو، ش���هڕی ناوخۆی نهبوژیراتی س���ت زوترانێك بو پێویست بو خۆی تاورایه". رابگیێ���وان بهگفتوگ���ۆی نبارهت س���ههوش���یروانو ن���ی گۆڕانیهكانڕازی نا "لێكتێگهیش���تنهفا، وت���ی مس���تیهو ناوخۆیهكی، كێشهیست بوه درور دهبێت".سه چاره خهریكه گشتییهی سیاسیهكی رۆژنامهیهریدهکاتای ئاوێنه د کۆمپانی)453( ژماره2014/11/18 مە سێشەمw w w . a w e n e . c o m نهوتی شهڕو ئاشتیلی كلیهرێمهغداو ه به لەپەراوێزی نامەکەیمەراندا کا مە4 12 م ریک9 سهرمایهو بزاوتیی دهرهكی قهرزیستمی لهسیندا كوردستا18 17 20 كهس1000 نه سابنهرێم دههه لهوهكانیی رودا قوربانی هاتوچۆ دینار1000 ش دەکات نرخیوێنە دابەڤ پەیک ئاای ب کۆمپانی3201274 تهلهفۆن:ی شۆڕشی کوڕانر ئامادهیهرامبه ب-ۆڕشڕهکی شنی گهیشان: سلێ ناونهزار ه346 کۆیله لهعێراقداهن ه4500 تیراژ:ی كوردستان نهوت ئهمهریکا:پرسانی بهردا گیراوهستی بهسهروه دهرزانیه بنهماڵهی بایهن له بو")رووداو( نیوا بیڕشی رۆژئاهر بهشۆهرامبی بره سلبیه رۆڵی هوهیئه" رزانیور باکهی مهسر وتاره رهمزی كارتاڵ:رنگ بوت به"پهكهكه" زۆر گباره سهرهب:سۆرێكی عه پرۆفیننی كوردستان كورد میوای داعش تارماینییش وازهسلێما لنی کۆبانی لهمندااهێنێت ن2 3 6 3 13 هی کوردستانن دۆسی ئاڵۆزتری نهوتAFP

Upload: awene-newspaper

Post on 06-Apr-2016

284 views

Category:

Documents


34 download

DESCRIPTION

 

TRANSCRIPT

Page 1: ژماره 453

به رپرس���انی ئه مه ری���كا ئام���اژه به وه ده كه ن كه كه رتی وزه و نه وتی هه رێمی كوردستان له الیه ن بنه ماڵه ی بارزانیه وه ده س���تی به س���ه ردا گیراوه و ئاش���تی هه ورامی���ش به وه كاله تی ئه و بنه ماڵه یه

له پۆسته كه یدا ماوه ته وه .ئاوێنه ، تایبه ت: به پێی به ڵگه نامه یه كی ویكیلیكس، كه ئاوێنه ده قه كه ی كردوه به كوردیی ، به رهه م ساڵح له كابینه كه ی هه ورامی ئاش���تی هه وڵی���داوه خۆیدا له پۆسته كه ی البدات، به اڵم ناچاركراوه بۆ ئ���ه وه ی بیهێڵێت���ه وه ، به هۆی ئه و په یوه ندییه گه رمه ی هه ورامی هه یه تی

له گه ڵ نێچیرڤان بارزانی. به رپرسه ئه مه ریكیه كان له ساڵی 2010، له باره ی ناكۆكیی نێوان هه ولێرو به غدا نه وت، كۆبونه وه یه كیان له سه ر كه رتی له گه ڵ لیژنه ی نه وت و گازی په رله مانی عێراق ك���ردوه ، ئاماژه یان به وه كردوه ك���ه "ناوهێنان���ی ئاش���تی هه ورام���ی له بری به رهه م س���اڵح، وه ك نوێنه ری حكومه تی هه رێم بۆ چاره س���ه ركردنی ده شێت نه وتیه كان، گرێبه سته پرسی ره نگدانه وه ی ئه وه بێت كه ده سه اڵتی به رهه م س���اڵح به س���ه ر كه رتی نه وتی

هه رێمدا سنورداره ".

ئای����دار خه لیل ئه ندامی ده س����ته ی به وه ئاماژه "ته ڤ����ده م" رێڤه به ری ده كات ك����ه په كه ك����ه و پارتی دو هێ����زی س����ه ره كیی كوردس����تانن و ئایدیۆلۆژی����ی و له ملمالنێیه ك����ی سیاسییدان، ئه و وتی "ئه وه ی رۆڵی هه ره س����لبیی به رامبه ر به شۆڕشی

رۆژئاوا بینی "رووداو" بو".

تایب����ه ت به ئاوێنه : ئای����دار خه لیل تایب����ه ت له چاوپێكه وتنێك����ی به ئاوێنه دا رایگه یاند كه له باش����ور ده زگای راگه یاندن زۆرن، مامه ڵه یان كوردستان به رۆژئاوای س����ه باره ت جیاوازه به پێی گرێدراوییان به الیه نه سیاس����یه كانه وه ، ئ����ه و وتی "به اڵم باش����وردا راگه یاندنه كانی له نێ����و

ئ����ه وه ی رۆڵێك����ی هه ره س����لبیی به رامبه ر به شۆڕش����ی رۆژئاوا بینی

رووداو بو".به خۆیانم����ان "ئێم����ه وتیش����ی لێگرت����ون ره خنه ش����مان وت����وه و ك����ه رووداو راگه یاندنێك����ی ئازاد و س����ه ربه خۆ نی����ه ، ئ����ه وه ی ئه وان شێواندنی چه واشه كاریی و ده یكه ن

راستیه كانه ، شێوه ی روماڵكردنیان س����ه باره ت به رۆژئاوای كوردستان، نه ك هه ر مایه ی نیگه رانیی ئێمه ی الیه ن����ی سیاس����یه ، به ڵك����و بوه ته هۆی دڵڕه نجانی دایك و كه سوكاری

شه هیدانیش".

ره مزی كارتال هاوسه رۆكی كۆنگره ی گه ل ئاماژه به وه ده كات كه داخۆیانی مه سرور بارزانی له په رله مانی ئه وروپا سه باره ت به "په كه كه " زۆر گرنگ بو، ه���ه م وه كو راوێ���ژكاری ئه نجومه نی باش���وری نه ته وه ی���ی ئاسایش���ی كوردس���تان، هه م وه ك به رپرسێكی دیموكرات���ی پارت���ی پایه ب���ه رزی

كوردستانیش.كارتاڵ ره م���زی تایبه ت: ئاوێن���ه ، له چاوپێكه وتنێكی تایبه ت به ئاوێنه دا ئاكپارتی حكومه ت���ی كه رایگه یاند جه بهه ی تێكبچێت داعشیش ئه گه ر نوسره به هێز ده كاته وه و دژی كورد ده یهێنێته وه مه یدان، جه غتی له وه ش كرده وه كه توركیا تا ئێستا بڕیاری

چاره س���ه ر كورد كێش���ه ی نه داوه بكات.

كارتاڵ وتی "سه ركردایه تی باشورو مێژوییان ئه ركێكی مه س���عود كاك له سه ر شانه و ده بێت زۆر به وریاییه وه

مامه ڵه له گه ڵ دۆخه كه دا بكه ن".

له نوێتری���ن ع���ه ره ب پرۆفیس���ۆرێكی كتێبیدا به ناوی "االكراد والنبي" سه رجه م ئه و نوسراوو به ڵگه مێژوییانه ره تده كاته وه كه پێش���تر له باره ی كوردو كوردستانه وه نوس���راون و ئاماژه به وه ده كات، " كورد هه ڵق���واڵوی الی ئێران���ن و میوان���ی ئه م خاكه ن كه ناویان لێناوه )كوردستان(". عه ب���دواڵ م���ه ال تایب���ه ت: ئاوێن���ه ، شێركاوه یی له وتارێكدا كه له م ژماره یه ی ئاوێن���ه دا باڵوكراوه ت���ه وه ، ره خن���ه له م كتێبه ی پرۆفیسۆری عه ره ب "أ.د. محمد

بهجت قبیس���ی"ه ده گرێت، كه پسپۆڕی عروبیه كان و له هج���ه عه ره بی���ی و زمانی مێ���ژوی كۆن���ه و خه ڵكی س���وریایه ، ئه و ك���ه هات���وه ، "له كتێبه ك���ه دا ده ڵێ���ت )كورد( له بنه ڕه تدا وشه یه كی عه ره بییه و ئه سڵه كه ی )كرد( كه به مانای )دورخرا، ده رك���را( دێ���ت و كورد پیت���ی )و(ی بۆ زیادكردوه و بوه به كورد،. )كوردس���تان(ی���ش له بنه ڕه ت���دا خاكی عه ره ب���ه و فڕی

به سه ر كورده وه نیه ".

"گۆڕان رێككه وتنی سرتاتیژیی له گه ڵ هیچ

الیه ك ئه نجام نادات""محه مه د تۆفیق ره حیم" هه ڵسوڕاوی گۆڕان ئاماژه به وه ده كات كه هه رگیز نه وش����یروان مس����ته فا تاكڕه وان����ه بڕیاری ن����ه داوه ، ئه و ده ڵێت "ئێمه هیچ له گه ڵ رێككه وتنی ستراتیژیی

الیه ك ئه نجام ناده ین".تۆفیق "محه مه د ئاوێنه ، سلێمانی : تایبه ت له چاوپێكه وتنێكی ره حیم" به ئاوێنه دا رایگه یاند كه رێككه وتنی س����تراتیژیی له نێ����وان دوو حزب����ی ی����ه ك واڵتدا ناكرێ����ت، رێككه وتنی ده وڵه تاندا له نێ����وان س����تراتیژیی ده كرێت، ئه و وتی "راگرتنی شه ڕی به رێككه وتنی پێویس����تی ناوخ����ۆ س����تراتیژیی نه بو، ش����ه ڕی ناوخۆ خۆی تاوانێك بو پێویست بو زوتر

رابگیرایه ".س����ه باره ت به گفتوگ����ۆی نێ����وان ناڕازییه كان����ی گۆڕان و نه وش����یروان مس����ته فا، وت����ی "لێكتێگه یش����تن دروست بوه ، كێشه یه كی ناوخۆییه و

خه ریكه چاره سه ر ده بێت".

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )453( سێشەممە 2014/11/18

w w w . a w e n e . c o m

نه وت كلیلی شه ڕو ئاشتیی

به غداو هه رێمه

لەپەراوێزی نامەکەی

مەال کامەراندا

412

ریکالم

9

بزاوتی سه رمایه و قه رزی ده ره كیی

له سیستمی كوردستاندا

18 17

20

سااڵنه 1000 كه س له هه رێم ده بنه

قوربانیی روداوه كانی هاتوچۆ

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار ته له فۆن: 3201274 ناونیشان: سلێامنی گه ڕه کی شۆڕش- به رامبه ر ئاماده یی شۆڕشی کوڕان

346 هه زار کۆیله

له عێراقدا هه ن

تیراژ: 4500

به رپرسانی ئه مه ریکا: نه وتی كوردستان له الیه ن بنه ماڵه ی بارزانیه وه ده ستی به سه ردا گیراوه

"ئه وه ی رۆڵی هه ره سلبیی به رامبه ر به شۆڕشی رۆژئاوا بینی )رووداو( بو"

ره مزی كارتاڵ: وتاره که ی مه سرور بارزانی سه باره ت به "په كه كه " زۆر گرنگ بو

پرۆفیسۆرێكی عه ره ب: كورد میوانی كوردستانن

تارمایی داعش له سلێمانییش واز

له مندااڵنی کۆبانی ناهێنێت

2

3

6

3 13

AFPنه وت ئاڵۆزترین دۆسیه ی کوردستان

Page 2: ژماره 453

تایبه‌ت(453( سێشه ممه 22014/11/18

:‌داعش‌خه‌ریكه‌‌له‌كۆبانی‌‌ده‌كه‌وێت "تا‌دو‌سبه‌ی‌‌موچه‌ی‌‌مامۆستایان‌

ده‌درێت"په روه رده ی گش����تیی به ڕێوه به ری سلێمانی رایده گه یه نێت، ئومێد زۆره تا دو سبه ی )پێنجشه ممه ( موچه ی مامۆس����تایانیش ئه یلولی مانگ����ی

بدرێت.نه جمه دین س����لێمانی: ئاوێن����ه ، گش����تیی به ڕێوه ب����ه ری عه ل����ی پ����ه روه رده ی س����لێمانی به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئومێد هه یه تا دو سبه ی مانگی موچ����ه ی )پێنجش����ه ممه (

ئه یلولی مامۆستایانیش بدرێت".له ب����اره ی ئ����ه و گۆڕان����ه ش ك����ه به س����ه ر ریزبه ندیی لیستی موچه ی وه زاره ته كان����دا هات����وه و موچ����ه ی زۆرین����ه ی دوای مامۆس����تایان دابه شده كرێت، دیكه وه زاره ته كانی "موچه ی ده ڵێت، عه لی نه جمه دین وه زاره تی پ����ه روه رده زۆره ، پاره ی ده وه زاره ت ده درێت به قه د موچه ی

وه زاره تی په روه رده نیه ". مانگانه حكومه تی هه رێم پێویستی به دابینكردن����ی 850 ملی����ار دیناره بۆئ����ه وه ی موچ����ه ی فه رمانبه ران و موچه خۆرانی هه رێمی كوردس����تان بدات، ل����ه و رێژه یه ش نزیكه ی 150 ملیار دیناری بۆ موچه ی مامۆستایان

ته رخانده كرێت. به هۆی ئه مس����اڵه وه له سه ره تای بڕینی بودجه ی هه رێمی كوردستان له الی����ه ن به غداوه ، هه رێم توش����ی قه یرانێكی گه وره یی دارایی بوه ته وه ، له ئێستادا حكومه تی به وهۆیه شه وه هه رێم موچه ی سێ مانگی به شێكی مانگ����ی دو له فه رمانب����ه ران و زۆر سه رجه م موچه خۆران قه رزداره .

تایم���ز ئه نجل���ۆس ل���ۆس رۆژنام���ه ی ل���ه زاری فه رمانده کانی ك���ورد له كۆبانی هاوكێش���ه ی جه نگ كه باڵویكردوه ته وه به جۆرێك بوه ته وه ، پێچه وانه له شاره كه له ئێستادا له بری كۆبانی ، داعش خه ریكه

بكه وێت. تایم���ز: ل���ۆس ئه نجل���ۆس ئاوێن���ه ، رۆژنامه كه ئاماژه ی ب���ه وه ش كردوه كه دوای چه ن���د هه فته ی���ه ك له چڕبونه وه ی ئه مری���كاو ئاس���مانیه كانی هێرش���ه هاوپه یمانان و گه یشتنی هێزی پێشمه رگه بۆ كۆبانی ، له ئێستادا شه ڕه كه به ته واوی

له به رژه وه ندی هێزه كوردییه كانه .چه ند فه رمانده یه كی یه په گه ، باس���یان له وه كردوه كه دوای هێرشه ئاسمانیه كان توانیویان���ه چه ندی���ن به رزای���ی و گردی

ستراتیژی له ده ستی داعش ده ربهێنن. به پێی وته ی سه رچاوه كانی رۆژنامه كه ، له ئێس���تادا ته نی���ا 250 چه كداری داعش له كۆبانی ماونه ته وه و به تایبه تی له ناوچه ی ره فیق له س���وچێكی باشوری خۆرهه اڵتی ش���اره كه چڕبونه ته وه ، "كه ئه وانیش له

چوار پێنج رۆژی داهاتودا ته واو ده بن".به پێ���ی راپۆرت���ی رۆژنامه كه ، داعش له نزیك���ه ی دو مانگ���ی گه مارۆی س���ه ر كۆبان���ی -دا، س���ه دان چه ك���داری خۆی شكس���تهێنانی بۆی���ه له ده س���تداوه . له كۆبانی ، ده بێته زه برێكی ستراتیژی بۆ

ئه وان.

25 ت����ەن لەدەرمانی قاچاخ لەش����اری تارانی پایتەختی ئێران دەستی بەسەردا بەپۆلیسی خاوەنەکانیش����ی دەگیرێت و ئێرانی ڕادەگەیەنن کە ئەو دەرمانانەیان

لەهەرێمی کوردستانەوە هاوردە کردوە.هەفتەی ئێران: ئاژانس����ه کانی ئاوێنه ، ڕاب����ردو، بەڕێوەبەری پۆلیس����ی تاران، س����ەرهەنگ محەمەدی����ان، بەمیدیاکانی

ئێران����ی ڕاگەیاندوە کە ئ����ەو دەرمانانە بڕەکەی 25 تەنەو پێکدێت لەمەوادەکانی

وزەبەخش و بۆدرەی لەش.بەپێی لێدوانی ناوبراو ئەو قاچاخچیانە

دانیان بەوەدا ناوە کە ئەو دەرمانانەیان لەهەرێمی کوردستانەوە بەچەند بەش و قۆناغێ����ک بردوەتە ن����او تارانەوە، کە دەرمان����ەکان بران����دی ئۆرجیناڵ نین و

ساختەو زیانبەخشن.بەپێی هەواڵی میدیاکانی ئێران، سێ کەس له سه ر ئه و پرسه دەستگیرکراون، بەبێ ئەوەی شوناسیان ئاشکرا بکه ن.

ئا: هه ڵۆ مه رگه یی

ره مزی كارتال هاوسه رۆكی كۆنگره ی گه ل، له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "داخۆیانی

مه سرور بارزانی له په رله مانی ئه وروپا سه باره ت به "په كه كه " زۆر گرنگ بو، هه م

وه كو ڕاوێژكاری ئه نجومه نی ئاسایشی نه ته وه یی باشوری كوردستان، هاوكاتیش

كه مه سرور بارزانی به رپرسێكی پایه به رزی پارتی دیموكراتی كوردستانیشه ".

چاره سه ریی و پڕۆسه ی ئاینده ی ئاوێنه : ئاش���تیی له باكوری كوردس���تاندا به ره و چ

ئاڕاسته یه ك ده چێت؟ ڕه م���زی كارتاڵ: پرۆس���ه ی ئاش���تیی له الیه ن حكومه تی ئاكپارتی وه س���تێنراوه ، به اڵم بۆ ئێمه پرۆسه ی ئاشتیی ستراتیژیی و گرنگ���ه ، هه روه ك ئ���ه و قۆناغ���ه له الیه ن ته ئكیدی ده س���تپێكراو ئۆجه النه وه به ڕێز ئێمه ش هه ر چاره س���ه ر به ڕێگه ی دیالۆگه ، پێش���ڤه چونێكی راده ی���ه ك تا پرس���ه كه باش���ی به خۆیه وه بینیبو دیداره كان له گه ڵ به ڕێز ئۆجه الن له ئاس���تێكی ب���ه رزدا بون، ت���ا ڕاده ی���ه ك ڕێككه وتن له س���ه ر الیه نی س���ێیه م وه ك چاودێرو بێالیه ن له ڕۆژه ڤدا بوو ئاماده كاریی كۆمس���یۆنه جیاوازه كان و پێش���ڤه چونی موزاكه ره پێشكه ش���كردنی به خۆوه بینیبو، به اڵم ئاكپارتی پرۆس���ه ی ئاش���تیی وه ك سودبینین له كات بو له دوای هێرش���ی چه ته كانی داعش بۆ سه ر كۆبانی ئاكپارت���ی چاوه ڕێی كه وتن���ی كۆبانی بو، وه ك ئاشكراشه ڕوداوه كان به دڵی ئاكپارتی

نه بون، كۆبانی نه كه وت.ئاوێنه : واتا پرۆسه ی ئاشتیی گه یشتۆته

بنبه ست؟ره م���زی كارت���اڵ: له ئێس���تادا دی���دارو گفتوگۆكانی ئاكپارتی له گه ڵ به ڕێز ئۆجه الندا نه ماوه ، به اڵم ئێم���ه ش و به ڕێز ئۆجه النیش ته ئكیدم���ان له س���ه ر به رده وامیی دیالۆگ و دیداره كان���ه ، داعش و كۆبانی ڕاس���ته وخۆ كاریگه رییان له س���ه ر قۆناغی چاره سه ریی هه یه ، حكومه تی ئاكپارتی له الیه ك هاوكاریی داعش ده كات، وه ك هاوپه یمان و دۆس���تی خ���ۆی ده یبینێت، له الیه كی ت���ره وه وه ك دوژمن س���ه یری په یه ده ، یه په گه و په كه كه ده كات، بێگومان له حاڵه تێكی وه هادا هیچ ش���تێك له قۆناغی ئاشتیی له گه ڵ ئاكپارتی ئه نجامی نابێت، ئه گه ر ئاكپارتی ده یه وێت قۆناغی ئاشتیی به رده وامبێت ده بێت له گه ڵ په كه كه ئه و قۆناغه به ڕێوه ببات، به دیالۆگ و

دانوستان له گه ڵ به ڕێز ئۆجه الن ده توانێت ئاش���تیی بكات، ئه گه ر ئه و هێرش ده كاته سه ر په كه كه و ده ڵێت من نامه وێت په یه ده و یه په گه ببنه دراوسێم، ئه وه مانای ئه وه یه ك���ه له قۆناغی چاره سه ریش���دا دروس���ت و ڕاس���تگۆ نیه ، ئه گ���ه ر كۆبان���ی بكه وتایه نه ك قۆناغی ئاش���تیی به ڵكو هه مو شتێك تێكده چو، كه جه كه ش چه ندینجار رایگه یاند كۆبانی بۆ ئێمه هێڵی سوره ، له به رئه وه ش ت���ا ئێس���تا له كۆبان���ی ش���ه ڕ به رده وامه و كورد له وێ س���ه ركه وتن، پالنی ئاكپارتیش نازانێت ئاكپارتی ئێس���تاش شكستیهێنا، چ���ی بكات، ئ���ه و خۆی بۆ چاره س���ه ریی ئاماده نه كردب���و، پالن���ی ئ���ه وه ی داناب���و كۆبانی تێكبچێت و قۆناغی ئاشتیی باكوری ئێس���تا به اڵم بخنكێنێت، كوردس���تانیش كۆبانی سه ركه وتوه و حكومه تی ئاكپارتیش ناتوانێت بڵێت ئیدی قۆناغی چاره س���ه ریی كۆتاییهات���وه چونكه ده بێته كێش���ه یه كی گ���ه وره بۆ خۆی، بۆیه ده ڵێ���ت قۆناغه كه ئه گه ر ئاكپارتی به رده وام���ه . حكومه ت���ی داعش���یش تێكبچێت جه بهه ت ئه لنوس���ره به هێز ده كات���ه وه ، دژی كورد ده یهێنێته وه مه ی���دان، توركیا تا ئێس���تا بڕیاری نه داوه

كێشه ی كورد چاره سه ر بكات. ئاوێن���ه : زۆر ب���اس ل���ه وه ده كرێ كه پێویس���ته "په كه ك���ه " له لیس���تی تی���رۆر بهێنرێته ده ر، هیچ پێشكه وتنێك له ئه وروپا

له و بواره دا هه یه ؟ره مزی كارتاڵ: ئه و دۆخه ی له ڕۆژهه اڵتی ناوه ڕاس���ت و عێراق و س���وریا هاتۆته پێش ده رفه تێكی مه زنی ب���ۆ گه لی كورد له هه ر چوار پارچه ره خساندوه ، ئه وه ی له پێڤاژۆی شنگال ده س���تیپێكردو ئێستاش له كۆبانی گه یش���تۆته ئاس���تێكی بڵند له سه ر ئاستی جیهانیی���ش هاوپش���تیی بۆ گه ل���ی كورد دروس���تكرد، به رخۆدانی شنگال و كۆبانی و چاالكیه كانی ئه وروپاو واڵتانی تر پێڤاژۆیه كی پۆزه تیڤ���ی بۆ گه ل���ی كورد دروس���تكرد، ئه م���ه ش یه كێتیی گه لی كوردی به هێزكرد، پرسی كورد پێشكه وتنی گه وره ی به خۆیه وه بینیوه ، ئێستا له ڕۆژهه اڵتی ناویندا ته ڤگه ری ئازادیی گه لی كورد بڵن���د بوه ، به قۆناغی ش���ه نگال و به رخۆدانی كۆبانی تێكۆش���انی گه لی كورد له هه مو كوردستان گه یشتوه ته ئاستێكی نوێ، له سه ر ئه و ئه ساسه ش ئه و گوش���ارو كۆته ی له ده وری په كه كه له الیه ن ده وڵه تان���ی نێونه ته وه یی درابو، به تایبه تی ڕێككه وتنه كانی���ان له گه ڵ ده وڵه تی توركیا به ته واوی تێكچون، پێش���وتر له به رخاتری

توركیا گوشاریان بۆ سه ر په كه كه ده هێنا، به اڵم ئێستا گه لی كورد، په كه كه و ئۆجه الن له هه مو جیهاندا پێشكه وتوه ، به پێچه وانه ی ئه وه ش���ه وه توركیا له ناوخ���ۆو له ده ره وه دا له حاڵه تێك���ی خراپدایه ، ئیدی گه لی كوردو ته ڤگه ری ئازادیی قبوڵ ناكه ن بارودۆخ به م

شێوه یه بمێنێت.ئاوێن���ه : چۆن ده ڕواننه ڕۆڵی باش���وری كوردستان و سه رۆكایه تی هه رێم، سه باره ت

به ڕۆژئاوای كوردستان؟خه بات���ی ه���ه وڵ و كارت���اڵ: ره م���زی سه رۆكایه تیی هه رێمی باشورو كاك مه سعود بارزان���ی گرن���گ و پۆزه تیڤ ب���ون، له وه دا ه���ه ردو الیه نی به نێوه ندگیرییكردنی ك���ه "ته ڤده م و ئه نه كه سه " گه یشتنه ڕێككه وتن و ئه نجامێكی دڵخۆشكه ر، ناردنی پێشمه رگه ب���ۆ كۆبانی و پش���تیوانیی كاك مه س���عود پۆزه تی���ڤ و كوردس���تانیش له ڕۆژئ���اوای جێگه ی ستایش���ه ، ئه م���ڕۆ نزیكیه كی زۆر باش له نێ���وان الیه نه كان���دا هه یه له الیه ك كارو خه باتی سه رۆكایه تیی هه رێم و گۆڕانی هه ڵوێستی پارتی دیموكراتی كوردستانیش س���ه باره ت به ڕۆژئاوای كوردستان جێگه ی ئومێدن كه ب���ۆ به هێزتربونی پێگه ی گه لی جیهانیش ناوه ڕاس���ت و له ڕۆژهه اڵتی كورد یه كێتیه كی نه ته وه یی له هه ر كات زه رورترو له بارتره . من هیوادرام كاك مه سعود هه وڵ بۆ به س���تنی "كۆنگ���ره ی نه ته وه یی " چڕتر بكاته وه له وه ش���دا هه م به ڕێ���ز ئۆجه الن و بێگوم���ان كه جه كه و پارته سیاس���یه كانی تری���ش ه���اوكارو یارمه تی���ده ر ده بن و وا نازانم هیچ به ربه س���تێك له به رده م به ستنی كۆنگره ی نه ته وه یی مابێت. س���ه ركردایه تی باشورو كاك مه س���عود ئه ركێكی مێژوییان له س���ه ر ش���انه و ده بێ���ت زۆر به وریاییه وه

مامه ڵه له گه ڵ دۆخه كه دا بكه ن.ئاوێن���ه : پێگ���ه ی ك���ورد له ڕۆژهه اڵتی

ناوه ڕاستدا چۆن ده بینن؟ره م���زی كارتاڵ: ئه مس���اڵ بۆ كورد زۆر گرنگه و ساڵی زێڕینه له ڕۆژهه اڵتی ناڤیندا، بونیان نێونه ته وه یی هه رێمیی و ده وڵه تانی هه یه ، به اڵم كورد ده بێت هێزی س���ێهه مین بێت و پێگه ی به هێزی خۆی دروس���ت بكات كه هاوب���ه ش، س���تراتیژیه كی له ڕێ���گای ئه ویش بێگومان له كۆنگره یه كی نه ته وه ییدا پێكده هێنرێت. له ئێستاش���دا ئ���ه و كورده نه ماوه كه نه توان���ێ به رامبه ر دوژمنه كه ی ڕابوه ستێت، به ڵكو كورد هه م به سیاسه ت، هه م به پاراس���تن و به رگریی بونه ته هێزێكی س���ه ره كیی، واته گۆڕانكاری���ی له توركیاو

ئێ���ران و عێراق و س���وریا له ده س���تی گه لی كورددای���ه ، ده رفه تی���ش هه یه ك���ه ئێمه نێوده وڵه تیه كان هێزه پێشبكه وین، باشتر له نیه تیاندا دیاره كه ده یانه وێ كورد وه كو ئه كته رێك و هێزێكی س���ه ره كیی و به ئیراده قبوڵ بكه ن، بۆیه ئه مه شۆڕشێكی نه ته وه ییه ب���ۆ گه لی ك���ورد، بۆی���ه دیزاینكردنه وه ی ڕۆژهه اڵتی ناوه ڕاس���ت بێ ئی���راده ی گه لی كورد مه حاڵه ، پێگه ی كوردیش له كۆنگره ی

نه ته وه یی به دیار ده كه وێت.په یوه ندیه كان���ی له ئێس���تادا ئاوێن���ه :

په كه كه و پارتی له چ ئاستێكدان؟ره م���زی كارت���اڵ: پش���ڤه چونێكی باش له په یوه ندیه كاندا هه یه ، له نێوان س���ه رجه م الیه نه جیاوازه كانی س���ه رجه می به شه كانی كوردس���تان. س���ه باره ت به په یوه ندیه كانی پارت���ی دیموكرات و په كه ك���ه ش گۆڕانێكی باش ڕویداوه ، له ڕۆژانی ڕابردودا داخۆیانی مه س���رور بارزان���ی له په رله مان���ی ئه وروپا س���ه باره ت به "په كه كه " زۆر گرنگ بو، هه م ئاسایش���ی ئه نجومه نی ڕاوێ���ژكاری وه كو نه ته وه یی باش���وری كوردستان، هاوكاتیش كه مه سرور بارزانی به رپرسێكی پایه به رزی وته كانی كوردستانیشه ، دیموكراتی پارتی وه ك په یامێك بۆ به هێزیی پێگه و سیاسه تی ب���ۆ یه كێتیی ئه وروپ���او ئه مه ریكاو كورد واڵتان���ی هه رێمیش گرن���گ و پۆزه تیڤه ، بۆ یه كێتیی نه ته وه یی ك���وردان هه ر گرنگیی ده بێت، هه ڵوێس���تێكی ئه رێنیی به نرخ بو ك���ه كاریگه ریی له س���ه ر ئاس���تی ناوخۆی كوردس���تانیش بۆ س���ه ر په یوه ندیی پارته ئه ساس���یه كانی وه ك پارت���ی و په كه كه ش به نزیكبونه وه و وته كانی خزم���ه ت ده بێت، ده كات گه له كه م���ان یه كهه ڵوێس���تیی ئ���ه وه ش سیاس���ه تێكی ڕاس���ته ، چونكه ئه و قۆناغه ی ئێس���تای ڕۆژهه اڵتی ناوین و كوردس���تان به ڕێوه ده چێت، تابلۆیه كی وای نیشاندا كه ئه و هاوس���ه نگیه ی دژی كورد له په یمان���ی لۆزاندا دروس���تبو گۆڕانكاریی به سه ردا هات، پێگه ی باشوری كوردستان لۆزان تێكچون���ی یه كه مین���ی هه ن���گاوی بو، ئێس���تا ڕۆژئ���اوای كوردس���تان بوه ته هه ن���گاوی دوهه می���ن، هه ر ئ���ه و واڵتانه ی په یماننامه ی لۆزانیان دروس���تكرد ئێس���تا ڕۆژئاوای كوردس���تان وه ك دیفاكتۆ قبوڵ ده ك���ه ن، جگه له وه كێش���ه ی كورد ئیدی كێش���ه یه كی هه رێمیی نیه به ڵك���و بوه ته چاره سه ریش���ی نێونه ته وه یی و پرس���ێكی ه���ه ر نێونه ته وه یی���ه ، مه س���ه له ی داعش

به هه مانشێوه مه سه له یه كی نێونه ته وه ییه .

ره مزی كارتاڵ : توركیا بڕیاری نه داوه كێشه ی كورد چاره سه ر بكاتدیزاینكردنه‌وه‌ی‌ڕۆژهه‌اڵتی‌ناوه‌ڕاست‌بێ‌ئیراده‌ی‌گه‌لی‌كورد‌مه‌حاڵه‌

‌‌25تەن‌دەرمانی‌قاچاخ‌لەکوردستانەوە‌دەبرێتە‌تاران

�� له س���اڵی 1946 له وان له باكوری كوردستان له دایكبوه

�� ساڵی 1991 دوای قه ده غه كردنی پارته كه ی له یال زاناو بڕیاری ده س���تگیركردنی له گه ڵ زوبێر

ئایدار ده چنه ئه وروپا�� كۆلێژی پزیش���كیی زانكۆی ئه س���ته نبوڵی

ته واوكردوه �� ئه ندامی په رله مانی كورد بوه له تاراوگه

����� ئه ندامی س���ه ركردایه تی )كۆم���ا جڤاكێن كوردستان(ه

- ئێستا هاوسه رۆكی كۆنگره ی گه ل-ه .

ره مزی كارتاڵ

هه مو کورد چاوه ڕوانی سه رکه وتنه له کۆبانی

Page 3: ژماره 453

‌‌‌ئا:‌ئاوێنه‌

"ئایدار‌خه‌لیل"‌ئه‌ندامی‌‌ده‌سته‌ی‌‌دامه‌زرێنه‌ری‌‌‌PYDو‌ئه‌ندامی‌‌ده‌سته‌ی‌‌

رێبه‌رایه‌تی‌‌ته‌ڤگه‌ری‌‌جڤاكێ‌‌دیموكراتیك‌"ته‌ڤده‌م"‌و‌ئه‌ندامی‌‌لیژنه‌ی‌‌ئاماده‌كاری‌‌كۆنگره‌ی‌‌نه‌ته‌وه‌یی‌،‌له‌م‌گفتوگۆیه‌ی‌‌

ئاوێنه‌دا‌ده‌ڵێت‌"له‌ره‌وشی‌‌ئێستای‌‌سوریادا،‌داعش‌مه‌ترسیدارتره‌‌له‌رژێمی‌‌ئه‌سه‌د".

ئاوێنه‌:‌ئایا‌چونی‌‌پێش���مه‌رگه‌‌توانیویه‌تی‌‌كاریگه‌ریی‌‌له‌سه‌ر‌هاوس���ه‌نگیی‌‌هێز‌هه‌بێت‌

له‌جه‌نگی‌‌كۆبانیدا؟ئای���دار‌خه‌لیل:‌به‌ر‌له‌هه‌ر‌ش���تێك‌هاتنی‌‌پێش���مه‌رگه‌‌به‌ناوی‌‌هه‌رێمه‌وه‌‌بۆ‌ئێمه‌‌جێی‌‌كه‌یفخۆش���یی‌و‌ش���انازییه‌‌كه‌‌كورد‌پش���تی‌‌یه‌كده‌گرن‌و‌وره‌ی‌‌هه‌موشمان‌به‌رزده‌كاته‌وه‌،‌له‌ش���ه‌ڕێكی‌‌س���ه‌ختی‌‌وه‌ك‌كۆبانیدا‌هاتنی‌‌پێشمه‌رگه‌‌له‌ڕوی‌‌چه‌ك‌و‌تۆبخانه‌وه‌‌كاریگه‌ریی‌‌

خۆی‌‌ده‌بێت‌له‌سه‌ر‌هاوكێشه‌ی‌‌جه‌نگ.ئاوێن���ه‌:‌ده‌كرێت‌ئه‌مه‌‌س���ه‌ره‌تایه‌ك‌بێت‌بۆ‌پێكهێنانی‌‌هێزێكی‌‌هاوبه‌شی‌‌كوردی‌‌هه‌ر‌

چوار‌پارچه‌كه‌؟ئایدار‌خه‌لیل:‌ئێم���ه‌‌له‌كاتی‌‌ئاماده‌كاریی‌‌كۆنگ���ره‌ی‌‌نه‌ته‌وه‌یی���دا‌ك���ه‌‌خ���ۆم‌ئه‌ندام‌ب���وم،‌ره‌شنوس���ێكمان‌ب���ۆ‌ئه‌م‌مه‌به‌س���ته‌‌هه‌بو،‌پێش���نیاری‌‌پاراس���تنی‌‌هاوبه‌ش���مان‌كرد،‌ره‌شنوس���ه‌كه‌مان‌پێشكه‌ش���ی‌‌لیژنه‌ی‌‌ئاماده‌كاریی‌‌كرد،‌ب���ه‌اڵم‌به‌داخه‌وه‌‌كۆنگره‌‌چ���ێ‌‌نه‌ب���و،‌ئێم���ه‌‌پێش���نیاری‌‌ئاواكردنی‌‌كردبو،‌ بااڵی‌‌كوردستانییمان‌ كۆمیسیۆنێكی‌‌كه‌‌هێ���زی‌‌چه‌ك���داری‌‌هه‌ر‌چ���وار‌پارچه‌ی‌‌كوردس���تان‌له‌هه‌ماهه‌نگییدابن‌له‌ڕێگه‌ی‌‌ئه‌و‌كۆمیسیۆنه‌وه‌،‌له‌به‌ر‌ئه‌وه‌‌ئه‌م‌كاره‌ی‌‌ئێستا‌بنه‌ماو‌هه‌نگاوێكه‌‌روه‌و‌ئه‌و‌ئاڕاس���ته‌یه‌و‌بۆ‌

كوردیش‌پێویسته‌.ئاوێن���ه‌:‌بۆچ���ی‌‌كۆنگ���ره‌ی‌‌نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌

نه‌به‌سترا؟ئای���دار‌خه‌لی���ل:‌له‌وكات���ه‌دا‌روداوه‌كانی‌‌ده‌وروبه‌رو‌ره‌وش���ی‌‌نێوده‌وڵه‌تیی‌‌و‌ره‌وش���ی‌‌هه‌رێمی‌‌و‌كوردس���تانی‌‌وه‌ك‌ئێس���تا‌نه‌بون،‌ئ���ه‌وكات‌ته‌گ���ه‌ره‌‌له‌به‌رده‌م‌به‌س���تنیدا‌زۆر‌

بون.ئاوێنه‌:‌ئایا‌ئێس���تا‌زه‌مین���ه‌‌ئاماده‌یه‌‌بۆ‌

به‌ستنی‌؟ئای���دار‌خه‌لیل:‌هه‌نوكه‌‌زه‌مینه‌‌زۆر‌له‌بارو‌

ئاماده‌یه‌.ئاوێنه‌:‌ئه‌ی‌‌بۆچی‌‌نابه‌سترێت؟

ئای���دار‌خه‌لی���ل:‌ئێمه‌ی‌‌ك���وردی‌‌رۆژئاوا‌داخوازییم���ان‌ك���ردوه‌و‌ك���وردی‌‌باك���وری‌‌كوردس���تانیش‌داخوازییان‌ك���ردوه‌،‌بۆ‌ئه‌و‌مه‌به‌س���ته‌ش‌له‌گ���ه‌ڵ‌‌الیه‌نه‌كان���ی‌‌باش���ور‌

له‌گفتوگۆدای���ن،‌ئێمه‌‌ده‌خوازی���ن‌هه‌ر‌چوار‌پارچه‌‌پێكه‌وه‌‌بگه‌ینه‌‌قه‌ناعه‌ت.

ئاوێنه‌:‌ئای���ا‌ناكۆكیی‌‌یه‌كێتی���ی‌‌و‌پارتی‌‌هۆكاری‌‌نه‌به‌ستنی‌‌كۆنگره‌ی‌‌نه‌ته‌وه‌یی‌‌نه‌بوه‌‌

تا‌ئێستا؟ئای���دار‌خه‌لی���ل:‌بێگومان‌ه���ه‌ردو‌هێزی‌‌سه‌ره‌كین‌له‌كوردس���تاندا،‌ئه‌گه‌ر‌ناكۆكییان‌هه‌بێ���ت‌كاریگه‌ریی‌‌ده‌بێت.‌ل���ه‌و‌باوه‌ڕه‌دام‌مژاره‌كه‌‌به‌ته‌نها‌ئه‌مه‌‌نییه‌،‌به‌ڵكو‌له‌وكاته‌دا‌ئاماده‌كاریی‌‌پێویس���تی‌‌بۆ‌نه‌كرا،‌جیاوازیی‌‌روانینی���ش‌هه‌ب���و‌له‌نێوان‌باش���ورو‌باكورو‌رۆژئاوا،‌بۆ‌نمونه‌‌ئێم���ه‌‌ئه‌وكات‌وتمان‌ئه‌و‌مه‌ترس���ییه‌ی‌‌له‌س���ه‌ر‌رۆژئاوا‌هه‌یه‌،‌هه‌مان‌مه‌ترسی‌‌له‌سه‌ر‌باشورو‌باكورو‌رۆژهه‌اڵتیش‌هه‌یه‌،‌چاره‌نوس���ی‌‌ئێمه‌ی‌‌ك���ورد‌به‌یه‌كه‌وه‌‌گرێ���دراوه‌،‌ئه‌م‌روانینه‌‌كاتێ���ك‌قبوڵكرا‌كه‌‌داعش‌هێرشی‌‌كرده‌‌سه‌ر‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌و‌كۆبانی‌،‌ئێس���تا‌هه‌مو‌الیه‌ك‌ئه‌و‌راس���ته‌یه‌‌

قبوڵ‌‌ده‌كه‌ن.ئاوێن���ه‌:‌ئای���ا‌ئێس���تا‌له‌نێ���وان‌پارتی‌‌و‌

په‌كه‌كه‌دا‌ملمالنێ‌‌نییه‌؟ئایدار‌خه‌لی���ل:‌ملمالنێیه‌كی‌‌ئایدۆلۆژیی‌‌و‌

سیاسیی‌‌هه‌یه‌و‌شتێكی‌‌ئاشكرایه‌.ئاوێنه‌:‌هاتنی‌‌په‌كه‌كه‌‌بۆ‌ش���ه‌نگال،‌ئه‌م‌

ملمالنێیه‌ی‌‌توندتر‌نه‌كردوه‌ته‌وه‌؟رێدار‌خه‌لیل:‌به‌پێچه‌وانه‌وه‌،‌هاتنی‌‌ئه‌وان‌بوه‌‌ه���ۆی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌نزیكه‌وه‌‌هاوكاریی‌‌یه‌كتر‌بك���ه‌ن،‌پێش‌ئه‌وه‌‌تێكه‌ڵیی���ان‌گه‌رم‌نه‌بو،‌به‌اڵم‌دوای‌‌ئه‌وه‌‌هاتنی‌‌گه‌ریال‌بۆ‌ش���ه‌نگال‌و‌كه‌رك���وك‌و‌مه‌خم���ورو‌گوێ���ر‌و‌جه‌ل���ه‌والش‌له‌باش���وریش‌گه‌رم‌و‌گوڕییه‌ك‌هاته‌‌ئاراوه‌‌بۆ‌

ئه‌و‌تێكه‌ڵییه‌.

ئاوێنه‌:‌بۆچی‌‌په‌یوه‌ندیتان‌له‌گه‌ڵ‌‌یه‌كێتیی‌‌باشتره‌‌تا‌پارتی‌؟

ئایدار‌خه‌لیل:‌پارتی‌‌و‌یه‌كێتیی‌‌هه‌ریه‌كه‌و‌روانینی‌‌جیاوازیان‌هه‌یه‌،‌گه‌رمیی‌‌په‌یوه‌ندیمان‌له‌گه‌ڵ‌‌یه‌كێتیی‌‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌بۆ‌سیاس���ه‌ت‌و‌بۆچون‌و‌س���تراتیجی‌‌ئه‌وان،‌ئه‌مه‌‌ش���تێكی‌‌نۆرماڵه‌،‌په‌یوه‌ندی���ی‌‌ئێمه‌‌له‌گه‌ڵ‌‌یه‌كێتیی‌‌و‌پارتی‌‌و‌گۆڕان‌وه‌ك‌یه‌ك‌نین،‌چونكه‌‌ئه‌مانه‌‌

یه‌ك‌حزب‌نین‌و‌جیاوازن.ئاوێنه‌:‌ئای���ا‌له‌كۆبونه‌وه‌كانی‌‌ئه‌مدواییه‌ی‌‌دهۆكدا‌بارزان���ی‌‌وه‌ك‌حه‌كه‌م‌مامه‌ڵه‌ی‌‌كرد‌

یان‌وه‌ك‌الیه‌ن؟

ئایدار‌خه‌لیل:‌به‌ڕاس���تیی‌‌ئه‌و‌ته‌ده‌خولی‌‌نه‌كرد،‌ته‌نها‌به‌ر‌له‌ده‌ستپێكردنی‌‌گفتوگۆكان‌گوت���ی‌‌به‌هیوای���ن‌ئێ���وه‌‌یه‌كبگ���رن،‌ئێوه‌‌له‌س���ه‌ر‌چی‌‌رێكبكه‌ون‌ئێمه‌‌پش���تیوانییتان‌لێده‌كه‌ی���ن،‌نه‌ی���وت‌با‌ئاواو‌وه‌ه���ا‌بێت،‌تا‌نه‌دی‌،‌ ئه‌وم���ان‌ ك���را‌ رێككه‌وتننامه‌ك���ه‌ش‌نوێن���ه‌ری‌‌ئ���ه‌و‌له‌گفتوگۆكان���دا‌ب���و،‌به‌اڵم‌ته‌ده‌خول���ی‌‌نه‌ده‌ك���رد،‌ته‌نه���ا‌وه‌ختێك‌كه‌‌ئێمه‌‌مش���تومڕمان‌ده‌كردو‌پرسگرێكی‌‌مه‌زن‌ده‌هاته‌‌پێش،‌ده‌یخواس���ت‌یه‌كت���ر‌ببینین،‌وه‌ختێكیش‌ك���ه‌‌ئێمه‌‌رێككه‌وتی���ن‌و‌چوینه‌‌الی‌‌كاك‌مه‌سعود،‌وتمان‌رێككه‌وتوین،‌وتی‌‌ماده‌م‌ئێوه‌‌رێككه‌وت���ون‌ته‌واو.‌واته‌‌نه‌یوت‌

ئه‌مه‌‌قبوڵ‌‌ده‌كه‌م‌و‌ئه‌وه‌‌قبوڵناكه‌م.ئاوێن���ه‌:‌ئای���ا‌پارتی‌‌له‌ڕوی‌‌سیاس���یی‌‌و‌راگه‌یاندنه‌وه‌‌فش���اری‌‌له‌سه‌ر‌په‌یه‌ده‌‌نه‌بو‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌گه‌ڵ‌‌ئه‌نه‌كه‌سه‌‌بگه‌نه‌‌رێككه‌وتن؟

ئای���دار‌خه‌لیل:‌په‌ی���ه‌ده‌‌له‌ژێر‌فش���اردا‌نه‌گه‌یشته‌‌رێككه‌وتن،‌ئێمه‌‌باوه‌ڕمان‌به‌شتێك‌نه‌بێت‌هه‌مو‌دنیا‌هێرشمان‌بكات‌ده‌ڵێین‌نا.ئاوێن���ه‌:‌راگه‌یاندنی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردس���تان‌به‌گش���تیی‌‌و‌میدیاكان���ی‌‌نزی���ك‌له‌پارت���ی‌‌روداوه‌كانی‌‌ له‌گ���ه‌ڵ‌‌ مامه‌ڵه‌یان‌ به‌تایبه‌ت���ی‌‌

رۆژئاوا‌چۆن‌بوه‌؟ئایدار‌خه‌لیل:‌له‌باشور‌ده‌زگای‌‌راگه‌یاندن‌

زۆرن،‌مامه‌ڵه‌ی���ان‌س���ه‌باره‌ت‌به‌رۆژئ���اوای‌‌كوردستان‌جیاوازه‌‌به‌پێی‌‌گرێدراویان‌به‌الیه‌نه‌‌سیاس���یه‌كانه‌وه‌،‌به‌اڵم‌له‌نێو‌راگه‌یاندنه‌كانی‌‌باش���وردا‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌رۆڵێك���ی‌‌هه‌ره‌‌س���لبیی‌‌به‌رامب���ه‌ر‌به‌شۆڕش���ی‌‌رۆژئاوا‌بین���ی‌‌روداو‌بو،‌ئێم���ه‌‌به‌خۆیانمان‌وتوه‌‌و‌ره‌خنه‌ش���مان‌لێگرتون‌كه‌‌راگه‌یاندنی‌‌ئازاد‌و‌سه‌ربه‌خۆ‌نین،‌ئه‌وه‌ی‌‌ده‌یكه‌ن‌چه‌واش���ه‌كاریی‌‌و‌ش���ێواندنی‌‌راستیه‌كانه‌،‌شێوه‌ی‌‌روماڵكردنیان‌سه‌باره‌ت‌به‌رۆژئاوای‌‌كوردس���تان،‌نه‌ك‌ه���ه‌ر‌مایه‌ی‌‌نیگه‌رانی���ی‌‌ئێمه‌ی‌‌الیه‌نی‌‌سیاس���یه‌،‌به‌ڵكو‌بوه‌ته‌‌هۆی‌‌دڵڕه‌نجاندنی‌‌دایك‌و‌كه‌س���وكاری‌‌شه‌هیدانیش،‌ئه‌وان‌فش���ارمان‌لێده‌كه‌ن‌كه‌‌

چۆن‌رێگه‌‌ده‌ده‌ن‌په‌یامنێری‌‌رووداو‌له‌رۆژئاوا‌هه‌بێ���ت؟‌من‌له‌به‌ر‌خاتری‌‌كه‌س���وكاری‌‌ئه‌و‌شه‌هیدانه‌‌بڕیارمداوه‌‌هیچ‌لێدوانێك‌بۆ‌رووداو‌

نه‌ده‌م،‌تا‌سیاسه‌تی‌‌خۆیان‌ده‌گۆڕن.ئاوێن���ه‌:‌ئایا‌پارت���ی‌‌ده‌س���ت‌وه‌رناداته‌‌

كاروباری‌‌رۆژئاوای‌‌كوردستانه‌وه‌؟ئایدار‌خه‌لیل:‌پارتی‌‌ته‌ده‌خولی‌‌راسته‌وخۆ‌به‌ناوی‌‌پارتیه‌وه‌‌ن���اكات،‌به‌اڵم‌هه‌ر‌الیه‌نه‌و‌حزبی‌‌گرێ���دراوی‌‌خۆی‌هه‌ی���ه‌،‌هه‌ر‌حزبه‌و‌ده‌یه‌وێت‌هاوش���ێوه‌ی‌‌سیاسه‌ت‌و‌ستراتیجی‌‌خۆی‌‌له‌هه‌مو‌شوێنێك‌هه‌بێت،‌ملمالنێیه‌كی‌‌به‌وجۆره‌‌هه‌یه‌،‌پێش���تر‌پارتی‌‌له‌مه‌سه‌له‌ی‌‌

داخستنی‌‌ده‌روازه‌ی‌‌س���یمێڵكاو‌هه‌ڵكه‌ندنی‌‌ره‌خنه‌ش���مان‌ هه‌ب���و،‌ رۆڵ���ی‌‌ خه‌نده‌ق���دا‌لێگرتن،‌به‌اڵم‌له‌دوای‌‌روداوه‌كانی‌‌ش���ه‌نگال‌نزیكایه‌تییه‌ك‌چێ‌بوه‌،‌سه‌لما‌كه‌‌رێبه‌رایه‌تی‌‌خۆبه‌ڕێوه‌بردن���ی‌‌دیموكراس���یی‌‌ده‌توانێ���ت‌

پشتگیرییه‌ك‌بێت‌بۆ‌باشور.ئاوێن���ه‌:‌حزبه‌كان���ی‌‌نزی���ك‌له‌پارتی‌‌داوا‌ده‌كه‌ن‌هێزی‌‌چه‌كداری���ان‌له‌رۆژئاوا‌هه‌بێت،‌

ئێوه‌‌له‌گه‌ڵ‌‌ئه‌وه‌ن؟ئای���دار‌خه‌لی���ل:‌ئه‌وان���ه‌ی‌‌داوای‌‌ئ���ه‌و‌مه‌سه‌له‌یه‌‌ده‌كه‌ن‌ئه‌نجومه‌نی‌‌نیشتمانییه‌،‌تا‌ئێس���تا‌به‌ناوی‌‌فاڵنه‌‌پارتی‌‌و‌فیساره‌‌پارتی‌‌داخوازیی‌‌وامان‌لێنه‌كراوه‌،‌له‌رێككه‌وتننامه‌ی‌‌دهۆك‌ئه‌نجومه‌نی‌‌نیش���تیمانیی‌‌داوایانكرد،‌وتیان‌ئێمه‌ش‌ده‌مانه‌وێ���ت‌هێزمان‌هه‌بێت،‌وه‌اڵممان‌ئه‌وه‌بو‌كه‌‌ئێم���ه‌‌ناتوانین‌به‌ناوی‌‌ته‌ڤده‌مه‌وه‌‌بڵێین‌به‌ڵێ‌‌یان‌نا،‌ئێمه‌‌رێبه‌ریی‌‌خۆبه‌ڕێوه‌بردن‌نین،‌ئێمه‌‌ته‌ڤگه‌رێكی‌‌سیاسی‌‌جڤاكیی���ن،‌بچ���ن‌له‌گه‌ڵ‌‌رێبه‌ری���ی‌‌رۆژئاواو‌یه‌په‌گه‌‌بئاخڤن.‌ئێمه‌‌وه‌ك‌ته‌ڤده‌م‌پێمانباشه‌‌ك���ه‌‌رۆژئاوا‌بپارێزن،‌ب���ه‌اڵم‌چۆن‌بیپارێزن،‌ئێم���ه‌‌نازانین،‌بڕۆن‌له‌گ���ه‌ڵ‌‌یه‌په‌گه‌‌بدوێن،‌پێكنه‌هێناوه‌،‌ لیژنه‌م���ان‌ وامانوت���وه‌و‌ ئێوه‌‌به‌اڵم‌ئه‌وان‌سێ‌‌كه‌سیان‌ناردوه‌‌بۆ‌كۆبانی‌،‌كه‌‌ن���ه‌‌لیژنه‌ن‌و‌نه‌‌له‌گه‌ڵ‌‌الیه‌نی‌‌سیاس���یی‌‌دانیش���تون،‌چونی‌‌ئه‌م‌سێ‌‌كه‌سه‌‌هه‌ڵه‌‌بو،‌ئه‌مه‌‌به‌مان���ای‌‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌رێككه‌وتنی‌‌دهۆك‌

قبوڵ‌‌ناكه‌ن.ئاوێن���ه‌:‌رێككه‌وتننامه‌ی‌‌دهۆك‌چانس���ی‌‌

جێبه‌جێكردنی‌‌هه‌یه‌؟ئای���دار‌خه‌لی���ل:‌چانس���ی‌‌هه‌ی���ه‌‌ئه‌گه‌ر‌بیانه‌وێ���ت،‌به‌تایبه‌ت���ی‌‌ئه‌لپارت���ی‌‌ناچارن‌ی���ان‌رێككه‌وتننامه‌كه‌‌جێبه‌ج���ێ‌‌بكه‌ن‌یان‌

هه‌ڵه‌كانی‌‌رابردویان‌دوباره‌‌بكه‌نه‌وه‌،‌هه‌ڵه‌ی‌‌رابردو‌دوباره‌‌بكه‌نه‌وه‌‌شكست‌ده‌هێنن،‌ئه‌مه‌‌

له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌‌ئه‌وان‌نییه‌.ئاوێنه‌:‌ئێ���وه‌‌په‌یوه‌ندییتان‌له‌گه‌ڵ‌‌رژێمی‌‌

ئه‌سه‌د‌هه‌یه‌؟ئایدار‌خه‌لیل:‌رژێمی‌‌ئه‌س���ه‌د‌ئێس���تا‌بۆ‌ئێمه‌‌كێش���ه‌ی‌س���ه‌ره‌كی‌‌نییه‌،‌له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‌له‌هه‌رێم���ی‌‌ئێمه‌دا‌نه‌ماوه‌،‌ته‌نها‌له‌قامش���لو‌له‌گه‌ڕه‌كێك���دا‌هه‌ن.‌ئه‌گه‌ر‌رژێمی‌‌ئه‌س���ه‌د‌س���به‌ی‌‌دان‌به‌بونی‌‌كورددا‌بنێ���ت،‌كورد‌و‌خۆبه‌ڕێوه‌بردن���ی‌‌دیموكراس���یی‌‌قبوڵ‌‌بكات‌ئێمه‌‌ئام���اده‌ی‌گفتوگۆین.‌ب���ۆ‌ئێمه‌‌گرنگ‌چاره‌سه‌ركردنی‌‌پرس���ی‌‌كورده‌‌نه‌ك‌گۆڕینی‌‌ده‌سه‌اڵتدارێتیی‌،‌بێگومان‌ئه‌سه‌د‌دیكتاتۆره‌و‌داعشیش‌تیرۆریسته‌،‌یه‌ك‌له‌یه‌ك‌خراپترن،‌به‌اڵم‌له‌ره‌وش���ی‌‌ئێستای‌‌س���وریادا،‌داعش‌

مه‌ترسیدارتره‌‌له‌رژێمی‌‌ئه‌سه‌د.ئاوێن���ه‌:‌له‌گه‌ڵ‌‌ئه‌مه‌ری���كا‌په‌یوه‌ندییتان‌هه‌ماهه‌نگی���ی‌و‌ ئاس���تی‌‌ گه‌یش���توه‌ته‌‌

هاوكاریكردن؟ئای���دار‌خه‌لیل:‌ئه‌مڕۆ‌ك���ه‌‌ئه‌مه‌ریكا‌دێت‌له‌نزیكی‌‌كۆبانی‌‌هێرش���ده‌كاته‌‌س���ه‌ر‌داعش‌بۆچ���ی‌‌بڵێم‌نا؟‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌ئه‌مه‌ریكا‌ئێس���تا‌ده‌یكات‌كارێكی‌‌باشه‌.‌ئێمه‌و‌ئه‌مه‌ریكیه‌كان‌یه‌كتریش���مان‌بینیوه‌،‌له‌فه‌ره‌نسا‌گفتوگۆمان‌كردوه‌،‌له‌ش���وێنی‌‌تریش‌گفتوگۆمان‌هه‌بوه‌،‌ئ���ه‌م‌گفتوگۆیانه‌ش‌ب���ه‌رده‌وام‌ده‌بن،‌ئێمه‌‌به‌چاویلكه‌ی‌‌ره‌ش‌و‌س���پی‌‌سه‌یری‌‌الیه‌نه‌كان‌ناكه‌ین،‌ئێمه‌‌ئه‌مڕۆ‌تێده‌كۆشین‌بۆ‌رزگاریی‌‌گه‌لی‌‌خۆمان،‌چی‌‌و‌كێ‌‌له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌‌گه‌لی‌‌ئێمه‌‌بێ���ت،‌ئاماده‌ین‌دۆس���تایه‌تیی‌‌بكه‌ین،‌ئه‌مه‌ری���كاش‌هێزێكی‌‌جیهانی���ی‌‌و‌كاریگه‌ره‌‌و‌

پێمانباشه‌‌دۆستایه‌تیی‌‌بكه‌ین.

‌‌‌ئا:‌ئاسۆ‌سه‌راوی‌

"محه‌مه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم"‌هه‌ڵسوڕاوی‌‌دیاری‌‌گۆڕان‌له‌م‌گفتوگۆیه‌ی‌‌ئاوێنه‌دا‌ده‌ڵێت‌

"شه‌ڕی‌‌ناوخۆ‌خۆی‌‌تاوانێك‌بو‌پێویست‌بو‌زوتر‌رابگیرایه‌،‌پێویستی‌‌به‌رێككه‌وتنی‌‌

ستراتیژیی‌‌نه‌بو".

ئاوێن���ه‌:‌به‌مدواییه‌‌چه‌ند‌دانیش���تنێكتان‌له‌گ���ه‌ڵ‌‌یه‌كێتی���ی‌‌هه‌ب���و،‌ئه‌نجام���ی‌‌ئه‌و‌

دانیشتنانه‌‌چی‌‌بون؟محه‌م���ه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم:‌دانیش���تنێك‌بو‌بۆ‌بیروڕا‌گۆڕینه‌وه‌،‌س���ه‌باره‌ت‌به‌م‌دۆخه‌ی‌‌هه‌رێم‌و‌به‌غدا‌و‌ناوچه‌كه‌،‌ئه‌وه‌‌ته‌نها‌له‌گه‌ڵ‌یه‌كێتیی‌‌نابێت،‌ئێمه‌‌له‌گه‌ڵ‌هه‌مو‌الیه‌نه‌كان‌دانیش���تن‌ده‌كه‌ی���ن‌ب���ۆ‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌بگه‌ینه‌‌سیاسه‌تێكی‌‌هاوبه‌ش‌باش‌بۆ‌به‌ڕێوه‌بردنی‌‌

كاره‌كانی‌‌ئه‌م‌هه‌رێمه‌.ئاوێن���ه‌:‌ب���ه‌اڵم‌چاوه‌ڕوانده‌ك���را‌ب���اس‌بكه‌ن‌ س���لێمانی‌ پارێزگای‌‌ له‌پۆس���ته‌كانی‌‌كه‌‌تا‌ئێس���تاش‌كێش���ه‌یه‌كه‌‌له‌نێوان‌ئێوه‌‌و‌یه‌كێتییدا‌و‌به‌چاره‌سه‌رنه‌كراوی‌‌ماوه‌ته‌وه‌؟

محه‌مه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم:‌من‌قسه‌‌له‌باره‌ی‌‌ناكه‌م،‌ پارێزگای‌‌س���لێمانیه‌وه‌‌ پۆسته‌كانی‌‌چونكه‌‌لیژنه‌یه‌ك‌له‌ناو‌گۆڕان‌هه‌یه‌‌گفتوگۆ‌

له‌وباره‌یه‌وه‌‌ده‌كات.ئاوێنه‌:‌به‌هیچ‌ش���ێوه‌یه‌ك‌باسی‌‌پۆستی‌‌

پارێزگاری‌‌سلێمانیتان‌نه‌كرد؟محه‌مه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم:‌نه‌خێر‌باس‌نه‌كرا،‌خ���ۆی‌‌كۆبونه‌وه‌كه‌‌له‌ماڵ���ی‌‌مام‌جه‌الل‌بو،‌دوای‌‌كۆبونه‌وه‌ك���ه‌‌بۆ‌م���اوه‌ی‌‌‌10خوله‌ك‌

سه‌ردانی‌‌مام‌جه‌اللیشمان‌كرد.ئاوێن���ه‌:‌باش���ه‌‌ئێ���وه‌‌ئام���اده‌ن‌له‌ژێر‌فشاری‌‌یه‌كێتییدا‌"هه‌ڤاڵ‌ئه‌بوبه‌كر"‌بگۆڕن‌

به‌كه‌س���ێكی‌‌ت���ر‌بۆ‌پۆس���تی‌‌پارێ���زگاری‌‌سلێمانی‌،‌وه‌ك‌باس‌ده‌كرێت؟

محه‌م���ه‌د‌تۆفیق‌ره‌حی���م:‌وه‌ك‌وتم‌ئه‌وه‌‌وه‌فدێ���ك‌هه‌یه‌‌ئیش���ه‌كه‌ی‌‌ئه‌وه‌یه‌‌گفتوگۆ‌له‌وباره‌ی���ه‌وه‌‌ده‌كات،‌قس���ه‌‌له‌وباره‌ی���ه‌وه‌‌

ناكه‌م.ئاوێن���ه‌:‌ماوه‌یه‌ك���ه‌‌په‌یوه‌ندییتان‌له‌گه‌ڵ‌‌الیه‌نه‌‌ئیسالمیه‌كان‌خراپه‌،‌ئایا‌ئه‌مه‌‌ته‌نها‌په‌یوه‌ندیی‌‌به‌وه‌وه‌یه‌‌له‌مه‌سه‌له‌ی‌‌پارێزگاری‌‌س���لێمانیدا‌ئام���اده‌‌نه‌ب���ون‌له‌ئه‌نجومه‌نی‌‌پارێ���زگا‌ده‌نگب���ده‌ن‌به‌ئێوه‌و‌ئه‌و‌پرس���ه‌‌

یه‌كالییبكه‌نه‌وه‌؟نه‌خێ���ر‌ ره‌حی���م:‌ تۆفی���ق‌ محه‌م���ه‌د‌ئیس���المیه‌كان‌ الیه‌نه‌‌ له‌گه‌ڵ‌ په‌یوه‌ندییمان‌ئاس���اییه‌،‌له‌په‌رله‌مان‌و‌ئه‌‌و‌شوێنانه‌ی‌‌كار‌به‌یه‌ك���ه‌وه‌‌ده‌كه‌ین‌به‌رده‌وام‌بیروڕا‌ئاڵوگۆڕ‌ده‌كه‌ین،‌ل���ه‌و‌روه‌وه‌‌هیچ‌كێش���ه‌یه‌كه‌مان‌

نییه‌.ئاوێنه‌:‌ب���ه‌اڵم‌هه‌ندێ‌‌له‌ئه‌ندامانی‌‌جڤاتی‌‌نیش���تیمانیی‌‌گ���ۆڕان‌ره‌خن���ه‌ی‌‌توند‌له‌و‌هه‌ڵوێسته‌ی‌‌الیه‌نه‌‌ئیسالمیه‌كان‌ده‌گرن؟

ره‌خنه‌گرتن‌و‌ ره‌حی���م:‌ تۆفی���ق‌ محه‌مه‌د‌بیر‌وبۆچونی‌‌جیاواز‌ش���تێكی‌‌ئاساییه‌‌و‌ئێمه‌‌خۆم���ان‌به‌رگری���ی‌‌له‌بیروبۆچون���ی‌‌جیاواز‌

ده‌كه‌ین.ئاوێن���ه‌:‌له‌ماوه‌ی‌‌رابردودا‌چوار‌جار‌كاك‌نه‌وشیروان‌سه‌ردانی‌‌بارزانی‌‌كرد،‌ماوه‌یه‌كه‌‌ئه‌م‌سه‌ردان‌و‌كۆبونه‌وانه‌‌ئه‌نجامنادرێت،‌ئایا‌ئه‌مه‌‌ئاماژه‌یه‌‌بۆ‌ساردیی‌‌په‌یوه‌ندیی‌‌نێوان‌

ئه‌و‌دو‌سه‌ركرده‌یه‌؟محه‌م���ه‌د‌تۆفی���ق‌ره‌حی���م:‌كۆبون���ه‌وه‌‌له‌گه‌ڵ‌هه‌ر‌الیه‌نێك���دا‌به‌پێی‌‌بارودۆخه‌كه‌و‌پێویس���تیه‌كانه‌،‌كه‌ی‌‌پێویستیكرد‌سه‌ردان‌ده‌كرێت‌كه‌‌پێویس���تی‌‌نه‌ك���رد‌ناكرێت،‌بۆ‌

چوار‌جاره‌كه‌ش‌دیاره‌‌پێویس���تیكردوه‌‌بۆیه‌‌كراوه‌.

ئاوێنه‌:‌چه‌ند‌رۆژێك‌له‌مه‌وبه‌ر‌وا‌بڕیاربو‌كه‌‌بارزانی‌‌كاتێك‌چوه‌‌به‌ره‌كانی‌‌گه‌رمیان،‌سه‌ردانی‌‌سلێمانی‌‌بكات‌و‌له‌گه‌ڵ‌‌نه‌وشیروان‌

مسته‌فا‌كۆبێته‌وه‌،‌به‌اڵم‌نه‌هات،‌بۆچی‌؟محه‌مه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم:‌دیاره‌‌به‌رنامه‌كه‌ی‌‌

وه‌ها‌بوه‌‌سه‌ردانی‌‌سلێمانی‌‌نه‌كات.ئاوێنه‌:‌ئێوه‌‌پێشتر‌ره‌خنه‌تان‌له‌یه‌كێتیی‌‌ده‌گ���رت،‌ك���ه‌‌كۆبونه‌وه‌یان‌له‌گ���ه‌ڵ‌پارتی‌‌له‌ژوره‌‌داخراوه‌كاندایه‌،‌هه‌ستناكه‌یت‌ئێستا‌

خۆشتان‌هه‌مان‌شت‌دوباره‌‌ده‌كه‌نه‌وه‌؟محه‌م���ه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم:‌خ���ۆی‌‌هه‌ندێ‌‌كۆبونه‌وه‌‌هه‌یه‌‌پێویسته‌‌باسبكرێن‌و‌هه‌ندێ‌‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌‌تری���ش‌هه‌ن‌پێویس���ته‌‌باس‌

نه‌كرێن.ئاوێن���ه‌:‌وه‌ك���و‌چ���ی‌‌پێویس���ته‌‌باس‌

نه‌كرێت؟محه‌مه‌د‌تۆفی���ق‌ره‌حی���م:‌ناكرێت‌باس‌بكرێ���ت‌كه‌‌پالنم���ان‌چییه‌‌بۆ‌پاراس���تنی‌‌هه‌رێم،‌ناكرێ���ت‌باس‌بكرێت‌چۆن‌روبه‌روی‌‌داعش‌ده‌بینه‌وه‌،‌هه‌ندێ‌‌ش���تی‌‌سه‌ربازییش‌

هه‌ن‌ده‌بێت‌به‌نهێنیی‌‌بمێننه‌وه‌.ئاوێن���ه‌:‌په‌یوه‌ندییت���ان‌له‌گ���ه‌ڵ‌‌پارتی‌‌گه‌یشتوه‌ته‌‌ئه‌وه‌ی‌‌رێككه‌وتنێكی‌‌ستراتیجیی‌‌

بكه‌ن؟محه‌مه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم:‌ئێمه‌‌رێككه‌وتنی‌‌ستراتیژیی‌‌له‌گه‌ڵ‌هیچ‌الیه‌ك‌ئه‌نجام‌ناده‌ین،‌رێككه‌وت���ن‌كاتییه‌‌و‌به‌پێ���ی‌‌بارودۆخه‌كان‌له‌قۆناغێكدا‌ده‌كرێت،‌رێككه‌وتنی‌‌ستراتیژیی‌‌

له‌نێ���وان‌دو‌حزب���ی‌‌یه‌ك‌واڵت���دا‌ناكرێت،‌رێككه‌وتنی‌‌س���تراتیژیی‌‌له‌نێوان‌ده‌وڵه‌تاندا‌

ده‌كرێت.ئاوێنه‌:‌كه‌واته‌‌ئه‌وه‌ی‌‌یه‌كێتیی‌‌و‌پارتیش‌

رێككه‌وتنی‌‌ستراتیژیی‌‌نه‌بوه‌؟محه‌م���ه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم:‌م���ن‌نه‌مزانیوه‌‌

چییه‌!ئاوێنه‌:‌به‌اڵم‌وه‌ك‌یه‌كێتیی‌‌و‌پارتی‌‌ده‌ڵێن‌ب���ۆ‌ئه‌و‌قۆناغه‌‌كه‌‌دوای‌‌ش���ه‌ڕی‌‌ناوخۆ‌بو‌

باش‌بو؟محه‌مه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم:‌راگرتنی‌‌ش���ه‌ڕی‌‌ناوخۆ‌پێویس���تی‌‌به‌رێككه‌وتنی‌‌ستراتیژیی‌‌نه‌بو،‌ش���ه‌ڕی‌‌ناوخ���ۆ‌خ���ۆی‌‌تاوانێك‌بو‌پێویس���ت‌بو‌زوت���ر‌رابگیرایه‌،‌پێویس���تی‌‌

به‌رێككه‌وتنی‌‌ستراتیژیی‌‌نه‌بو.ئاوێنه‌:‌ش���ه‌ڕی‌‌ناوخۆ‌پش���كی‌‌ئێوه‌شی‌‌به‌رده‌كه‌وێ���ت‌چونكه‌‌ئه‌و‌كات���ه‌‌ئێوه‌‌له‌ناو‌

یه‌كێتییدا‌بون؟محه‌م���ه‌د‌تۆفی���ق‌ره‌حیم:‌ب���ه‌اڵم‌له‌ناو‌یه‌كێتیی‌‌و‌پارتیش���دا‌هه‌بو‌كه‌‌دژی‌‌ش���ه‌ڕی‌‌ناوخۆ‌بوه‌،‌من‌خۆم‌دژی‌‌شه‌ڕی‌‌ناوخۆ‌بوم،‌به‌ئاش���كرا‌و‌له‌راگه‌یاندنیش���دا‌ئه‌وه‌م‌وتبو،‌رێككه‌وتننامه‌كانیشدا‌هه‌بوم،‌من‌ له‌زۆربه‌ی‌‌رێككه‌وتنی‌‌ئه‌نقه‌ره‌‌و‌واشنتۆنیشم‌واژۆكردوه‌‌

كه‌‌كۆتایی‌‌به‌شه‌ڕی‌‌ناوخۆ‌هێنا.ئاوێن���ه‌:‌به‌ب���ڕوای‌‌ت���ۆ‌ئه‌گ���ه‌ری‌‌ئه‌وه‌‌له‌ئارادایه‌‌كه‌‌پارتی‌‌و‌یه‌كێتیی‌‌و‌گۆڕان‌بگه‌نه‌‌

رێككه‌وتن‌و‌هاوپه‌یمانییه‌كی‌‌سێ‌‌قۆڵیی‌؟محه‌مه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم:‌ئێس���تا‌هه‌مومان‌هه‌رێم،‌ حكومه‌ت���ی‌‌ له‌پێكهاتی‌‌ به‌ش���ێكین‌له‌سه‌ر‌به‌رنامه‌یه‌كی‌‌دیارییكراو‌رێككه‌وتوین‌

له‌پێكهێنانی‌‌ئه‌و‌حكومه‌ته‌دا.ئاوێن���ه‌:‌به‌ش���ێك‌له‌ن���او‌گۆڕان���دا‌هه‌ن‌ناڕازین‌س���ه‌باره‌ت‌به‌وه‌ی‌‌كه‌‌نه‌وش���یروان‌

مس���ته‌فا‌تاكڕه‌وانه‌‌بڕی���ار‌ده‌دات،‌به‌بڕوای‌‌تۆ‌رێكخه‌ری‌‌گش���تیی‌‌تاكه‌‌بڕیارده‌ره‌‌له‌ناو‌

بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕاندا؟محه‌م���ه‌د‌تۆفی���ق‌ره‌حی���م:‌به‌بۆچون���ی‌‌من‌نه‌خێ���ر‌تاكڕه‌وانه‌‌بڕیار‌ن���ادات،‌هه‌مو‌بڕی���اره‌كان‌جڤاتی‌‌نیش���تیمانیی‌‌ده‌یاندات،‌ته‌نانه‌ت‌له‌دانانی‌‌وه‌زیره‌كاندا‌به‌پێی‌‌سیڤی‌‌ب���و،‌لیژنه‌یه‌ك‌هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‌‌بۆ‌كردون‌و‌ئ���ه‌وان‌بڕیاریانداوه‌،‌هه‌رگیز‌تاكڕه‌وانه‌‌بڕیار‌

نادات.ئاوێنه‌:‌نه‌وش���یروان‌مس���ته‌فا‌بۆ‌پۆسته‌‌حكومیه‌كان‌هیچ‌كه‌س���ێكی‌‌به‌بڕیاری‌‌خۆی‌‌

دانه‌ناوه‌؟محه‌مه‌د‌تۆفی���ق‌ره‌حی���م:‌ئه‌وه‌ندی‌‌من‌ئاگادارم،‌كه‌‌ئاگاداریش���م،‌نه‌خێر‌لیژنه‌یه‌ك‌

ئه‌و‌كاره‌‌ده‌كات.ئاوێنه‌:‌به‌مدواییه‌‌چه‌ند‌دانیشتنێك‌له‌نێوان‌ناڕازییه‌كان‌و‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌ئه‌نجامدرا،‌

ئایا‌هه‌ردوال‌گه‌یشتونه‌ته‌‌رێككه‌وتن؟محه‌م���ه‌د‌تۆفیق‌ره‌حیم:‌لێكتێگه‌یش���تن‌دروس���ت‌بوه‌،‌خۆی‌‌كێش���ه‌یه‌كی‌‌ئه‌وتۆش‌نه‌بو،‌زیاتر‌به‌هه‌ڵه‌‌لێكگه‌یشتنێك‌بوه‌،‌وه‌ك‌وتم‌كێشه‌یه‌كی‌‌ناوخۆییه‌‌و‌خه‌ریكه‌‌چاره‌سه‌ر‌

ده‌بێت.گ���ۆڕان‌ فراكس���یۆنی‌‌ له‌ن���او‌ ئاوێن���ه‌:‌له‌په‌رله‌مانی‌‌كوردستان‌بۆچونی‌‌جیاواز‌هه‌ن‌له‌باره‌ی‌‌كش���انه‌وه‌تان‌له‌حكومه‌ت،‌هه‌ندێك‌ده‌ڵێن‌با‌گ���ۆڕان‌له‌حكومه‌ت‌بكش���ێته‌وه‌،‌

بۆچونی‌‌ئێوه‌‌چییه‌؟محه‌مه‌د‌تۆفیق‌ره‌حی���م:‌ئه‌وانه‌‌بۆچونی‌‌ئاس���اییه‌‌ ش���تێكی‌‌ هه‌ی���ه‌‌و‌ جیاوازی���ان‌بۆچونه‌كانیان‌ده‌رببڕن،‌به‌اڵم‌دواجار‌ده‌بێت‌هه‌م���و‌الیه‌ك‌ئیلتی���زام‌به‌بڕیاری‌‌گش���تیی‌‌

گۆڕانه‌وه‌‌بكه‌ن.‌

3(453(‌سێشه‌ممه‌‌‌2014/11/18هه‌نوکه

محه مه د تۆفیق ره حیم: هه رگیز نه وشیروان مسته فا تاكڕه وانه بڕیار ناداتئێمه‌‌رێككه‌وتنی‌‌ستراتیژیی‌‌له‌گه‌ڵ‌هیچ‌الیه‌ك‌ئه‌نجام‌ناده‌ین

ئایدار‌خه‌لیل:‌ئه‌وه‌ی‌‌رۆڵی‌‌هه‌ره‌‌سلبیی‌‌به‌رامبه‌ر‌به‌شۆڕشی‌‌رۆژئاوا‌بینی‌‌"رووداو"‌بوپه كه كه و پارتی دو هێزی سه ره كی كوردستانن و له ملمالنێیه كی ئایدۆلۆژیی و سیاسییدان

ئایدار‌خه‌لیل‌ئه‌ندامی‌ده‌سته‌ی‌رێبه‌رایه‌تی‌"ته‌ڤده‌م"

پارتی‌‌و‌یه‌كێتیی‌‌هه‌ریه‌كه‌و‌روانینی‌‌جیاوازیان‌هه‌یه‌،‌گه‌رمیی‌‌په‌یوه‌ندیمان‌

له‌گه‌ڵ‌‌یه‌كێتیی‌‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌بۆ‌سیاسه‌ت‌و‌بۆچون‌و‌ستراتیجی‌‌ئه‌وان

راگرتنی‌‌شه‌ڕی‌‌ناوخۆ‌پێویستی‌‌به‌رێككه‌وتنی‌‌

ستراتیژیی‌‌نه‌بو‌شه‌ڕی‌‌ناوخۆ‌خۆی‌‌تاوانێك‌بو‌پێویست‌بو‌زوتر‌رابگیرایه

له‌ره‌وشی‌‌ئێستای‌‌

سوریادا،‌داعش‌مه‌ترسیدارتره‌‌له‌رژێمی‌‌ئه‌سه‌د

رووداو‌راگه‌یاندنێکی‌ئازاد‌و‌

سه‌ربه‌خۆ‌نییه‌‌ئه‌وه‌ی‌‌ده‌یكه‌ن‌چه‌واشه‌كاریی‌‌و‌

شێواندنی‌‌راستیه‌كانه

Page 4: ژماره 453

هەنوکە(453( سێشه ممه 42014/11/18

نه‌وت‌كلیلی‌شه‌ڕو‌ئاشتیی‌به‌غداو‌هه‌رێمه‌به غدا به شه بودجه ی هه رێم ده كاته %5

ئا: محه مه د ره ئوف

هه رچه نده ئێستا هه نگاوه كان به ئاراسته ی چاره سه ری كێشه كانی

نێوان هه ولێرو به غدا ده رده كه ون، به اڵم چاوه ڕوان ناكرێت به ئاسانیی كێشه كان یه كالببنه وه ، له به رئه وه ی ته واوی الیه نه

عێراقیه كان كۆكن له سه ر ئه وه ی هیچ بودجه یه ك نه نێرریت بۆ هه رێم تا

ورده كاریی ته واوی داهاته كانی ره وانه ی به غدا ده كات.

هه نگاو بۆ رێككه وتن

هاتن���ی عادل عه بدولمه هدی بۆ هه رێمی كوردستان و كۆبونه وه ی له گه ڵ به رپرسانی لێكتێگه یش���تن و هه رێ���م حكومه ت���ی رێككه وتنی س���ه ره تایی ب���ۆ رێككه وتنی نێوان هه رێ���م و به غ���دای لێكه وته وه ، كه هه ردوال س���ه ره تاییه كه دا له رێككه وتن���ه رێككه وتن له سه ر ناردنی بڕی 500 ملیۆن دۆالری به غدا بۆ هه رێم وه ك پێشمه رجی گفتوگۆكان و له به رامبه ریش���دا هه رێم رازی ده بێ���ت رۆژانه بڕی 150 ه���ه زار به رمیل ن���ه وت له ڕێ���ی )س���ۆمۆ(وه ره وانه بكاو داهاته كه ی بدات���ه به غدا، ئه م رێككه وتنه ته نه���ا هه نگاوێكه بۆ زه مینه س���ازیی بۆ گفتوگۆكانی نێ���وان هه رێم و به غدا. عادل عه بدولمه هدی ده یه وێت به نه وتی كه ركوك و هه رێمه وه مانگانه نزیكه ی 10 ملیار دۆالر عێراق ده وڵه تی بگه ڕێنێته وه خه زین���ه ی ك���ه رۆژان���ه زیاتر له 600 ه���ه زار به رمیل كه ركوكه وه نه وتیه كان���ی له بی���ره نه وت له رێگ���ه ی بۆریه كانی هه رێم���ه وه ره وانه بك���ه ن. هه رچی هه رێمی كوردستانیش���ه ده یه وێت له م رێككه وتنه دا هه م گرژیه كان كردۆته كاریگه ریی���ان ك���ه بڕه وێنێته وه له روبه روبونه وه ی س���ه ر هه ماهه نگیی���ان داعش و هه م به ش���ه بودج���ه ی هه رێمیش بگه ڕێنێت���ه وه و له هه مانكاتیش���دا پێگه ی خۆی پته و بكات له ناردنه ده ره وه ی نه وت. به اڵم به پێی وت���ه ی په رله مانتارانی كورد له به غدا، الیه نه عێراقیه كان ئێستا ده ڵێن ئاساییه كورد نه وت بنێرێته ده ره وه به اڵم به غدا، بگه ڕێنێته وه داهاته ك���ه ی ده بێت چونكه ئه مه پرسێكی ده ستوریه و ده بێت ته واوی داهات���ی عێراق بگه ڕێته وه به غدا، له هه مانكاتدا به پێی زانیاریه كان حكومه تی هه رێ���م نیه تی نیه جارێكی دیكه پرس���ی نه وت راده ستی به غدا بكاته وه ، نێچیرڤان نهێنیی���دا له كۆبونه وه یه ك���ی بارزان���ی

رایگه یاندوه ئه گه ر كورد یه ك یه ك له برسا بم���رن ئاماده نیه نه وت راده س���تی به غدا بكات، وه زیری س���امانه سروشتیه كانیش داوایك���ردوه موماته ڵ���ه بك���ه ن له گ���ه ڵ به غدا، ت���ا چه ند مانگێكی ت���ر ئه توانین به داهاتی نه وت بودجه ی ته واوه تی هه رێم دابین بكه ی���ن، له به رئه وه روانینی به غداو رێكنه كه وتنه به ئاراس���ته ی هه ولێری���ش ن���ه ك رێككه وتن، ئه م هه ن���گاوه ی عادل عه بدولمه هدی���ش له الیه ك له ژێر فش���اری له الیه كی���ش ئه مه ریكیه كان���ه و جدی���ی عه بدولمه هدی كه خۆی به نزیك و دۆس���تی كورد ده زانێت، ده یه وێت دڵسۆزیی خۆی نیش���انبدات، گه رنا روانینی سیاسییانه ی هه ولێ���رو به غ���دا زۆر دورن له یه كت���ری، هه ربۆیه حكومه تی هه رێم پێشنیازیكردوه ، ب���ۆ ده ستپێش���خه ریی ده بێ���ت به غ���دا پێش���ینه یه ك بنێریت ئینجا ئاماده ن بچنه

به غداو گفتوگۆ بكه ن.به غدا به هۆی قه یرانی سیاسیی و دارایی و كورتهێنانی بودجه وه ، ناچاره له م دۆخه دا گفتوگۆ له گه ڵ هه رێمی كوردستان بكات و له به رامبه ریش���دا هه رێم به ه���ۆی قه یرانی دارایی و سیاس���یی له ناوچه كه دا پێیباشه له گه ڵ به غدا رێكبكه وێت، به اڵم پێناچێت هه رێم رازیبێت ته واوی نه وت و داهاته كه ی بخات���ه ژێر كۆنترۆڵ���ی به غ���داوه ، بۆیه ده كرێت به ش���ێوه یه كی كاتیی رێكبكه ون، ب���ه اڵم هه رگی���ز چاوه ڕوان���ی رێككه وتنی ته واوه تی ناكرێت له نێوان هه ولێرو به غدا.

موچه ی فه رمانبه ران و 500 ملیۆن

دۆالره كه هه رچه نده بڕیاری ناردنی ئه و 500 ملیۆن دۆالره هیچ په یوه ندیی به به ش���ه بودجه و موچ���ه ی فه رمانبه رانی هه رێم���ه وه نیه ، به ڵكو ته نها نیه تباش���یی و زه مینه سازییه بۆ گفتوگۆكان، به اڵم مه ترسیه كه له وه دایه ئه گ���ه ر هه رێم و به غ���داش رێكبكه ون بڕی 500 ملیۆن دۆالره كه ببێته نه ریت و به غدا مانگان���ه هه ر 500 ملی���ۆن دۆالر بنێرێت، ئ���ه م 500 ملیۆن دۆالره ك���ه ده كاته 600 ملیار دینار، به ش���ی 71%ی كۆی موچه ی فه رمانبه ران���ی هه رێم ده كات، كه مانگانه ئه و ملی���ۆن و 342 ه���ه زار موچه خۆره ی هه رێم پێویس���تی ب���ه )850 ملیار( دینار هه ی���ه ، وات���ا مانگانه هه رێم پێویس���تی ب���ه 250 ملیار دینار ده بێت، مانگانه ته نها ب���ۆ پڕكردنه وه ی موچ���ه ی فه رمانبه ران، ك���ه پێش���تر حكومه تی عێ���راق مانگانه

بڕی )یه ك ترلی���ۆن و 200 ملیار دینار(ی ده نارد، واتا به ش���ه بودج���ه ی هه رێم كه 2013 (14 ترلی���ۆن و 406 ملی���ارو 735 ملیۆن( دینار ب���وه كه ده كاته )%10.4( له ك���ۆی )138 ترلیۆن و 824 ملیارو 608 ملی���ۆن( دینار بودجه ی گش���تیی عێراق، وات���ا به ش���ه بودج���ه ی هه رێ���م له به غدا دابه ش���ی 12 مانگ ك���راوه و مانگانه بڕی ی���ه ك ترلیۆن و 200 ملیار دینار نێرراوه بۆ هه رێم، به اڵم بڕی ئه و 500 ملیۆن دۆالره ی ك���ه ده كاته 600 ملیار دین���ار كه بڕیاره ئ���ه و بودجه یه یه به غدا بینێرێت، نیوه ی كه پێش���تر به غدا ده ینارد، به وپێیه ش بۆ س���اڵه كه ده كاته )7 ترلیۆن و 200 ملیار( دینار، واتا ئه وكات پشكی هه رێم له به غدا ده كاته )5.2%(ی به شه بودجه ی هه رێم له بودجه ی گشتیی عێراق. بۆیه ئه گه ر ئه م سولفه یه س���ه ربگرێت، چاوه ڕوان ده كرێت به غدا پش���كی كورد بكاته مانگانه و هه ر

500 ملیۆن دۆالر بێت.ئه مه له كاتێكدایه ئێس���تا هه رێم رۆژانه 300 هه زار به رمیل نه وت ره وانه ده كات و بۆ هه ر به رمیلێك 65 دۆالری بۆ ده مێنێته وه ، مانگانه داهاته كه ی ده كاته )585 ملیۆن دۆالر( وات���ا ) 700 ملی���ار دینار( كه واته هه رێم له ئێس���تادا ناردنه ده ره وه ی نه وتی قازانجتره وه ك ل���ه و 500 ملیۆن دۆالره ی

به غدا.دۆالره ملی���ۆن 500 ئ���ه و ه���اوكات

له به رامبه ر 150 هه زار به رمیلی رۆژانه نیه كه بڕیاره هه رێم له رێی سۆمۆوه بینێرێت، چونكه 150 هه زار به رمیل نه وت كه عێراق 80 دۆالری بۆ هه ر به رمیلێك دیاریكردوه ، مانگانه ده كات���ه 360 ملیۆن دۆالر، واته ئه و س���ولفه یه ی كه به غدا بڕیاره بینێریت 140 ملی���ۆن دۆالری زیاتره له داهاتی ئه و

نه وته ی كه بڕیاره هه رێم بینێرێت.

نه وت له نێوان هه ولێرو به غداله س���ه ره تای س���اڵی نوێی 2014ه وه تا ئه م���ڕۆ به غدا به ش���ه بودج���ه ی هه رێمی كوردستانی بڕیوه كه مانگانه بڕی )یه ك ترلی���ۆن و 200 ملیار( دین���ار بوه ، به و 10 مانگه ی رابردو ده كاته )12 ترلیۆن( دینار وات���ه )10 ملی���ار دۆالر(، ئه ویش به هۆی ناردنه ده ره وه ی س���ه ربه خۆیانه ی نه وتی هه رێم���ه وه ، له كاتێك���دا حكومه تی هه رێم له سه ره تادا رۆژانه بڕی 120 هه زار به رمیل توركیاوه بۆریه كان���ی له رێگ���ه ی نه وتی ره وانه ك���ردوه كه مانگان���ه داهاته كه ی نزیك���ه ی )234 ملی���ۆن( دۆالر بوه ، كه ده كاته )280 ملی���ار( دینار، واته هه رێم مانگان���ه زیات���ر ل���ه )900 ملی���ار( دینار زیانیكردوه ، به شی زۆری ئه و بودجه یه شی كه مانگانه بۆ موچه دابینیكردوه له رێگه ی داهاتی ناردن���ه ده ره وه ی ئ���ه و هه زاران ته نكه رانه وه بوه كه له رێی ئێران و توركیا به قاچاغ ره وانه كراون، له ئێس���تادا به هۆی

تموح���ی نه وت���ه وه هه رێم به و ش���ێوه یه جدیی نی���ه له رێككه وتن له گ���ه ڵ به غدا، به وه ی وه زیری س���امانه سروش���تیه كان رایگه یان���دوه له س���ه ره تای س���اڵی 2015 ئاستی هه نارده كردنی نه وت بۆ 500 هه زار به رمیلی رۆژانه ب���ه رز ده كه نه وه ، به وه ش مانگان���ه داهات���ی ن���ه وت ده گاته )975 ملی���ۆن دۆالر( واتا بڕی )1 ترلیۆن و 170 ملیار( دینار، كه هێنده ی ئه و بودجه یه یه پێش���تر به غدا ره وان���ه ی هه رێمی ده كرد، بۆیه له ئێس���تادا به رپرس���انی هه رێمیش به لوتبه رزیه وه گفتوگۆ له گه ڵ به غدا ده كه ن له هه مانكاتیشدا ته واوی كێڵگه نه وتیه كانی كه ركوك له ژێر ده ستی هه رێمدان و ده توانن ره وانه ی بكه ن كه له ئێستادا رۆژانه توانای هه نارده كردن���ی )600 ه���ه زار به رمیل(ی رۆژان���ه ی هه یه و مانگانه داهاته كه ی زیاتر له )ی���ه ك ملیارو 170 ملی���ۆن دۆالره ( كه ده كاته )ی���ه ك ترلیۆن و 400 ملیار دینار( واته هه رێم مانگانه ئه گه ر نه وتی كه ركوك بفرۆش���ێت داهاته ك���ه ی له چه ن���د مانگی داهات���ودا ده گاته زیاتر ل���ه )2 ترلیۆن و 570 ملیار( دینار، ئه گه ر هیچ كێشه یه كی له رێگ���ه ی توركیاوه بۆ دروس���ت نه بێت، ئه مه س���ه ره ڕای داهاتی به رده وام ناردنه

ده ره وه ی نه وت له رێگه ی ته نكه ره وه .خۆ ئه گه ر به رپرس���انی به غدا به رده وام هه رێم به ناردنه ده ره وه ی ناده ستورییانه ی ن���ه وت تۆمه تب���ار ده ك���ه ن، له ئێس���تادا

به رپرسانی هه رێمیش به شێك له به رپرسانی سیاس���یی به غ���دا تۆمه تب���ار ده كه ن كه به قاچاغ نه وت ره وان���ه ی ده ره وه ده كه ن له باش���ور، ته نانه ت به پێ���ی زانیاریه كان له به ن���ده ری به س���ره وه پاپ���ۆڕی نه وتی عێراق به ڕێ ده كرێت بۆ فرۆش���تن و دواتر هه مان پاپۆڕی نه وت به ده س���تكاریكردنی وه سڵه كانیه وه ده گه ڕێننه وه و ده یفرۆشنه وه به عێراق ئه ویش به رپرس���انی سیاس���یی

عێراقی له پشته وه یه .به اڵم ئ���ه وه ی زیاتر رون نی���ه ئه وه یه كه له ئێس���تادا هه رێم رۆژانه )300 هه زار( به رمی���ل نه وت ره وان���ه ده كات و ئاماده یه له رێگه ی عێراق )س���ۆمۆوه ( رۆژانه )150 هه زار به رمیل ن���ه وت( ره وانه بكات، ئه ی 150 هه زار به رمیله كه ی تری چی به س���ه ر دێت؟ به غ���دا رازی ده بێت هه رێم داهاتی 150 ه���ه زار به رمیل بداته ناوه ندو داهاتی 150 ه���ه زار به رمیلیش بۆ خۆی هه ڵگرێ ؟ پێشتر له سه روبه ندی گفتوگۆی پێكهێنانی حكومه ت، كاتێك حكومه تی عێراق داوایكرد رۆژان���ه هه رێم 150 ه���ه زار به رمیل نه وت بنێرێت، به رپرسانی هه رێم ره تیانكرده وه ، ب���ه اڵم دواتر وه فدێكی نهێنیی س���ه ردانی به غدای كردبو رایگه یاندبو ئێمه ئاماده ین 250 ه���ه زار به رمیل���ی رۆژان���ه بنێرین، به مه رجێك داهات���ی 125 هه زار به رمیلی ب���ۆ به غداو 125 هه زاریش بۆ هه رێم بێت،

به غدا رازی نه بوبو.

ئا: هاوكار حسێن

تاهیر عه بدواڵ به ڕێوه به ری گشتیی فڕۆكه خانه ی نێوده وڵه تی سلێمانی له م چاوپێكه وتنه ی ئاوێنه دا ره تیده كاته وه

له الیه ن به غداوه بانگكرابێت بۆ لێكۆڵینه وه له سه ر پرسی رێگه نه دان به نیشتنه وه ی فڕۆكه چه كهه ڵگره كه ی

چه ند رۆژی رابردو رایده گه یه نێت، "ئه وه ی هه یه لیژنه ی په رله مانی عێراقه

كه لێكۆڵینه وه له و بابه ته ده كات و به ڵگه نامه كان كۆده كاته وه ، حه قی

خۆشیه تی لێپرسینه وه له هه ر كه سێك بكات "

ئاوێنه : چیرۆكی رێگه نه دان به نیشتنه وه ی فڕۆكه چه كهه ڵگره كه ی چه ند رۆژی رابردو

چۆن رویدا؟ش���تێكی ئه م���ه عه ب���دواڵ: تاهی���ر ئاس���اییه و له هه مو فڕۆكه خانه یه كدا ئه گه ر فڕۆكه ی���ه ك مۆڵه تی نیش���تنه وه ی نه بو، ئ���ه وا فڕۆكه خانه كه ب���ۆی هه یه نه هێڵێت بنیش���ێته وه . ده سه اڵتی فڕۆكه وانی عیراق پێش���وه خت مۆڵه تی داوه ب���ه و فڕۆكه یه ، به اڵم ئێمه ئاگادارنه بوین پێش���وه خت كه ئه و فڕۆكه یه دێت و له هیچ شوێنێك ئێمه ی ئاگادارنه كردوه ته وه تا ئاگاداربین له جۆری فڕۆكه ك���ه و ئه و ب���اره ی هه ڵیگرتوه ، بۆیه ئه وكاته ی په یوه ندی ك���ردوه به چاودێری كیلۆمه تر ده یان ل���ه دوری فڕۆكه خانه وه ، له ئاسمانی سلێمانیه وه بوه . دوای وردبینی لیس���ته كه ، ئێمه تێبینیمان كردوه كه ئه و

فڕۆكه یه مۆڵه تی پێش���وه ختی له سلێمانی وه رنه گرتوه و مۆڵه تی له به غداوه وه رگرتوه ، له به رئ���ه وه ئێم���ه ناتوانی���ن فڕۆكه یه ك وه ربگرین كه مۆڵه تی پێشوه ختی نه بێت، هیچ كه سێكیش خۆی نه كردوه به خاوه نی ئه و فڕۆكه یه و پێش���وه خت پێمانبڵێت كه من فڕۆكه یه كم هه یه ده نیش���ێته وه . بۆیه ئێم���ه به پێی یاس���ا مامه ڵه م���ان له گه ڵ ئ���ه و فڕۆكه یه ك���رد. ئه م���ه چه ندینجار له فڕۆكه خانه ی سلێمانی و ئه وانی دیكه شدا رویداوه ك���ه رێگه نه درێت فڕۆكه یه ك به بێ

مۆڵه ت بنیشێته وه . ئاوێنه : ئه م فڕۆكه یه بۆ روی له سلێمانی

كرد، بۆ روی نه كرده هه ولێر؟تاهیر عه بدواڵ: ئێمه به ڕه سمی ده سه اڵتی فڕۆكه وانی عێراقمان ئاگاداركردوه ته وه كه فڕۆكه خانه ی سلێمانی به دیلی فڕۆكه خانه ی هه ولێ���ره و ئه گ���ه ر فڕۆكه ی���ه ك نه یتوانی بنیش���ێته وه ، هه ولێ���ر له فڕۆكه خان���ه ی ده توانێت بێت بۆ فڕۆكه خانه ی سلێمانی . به اڵم هه ر فڕۆك���ه و كۆمپانیایه كیش بۆی هه یه ، فڕۆكه خانه یه كی تر بكات به به دیلی خۆی ، ئه گ���ه ر ل���ه و فڕۆكه خانه یه ی بۆی ده چێت نه توانێت بنیش���ێته وه جا به هه ر

هۆكارێك بێت. ئاوێنه : ده وترێت ت���ۆ له الیه ن به غداوه بانگكراویت به مه به س���تی لێكۆڵینه وه له و

روداوه ؟ تاهی���ر عه ب���دواڵ: نه خێر ش���تی وانیه ، فڕۆكه خان���ه ی س���لێمانی به پێ���ی یاس���ا هه مو ش���ته كانی ئاماده ی���ه ، هه ركاتێك و هه رالیه نێ���ك په یوه ندیم���ان پێوه بكات بۆ

وه رگرتنی زانیاری ، ئێمه وه اڵمیده ده ینه وه . ئ���ه وه ی هه یه لیژن���ه ی په رله مانی عێراقه ك���ه لێكۆڵین���ه وه ل���ه و بابه ت���ه ده كات و حه ق���ی كۆده كات���ه وه ، به ڵگه نام���ه كان خۆش���یه تی لێپرس���ینه وه له هه ر كه سێك بكات. ئێمه ش وه ك فڕۆكه خانه ی سلێمانی ، ئه وه ن���ده ی په یوه ن���دی پێمانه وه هه بێت، ده توانین هه ر زانیارییه كیان پێویست بێت،

پێیان بده ین. ده وترێ���ت چه ن���د جارێ���ك ئاوێن���ه : حاڵه ت���ی له مش���ێوه یه روی���داوه ، له كاتی حزبی به رپرس���انی له فڕۆكه یه ك، رێگری ته داخولی���ان كردوه و رێگه ی نیش���تنه وه

به فڕۆکه كه دراوه ؟تاهی���ر عه ب���دواڵ: زۆرم الس���ه یره ئه م الیه نێكه وه له چه ند قس���ه ڵۆكانه قس���ه و ده بیس���ترێت، فڕۆكه خان���ه ده زگایه ك���ی سیادی ستراتیژی گرنگه بۆ واڵت، ناكرێت فڕۆكه خان���ه بكرێت به مه یدانی موزایه داتی ئه م و ئه و. هه ركه س���ێك قس���ه له گیرفانی خۆی ده ربهێنێت بێ به ڵگه ، به پێی یاس���ا به رپرس���ه . هه ركه س به ڵگه یه كی یاسایی و حاش���اهه ڵنه گری هه یه بابێت ده ریبخات، ئه وكات راستی و دروستی قسه كانی ئێمه و ئ���ه وان ده رده كه وێت. ئه م ش���تانه هه مو نادروس���ته ، چی فڕۆكه یه ك هه یه مۆڵه تی نه بێت و به رێنمایی ئه م و ئه و نیشتبێته وه ؟

له ماوه ی ده وترێ���ت به نمونه ئاوێن���ه : رابردودا، فڕۆكه یه ك كرێكاری بیانی هاتوه له الی���ه ن كۆمپانیایه ك���ه وه كه له لیس���تی ره ش���دا بوه ، له س���ه ر داوای به رپرسێكی نیش���تنه وه ی رێگه ی له س���لێمانی حزبی

پێدراوه ؟ تاهی���ر عه ب���دواڵ: كرێ���كار جی���اوازه له شتومه ك، هه ندێكیان مۆڵه تی وه زاره تی له س���ه ره . حه س���اریان هه یه و ناوخۆیان كرێكار وه كو نه فه ر كه له وێ سه رده كه وێت و دێت بۆ فڕۆكه خانه ی س���لێمانی ، وردبینی به ڵگه نامه كانی ده كرێت، ئه گه ر هه رشتێكی نایاس���ایی هه بێ���ت، ئ���ه و كات���ه به پێی

رێنماییه كان مامه ڵه ی له گه ڵ ده كرێت.

ئاوێنه : هه ندێك پێیانوایه فڕۆكه خانه ی سلێمانی مامه ڵه ی بازرگانی نایاسایی تێدا

ده كرێت، وه ك چه ك و جگه ره ؟ تاهیر عه بدواڵ:ئه م���ه ته نها موزایه داته و بۆئه وه ی���ه ئ���ه م ده زگا گرنگه س���یادیه له كه داربك���ه ن. فڕۆكه خان���ه ی س���لێمانی به پێی یاس���ای نێوده وڵه ت���ی كارده كات و س���ومعه یه كی به رزی هه یه له ن���او ده زگا ناوچه ك���ه . عێ���راق و فڕۆكه وانیه كان���ی بۆی���ه ناكرێ���ت ب���ه م قسه وقس���ه ڵۆكانه ئه م ناح���ه زی ئه وان���ه له كه داربكرێ���ت، ده زگایه و ئه م ئه زمونه ن، یاخود ده یانه وێت به هۆی ئه م قسانه وه قینی خۆیان ده ربڕن ی���ان موزای���ه دات بكه ن بۆ كه س���ێك یان بۆ الیه نێ���ك، ئ���ه و ده نگۆیان���ه هه موی ره تده كه مه وه . هه رشتێك به نایاسایی بێته ناو فڕۆكه خانه ی س���لێمانی ، به پێی یاسا راده ستی ئه و شوێنه ده كرێت كه به رپرسه لێ���ی ، ئیتر له وێوه چ���ی لێدێت، ئه وه یان

شتێكی دیكه یه . ئاسایش���ی ده زگای���ه ك چ ئاوێن���ه :

فڕۆكه خانه ی سلێمانی ده پارێزێت؟تاهیر عه بدواڵ: ئاسایش���ی گش���تیی كه به شێكه له ئاژانسی ئاس���ایش و پاراستنی ئ���ه م هه رێمه ، له رێگ���ه ی به ڕێوه به رایه تی پارێ���زگاری فڕۆكه خان���ه وه ئاسایش���ی له ئاس���ایش و ئه من���ی ن���او فڕۆكه خانه ی س���لێمانی ده كرێ���ت. به هۆی ئاس���ایش و ئه منی فڕۆكه خانه ی سلێمانیه وه رۆژ دوای رۆژ گه شته كان له زیادبوندان و كۆمپانیاكان

زیاتر دێن.ئاوێن���ه : گله ی���ی ئه وه ت���ان لێده كرێت

كه كه س���انی ئه من���ی ن���او فڕۆكه خانه ، جیاوازیی ده كه ن له نێوان به رپرس���ه كانی به تایبه تی یه كێتی و الیه نه كانی دیك���ه دا،

له به كارهێنانی بینای )ڤی ئای پی (دا؟تاهی���ر عه بدواڵ: بین���ای )ڤی ئای پی ( كه س���ایه تیه كان، ب���ۆ خزمه تگوزاریی���ه به پێی رێنماییه كان���ی حكومه تی هه رێمی كوردس���تان، لیستی ئه و كه س���انه ی كه له و به ش���ه وه هاتوچۆده كه ن دیاریكراوه ، وه ك سه رۆك كۆمارو س���ه رۆك وه زیران و وه زی���ره كان. ئ���ه و كه س���ه ی ده ڵێت كه جیاوازیی ده كرێت له نێوان به رپرسانی ئه م و ئه و راس���ت ناكات. زۆر كه س هه یه خۆی به )ڤی ئای پی ( حس���اب ده كرێت، به اڵم له ناو لیس���تی )ڤی ئ���ای پی (ه كاندا نیه . فڕۆكه خانه بۆ هه مو كه س���ێكه له راسته وه

بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خوار. ئاوێنه : به شێك له هاواڵتیان گله یی ئه وه ده ك���ه ن له وكاته وه ی ته كس���ییه كانی ناو فڕۆكه خان���ه دراوه به كۆمپانیا، پاره یه كی

زۆریان لێوه رده گیرێ كه پێشتر وانه بو؟ته كس���ی له وه ته ی عه ب���دواڵ: تاهی���ر له فڕۆكه خانه ی���ه ، ئ���ه م گله یی���ه هه ی���ه . به پێ���ی فڕۆكه خان���ه ته كس���ییه كانی گرێبه س���تێك كارده ك���ه ن و نرخه كانی���ش دانراوه له وشێوێنانه ی نه فه ره كان دێنه وه ، هه ركه سێك له و نرخانه زیاتری لێسه ندرا، ده توانن ژماره ی ته كس���یه كه مان پێبده ن، ئێم���ه ش س���زای یاس���ایی ئه و كه س���انه ده ده ین و كۆمپانیا به رپرسه . ئه م شتانه ش هه ر هه یه ، ده شێت كه سێك شاره زا نه بێت،

شۆفێرێك ئیستیغاللی بكات.

به‌ڕێوه‌به‌ری‌‌فڕۆكه‌خانه‌ی‌‌سلێمانی‌:‌له الیه ن به غداوه بانگ نه كراوم بۆ لێكۆڵینه وه

نێچیرڤان بارزانی له كۆبونه وه یه كی نهێنییدا رایگه یاندوه ئه گه ر كورد یه ك یه ك له برسا بمرن

ئاماده نیه نه وت راده ستی به غدا بكات

فڕۆكه خانه ده زگایه كی

سیادی ستراتیژی گرنگه بۆ واڵت،

ناكرێت فڕۆكه خانه بكرێت به مه یدانی

موزایه داتی ئه م و ئه و

Page 5: ژماره 453

5(453( سێشه ممه 2014/11/18په‌رله‌مان

ئایا‌بارزانی‌تا‌هه‌شت‌ساڵی‌‌تر‌سه‌رۆكی‌‌هه‌رێم‌ده‌بێت؟پرسی‌هه‌موارکردنه‌وه‌ی‌ده‌ستورو‌درێژکردنه‌وه‌ی‌ماوه‌ی‌سه‌رۆکایه‌تی‌هه‌رێم‌له‌په‌رله‌مان

"به‌هۆی‌‌ڕێككه‌وتنی‌‌سیاسیی‌‌پسپۆریی‌‌له‌لیژنه‌كانی‌‌په‌رله‌ماندا‌ره‌چاوناكرێت"

ئا: ئاوێنه

به پێی ده ستوری هه رێمی كوردستان سه رۆكی هه رێم كه له 30 حوزه یرانی

ساڵی داهاتو ماوه ی سه رۆكایه تیه كه ی كۆتایی دێت ناتوانێت خۆی كاندید بكاته وه ، ته نیا به هه مواركردنه وه ی

ده ستور نه بێت، ئه وه ش رێگای كاندیدكردنه وه ی سه رۆكی هه رێم بۆ 8 ساڵی تر به بارزانی ده دات وه ك

سه رۆكی هه رێم بمێنێته وه كه ئێستا كاری بۆ ده كرێت.

ئه ندام په رله مانێكی كوردس���تان كه نه یویست ناوی ئاشكرا بكرێت ته واوی درێژكردنه وه ی ماوه ی ورده كارییه كانی هه مواركردنه وه ی هه رێم و سه رۆكایه تی ده ستور بۆ ئاوێنه ئاشكرا ده كات، به پێی لێدوانی ئ���ه م په رله مانتاره به وجۆره ی هاتوه ده ستوردا قانونیی له ماده یه كی س���ه رۆكی هه رێ���م دوای ته واوبون���ی ماوه ی ویالیه ته كه ی له 30 حوزه یرانی س���اڵی داهاتو ماوه كه ی كۆتایی دێت و ناتوانێ���ت خ���ۆی كاندیدبكات���ه وه تا ده س���تور هه موار ده كرێت���ه وه ، به اڵم ئه گه ر ده س���تور هه مواربكرێته وه ئه وا بارزان���ی ده توانێ���ت ب���ۆ دو خولی تر

خ���ۆی كاندید بكاته وه واتا 8 س���اڵی تر وه ك س���ه رۆكی هه رێمی كوردستان بمێنێت���ه وه ، له به ر ئه وه ی ده س���توری ڕه هه ندێك���ی كوردس���تان هه رێم���ی نیشتیمانیی هه یه و پێویستی به سازان و ڕێككه وتنی هه مو الیه نه سیاس���یه كان هه ی���ه ب���ۆ هه مواركردن���ه وه ی ئ���ه وا به وپێیه ده س���تور هه موار ده كرێته وه و هه مو ئه و م���اده و بڕگانه ی كه تێبینی له س���ه ره و سیاس���یه كانیان الیه ن���ه ده ستكاریی ده كرێن ئه وه ش له به رامبه ر درێژكردنه وه ی ماوه ی سه رۆكایه تیه كه ی هه رێم و بارزانی ئه گه ر بیه وێت ده توانێت

دو خولی تر خۆی كاندید بكاته وه .به پێی رێككه وتنی الیه نه سیاسیه كان ده س���تور هه مواركردنه وه ك���ه ی دوای له مه ودوا س���ه رۆكی هه رێم له په رله مان پێش���وی م���اوه ی هه ڵده بژێررێ���ت و له به رچاوناگیرێت. هه رێ���م س���ه رۆكی زۆربه ی ئه ن���دام په رله مانه كانیش ئه و راس���تیه ده زانن، به اڵم كه س���یان ئه و نهێنیه راس���ته وخۆ ب���ۆ ڕاگه یاندنه كان ب���اس ناكه ن���ن له به ر ئ���ه و هه مو ئه و قه یرانانه ی كه له هه رێمدا هه ن ئه وه ش له م كاته دا ك���ه واڵت روبه روی جه نگ بۆته وه له وپه ڕی خراپیدایه كاریگه ریی خراپی ده بێت له سه ر ده رونی ئه وانه ی

دژی درێژكردنه وه ی ماوه ی سه رۆكایه تی هه رێمن له وانه ی���ه نائومێدییه كیان له ال

دروست ببێت.له به رامبه ردا، ئومێد خۆشناو سه رۆكی فراكسیۆنی زه رد به ئاوێنه ی راگه یاند كه "شتی وامان نه زانیوه و ئاگادارنین الیه نه سیاسیه كان قسه یان له باره وه كردبێت، ب���ه اڵم له ماوه ی كه مت���ر له پانزه رۆژی تردا ده ستور دێته وه په رله مان و قسه ی له س���ه ر ده كرێت له ناو فراكسیۆنه كان هه ماهه نگی���ی و راوێژك���راوه ، ب���ه اڵم به ش���ێوه یه كی ئاس���ایی و هیچ شتێكی گرنگی له سه ر باس نه كراوه ، چونكه تا ده ستور نه یه ته وه بۆ په رله مان ناتوانین

قسه ی له باره وه بكه ین".س���ه رۆكی مه عروف ڕابون هه روه ها راگه یاند به ئاوێنه ی گۆڕان فراكسیۆنی له ناو فراكسیۆنه كاندا گفتوگۆیه كی كه هێمنان���ه كراوه وه ك س���ه ره تایه ك بۆ لێكتێگه یش���تن له ب���اره ی ده س���تور و م���اوه ی س���ه رۆكایه تی هه رێ���م كراوه به تایب���ه ت له ب���اره ی ئ���ه وه كه چۆن ئه و ره شنوس���ه ی ده س���توری هه رێمی كوردستان هه مواربكه ینه وه و گفتوگۆش له وباره یه وه ده ستیپێكردوه ، ماوه یه كه ناوبراو وتی "له كوردستان به گشتیی دو ڕای جیاوازی دو تێڕوانینی جیاواز هه یه

له باره ی ده س���تور ئه وه ش په یوه ندیی هه ی���ه به خه ونی الیه نه سیاس���یه كان و هه مو سیس���ته می سیاس���یی هه رێمی كوردس���تان ك���ه ڕای یه ك���ه م ده ڵێت ئه بێت س���ه رۆكی هه رێ���م له ناو خه ڵك هه ڵبژێررێ���ت و گه ل ده نگ���ی بۆ بدات، رای دوه می���ش پێیوایه كه س���ه رۆكی هه رێم له په رله مان هه لبژێررێت و ئه ندام په رله مانانان ده نگی بۆ بده ن، ئێمه وه كو فراكس���یۆنی گۆڕان ئێستا پێ له سه ر ئه وه داده گرین و له سه ر قسه ی خۆمانین كه ده بێت سه رۆكی هه رێم له په رله مان الیه نه كانیش زۆرب���ه ی هه لبژێررێ���ت، له دواج���اردا بڕی���ارده ده ن له په رله مان كوردستان بگه نه ڕێككه وتن و سه رۆكی

هه رێم له په رله مانه وه هه ڵده بژێرن".هاوكات، بێگه رد تاڵه بانی س���ه رۆكی فراكس���یۆنی سه وز به ئاوێنه ی راگه یاند "من ئ���اگاداری ئ���ه وه نیم و ناش���زانم چۆن���ه ، به اڵم س���ه رۆكی په رله مان كه پرۆژه یاسای خسته به رنامه ی كاره وه ئه وكات هه مو فراكس���یۆنه كان قسه ی خۆیان ده بێت و ئه وكاتیش هه مو شتێك به اڵم به دیارده كه وێت، رونده بێت���ه وه و هیچ دانیشتنێكی ڕه سمیمان له وباره یه وه نه كردوه كه تیایدا باس���ی ده ستور كرا

بێت له گه ڵ الیه نه سیاسیه كانی تر".

ئا: ه���ان��ا چۆمانی

به و پێیه ی لیژنه هه میشه ییه كانی په رله مان به بناغه یه كی گرنگ

داده نرێن بۆ سه ركه وتنی كاره كانی په رله مان و به دواداچونی كێشه و

گرفته گان به اڵم له په رله مانی كوردستان به هۆی ڕێككه وتنی ناوخۆی الیه نه سیاسیه كان و

فراكسیۆنه كانی ره چاوی پسپۆریی و پیشه یی ناكرێت له دانانی سه رۆك و

ئه ندامی لیژنه كان.

به ه����ار مه حمود جێگری س����ه رۆكی لیژنه ی یاسایی له سه ر لیستی گۆڕان به ئاوێنه ی راگه یاند كه "پس����پۆڕبون پێوه رێكه ب����ۆ هه ندێك لیژنه زۆر زۆر گرینگه وه ك لیژنه ی یاسایی ، چونكه ئه گه ر كه سێك یاسایی نه بێت و زۆریش قوڵنه بوبێت����ه وه له یاس����ا ئه س����ته مه بتوانێت كار به باشی بكات و چاالكبێت به تایبه ت هه رسێ س����ه رۆك و جێگرو

بڕیارده ر".هه شتای له س����ه دا ناوبراو به بڕوای كاری په رله مان په یوه سته به چاالكیی لیژن����ه كان، بۆیه پس����پۆڕبون كرۆكی له په رله مان، ئه و به هێزی كاركردن����ه وتی "ئیش����ی په رله مانت����ار هه ر ئه وه نیه ته نها قس����ه بۆ ڕاگه یاندنكاره كان بكاو له ته له فزیۆندا ده ربكه وێت، به ڵكو ئه ركه س����ه ره كیه كه ی خۆی كاركردنه له لیژن����ه كان ئه وی����ش به پس����پۆربون ئه گه رنا چاالك نابێت و هیچ س����ودی

نابێت".وتیشی "من ده پرسم بۆ ئه وانه ی كه پس����پۆر نین له بوارێكداو ئه ندامن یان هه ر شتێك ئایا چی ده ده ن به خه ڵك بۆ خزمه تكردن؟ پێویسته تاكه پێوه ر ب����ۆ دانانی لیژنه كان پس����پۆریی بێت نه ك ته وافوقی سیاسیی ، چونكه به و ش����ێوازه ئه توانرێت خزمه تێكی باش

بكرێت".زۆرب����ه ی په رله مانت����اران به مجۆره بیرده كه ن����ه وه و پێیانوای����ه یه كێ����ك له كه موكورتیی ناچاالكبونی لیژنه كان، كارنه كردنه له سه ر بنه مای پسپۆریی .

وته بێژی یاس����ین عه ل����ی محه مه د فراكسیۆنی زه رد به ئاوێنه ی راگه یاند كه ته نها پسپۆربون ده توانێت كێشه كان چاره س����ه ر بكات چونكه له ورده كاریی ئه و كێشه و یاس����ایانه ده گه ن چونكه پسپۆریی خۆیه تی ، ئه و وتی "له خولی پێش����وو له خول����ی ئێس����تاش ئه ندام په رله م����ان هه یه هی����چ په یوه ندیه كی دورو نزیكی به پس����پۆربونی خۆی نیه ل����ه و لیژنه یه ی كاری تی����ادا ده كات، بۆیه له كاری لیژنه تێناگات و ئه مه ش واده كات لیژنه ك����ه ئه كتی����ڤ نه بێت،

به اڵم پێچه وانه شمان هه یه " .وتیشی "بڕوانامه نه كراوه ته بنه مای

دانان����ی ئه ندام و س����ه رۆك لیژنه كانی په رله م����ان ب����ۆ نمونه دو پزیش����كی ئه ندام په رله مان هه ن كه چی هیچیان ئه ندام نین له لیژنه ی پزیشكیی به ڵكو سه رۆكی لیژنه كه په رستاره له كاتێكدا

هه یه دكتۆرای هه یه له پزیشكیی ".ناوبراو جه غت له س����ه ر ئه وه ده كات كه لیژن����ه كان به حزبیی كراون، به اڵم خولی����اش هه ی����ه بۆ ئ����ه وه ی ئه ندام په رله م����ان بیه وێت ببێته كه س����ێكی چاالك له ناو لیژنه كان����دا، به اڵم ئه وه هه موی به ڕێككه وتنی سیاسیی كراوه ، ئێستا له په رله مانی كوردستان له بری ئه وه ی ڕای لیژنه كان وه ربگرن له سه ر پرس����ه گرنگه كان، ڕای فراكس����یۆنه حزبیه كان وه رده گ����رن، كه ده بو رای هه ردوكیان وه ربگیرایه چونكه بڕبڕه ی پش����تی كاری په رله م����ان لیژنه كانه ، چونك����ه له هه م����و الیه نێ����ك پێكدێت كه چی پش����ت به ڕای فراكس����یۆنه كان

ده به سترێت كه سه ر به حزبن.ك����ه زۆرێك له كاتێكدای����ه ئه م����ه له په رله مانت����اران پێیانوایه كه به پێی په یڕه وی ناوخۆی په رله مان ره چاوی پس����پۆربون و ئاره زومه ندیی ده كرێت،

ب����ه اڵم چه ندی����ن پس����پۆریی گرنگ و پێویست له په رله ماندا نین كه ده بوایه هه بونایه بۆ نمون����ه له دارایی كه زۆر گرنگ����ه ته نها یه ك ك����ه س دكتۆرای هه یه له و بواره دا، هه روه ها له لیژنه ی یاس����ایی ته نها دو ك����ه س دكتۆرایان

هه یه .د. ڕێ����واس فای����ه ق ك����ه خاوه نی بڕوانامه ی دكتۆرایه و س����ه رۆكی هیچ لیژنه ی����ه ك نیه به ئاوێن����ه ی راگه یاند كه "به هۆی ئه وه ی س����ازانی سیاسیی كرا له ناو فراكسیۆنه كاندا فراكسیۆنی س����ه وز ته نها سێ سه رۆك لیژنه و سێ جێگرو سێ بڕیارده ری به ركه وت بۆیه م����ن داوام نه كرد وه ریبگرم و داواش����م لێنه كراوه به اڵم ئه گه ر داواشم بكردایه وه رمده گ����رت ب����ه اڵم الی من خزمه ت

گرنگه نه ك پۆست"رێواس وتی "من بۆیه چومه ته لیژنه ی خوێندنی بااڵ چونكه 14 ساڵ مامۆستا بوم له زانكۆ هه م پس����پۆریی خۆمه و دكتۆراكه شم هه یه و ئه زمونم هه میش بۆیه به به رهه مهێنانه وه په یوه ستداره چومه ت����ه لیژنه ی وه به رهێن����ان بۆیه هه ردوكیانم به ئاره زوی خۆمه و ئه توانم

خزمه تی تی����ادا بكه م، ب����ه اڵم نازانم ئه ندام په رله مانه كانی تر له س����ه ر چ بنه مایه ك چونه ته لیژنه كان هه رچه نده له په یڕه وی ناوخۆی په رله مان ده ڵێت

ئاره زوو پسپۆریی ".وتیش����ی "هه مو لیژنه یه ك گرنگیی و س����ه ركه وتنی له وه دایه ك����ه ئه ندام و س����ه رۆكه كانی پس����پۆربن دو ئه ندام په رله م����ان له لیژنه یه كدا كه یه كێكیان پس����پۆریی خۆی و ئه وه ی ت����ر نا كه ڕه نگ����ه به حه زی خۆش����ی نه چوبێت ئه وا هه ر له ئیشكردن له دانیشتنه كانی لیژنه كان له قسه كردن له سه ر پرسه كه دیاره كه ئه وان ته نیا بۆ پڕكردنه وه ی پش����كی فراكس����یۆنه كه ی چۆته ئه و

لیژنه یه وه ". په رله مانی كوردس����تان 19 لیژنه ی هه میش����ه یی هه ی����ه ، ئێس����تا س����ێ لیژن����ه ی تریش زیادك����راون و بوه 22 لیژنه ی هه میش����ه یی ، ب����ه اڵم به هۆی ڕێكنه كه وتنی الیه نه سیاسیه كان تاكو ئێس����تا ئه و لیژنانه س����ه رۆكه كانیان هه ڵنه بژێرراوه و هه روا به بێ س����ه رۆك ماونه ته وه ، ئه مه ش به ش����ێك له كاری

په رله مانی په كخستوه .

له‌په‌رله‌مانه‌وه‌

بۆچی‌‌له‌دانیشتنی‌‌رۆژی‌‌‌2014/11/10

هۆڵی‌‌پارله‌مانمان‌به‌جێهێشت؟!

عومه ر عینایه تئیڤار ئیبراهیم

ئه نوه ر قادر مسته فا*

له دونی���ای دیموكراتی���ی ی���ان نیمچه هه مو له سه رو پارله مان دیموكراتییدا، دامه زراوه كان���ی تره وه ی���ه و ئه توانێت، لێپێچین���ه وه لێپرس���ینه وه و پ���رس و ب���كات به رپرس���ان له س���ه رجه م

به سه رۆكه كانیشه وه .كاری پارله مان سێ ئه ركی سه ره كیه ، نوێنه رایه تیكردنی خه ڵك، یاس���ادانان، چاودێریی حكوم���ه ت و به دواداچون بۆ

كاره كانی .له كوردس���تان تا ئێس���تا به پێی یاسا كارپێك���راوه كان و په ی���ڕه وی ناوخ���ۆ، پرس بانگهێشت و ده سه اڵتی پارله مان له س���ه رۆكی هه رێم���ی نی���ه و ناتوانێ چاودێریی س���ه رۆكایه تی هه رێم بكات و كااڵی یاس���ای س���ه رۆكایه تی هه رێ���م به ق���ه د بااڵی س���ه رۆكی هه رێم بڕاوه ، ب���ه و هیوایه ی له هه مواری ده س���توردا ئه م چه مكه چاره سه ر بكه ین و پارله مان ببێته مه رجه عی گش���ت دامه زراوه كانی به س���ه رۆكایه تی كوردس���تان

هه رێمیشه وه .به پێی یاس���ا حكومه ت���ی هه رێم له ژێر چاودێریی پارله ماندایه و پارله مان متمانه ده داته كابینه و بۆی هه یه بانگهێش���تی سه رۆكی حكومه ت و وه زیره كانی بكات و لێیانبپرسێته وه و ته نانه ت بگاته ئاستی

لێپێچینه وه و متمانه سه ندنه وه .پارله م���ان له خولی چواره مدا چوار جار له گه ڵ سه رۆكی حكومه ت و ئه نجومه نی كۆبوه ت���ه وه ، گاز ن���ه وت و هه رێم���ی یه كه مجار له هۆڵی )سه عد عبدالله (، به و بیانوه ی كه هێش���تا پارله مان متمانه ی نه داوه ت���ه كابین���ه ی 8 پێمانوترا كه ناتوانن س���ه رۆكی حكومه ت بپرسێنن، ئێم���ه ی پارله مانتاری���ش وه ك قوتابی ژیر! گوێمان لێگ���رت و نقه مان نه كردو س���ه رو جانتای پڕ له نوسراوو خشته و كتێبم���ان وه رگرت و هاتین���ه ده ره وه ، ئ���ه و رۆژه ی ئه و جانتا پ���ڕ كتێبه مان وه رگرت، سااڵنی خوێندنی سه ره تاییم بیرهاته وه به و جیاوازیه وه كه ئه و ده مه به وه رگرتنی جانتاو كتێب دڵخۆشبوین ب���ه اڵم ئه مجاره یان، زۆربه مان دڵگران و ناوچاو چرچ و م���ۆن بوین و هه ندێكیش دڵخۆش و تێنه گه شتبوو له دۆخه كه كه په س���ت و هه ندێكی���ش سه رمه س���ت و

دڵشكاو.س���ه رۆكی دوهه م���ی كۆبون���ه وه ی حكوم���ه ت و ش���اندی ی���اوه ری له گه ڵ بو پارله مان س���ه ردانه كه ی ئه ندامانی بۆ هۆڵی پارله مان و دیس���ان وانه یه ك سامانه حكومه ت و وه زیری له سه رۆكی سروشتیه كان و راوێژكاره كان و گوێگرتن

به شی پارله مانتاران بو.جارێك���ی دی س���ه رۆكی حكوم���ه ت و دێن���ه وه گاز ن���ه وت و ئه نجومه ن���ی مافی ئه ندام���ان به گش���ت پارله مان، پرساندنی سه رۆكی حكومه تیان نابێت، ته نه���ا لیژنه ی دارای���ی و لیژنه ی وزه و سه رۆكی فراكسیۆنه كان به ختی بینین و پرساندنی ! سه رۆكی حكومه ت و شاندی یاوه ری���ان ده بێت و ئه وان���ی دی چونه

ماڵه وه .خۆم���م بۆكس���ی 2014/11/9 رۆژی رۆژی كاری به رنام���ه ی ك���رده وه و له بڕگ���ه ی تێداب���و، 2014/11/10ی

دوهه می به رنامه كه دا هاتبو:به سیاسه تی س���ه باره ت گفتوگۆكردن وزه ی هه رێم���ی كوردس���تان.. هت���د به ئاماده بون���ی ئه نجومه نی هه رێمی بۆ كاروباری نه وت و گاز.. هتد، سه رله به یانی 2014/11/10 حه وش���ی پارله مان پاك و باخچه كان ره نگینتر، خاوێن ش���ۆراو،

پاسه وانی نامۆ ده بینرا،

گۆشه‌یه‌کی‌تایبه‌ته‌‌په‌رله‌مانتاران‌ده‌ینوسن

[email protected]

19 »»

به پێی رێككه وتنی الیه نه سیاسیه كان دوای

هه مواركردنه وه كه ی ده ستور له مه ودوا سه رۆكی هه رێم

له په رله مان هه ڵده بژێررێت و ماوه ی پێشوی سه رۆكی هه رێم له به رچاوناگیرێت

بڕوانامه نه كراوه ته بنه مای دانانی

ئه ندام و سه رۆك لیژنه كانی په رله مان

بۆ نمونه دو پزیشكی ئه ندام په رله مان

هه ن كه چی هیچیان ئه ندام نین له لیژنه ی

پزیشكیی

Page 6: ژماره 453

تایبه‌ت(453( سێشه ممه 662014/11/18

ویکیلیکس 2010

ئا: هاوكار حسێن

به رپرسانی ئه مه ریكا ئاشكرایده كه ن كه كه رتی وزه و نه وتی هه رێمی كوردستان

له الیه ن بنه ماڵه ی بارزانیه وه قۆرخكراوه و ئاشتی هه ورامیش به وه كاله تی ئه و

بنه ماڵه یه كاره كانی ده كات، هه ر ئه مه ش وایكردوه كاتێك به رهه م ساڵح له كابینه كه ی

خۆیدا هه وڵیداوه هه ورامی له پۆسته كه ی البدات نه یتوانیوه ، به هۆی په یوه ندیی به هێزی به بنه ماڵه ی بارزانیه وه ، بۆیه

ناچاركراوه دایبنێته وه .

به پێی به ڵگه نامه یه كی سایتی ویكیلیكس، ك����ه ئاوێنه ده قه ك����ه ی ك����ردوه به كوردیی ، به پرس����انی ئه مه ریكا له عێ����راق ئه وه یان بۆ ئیداره ی واشنتۆن ئاشكراكردوه كه "بنه ماڵه ی بارزانی به توندیی ده س����تیانگرتوه به س����ه ر كه رتی نه وتی هه رێمدا و ئاش����تی هه ورامیش وه ك وه كیلێكی ئه وان وایه ". باسیان له وه ش كردوه كه "به رهه م ساڵح نه یویستوه هه ورامی له كابین����ه ی نوێی حكومه ته كه یدا بمێنێته وه ، به اڵم ناچارك����راوه بۆ ئ����ه وه ی بیهێڵێته وه ، به ه����ۆی ئه و په یوه ندیی����ه گه رمه ی هه ورامی

هه یه تی له گه ڵ نێچیرڤان بارزانی". له و به ڵگه نامه یه دا كه مێژوه كه ی بۆ ساڵی 2010 ده گه ڕێته وه ، به رپرس����ه ئه مه ریكیه كان له كۆبونه وه یه كدا له س����ه ر پرس����ی ناكۆكیی نێوان هه ولێرو به غدا له س����ه ر كه رتی نه وت، كۆبونه وه یه كیان له گه ڵ لیژنه ی نه وت و گازی په رله مان����ی عێراق ك����ردوه ، ئاماژه یان به وه كردوه كه "ناوهێنانی ئاشتی هه ورامی له بری به رهه م س����اڵح، وه ك نوێن����ه ری حكومه تی هه رێم بۆ چاره س����ه ركردنی پرسی گرێبه سته نه وتیه كان، ده شێت ره نگدانه وه ی ئه وه بێت كه ده س����ه اڵتی به رهه م ساڵح به سه ر كه رتی

نه وتی هه رێمدا سنورداره ".به رپرس����انی بااڵی ئه و لیژنه یه جه ختیان كردوه ته وه كه "حكومه تی عێراق و حكومه تی هه رێم ب����ه ده ر له رێككه وت����ن و هاریكاریكردن فیدراڵی����ی سیس����تمێكی له چوارچێ����وه ی حكومڕانی����دا، هی����چ بژارده یه ك����ی دیكه یان

له به رده مدا نیه ".

ده قی به ڵگه نامه كه : 10BAGHDAD284 : ئای دی

بابه ت: نزیكبونه وه ی هه ولێرو به غدا له سه ر پرسی نه وت

سه رچاوه : باڵیۆزخانه ی ئه مه ریكا له به غدابه روار: 3ی شوباتی 2010

پۆلێن: زۆر نهێنی پوخته :

ئه ندامانی س����ه ره كی لیژنه ی نه وت و گازی په رله مان����ی عێراق هیوایه ك����ی كه میان هه یه به وه ی چاره س����ه رێكی خێ����را بدۆزرێته وه بۆ ناكۆكییه كان����ی نێ����وان حكومه ت����ی عێراق و حكومه تی هه رێمی كوردستان، له سه ر پرسی تایبه ت به كه رتی نه وت و ش����ه رعییبونی ئه و دو گرێبه سته نه وتییه ی هه رێمی كوردستان كه رۆژی 17ی مانگی راب����ردو باڵوكرایه وه .

ئ����ه وان بۆچون����ی خۆیان نیش����اندا له باره ی بیركردنه وه ی حكومه ت����ی عێراق و حكومه تی هه رێم، پێشنیاریش����یانكرد ك����ه ده توانرێت لیژنه یه ك����ی تایبه تمه ن����د پێكبهێنرێ����ت بۆ دیاریكردنی ئه وه ی ئاخۆ ئه و دو گرێبه سته ی حكومه تی هه رێم یاس����ایین یاخود نا. ئه ندام په رله مانه كان پێشبینی ئه وه یان كرد كه هیچ پێشكه وتنێكی راسته قینه رونه دات، تا دوای

هه ڵبژاردنی نیشتمانیی 7ی مارس.رۆژی 17ی مانگ����ی كانونی دوه می 2010، حكومه تی هه رێم له س����ه ر وێبس����ایتی خۆی ، دوان له و گرێبه ستانه ی باڵوكرده وه كه له گه ڵ ئ����ه و كۆمپانیایانه ی له هه رێمی كوردس����تان كارده ك����ه ن، واژۆی كردب����ون تایب����ه ت ب����و په ره پێدان و به رهه مهێنانی نه وتی 30 كێڵگه . هه روه ها حكومه تی هه رێم خواستی خۆیشی ده ربڕی بۆ چاره سه ركردنی ئه و ناكۆكیه ی كه به رهه مهێنراو نه وتی له هه نارده كردنی رێگره به پێی ئه و گرێبه ستانه . به رپرسانی ئه مه ریكا به جیا له گه ڵ س����ه رۆكی لیژنه ی نه وت و گاز و س����امانه سروش����تیه كانی په رله مانی عێراق، عه لی حه سه ن به لو، جێگری سه رۆكی لیژنه كه عه بدولهادی ئه لحه سانی كۆبونه وه به مه به ستی س����ه ره تاییه كان و كاردانه وه هه ڵسه نگاندنی وه اڵمدانه وه گرنگه كان به رامبه ر هه نگاوه كانی )تێبینی : كوردس����تان. هه رێمی حكومه تی به لو ئه ندامی په رله مانه له سه ر لیستی پارتی ئه ندامی ئه لحه سانی كوردستان، دیموكراتی

سه ر به لیستی ده عوه یه (."به غدا ئاماده ی چاره سه ر نیه "

وتی����ان به ل����و، حه س����انی و ه����ه ردوال،

بڕیاره كه ی حكومه تی هه رێم بۆ ئاشكراكردنی گرێبه س����ته نه وتیه كانی ، یه كه مین هه نگاوی پڕبایه خ����ه . به تێڕوانینی ئ����ه وان، حكومه تی عێراق و حكومه تی هه رێم به ده ر له رێككه وتن و سیس����تمێكی له چوارچێوه ی هاریكاریكردن فیدراڵی����ی حكومڕانی����دا، هی����چ بژارده یه كی دیكه ی����ان له به رده م����دا نی����ه . ب����ه اڵم به لو پێیوابو هیچ الیه كیان هه ن����گاوی داهاتویان له خه یاڵ����دا نی����ه ب����ۆ ئ����ه وه ی ناكۆكیه كان چاره سه ربكه ن، گرێبه س����ته كانه وه له باره ی نوری مالیكی و وه زیری نه وتی عێراق حسێن شه هرس����تانی ، هیچ نیه تێكی جدییان نیه بۆ به ره وپێشچون. ئه و به به رپرسانی ئه مه ریكای راگه یاند ك����ه حكومه تی هه رێ����م لیژنه یه كی پێكهێن����اوه ب����ۆ هاریكاریك����ردن له ب����اره ی هه نگاوه كانی داهاتوه وه و ئاماده یی تێدایه بۆ

هه نگاونانی زیاتر. به لو باسی له وه كرد كه پێویسته حكومه تی عێراق سازش له سه ر ئه وه بكات كه ده سه اڵتی زیاتر ببه خشێت به حكومه تی هه رێم، ئاماژه ی به وه ش دا ك����ه حكومه تی به غدا هه وڵده دات كه مبكاته وه . هه رێ����م حكومه تی له قه باره ی به لو حكومه تی عێراقی ب����ه وه تۆمه تباركرد كه له ژێ����ر كاریگه ریی هه ژمونی ئێراندایه كه ئه م����ه ش دژی به رژه وه ندییه كانی حكومه تی هه رێمی كوردستانه . ئه و ته ئكیدیشی كرده وه ك����ه حكومه تی هه رێ����م ئاماده نیه ملبدات بۆ بڕیاره تاكڕه وانه كانی وه زیری نه وتی عێراق، چونكه هه رێ����م پێیوایه ناوبراو ده س����ه اڵتی

بڕیاردانی نیه له هه رێمی كوردستاندا. "هه ولێر چاره سه ری ناوێت"

له كاتێكدا ئاش����كراكردنی دو گرێبه س����ته نه وتیه كه ی حكومه تی هه رێمی به هه نگاوێكی س����ه ره تایی گرنگ وه س����فكرد، عه بدولهادی ئه لحه س����انی پێیواب����و ئه و ش����ێوازه ی كه گرێبه س����ته كانی پ����ێ ئاش����كرا ك����را وه ك "س����وكایه تیه ك" واب����و، به وپێی����ه ی ئ����ه و هه ن����گاوه ی حكومه ت����ی هه رێ����م خاڵی بوه له رێ����زو رێوش����وێنی گونج����او. حه س����انی نیگه ران����ی قوڵی خۆی ده رب����ڕی له وه ی كه حكومه تی هه رێم ئه و دو گرێبه س����ته ی وه ك ئاماژه یه كی مه زن له سه ر وێبسایته كه ی خۆی باڵوكردوه ته وه ، ب����ه اڵم كۆپیه كانی ره وانه ی لیژن����ه ی ن����ه وت و گاز نه ك����ردوه ، ته نانه ت چه ندینجار به نوس����راو داوای گرێبه سته كانی له به رهه م ساڵح، س����ه رۆك وه زیران كردوه . ئه و پێیوابو كه ئه وه له ده سه اڵتی حكومه تی عێراقه گرێبه س����ته نه وتیه كانی هه رێم قبوڵ بكات ی����ان ره تبكاته وه . )ئه م مش����تومڕه ی كه كێ ده س����ه اڵتی كۆتای����ی هه یه بۆ چونه ن����او گرێبه س����ته كان، كرۆك����ی ملمالنێكانی نێوان حكومه ت����ی به غداو حكومه تی هه رێمی كوردستانه له باره ی پێناسه كردنی فیدرالیه ت

له حكومه تی نوێی عێراقدا(.ئه و باس����ی ل����ه وه ش كرد ك����ه پێداگریی حكومه ت����ی هه رێم ب����ۆ لكاندن����ی كه ركوك رێگرب����وه كوردس����تانه وه ، به هه رێم����ی كه رتی ناكۆكییه كان����ی له چاره س����ه ركردنی ن����ه وت. ئاماژه ی ب����ه وه ش كرد ك����ه ئه گه ر خواس����ته كانی حكومه ت����ی هه رێم جدیین، با هه مو ئه و داهاتانه ی وه ریانده گرێت راده ستی حكومه تی به غدایان بكات، نه ك ته نیا ئه وه ی

له هه نارده ی نه وت ده ستیده كه وێت. پێشنیاری نوێ بۆ قۆناغی داهاتو:

عه لی حه س����ه ن به لو ته ئكیدی كرده وه كه س����ه رۆك وه زیرانی عێراق ده سه اڵتی ئه وه ی نی����ه به ته نیا ش����ه رعیه ت بداته گرێبه س����ته نه وتیه كانی حكومه تی هه رێم، هاوكات هه ردو سه رۆك وه زیرانی حكومه تی هه رێم و به غداش ناكۆكیه كانیان چاره س����ه ركردنی ده سه اڵتی نیه . به ڵكو هاوپه یمانێتیه كی فراوان پێویسته . ئه و پێش����نیارێكی كرد بۆ هه نگاوی داهاتو: حكومه تی عێراق و هه رێ����م ده توانن گروپێك دیاریبكه ن، ش����اره زا به ئه زمون و له كه سانی پاش����ان ئ����ه م گروپ����ه لیژنه یه ك����ی كاتیی پێكبهێنن بۆ بڕیاردان له س����ه ر یاس����اییبونی گرێبه س����ته كان. )كۆمێنت: هه رچه نده ئه مه دروس����تكردنی به اڵم ئاقاڵنه یه ، هه نگاوێكی لیژنه بۆ شه رعیه تدان به گرێبه سته نه وتیه كان لێوه كراوه ، باسی دیكه شدا له كۆبونه وه كانی هه روه ها له ره شنوسی یاسای نه وت و گازیشدا هات����وه ك����ه له س����اڵی 2007ه وه چاوه ڕوانی په س����ه ندكردنی په رله مانه ، به اڵم پێكهێنانی لیژنه یه ك����ی له وش����ێوه یه ش به دڵنیایی����ه وه

ده بێته وه سه رچاوه ی ملمالنێ(. به ل����و به ئه مه ریكییه كان����ی راگه یان����دوه ، ك����ه به ره����ه م س����اڵح، س����ه رۆك وه زیرانی حكومه تی هه رێم به ته نیا كێشه ی نه وتی پێ چاره س����ه رناكرێت. به لو و ئه لحه سانی بڕوای خۆیان نیش����اندا كه هیچ به ره وپێشچونێكی راسته قینه به دینایه ت تا دوای هه ڵبژاردنه كانی

7ی مارس. كۆمێنت: ئاشتی هه ورامی له الیه ن حكومه تی

به غداوه به كه س����ێكی سه رس����ه ختی حزبیی داده نرێت و نه یارێك����ی به رده وامه له به رامبه ر حسێن شه هرستانی ، وه زیری نه وتی عێراق. له الیه ك����ی تره وه ، كاریگه ریی شه هرس����تانی له گرێبه س����ته س����ه ركه وتنیه وه به ه����ۆی نه وتیه كانی س����اڵی 2009، ده ركه وت. ئێمه بڕوام����ان وایه ك����ه ئاش����تی هه ورامی وه ك له وه ش قبوڵناكرێت. ش����یاو نێوه ندگیرێكی تێده گه ی����ن كه به رهه م س����اڵح نه یویس����توه هه ورام����ی له كابینه ی نوێ����ی حكومه ته كه یدا بمێنێت����ه وه ، ب����ه اڵم ناچاركراوه ب����ۆ ئه وه ی بیهێڵێته وه ، به هۆی ئه و په یوه ندییه گه رمه ی هه ورام����ی هه یه تی له گه ڵ نێچیرڤان بارزانی. ناوهێنانی ئاش����تی هه ورامی له بری به رهه م ساڵح، له الیه ن عه لی به لوه وه وه ك نوێنه ری حكومه تی هه رێم بۆ چاره س����ه ركردنی پرسی گرێبه سته نه وتیه كان، ده شێت ره نگدانه وه ی ئه وه بێت كه ده سه اڵتی به رهه م ساڵح به سه ر كه رتی نه وتی هه رێمدا س����نورداره . به هه مو حس����اباتێك، بنه ماڵه ی بارزان����ی به توندیی ده ستیانگرتوه به سه ر كه رتی نه وتی هه رێمدا و ئاش����تی هه ورامی����ش وه ك وه كیلێكی ئه وان وایه . ب����ه اڵم به ل����و وه ك ئه ندامێكی پارتی ره نگه له كاریگه ریی به رهه م س����اڵح تێبگات كه ئه ندامێكی یه كێتیه ، له كاتێكدا ملمالنێی ده سه اڵتی نێوان یه كێتی و پارتی به رده وامه . مه س����عود بارزانی پێش����تر له كۆبونه وه یه كدا باس����ی له پێكهێنانی هه مان ئه و لیژنه یه كرد كه به لو ئاماژه ی پێكرد، بۆ دانانی هه نگاوی له گه ڵ ناكۆكیه كان چاره سه ركردنی داهاتوو

به غدا.

به رپرسانی ئه مه ریكا: نه‌وتی‌‌كوردستان‌له‌الیه‌ن‌بنه‌ماڵه‌ی‌‌بارزانیه‌وه‌‌ده‌ستی‌به‌سه‌ردا‌گیراوه‌

ئا: شاهۆ ئه حمه د

په رله مانتارانی كورد له په رله مانی عێراق و هه رێمی كوردستان گه شبینن

به رێككه وتنه كه ی نێوان به غداو هه ولێرو به "سه ره تایه كی ئیجابیی" وه سف ده كه ن بۆ رێككه وتنێكی

گشتی .

ع���ادل راب���ردودا، رۆژی له چه ن���د عه بدولمه هدی ، وه زی���ری نه وتی عێراق گه یش���ته هه ولێرو له گه ڵ به رپرس���انی ب���ااڵی هه رێم گه یش���تنه رێككه وتنێك بۆ ئ���ه وه ی به غدا له نزیكترین ده رفه تدا بڕی نیوملیار دۆالر وه ك سلفه ره وانه ی هه ولێر بكات و له به رامبه ریش���دا هه رێم رۆژانه ب���ڕی 150 هه زار به رمیل نه وتی به رهه مهێنراوی خۆی له رێگه ی سۆمۆوه

هاورده بكات.

په رله مانت���اری فای���ه ق، رێ���واز له لیس���تی كوردس���تان هه رێم���ی یه كێتی���ی نیش���تیمانیی كوردس���تان، له وباره یه وه به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئه وه رێككه وتننامه یه كی س���ه ره تاییه به پێی بڕگه ی 17ی ئه و رێككه وتنه ی له نێوان هێزه سیاسیه كان كراوه ، بۆ نیه تپاكیی حكومه تی نوێی فیدڕاڵ س���لفه یه ك بۆ ده س���تپێكردنی پێش ده نێرێت هه رێم دانوس���تانه كان، واتا ئ���ه و 500 ملیۆن دوالره م���ه رج نی���ه هه م���و مانگێ���ك بنێررێت، به ڵك���و یه كێك له و بڕگانه یه

كه حكومه تی پێ پێكهاتوه ".نوره دی���ن، ئ���ه رده اڵن ه���اوكات ئه و له به غ���دا ك���ورد په رله مانت���اری به غدا نێ���وان هه رێ���م رێككه وتن���ه ی به "رێككه وتنێك���ی س���ه ره تایی رێگ���ه خۆشكه ر" وه س���فده كات بۆ كردنه وه ی ده رگای گفتوگۆكان���ی نێ���وان هه رێم و

به غداو ده ڵێت، "مه به ست له و رێككه وتنه ته نیا نیازپاكییه ، پاش ئه وه ی پاره كه ده گاته حكومه تی هه رێمی كوردس���تان ئینجا وه فدێكی بااڵ له حكومه تی هه رێم س���ه ردانی به غدا ده كات و دانیشتنه كان

به رده وام ده بن".ئه و پێیوایه "ئێس���تا له به رژه وه ندیی هه ردوالیه كه پابه ندبن به و رێككه وتنه وه بۆ نمونه نوس���ینگه ی حه یده ر عه بادی ده ڵێت به هه مو ش���ێوه یه ك س���ه رۆكی حكومه ت���ی عێ���راق ده یه وێت رێكه وتن بكات له گه ل هه رێ���م و په ڕه یه كی نوێ بكرێت���ه وه له نێ���وان به غ���داو هه رێم، تری ده رفه تێكی كێش���ه كان هه روه ها پێبدرێت بۆ ئه وه ی چاره س���ه رێكی بۆ

بدۆزرێته وه ".محه م���ه د، كاوه به هه مانش���ێوه گ���ۆڕان فراكس���یۆنی په رله مانت���اری "ئه وه راگه یاند، به ئاوێن���ه ی له به غدا،

هه نگاوێكی سه ره تاییه و رێككه وتنێكی باشه بۆ ئه وه ی ئه و كێشانه ی له نێوان هه رێ���م و به غدا هه ن به ره و چاره س���ه ر ب���ڕۆن، به تایبه تی ئ���ه وه ی په یوه ندیی به نه وت و به ش���ه بودج���ه ی هه رێمه وه هه ی���ه ، هیواداری���ن به وردیی له س���ه ر چاره سه رێكی بوه س���تن و كێشانه ئه و

گونجاویان بۆ بدۆزنه وه " .یه كێك له كێشه بنه ڕه تیه كانی نێوان به غداو هه ولێر پرس���ی كۆنترۆڵكردنی نه وت���ه ، كه به ش���ێوه یه كی گش���تیی بودج���ه ی واڵت به پله ی یه كه م پش���ت ب���ه اڵم ده به س���تێت، به داهاته ك���ه ی هێش���تا له عێراقدا یاس���ایه كی تایبه ت ده رنه كراوه سه باره ت به ورده كارییه كانی

مامه ڵه كردن به م پرسه گرنگه وه .په رله مانتاری ج���ه وده ت، ش���ێركۆ یه كگرت���وی له لیس���تی كوردس���تان راگه یان���د، به ئاوێن���ه ی ئیس���المی ،

له گ���ه ڵ په رله م���ان "له كۆبون���ه وه ی ئه نجومه نی بااڵی نه وت و غاز له هه رێم كه سه رۆكی حكومه ت و جێگره كه ی ئه ندامن تێداو س���ه رۆكایه تی ده ك���ه ن، هه ردوال له س���ه ر ئه وه پێكهاتین كه ئه له ویاتی حكومه تی هه رێمی كوردستان، پێكهاتن بێت له گه ڵ به غدا به مه رجێك مافه كانی خه ڵكی كوردس���تان تێدا به رجه س���ته بێت ئه و رێككه وتننامه یه ش هه نگاوێكه

به ره و رێككه وتن". ئ���ه و وتی ، "كێش���ه ی هه رێم و به غدا به تایبه تی له س���ه ر كۆنترۆڵ���ی نه وته له هه نارده كردن���ی ب���ۆ ده ره وه به وه ی ئایا ئه و كۆنترۆڵه به ده س���ت كێ بێت، ئه وه ش پێویس���تی به دانوستان هه یه ، ده بێت هه ردوال پابه ندی ئه و رێككه وتنه بن چونك���ه له به رژه وه ندیی هه ردوالیه . هه ر بۆی���ه س���ه ره تایه كی ئیجابیه بۆ

رێككه وتنێكی گشتیی ".

په‌رله‌مانتارانی‌‌كورد‌گه‌شبینن‌به‌رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌‌هه‌ولێر‌و‌به‌غدا‌

كێشه ی هه رێم و به غدا به تایبه تی له سه ر كۆنترۆڵی نه وته له هه نارده كردنی

بۆ ده ره وه به وه ی ئایا ئه و كۆنترۆڵه به ده ست كێ بێت؟

کۆبونه وه ی بارزانی و وه فدی هه رێم له گه ڵ ئۆباماو بایدن له کۆشکی سپی

به رهه م ساڵح نه یویستوه هه ورامی

له كابینه ی نوێی حكومه ته كه یدا

بمێنێته وه ، به اڵم ناچاركراوه بۆ ئه وه ی بیهێڵێته وه ، به هۆی

ئه و په یوه ندییه گه رمه ی هه ورامی

هه یه تی له گه ڵ نێچیرڤان بارزانی

Page 7: ژماره 453

7 (453( سێشه ممه 2014/11/18 عێراق

گه شته كه ی ئه بو سه جاد

گه ش���ته كه ی له تونسه وه بۆ زیندانێكی عێ���راق ته نها ن���ۆزده رۆژی خایاند، ئه و بۆمبڕێژكراوه وه به پشتێنێكی ده یویست خۆی بته قێنێت���ه وه ، به اڵم له ئێس���تادا رۆژه كانی ته مه نی له كونجی زیندانه كانی

عێراقدا ده گوزه رێنێت: ئه بو سه جادیاس���ین محه م���ه د عه ل���ی، گه نجێكی تونسیه و ته مه نی )24( ساڵه ، خوێندكاری قۆناغی س���ێیه می كۆلێ���ژی ئه ندازیاریی بوه . یه كێك بوه ل���ه و گه نجانه ی له دژی رژێمه كه ی زه ینلعابدین بنعه لی به شداریی خۆپیشاندانه كانی ساڵی )2011( كردوه . ت���ا ئه وكاته هی���چ پابه ندبونێكی ئاینیی

نه بوه و ته نانه ت نوێژیشی نه كردوه .بنعه لی ، رژێمه ك���ه ی روخان���ی دوای یه كێك له و كه س���انه ی له زین���دان ئازاد ده كرێت ئه بو هومام بوه ، كه پێشنوێژی مزگه وته ك���ه ی نزیك ماڵی یاس���ین بوه . ئه م مه الی���ه ده توانێت په یوه ندیی له گه ڵ یاسین دروستبكات و به جۆرێك كار بكاته س���ه ر ئه م گه نجه ، پێكه وه به ره و سوریا

به ڕێبكه ون.یه كه م قۆناغی گه شته كه ی ئه بو هومام و یاسین كه دواتر نازناوی "ئه بو سه جاد"ی وه رگرتوه ، لیبیا ب���وه . كاتێك له ڕێگه ی بیابانه وه و به شێوه یه كی نایاسایی خۆیان گه یاندۆته ته رابلوس���ی پایته ختی لیبیا. م���اوه ی هه فته یه ك له م ش���اره پێكه وه ماونه ته وه ، له و ماوه یه شدا مه الكه به رده وام باسی مه رگ و جیهادی بۆ یاسین كردوه و قورئانی فێركردوه . پاشان به دو پاسپۆرتی ساخته وه ، به فڕۆكه له ته رابلوسه وه خۆیان گه یاندۆت���ه ئه س���ته نبوڵی توركیا. دوای گه یشتنیان به و شاره ، یه كسه ر به پاسێكی گه وره به ره و سنوری سوریا به ڕێكه وتون.

دوای گه یش���تنیان به خاكی س���وریا، له الیه ن كه س���ێكی عێراقی به ناوی ئه بو ویسام پێشوازییكراون و پێكه وه چونه ته شاری حه له ب و دو رۆژ له وێ ماونه ته وه . یاس���ین له حه له ب، مانه وه یدا له كات���ی كه چوارده وری براوه ته س���ه ربازگه یه ك ته لی دڕكاوی بوه و پارچه ی س���ه یاره ی سوتاوی لێبوه ، له و سه ربازگه یه نزیكه ی (150( كه س���ی له ره گه زنام���ه ی جیاواز تێدابوه ، راهێنانه كه شیان ته نها بریتی بوه

له راكردن بۆ ماوه ی درێژ.له گه ڵ ته واوبون���ی راهێنانه كه دا، رۆڵی ئه بو هومام كۆتاییهاتوه . پاش���ان ئه بو ویس���ام له گه ڵ پانزه گه ن���ج كه به وته ی یاس���ین زۆربه یان ناسنامه ی ئه وروپییان هه بوه ، له گ���ه ڵ دو گه نجی كوردو ئێرانی به ره و عێراق به ڕێكه وتون. ئه م گه شته شیان له ڕێگه ی ئه نجامداوه و بچوك به پاسێكی له سنوری عێراقه وه . هاتونه ته بیابانه وه عێراقیش چه ند گه نجێكی دیكه هاتونه ته ناو پاسه كه وه كه هه مویان ته مه نیان كه م

بوه .پ���اش ته واوبونی گه ش���تی دو رۆژه ی بیابانه كانی خ���واروی عێراق، ئه م )25( گه نجه به س���ه ر چه ند گروپێكی بچوكدا دابه ش���كراون، تاوه كو ره وان���ه ی ناوچه جیاوازه كانی عێراق بكرێن. یاسین له گه ڵ گه نجێكی س���عودیی ك���ه به ئه بو غه فور بانگكراوه و ته مه نی ش���انزه ساڵ بوه ، بۆ ماوه یه ك پێكه وه بون، به اڵم پاشتر له یه ك جیاكراونه ته وه . یاسین براوه ته گوندێكی س���نوری پارێزگای بابل و ل���ه وێ براوه ته ماڵی كه سێك به ناوی ئه بو حه مزه و له گه ڵ

ژنه كه ی و كوڕه بچوكه كه ی پێكه وه بون.رۆژێ���ك دوای گه یش���تنی ب���ه و ماڵه ، خ���اوه ن م���اڵ له كاتژمێ���ر ده ی به یانی ده چێت ب���ۆ بازاڕك���ردن، ب���ه اڵم پاش كه مێ���ك هێزێكی ئه منیی ئ���ه و گه ڕه كه ده پش���كنن و یاسین ده س���تگیر ده كه ن. دوای ده س���تگیركردنی ، یاس���ین ته واوی ئ���ه م چیرۆك���ه ی ب���ۆ ده زگا ئه منیه كان گێڕاوه ته وه و وتویه ت���ی "چاوه ڕوانی ئه وه بوم به رپرسه كانم ئامانجێكم بۆ دیاریبكه ن و منیش به پشتێنێكی بۆمبڕێژكراوه وه خۆم

بته قێنمه وه ". ئ���ه و، ئێس���تا رۆژگاره كان���ی ته مه نی له زینداندا ده گوزه رێنێت و چاوه ڕوانی سزای له س���ێداره دان یان زیندانی هه میشه ییه و دڵنیایه له وه ی جارێكی دیكه دایكی و برا گه وره كه ی نابینێته وه ، به اڵم په ش���یمانه ل���ه و رێگه ی���ه ی هه ڵیب���ژاردوه و ده ڵێت "خۆزگه خوێندنه كه م ته واو ده كردو ده بوم

به ئه ندازیار".

پرۆفایل

ئا: بارام سوبحی

سه رۆك وه زیرانی عێراق هه ڵمه تێكی گۆڕانكاریی له ریزی سوپای عێراقدا

ئه نجام ده دات، پارله مانتارانی كورد داواده كه ن ئه م گۆڕانكارییانه

به فلته ری پارله ماندا بڕوات، پارله مانتارێكی سوننه ش پشتیوانی

له و گۆڕانكارییانه ده كات، به اڵم پارله مانتارێكی شیعه داواده كات

گۆڕانكارییه كان وه زاره ته كانی به رگریی و ناوخۆش بگرێته وه .

دوای هه ڵوه ش����انه وه ی نوسینگه ی فه رمانده ی گشتی هێزه چه كداره كانی عێراق، سه رۆك وه زیرانی عێراق حه یده ر فه رمانده ی له هه مانكاتدا كه عه بادی چه كداره كانیش����ه ، هێ����زه گش����تی گۆڕانكاریی له س����ه ركردایه تی س����وپا ئه فس����ه ری گ����ه وره ده كات و )36( سوپا ده گۆڕێت، كه له نێوانیاندا سوپا س����االری عێراق هه یه . پارله مانتاران ته نها خانه نش����ینكردن و البردنی ئه و به ڵكو نازانن، به پێویست به رپرسانه داواكارن لێپێچینه وه له و به رپرس����انه بكرێ����ت ك����ه له مانگ����ی حوزه یرانی ئه مساڵدا ش����اری موسڵیان راده ستی ئیس����امی ده وڵه ت����ی چه كداران����ی

له عێراق و شام "داعش" كرد.به رپرس����انه ی له و زۆر به ش����ێكی یاخ����ود الب����راون له پۆس����ته كانیان خانه نش����ین كراون، كه س����انی نزیك له ن����وری مالیكی س����ه رۆك وه زیرانی ئێس����تای پێش����وی عێراق و جێگری له دیارتری����ن كۆم����ارن. س����ه رۆك له پۆس����ته كانیان كه س����انه ی ئ����ه و

عێراق و س����االری س����وپا الب����راون، فه رمانده ی یاریده ده ك����ه ری ، هه ردو پرۆس����ه كانی به غدا و ئه نبار و فوراتی س����ه ربازی و پشكنه ری ناوه ڕاس����ت، سوپا، هه واڵگری سه رۆكی مه ده نی و به رگریی و وه زاره تی نهێن����ی رازگری

وته بێژی وه زاره تی به رگریی .لیستی له سه ر عێراق پارله مانتاری یه كێتی نیشتیمانی كوردستان محه مه د عوس����مان، له باره ی ئه و ئاڵوگۆڕانه ی له ن����او س����وپای عێراقدا ك����راون بۆ ئاوێنه ی رونكرده وه ، ئه و گۆڕانكارییانه سزادانی لێپرسینه وه و له چوارچێوه ی "كه س����انی كه مته رخ����ه م و گه نده ڵه "، ئه مه ئێم����ه "به بۆچون����ی وتیش����ی هه نگاوێكه به ره و چاكسازی و خستنه سه ر ش����اڕێگای پرۆسه ی حكومڕانی

له عێراقدا".ناوب����راو، ئه و هه نگاوه ی س����ه رۆك وه زیران به هه نگاوێكی باش به ئاراسته ی نوێكردنه وه و داهێن����ان و به هێزكردنی جومگه گان����ی ده وڵه ت له پاراس����تنی ژیان����ی هاواڵتیان����دا ناوده بات. به اڵم جه خت له وه ده كاته وه ئه و پرۆس����ه ی گۆڕانكارییه ده بێت ده س����توری بێت، چونكه "ئه مه مه رجی به شداری كورده یه كگرتودا. له عێراق����ی له حكومه ت و هه ر بۆی����ه دانانی ئه و په رپرس����انه ده بێت به فلته رو په سه ندی په رله ماندا تێپه ڕێ����ت هه روه ك له م����اده ی )61/

پێنجه م/ج(دا هاتوه ".له كۆتایی مانگ����ی ئه یلولی رابردودا عه بادی نوسینگه ی فه رمانده ی گشتی هێزه چه كداره كانی هه ڵوه ش����انده وه ، به پێی س����ه رچاوه ئاگاداره كان پێنج سه د ئه فس����ه رو فه رمانبه ری هه بوه و

س����ااڵنه زیات����ر له نیو ملی����ار دۆالر كه وتون، ده وڵه ت بودجه ی له س����ه ر ب����ه اڵم له ئێس����تادا ئه و نوس����ینگه یه فه رمانبه ری ئه فس����ه رو )35( ته نها ماوه ته وه . به گوێ����ره ی زانیاری میدیا له هه وڵی عه ب����ادی عێراقیه كانی����ش ئه وه دای����ه )150( ئه فس����ه ری دیكه له كاربخات، هه روه ها ئه و ئه فسه رانه ی

مالیكی حكومه ته ك����ه ی له كۆتای����ی ب����ه ده ر له رێنمایی����ه كان پله كانی����ان لێ ئ����ه و پانه یان به رزكراوه ت����ه وه ، پله كۆنه كانی����ان وه رده گیرێت����ه وه و

ده درێته وه .له وه اڵم����ی ئه وه ش����دا پارله مان چ ل����ه م گۆڕانكارییانه دا هه یه ، رۆڵێكی لیستی له س����ه ر عێراق پارله مانتاری كۆمه ڵی ئیسامی زانا رۆستایی ، باس ل����ه وه ده كات ژماره ی����ه ك پارله مانتار سه رۆكایه تی ئاراس����ته ی داوایه كیان جێبه جێكردنی ب����ۆ كردوه پارله مان مادده )61/ج(ی ده ستوری عێراقی ، كه باس له په سه ند كردنی پله بااڵكانی س����وپای عێراق ده كات له ئه نجومه نی نوێنه ران، س����ه رۆكایه تی پارله مانیش ئه نجومه ن����ی ئاراس����ته ی داواك����ه ی وه زیران كردوه . ئه نجومه نی وه زیرانیش داوه ته وه و وه اڵمی����ان به نوس����راوێك ده ڵێن "سه رۆكی ئه نجومه نی وه زیران، به جدی س����ه رقاڵی دیراسه كردنی ئه و بابه ته ی����ه بۆ وه رگرتنی رێوش����وێنی

پێویست له وباره یه وه ".له الی����ه ن خۆی����ه وه پارله مانت����اری ئه حم����ه د موته حی����دون لیس����تی له و رایده گه یه نێ����ت، هه ندێك جه ربا فه رمان����ده البراوانه ، پۆس����ته كانیان قۆس����ته وه و كردویانه ته ئامرازێك بۆ "گه نده ڵی دارایی و كارگێڕی و له س����ه ر قوتی س����ه ربازه كان و پۆس����ته كانیان ده وڵه مه ن����د بون". ئه و ك����ه یه كێكه له نوێنه رانی شاری موسڵ، داواده كات عه ب����ادی ت����ه واوی ده زگا ئه منیه كان له "كه سه گه نده ڵه كان پاك بكاته وه و دۆس����یه كانیان ره وان����ه ی دادگاكان و

ده سته ی نه زاهه بكات".

ئه م گۆڕانكارییانه ی سه رۆك وه زیران له دوای ئه وه دێت، چه كدارانی داعش له ماوه ی مانگی حوزه یرانی ئه مساڵه وه تائێستا ده ستیان به سه ر ناوچه یه كی فراوانی عێراقدا له پارێزگاكانی نه ینه واو ئه نبارو سه اڵحه دین و دیاله و كه ركوكدا گرته وه ، به ش����ێك له پارله مانتارانیش ب����ۆ عێ����راق س����وپای شكس����تی كه مته رخه می به رپرسانی بااڵی سوپا و وه زاره ت����ی به رگریی ده گێڕنه وه ، بۆیه داواده كه ن گۆڕانكاریی له سه رجه م داو

ده زگا ئه منیه كاندا بكرێت.ئاس����ایش و لیژن����ه ی ئه ندام����ی به رگری����ی له پارله مان����ی عێراق حاكم زامل����ی ، گۆڕانكارییه كانی ناو س����وپا پرۆس����ه ی بۆ گرنگ به هه نگاوێك����ی دوب����اره رێكخس����تنه وه ی په یكه ره ی ناوده بات، س����ه ربازی دام����ه زراوه ی ئام����اژه به وه ش����ده كات زۆرێ����ك له و سه ركردانه ی البراون رۆڵیان الواز بوه و

له كاره كانیاندا سه ركه وتو نه بون.ئه و پارله مانتاره ی س����ه ر به ره وتی س����ه در، ب����اس ل����ه وه ده كات له واڵته پێش����كه وتوه كان هیچ فه رمانده یه كی س����ه ربازی ب����ۆ ماوه ی س����ێ س����اڵ نامێنێته وه ، له پۆس����ته كه یدا زیات����ر ب����ه اڵم هه ندێ����ك له م س����ه ركردانه ی البراون ماوه ی ده س����اڵ زیاتره ئه و داواشده كات وه رگرتوه . پۆستانه یان ئه م گۆڕانكارییانه ی سه رۆك وه زیران فراوانت����ر بێت و وه زاره ته كانی ناوخۆو به رگریی و ئاسایش����ی نیش����تیمانیش بگرێت����ه وه ، هه روه ه����ا لێپرس����ینه وه له هه مو ئه و كه س و الیه نانه ش بكرێت ك����ه بونه ته هۆی شكس����تی س����وپا

له هاوینی رابردودا.

كورد: ده بێت گۆڕانكارییه كانی سوپا به فلته ری پارله ماندا بڕوات

ئا: بارام سوبحی

هه ردو حكومه تی هه رێم و به غدا به هه وڵ و نێوه ندگیری ئه مریكیه كان

رێكه وتنێكی سه ره تایی له باره ی دۆسیه ی نه وته وه واژۆ ده كه ن.

پارله مانتارێكی كورد رایده گه یه نێت ئه گه ر هه ردوال ئیلتیزام به ده ستور

بكه ن و به رژه وه ندیی كۆمه اڵنی خه ڵك بخه نه سه روی به رژه وه ندییه

حزبی و سیاسیه كانه وه ، ده توانن دۆسیه ی نه وت چاره سه ر بكه ن. پارله مانتارێكی شیعه ش پێیوایه

نه وتی كوردستان به شێك له كورتهێنانی بودجه ی عێراق

پڕده كاته وه .

دوای ئه وه ی هه فته ی رابردو وه زیری نه وت����ی عێ����راق س����ه ردانی هه رێمی كوردستانی كرد، هه ردوال رێكه وتنێكی س����ێ خاڵی����ان واژوكرد، ك����ه بریتی هه زار له هه نارده كردن����ی )150( بون نه وت����ی هه رێم له ڕێگ����ه ی حكومه تی عێراق����ه وه ، عێراقی����ش ب����ڕی )500( ملیۆن دۆالر ده داته هه رێم، وه فدێكی ب����ۆ یه كاكردنه وه ی بااڵی هه رێمیش كێش����ه كانی نێوان هه ردوال، سه ردانی

به غدا ده كات.رێكه وتنه كه ی نێوان هه ولێرو به غدا دوای ئه وه هات له سه ره تای ئه مساڵه وه حكومه ت����ی عێراق بودج����ه و موچه ی هاواڵتیان����ی هه رێم����ی كوردس����تانی بڕی����وه ، حكومه ت����ی هه رێمی����ش بۆ چاره سه ركردنی ئه و قه یرانه داراییه ی بڕیاریدا به فرۆش����تنی دوچاری هات، نه وتی كوردستان له ڕێگه ی بۆرییه كی نه وتی وه زیری به وته ی سه ربه خۆوه . عه بدولمه ه����دی ، د.ع����ادل عێ����راق هه نارده كردنی نه وتی هه رێم له ڕێگه ی توركیاوه ، زیانی نزیكه ی س����ی ملیار

دۆالری به هه ردوال گه یاندوه .هه ولێره وه ، رێكه وتنه كه ی له باره ی پارله مانتاری عێراق له س����ه ر لیس����تی كوردس����تان نیش����تیمانی یه كێت����ی ش����وان داودی ، به ئاوێن����ه ی راگه یاند به هۆی ئه و دابڕان و لێكنه گه یش����تنه ی له دۆس����یه ی نه وت له نێ����وان هه رێم و به غدا هه ب����وه ، ه����ه ردوال زه ره رمه ند بون. بۆیه رێكه وتنه كه به "هه نگاوێكی ب����اش" ناوده بات و ده ڵێ����ت "پێموایه سه ره تایه كی باشه و پێویسته فراوانتری

بكه ی����ن، بۆ ئه وه ی هه م خۆمان، هه م كۆمه اڵنی خه ڵك له و دۆخه ناهه مواره

ده رباز بكه ین". رێكه وتنه كه ی واژوكردنی سه رباری هه ولێ����ر، تائێس����تا حكومه تی عێراق بڕیاری گێڕانه وه ی موچه ی ده مانگی هه رێم����ی فه رمانبه ران����ی راب����ردوی كوردستانی نه داوه كه به نزیكه ی هه شت ملی����ار دۆالر ده خه مڵێنرێت. هه روه ها بڕیاریدا له الیه ن خۆی����ه وه هه رێمیش به دروستكردنی كۆمپانیای كوردستان ب����ۆ س����ه روكاریكردن و هه نارده كردنی ن����ه وت و گازی كوردس����تان، هه روه ها نه وتی كوردستان ره تیكرده وه هه رێم له ڕێگه ی كۆمپانیای سۆمۆی عێراقیه وه ئه وه ش����دا له وه اڵم����ی بفرۆش����ێت. له دۆخێك����ی له م ش����ێوه یه دا تاچه ند ئه گه ری رێكه وتنی هه میشه یی له نێوان هه ولێرو به غ����دا هه یه ، داودی ده ڵێت "پێموایه له ه����ه ردوال نیازی رێكه وتن هه یه ، ب����ه اڵم له هه مانكات����دا هه ردوال بۆ گه ڕان����ه وه ی متمان����ه له نێوانیاندا

پێویستیان به كات هه یه ".عێراق پارله مانت����اری به بۆچون����ی

له س����ه ر لیس����تی پارت����ی دیموكراتی س����ه عدون، موحس����ین كوردس����تان رێكه وتنه كه ی هه ولێر به ڵگه یه له سه ر ئه وه ی هه نارده كردن����ی نه وتی هه رێم هاوتای����ه له گه ڵ به نده كان����ی ماده ی (112( ده س����تور، له ب����اره ی گرنگی رێكه وتنه كه ش ده ڵێ����ت "به هۆی ئه م رێكه وتن����ه وه حكومه ت����ی عێراق ئه و كه لێن����ه پڕده كات����ه وه ، ك����ه به هۆی كاره تیرۆریستیه كان دوچاری زۆرێك

له دامه زراوه نه وتیه كان هاتوه ".ناوبراو، كه ئه ندامی لیژنه ی قانونی پارله مانی عێراقه ، ئاش����كرای ده كات ئه مریكیه كان رۆڵیان له نزیككردنه وه ی ه����ه ردوالدا هه بوه . هه روه ه����ا ئاماژه به وه ده كات هه نگاوه كانی دواتری ئه م رێكه وتن����ه خۆی له پێدان����ی موچه ی ماده ی جێبه جێكردنی پێش����مه رگه و (140( له الی����ه ن حكومه ت����ی عێ����راق س����ه ردانی سه رۆكی له كاتی ده بێت و حكومه ت����ی هه رێ����م بۆ به غ����دا، ئه و بابه تان����ه گفتوگۆی����ان له وباره ی����ه وه

ده كرێت.ژماره ی����ه ك له پارله مانتارانی عێراق

له رێكه وتنه ك����ه ی به گه ش����بینینه وه هه ولێر ده ڕوانن، پێیانوایه رێكه وتنه كه كاریگ����ه ری باش����ی له س����ه ر ئابوری عێراق و بودجه ی ساڵی داهاتو ده بێت و به ش����ێك له كورتهێنانه كان����ی بودجه

پڕده كاته وه .گاز ن����ه وت و لیژن����ه ی ئه ندام����ی له پارله مان����ی عێراق ئیبراهیم محه مه د به حرلعل����وم، رێكه وتنه ك����ه به ئه رێنی ئابوری لێكه وته ی پێیوایه ناوده بات و چونكه ده بێ����ت، زۆرباش����ی گرنگ و "له ئاینده دا بودج����ه ی عێراق نزیكه ی نی����و ملی����ۆن به رمیل نه وت����ی هه رێم له خۆده گرێت، ئ����ه وه ش ده بێته هۆی هه نارده كردنی به ره����ه م و زیادكردنی نه وت و باش����كردنی بودجه ی س����اڵی به ش����ێك پڕكردن����ه وه ی داهات����و و له كورتهێنانی چاوه ڕوانكراوی بودجه ، به ه����ۆی دابه زینی نرخ����ی به رمیلێك

نه وت بۆ كه متر له هه شتا دۆالر".هه ولێ����رو نێ����وان رێكه وتنه ك����ه ی خاڵی به پێ����ی له كاتێكدایه به غ����دا، حه ڤ����ده ی رێكه وتنی سیاس����ی نێوان پێكهێنانی حكومه تی ب����ۆ الیه نه كان

عێ����راق، به غ����دا س����لفه ده نێرێت بۆ هه رێ����م و هه رێمی����ش به رهه می نه وتی ده به خشێته حكومه تی ناوه ند له ڕێگه ی

وه زاره تی نه وته وه .له الی����ه ن خۆی����ه وه پارله مانت����اری ده وڵه ت����ی قان����ون جاس����م محه مه د جه عفه ر، رایده گه یه نێت حكومه ته كه ی جێبه جێكردنی له سه ر عه بادی سوره سیاسیه كان و الیه نه نێوان رێكه وتنی وتیش����ی حكومه ته كه ی . كارنام����ه ی بۆ ئاماژه یه هه ولێ����ر "رێكه وتنه كه ی ئه وه ی هه ردوال له ڕێگه ی جێبه جێكردنی به رنام����ه ی حكومه ت����ه وه ده یانه وێت

الپه ڕه یه كی نوێ هه ڵده نه وه ".بنه ڕه تی پرس����ی بۆ چاره س����ه ری ن����ه وت، به بۆچون����ی ش����وان داودی ده بێ����ت ده رفه ت به ه����ه ردوال بدرێت، هه روه ها هه ردوال ئیلتیزام به ده س����تور كۆمه اڵن����ی به رژه وه ندی����ی بك����ه ن و خه ڵك بخه نه س����ه روی به رژه وه ندییه حزبی و سیاس����یه كانیانه وه . وتیش����ی "ب����ۆ ه����ه ردوال باش����تره یه كتر قبوڵ بكه ن و هه ندێجار ته نازولیش بۆ یه كتر بك����ه ن، له ته نازولكردن بۆ واڵتانی تر

باشتره ".

نه وتی كوردستان كه لێنه كانی بودجه ی عێراق پڕده كاته وه پارله‌مانتارێك:‌هه‌ولێرو‌به‌غدا‌له‌بری‌‌واڵتان‌سازش‌بۆ‌یه‌كتر‌بكه‌ن‌باشتره‌

به هۆی ئه م رێكه وتنه وه

حكومه تی عێراق ئه و كه لێنه پڕده كاته وه ،

كه به هۆی كاره تیرۆریستیه كان دوچاری زۆرێك

له دامه زراوه نه وتیه كان هاتوه

هه ندێك له و فه رمانده البراوانه ،

پۆسته كانیان قۆسته وه و كردویانه ته

ئامرازێك بۆ گه نده ڵی دارایی و كارگێڕی و له سه ر

قوتی سه ربازه كان و پۆسته كانیان ده وڵه مه ند بون

Page 8: ژماره 453

ئابوری(453( سێشه ممه 2014/11/18 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

ئا: ئاسۆ سه راوی

به رپرسانی یانه وه رزشیه كانی كوردستان، باس له وه ده كه ن، تا ئێستا وه رزش

له هه رێمدا نه بوه ته پرۆژه یه كی بازرگانیی و ئابوریی ، هۆكاره كه شی بۆ چه ند خاڵێك

ده گه ڕێننه وه ، رۆژنامه نوسێكی وه رزشییش ئاماژه به وه ده كات، پارتی و یه كێتیی یانه وه رزشیه كانیان فێری وه رگرتنی

پاره ی حازریی كردوه "بۆیه بیریان له وه نه كردوه ته وه یانه كانیان بكه نه پرۆژه یه كی

وه به رهێنان". ئابوریناسێكیش پێیباشه حكومه ت هاوكاری یانه كان بێت "نه ك خه رجییه كانیان بخاته ئه ستۆی خۆی".

"وه رزشی كوردستان بێ خاوه نه "وه رزش����ی یان����ه ی س����ه رۆكی جێگ����ری س����لێمانی ، ه����ه رده ره ئ����وف ئام����اژه به وه ده كات ك����ه له كوردس����تاندا وه رزش نه بوه ته پرۆژه یه ك����ی بازرگانیی ، هۆكاره كه ش����ی بۆ ئه وه ده گه ڕێته وه كه له كوردس����تاندا وه رزش "بێ خاوه نییه ك����ی " پێوه دیاره . یه كێكی تر له هۆكاره كانیش����ی ئه وه یه یاسایه ك نییه بۆ رێكخس����تنی كاروباری یانه كان و په یوه ندیان به حكومه ت����ه وه ، "حكومه ت ده س����ت و قاچی یانه كانی به س����توه ، به بێ ئه وه ی یاس����ایه ك هه بێ����ت ب����ۆ به ڕێوه بردنیان". ناوب����راو له و بڕوایه دای����ه ئه گ����ه ر كۆمپانیاكان����ی كه رتی تایب����ه ت ببن����ه خاوه نی یانه كان ئ����ه و كاته وه رزش له كوردس����تاندا ده چێت����ه قۆناغێكی تره وه ، نه بونی یاس����ایه ك له و بواره دا وه ك خۆی باس����ی ده كات رێگره ل����ه وه ی ئه وان وه رزش����ه وانانه یان له و پارێزگاریی بتوان����ن بكه ن كه پێیانده گه یه ن����ن "ئه گه ر یاریزانێك به 50ملیۆنیش بك����ڕم، دواتر هه ر له الی من تواناكانی گه شه بكات به جۆرێك 200ملیۆنیش بكات، هیچ س����ودێكی دارایی بۆ من نابێت ، چونكه سااڵنه ئازاده له وی گرێبه ست له گه ڵ كی ده كات، ب����ه اڵم له دنیای پێش����كه وتوی وه رزشییدا پاره ی كڕینی یاریزان بۆ یانه كانه نه ك ب����ۆ یاریزانه كان خۆی����ان، یاریزانه كان

ته نها پاره ی موچه ی خۆیان وه رده گرن".

حكومه ت جیاوازیی ده كاتوه رزشیه كان یانه له س����ه رۆكی به ش����ێك پێیانوای����ه حكومه ت����ی هه رێ����م جیاوازی����ی ده كات له پێدانی پاره به یانه وه رزش����یه كان، س����ه رۆكی یان����ه ی زاخ����ۆ، عه بدولوه ه����اب محه م����ه د جگه ل����ه وه ی باس ل����ه وه ده كات كه وه رزش له كوردس����تان بێكه سیه كی پێوه دیاره ، هاوكات ئه وه ش ڕونده كاته وه كه ئه و

یارمه تیه ی حكومه ت بۆ یانه وه رزش����یه كان جیاوازیی زۆری تێ����دا ده كرێت."پێدانی پاره به یانه وه رزشیه كان، زۆرجار له سه ر بنه مای په یوه ندی����ی براده رایه تی و نزیكیی له كه س����ه بڕیار به ده س����ته كانی ناو حزبه كان ده بێت، له ئێستادا یانه یه كی وه كو زاخۆ به دڵنیاییه وه جیاوازی����ی ده كرێت له گ����ه ڵ یانه یه كی وه ك

هه ولێر یان سلێمانی ".

گرێبه سته كان بۆ ساڵێكنجێگ����ری س����ه رۆكی یانه ی پێش����مه رگه ی م����وراد، ئه حم����ه د مه حم����ود س����لێمانی ، به هه مانش����ێوه ئه وه ده خاته ڕو، ئه وان چه ند بیانفرۆش����نه وه ، ناتوانن پێبگه یه نن یاریزان له ب����ه ر ئه وه ی یاس����ایه ك نییه ل����ه و ڕوه وه پش����تگیرییان ب����كات، چونكه گرێبه س����تی یاریزان ته نها بۆ س����اڵێكه ، سه باره ت به باری دارایی یانه كه شیان ناوبراو باسی له وه كرد، له م قه یرانه داراییه ش����دا ئه وان توانیویانه تا

راده یه ك كاره كانی����ان به ڕێوه به رن و په كیان نه كه وێت "بایی ئه وه كارمانكردوه كه په كمان نه كه وێت، به اڵم ئه وه ش تا ماوه یه ك ده كرێت،

ناتوانین تا سه ر ئه وه بكه ین".

حزب پاره یان ده داتێ رۆژنامه نوسی وه رزشیی چێنه ر عه بدولقادر باس له وه ده كات كه له واڵتانی پێش����كه وتو له دنیادا یانه وه رزشیه كان شێوازی كۆمپانیای وه به رهێنانیان وه رگرتوه ، ئه مه ش زۆرترینی له رێ����گای كڕی����ن و فرۆش����تنی یاریزانه وه یه ، به اڵم له واڵته دواكه وتوه كاندا "كه به داخه وه عێراق و هه رێمی����ش یه كێكه له وانه " وه رزش نه گه یشتۆته ئاستی پڕۆفیشناڵیی ، حكومه ت ب����ڕه پاره یه كی دیاریك����راو ده داته یانه كان، ب����ه و جۆره ش وه رزش گه ش����ه ن����اكات، ئه و وتیش����ی "به داخه وه پارت����ی و یه كێتیی یانه وه رزش����یه كانیان فێری نانی حازریی كردوه ،

هه ر الیه كیان پشتگیریی یانه یه ك ده كات".

ئه و ره خن����ه له یانه كان ده گرێ����ت به وه ی ب����ه و پاره ی����ه ش ك����ه له الی����ه ن حكومه ت و پێیانده درێ����ت كه س����ایه تیه كانه وه ح����زب و نه یانتوانیوه به باشیی به كاریبهێنن به جۆرێك كه وه به رهێنانی تێدا بكه ن "س����اڵ به س����اڵ ئ����ه وه ی وه ریانگرتوه یاریزانی����ان پێكڕیوه ، دوات����ر بۆ س����اڵێكی دیكه یاریزان����ی تریان كڕیوه ت����ه وه ، نه هاتون به بڕێك ل����ه و پاره یه یاریزان له منداڵی����ه وه پێبگه یه نن كه هه م بۆ خۆشیان سودی هه بێت هه م بۆ پێشكه وتنی وه رزش����یش". ئه و رۆژنامه نوس����ه وه رزشیه ئ����ه وه ش ڕونده كات����ه وه كه ئ����ه و پاره یه ی حكومه ت ده یدات����ه یانه كان كه م و ئه وه نییه یانه كان بتوانن به ته واوه تی پشتی پێببه ستن "پاره كه به پێ����ی چاالكی����ی ده درێت، به اڵم به ڕاس����تیی پاره ك����ه كه مه و ئ����ه وه نییه كه كاری گه وره ی پێبكرێت، هه ر بۆیه به ش����ێك له یان����ه كان به ناچاریی ئه وه قبوڵ ده كه ن كه له كه س����ایه تی حزبیی پار وه ربگ����رن، دیاره

ئه مه ش بێبه رامبه ر نابێت".

په رله مان چی بۆ وه رزشكاران پێیه ؟وه رزش الوان و لیژن����ه ی س����ه رۆكی له په رله مانی كوردس����تان مه ردان خدر ئه وه ده خات����ه ڕو كه حكومه ت به پێ����ی كۆمه ڵێك پێ����وه رو چاالكیه كانی����ان یارمه ت����ی دارایی یانه كان ده دات "هه رگیز له سه ر ئه و بنه مایه یارمه ت����ی نادرێن كه ئ����ه و یانه یه له و حزب نزیك����ه ی����ان دوره ، ناش����كرێت یارمه تیدانی یانه یه كی گه وره و پڕ چاالكیی ، وه ك یانه یه ك بێت كه ته نها له خولێكدا به شداریی ده كات". هۆكاری ئه وه ش كه وه رزش له كوردس����تاندا نه بوه ت����ه پڕۆژه كی بازرگانی����ی به بڕوای ئه و به ش����ێكی بۆ ئه وه ده گه ڕێت����ه وه كه زۆرێك له یانه كان له ئاس����تی پێویس����تدا نین، "هۆی ئ����ه وه ش ئه وه یه ك����ه یانه كان به ش����داریی

خوله كانی ده ره وه ی واڵت ناكه ن".نه بون����ی یاس����ایه كیش ب����ۆ رێكخس����تنی

كاروباری وه رزش له كوردس����تاندا به بۆچونی ئه و الیه نێك����ی گ����ه وره ی گرفته كه یه "نه ك بۆش����اییه كی له عێراقیش����دا له كوردس����تان گ����ه وره ی یاس����ایی له و ب����واره دا هه یه " ئه و په رله مانت����اره ئه وه ش����ی رونك����رده وه ك����ه له م����اوه ی رابردودا له س����لێمانی و هه ولێریش س����ه ردانی چه ندین داموده زگای وه رزشییان كردوه و له گرفته كانیان كۆڵیوه ته وه ، به نیازن هه ر بۆ ئه و مه به س����ته س����ه ردانی دهۆكیش بكه ن بۆ ئه وه ی دواج����ار هه مو ئه و گرفتانه بكه ن����ه راپۆرتێك و له په رله مان����دا گفتوگۆی له س����ه ر بكه ن "به ئومێدی ئ����ه وه ی چه ندین بڕیار له به رژه وه ندیی وه رزش����ی كوردس����تان

ده ربكرێت".

بۆچۆنی ئابوریناسێكبه ب����ڕوای ئابوریناس و مامۆس����تای زانكۆ د.نیاز نه جمه دین هۆكارێكی ئه وه ی وه رزش له كوردستاندا نابێته پرۆژه ی ئابوریی ئه وه یه وه رزش����وانان وه كو توێژه كانی دیكه له نێوان بژێوی����ی و ئاره زوه كه یان����دا نازان����ن كامیان هه ڵبژێرن. جگه له وه چاالكیی وه رزش����ییش وه ك����و زۆرب����ه ی چاالكییه كان����ی دیكه یان چاوه ڕێ����ی ده س����تی حزبه ی����ان حكومه ت. "ئ����ه م دو ده س����ته ش زۆرج����ار ده بنه هۆی چونكه كۆشش����كردن، پاڵن����ه ری كزكردنی مس����ۆگه ری پاره یه كی یان����ه كان كارگێڕیی بێئه وه ی ده كات خه رجی ده س����تده كه وێت و زۆر له خه می ئه وه دا بێ����ت به فیڕۆی نه دات. بودجه ی مسۆگه ر هه میش����ه رۆحی ریسك و كۆشش����ی زیاتر الواز ده كات. مه یلی زاڵبونی حزب یان حكومه ت به ش����ێكی میراتییه كه و له حكومه ته یه ك له دوای یه كه كانی عێراقه وه جێماوه ، به تایبه تی به عس. به عس س����ه یری یانه كانی وه كو شوێنی كۆكردنه وه ی دۆست و ئه ندام بۆ خۆی س����ه یر ده ك����رد. ئه م نه ریته

ده بێت بشكێت".ئه و پێش����ی باش����ه ك����ه بودج����ه ده بێت به پێوه ر دابه ش����بكرێت و ئه و یانانه ی نه گه نه "حكومه ت كه مبكرێت����ه وه بۆیان ئاس����تێك ده كرێت هاوكاریان بێت نه ك خه رجییه كانیان بخاته ئه س����تۆی خۆی. له هه مانكاتدا ده بێت كار داب����ه ش بكرێ����ت و ب����واری پس����پۆریی جیابكرێت����ه وه . ح����زب به ڕێ����ی خۆی����ه وه و حكوم����ه ت به ڕێی خ����ۆی و یانه كانیش به ڕێی خۆیاندا بڕۆن، جگه له مانه ش، پێویس����تمان به و جۆره له وه به رهێ����ن و له یاریزان هه یه كه هه میش����ه چاوه ڕێی داهاتی ب����ه رز نه بێت بۆ ئ����ه وه ی كاراتر بێت. ئه م����ه ش یانی ده بێت یانه كان رۆحی ئینتیما ب����ۆ یاریزانان به هێز

بكه ن".

كه‌ی‌‌وه‌رزش‌له‌كوردستان‌ده‌بێته‌‌پرۆژه‌یه‌كی‌‌ئابوریی‌؟"پارتی‌‌و‌یه‌كێتیی‌‌یانه‌كانیان‌فێری‌‌نانی‌‌حازریی‌‌كردوه‌"

ئا: شاهۆ ئه حمه د

به غداو هه رێم رێككه وتنی سه ره تاییان له سه ر فرۆشتنی نه وت كردوه ،

بۆیه وا پێشبینی ده كرێت قه یرانی دارایی هه رێمبه ره و چاره سه ر

بڕوات،پرسیاره كه ئه وه یه ئایا ئه گه ر هاتو قه یرانی دارایی چاره سه ركرا متمانه بۆ بانكه كان ده گه ڕێته وه و

خه ڵك پاره یان پێده سپێرێت؟

مه نس����وره بانك����ی به ڕێوه ب����ه ری له س����لێمانی ه����ه واری ش����ێخ ره ئوف له باره ی قه یرانی دارایی و كه مبونه وه ی به وه ئام����اژه بانك����ه كان متمان����ه ی ده كات ك����ه قه یرانی دارایی زه ره رێكی زۆری گه یان����د به متمان����ه ی بانكه كان الی هاواڵتی����ان، ب����ه اڵم چاكبونه وه ی قه یرانه كان و چاره سه ركردنی كێشه كانی ئابوری����ی به هه م����ان زوی����ی متمانه ی هاواڵتیان دروس����ت ناكاته وه "خه ڵك زۆر ترس����اون له مامه ڵه ك����ردن له گه ڵ بانك����ه كان" به بۆچونی ئ����ه و ئه وانه ی مامه ڵ����ه له گ����ه ڵ بانكه كان����دا ده كه ن دو ج����ۆرن یه كه میان:ئه و كه س����انه ی

دام����ه زراوه ی كۆمپانیا و كه خاوه ن����ی گ����ه وره ن و ه����ه ر ده بێ����ت له رێ����گای بكه ن،دوه میان مامه ڵ����ه بانكه كانه وه :ئه و كه س����انه ن كه پاره یان له ماڵه وه هه یه و ورده ورده ده س����ت و په نجه یان نه رم ده كرد له گه ڵ مامه ڵه كردن له گه ڵ بانك����ه كان كه به داخ����ه وه ئه وانه زۆر زۆری كاتێكی ده گه ڕێنه وه و به دره نگ

ده وێت".ناوبراو هێمای به وه ش كرد كه بانك له پێشكه وتنی كاریگه ریی خۆی هه یه ئابوری����ی واڵت له به رئ����ه وه ی یه كێك وه س����یله یه بان����ك له كاره كان����ی له نێ����وان پاره ی دان����راوو واتا ئه وه ی به كارناهێنرێ����ت هه روه ه����ا گه یاندنی وه به رهێن����ان و عه قڵ����ی به ئه وان����ه ی بونیادن����ان و گه ش����ه پێدانی ئابورییان

هه یه .ش����اره زای ژمێریاری����ی عه زیز عه لی له باره ی سیسته می بانكه كان ئه وه ی بۆ ئاوێنه رونكرده وه كه بانكه كانی هه رێمی كوردستان له سه ر سیسته می كۆن كار ده ك����ه ن بۆیه ناتوانن ببن����ه هۆكاری چاره س����ه ر، ئه و رونیده كات����ه وه ئه و جۆره سیسته مه بانكیه ی ئێستا هه یه

فه رمانبه ره كانی له ئاستی ئه لیكترۆنیی سیس����ته می بكرێته ده بێ����ت نی����ه و بتوانێت ئ����ه وه ی "بۆ ئه لیكترۆنی����ی پاره ی تێ����دا دابنرێت له ب����ه ر ئه وه ی هه مو ئه و داهات����ه ی هه بو له خزمه تی هاواڵتیان و كه رتی كش����توكاڵ و كه رتی

پیشه س����ازیی و كه رتی گه شتوگوزاردا به كارنه هێن����راوه ه����ه ر به كاربه ر بوه و خه ڵكیان كردوه به موچه خۆر،پێویسته هه م����و سیس����ته مێكی بانكیی 20%ی پاره ی بارمت����ه ی بمێنێت، به اڵم تاكو ئێستا ئه و رێژه یه نه بوه ،دواتر پاره ی

حزبه كان به یه كسانی دابه ش نه كراوه ، به س یه كێتیی و پارتی له نێوان خۆیان دابه ش����یانكردوه و بڕیاری����ان له س����ه ر

داوه ".ناوب����راو ئام����اژه ی ب����ه وه ش ك����رد كه بانك گه وره تری����ن كاریگه ریی هه یه له پێش����كه وتنی ئابوریی هه ر واڵتێك، كه بانكه گه وره كان ئیفالس����یان كرد ئابوری����ی ئه و واڵته دێت����ه خواره وه ، "هه ربۆی����ه پێویس����ته ئ����ه و پارانه ی بانكه كانه وه و بیخه ین����ه ئێمه هه مانه ئه كتیڤ����ی بكه ی����ن له ب����ه ر ئ����ه وه ی له ئێس����تا بێمتمانه ییه ك����ی زۆر هه یه بانكه كان،چونكه له نێ����وان خه ڵ����ك و ئێس����تا بانكه كان قه رزاری حكومه ت و كۆمپانیا و هاواڵتیانن و ئه وه ش وایكردوه ئیفالس بكه ن،له دونی����ادا چه ند بانك پێش����كه وتوو سه ركه وتو بێت ئه وه نده بێكار كه مده بێت و ئه وه نده ش خه ڵكی

هه ژار كه مده كات".هه ر له وباره یه وه بڕیارده ری لیژنه ی دارایی و كاروباری ئابوریی له په رله مانی كوردس����تان هیڤ����ا حاجی ،پێیباش����ه له دۆخێكی وه هادا حكومه ت له دو رێگه چاره س����ه ره بگرێته ب����ه ر یه كه میان:

له رێگه ی بانكه كانه وه موچه به س����ه ر فه رمانبه ران داب����ه ش بكات و هه روه ها هاواڵتی����ان له كاتی پێویس����تی پاره دا به كه رتی ئه لیكترۆنیی پاره له بانكه كان

رابكێشن.هه روه ها وته بیژی وه زاره تی دارایی و كاروباری ئابوریی دلێر تاریق باس له وه ده كات له ئێس����تادا وه زاره ت����ی دارایی له هه وڵ����ی خۆیدایه جگه له گه ڕانه وه ی متمان����ه ی هاواڵتی����ان به بانك����ه كان، بانكه كان له به رنامه شیدایه سیسته می به س����ه رده میانه به رێوه بب����ات "دیاره ئه گه ر ئ����ه و كاره بكرێ����ت هاواڵتیان

متمانه یان به بانكه كان ده بێت".ناوب����راو ئاماژه ی ب����ه وه ش كرد كه هاتنی كۆمپانیا بیانییه كان بۆ هه رێمی كوردس����تان یان ئه نجامدانی پڕۆژه ی س����تراتیژیی بانكه كان به كۆڵه گه یه كی س����ه ره كی داده نرێن، چونكه زۆربه یان باس ل����ه وه ده ك����ه ن ك����ه بانكه كان به س����ه رده مییانه بكرێ����ت، بۆیه بونی بانكێكی له و ش����ێوه یه كاریگه ریی زۆر باش����ی ده بێت، ئه و وتیشی "له هه رێمی كوردستان زیاتر له 80 بانكی ئه هلیی و

حكومیمان هه ن".

قه‌یرانی‌‌دارایی‌،‌بێمتمانه‌یی‌‌له‌نێوان‌هاواڵتیان‌و‌بانكه‌كان‌تۆختر‌كرده‌وه‌"چه‌ند‌بانك‌پێشكه‌وتوبێت،‌ئه‌وه‌نده‌‌بێكار‌و‌خه‌ڵكی‌‌هه‌ژار‌كه‌م‌ده‌كات"

له هه رێمی كوردستان زیاتر له 80

بانكی ئه هلیی و حكومیی هه ن

بانكه كانی هه رێم به سیسته می كۆن كار ده كه ن، بۆیه

ناتوانن ببنه شوێنێك بۆ چاره سه ر

یاریگای یانه ی سلێمانی

Page 9: ژماره 453

‌‌ئا:‌ئاسۆ‌سه‌راوی‌

"رۆژانه‌‌چركه‌و‌خوله‌ك‌ده‌ژمێرم‌تا‌كوڕه‌‌تاقانه‌كه‌م‌ببینم،‌به‌اڵم‌

زۆرجار‌به‌‌20رۆژ‌جارێك‌ته‌نها‌دو‌كاتژمێر‌ده‌یبینم،‌ئه‌گه‌ر‌ئه‌مه‌‌زوڵم‌نیه‌،‌ئه‌ی‌‌زوڵم‌چییه‌؟"‌ئه‌وه‌‌وته‌ی‌‌عومه‌ر‌ئیبراهیمه‌‌كه‌‌سێ‌‌ساڵه‌‌

له‌هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‌جیابۆته‌وه‌و‌به‌پێی‌‌یاسابۆی‌‌هه‌یه‌‌دو‌هه‌فته‌‌جارێك‌

كوڕه‌كه‌ی‌‌ببینێ‌.

زۆرێك‌ل���ه‌و‌پیاوان���ه‌ی‌‌له‌ژنه‌كانیان‌منداڵه‌كانی���ان‌ جیابونه‌ت���ه‌وه‌‌و‌ل���ه‌الی‌‌ژنه‌كانیان���ه‌‌داواكارن‌بینین���ی‌‌منداڵه‌كانی���ان‌له‌دو‌هه‌فت���ه‌‌جارێكه‌وه‌‌بۆ‌زیادبكرێت،‌وه‌ك‌خۆش���یان‌ده‌ڵێن‌"بۆ‌ئ���ه‌و‌داواكارییه‌یان‌رێ���گا‌نه‌ماوه‌‌نه‌یگرنه‌‌به‌ر".سه‌رۆكی‌‌یه‌كێتی‌‌پیاوانی‌‌داواكه‌ی���ان‌ پش���تگیریی‌‌ كوردس���تان‌ده‌كات‌و‌جێگ���ری‌‌س���ه‌رۆكی‌‌لیژن���ه‌ی‌‌كاروب���اری‌‌كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌‌په‌رله‌مانیش‌رایده‌گه‌یه‌ن���ێ‌،كار‌بۆ‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‌

ئه‌و‌یاسایه‌‌ده‌كه‌ن.

ئاماره‌كانی‌‌جیابونه‌وه‌‌)ته‌اڵق(به‌پێی‌‌ئاماره‌كانی‌‌رێكخراوی‌‌یه‌كێتی‌‌پیاوانی‌‌كوردستان‌ژماره‌ی‌‌جیابونه‌وه‌ی‌‌هاوسه‌ره‌كان‌له‌یه‌كتری‌‌روی‌‌له‌زیادبون‌كردوه‌،‌به‌جۆرێك‌وه‌ك‌س���ه‌رۆكی‌‌ئه‌و‌تاقه‌‌رێكخراوه‌ی‌‌پیاوانی‌‌كوردس���تان،‌بورهان‌عه‌لی‌‌فه‌ره‌ج‌ئاماژه‌ی‌‌پێده‌كات‌له‌ماوه‌ی‌‌شه‌ش‌ساڵدا‌له‌)2006بۆ‌2012( له‌سنوری‌‌چاالكیه‌كانی‌‌ئه‌واندا‌26هه‌زارو‌‌801حاڵه‌تی‌‌جیابونه‌وه‌ی‌‌هاوسه‌ره‌كان‌

تۆماركراوه‌‌"به‌م‌جۆره‌‌ئه‌گه‌ر‌له‌‌2006تا‌ئێستا‌وه‌ربگرین،‌ئه‌وا‌ئاماره‌كه‌‌ده‌گاته‌‌زیاتر‌له‌‌35هه‌زار‌حاڵه‌تی‌‌جیابونه‌وه‌،‌به‌پێی‌‌لێكدانه‌وه‌كانی‌‌ئێمه‌ش‌ئه‌و‌ژن‌و‌مێردانه‌‌زیاد‌له‌50هه‌زار‌منداڵ‌هه‌ن،‌كه‌‌

ئه‌مه‌ش‌زه‌نگێكی‌‌مه‌ترسیداره‌".

زۆرجار‌14رۆژه‌كه‌‌ده‌بێته‌‌20رۆژكێش���ه‌ی‌‌زۆرێ���ك‌ل���ه‌و‌پیاوانه‌ی‌‌له‌‌هاوسه‌ره‌كانیان‌جیابونه‌ته‌وه‌‌و‌منداڵیان‌هه‌یه‌‌منداڵه‌كانیان‌ل���ه‌الی‌‌ژنه‌كانیانه‌،‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌به‌پێی‌‌یاسا‌بۆیان‌هه‌یه‌‌دو‌هه‌فته‌‌جارێ���ك‌)14رۆژ‌جارێك(‌چه‌ند‌كاتژمێرێكی‌‌ك���ه‌م‌منداڵه‌كانیان‌ببینن‌"ئه‌ویش‌له‌ژێ���ر‌چاودێرییه‌كی‌‌ورددا".‌عومه‌ر‌ئیبراهیم‌كه‌‌س���ێ‌‌ساڵ‌زیاتره‌‌له‌هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌‌جیابۆت���ه‌وه‌‌و‌تاق���ه‌‌كوڕێك���ی‌‌لێی‌‌هه‌ب���وه‌،‌به‌توندیی‌‌دژی‌‌ئه‌و‌یاس���ایه‌یه‌‌و‌ده‌ڵێت‌"م���ن‌رۆژانی‌‌هه‌ین���ی‌‌كوڕه‌كه‌م‌ده‌بین���م،‌هه‌ندێجار‌له‌دو‌هه‌فته‌‌جاره‌ك���ه‌وه‌‌ده‌بێته‌‌20رۆژ‌جارێ���ك،‌باش���ه‌‌ڕه‌وای‌‌هه‌ق���ه‌‌وه‌ك‌ده‌ڵێ���ن‌جه‌رگ���ی‌‌خ���ۆت‌ب���ه‌و‌جۆره‌‌ببینی‌؟".‌ئه‌و‌پیاوه‌‌گه‌لێك‌له‌و‌حاڵه‌ته‌‌له‌توڕه‌بونه‌كه‌ش���ی‌‌ به‌ش���ێك‌ توڕه‌یه‌‌و‌په‌یوه‌ندی���ی‌‌به‌كه‌می���ی‌‌كاتژمێره‌كانی‌‌بینینی‌‌منداڵه‌كه‌یه‌وه‌‌هه‌یه‌‌"باش���ه‌‌دو‌كاتژمێر‌بۆ‌من‌چیی���ه‌؟‌كاته‌كه‌ی‌‌زۆر‌كه‌مه‌‌جگه‌له‌وه‌‌من‌ده‌مه‌وێت‌كوڕه‌كه‌م‌ببمه‌وه‌‌ماڵه‌وه‌‌ودای���ك‌و‌باوكم‌بیبینن،‌كه‌چی‌‌رێگه‌ی‌‌ئه‌وه‌شم‌پێناده‌ن".عومه‌ر‌ئه‌وه‌ش‌رونده‌كاته‌وه‌‌بۆچاره‌سه‌ری‌‌ئه‌و‌گرفته‌یان‌ش���وێن‌نه‌ماوه‌‌نه‌چن،‌به‌اڵم‌هیچ‌ك���ه‌س‌چاره‌س���ه‌ری‌‌ئه‌وانی‌‌له‌ال‌

نییه‌.

"پێویسته‌‌وه‌ك‌یه‌ك‌المان‌بێت"سامان‌كه‌ریم‌عه‌بدواڵكه‌‌هه‌مان‌گرفتی‌‌له‌هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‌ زۆره‌‌ ماوه‌یه‌كی‌‌ هه‌یه‌‌و‌جیابۆت���ه‌وه‌،‌ئ���ه‌و‌كه‌‌تاق���ه‌‌كوڕێكی‌‌له‌هاوس���ه‌ره‌‌جیابۆوه‌كه‌ی‌‌هه‌یه‌،‌باس‌ل���ه‌وه‌‌ده‌كات،‌به‌وپێیه‌ی‌‌منداڵه‌كه‌‌هی‌‌هه‌ردوكیانه‌‌پێویستبو‌وه‌ك‌یه‌ك‌الیان‌بێت،ده‌ش���ڵێت‌"ئه‌گه‌ر‌ده‌‌رۆژێك‌ئه‌و‌پاره‌یه‌ی‌ك���ه‌‌له‌س���ه‌رمان‌دایانناوه‌‌بۆ‌

دوابكه‌وێت،‌ منداڵه‌ك���ه‌،‌ به‌خێوكردنی‌‌نوسراوێكمان‌ده‌كه‌نه‌‌سه‌ر،به‌اڵم‌ئه‌گه‌ر‌بینین���ی‌‌منداڵه‌كه‌مان‌ل���ه‌دو‌هه‌فته‌وه‌‌ببێت���ه‌‌س���ێ‌‌هه‌فته‌ش‌كه‌س���ێك‌نییه‌‌

له‌سه‌رمان‌هه‌ڵبێت".

بینینه‌كه‌‌له‌رێكخراوێكی‌‌حزبییدا‌بینینی‌‌منداڵه‌كان‌له‌سلێمانی‌‌له‌الیه‌ن‌باوكیان���ه‌وه‌،‌له‌ب���اره‌گای‌‌رێكخراوێكی‌‌

حزبییدایه‌‌كه‌‌باره‌گای‌‌)یه‌كێتی‌‌ژنانی‌‌سه‌ر‌به‌یه‌كێتیی‌‌نیشتیمانیی‌‌كوردستان(ه‌،‌ئه‌وه‌ش‌به‌بڕوای‌‌س���ه‌رۆكی‌‌یه‌كێتی‌‌پیاوانی‌‌كوردستان‌بورهان‌عه‌لی‌‌كارێكی‌‌بینینه‌كه‌‌ خراپه‌،بۆیه‌‌ده‌ڵێ���ت‌"ئه‌گه‌ر‌له‌ده‌زگایه‌ك���ی‌‌حكومیی���دا‌بوای���ه‌‌زۆر‌گونجاوتربو،‌نه‌ك‌ب���اره‌گای‌‌رێكخراوی‌‌ژنان،‌چونكه‌‌ئه‌وه‌‌بۆ‌زۆرێك‌له‌پیاوان‌ناخۆش���ه‌".‌ناوبراو‌پێشی‌‌ئاساییه‌‌كه‌‌له‌حاڵه‌ت���ی‌‌جیابون���ه‌وه‌دا‌منداڵه‌ك���ه‌‌له‌یاساكه‌شدا‌ وه‌ك‌ به‌دایكی‌،‌ بدرێته‌وه‌‌هاتوه‌،‌به‌اڵم‌ئه‌و‌بڕگه‌یه‌ی‌‌یاس���اكه‌ی‌‌پێباش‌نییه‌،‌كه‌‌ب���اوكان‌بۆیان‌هه‌یه‌‌14رۆژ‌جارێ���ك‌منداڵه‌كانی���ان‌ببینن،‌"النیكه‌م‌ئێمه‌‌ده‌ڵێین‌با‌له‌هه‌فته‌یه‌كدا‌له‌ش���ه‌وو‌رۆژێك���دا‌منداڵ���ه‌كان‌له‌الی‌‌گونجاوت���ره‌،‌ ئ���ه‌وه‌‌ ب���ن،‌ باوكی���ان‌له‌كاتێكدا‌ئێمه‌‌ده‌زانین‌له‌زۆربه‌ی‌‌واڵته‌‌پێشكه‌وتوه‌كان‌ئه‌و‌مندااڵنه‌‌تا‌ته‌مه‌نی‌‌7س���اڵیی‌‌حكومه‌ت‌خ���ۆی‌‌به‌خێویان‌ده‌كات،‌له‌س���ه‌ر‌دای���ك‌و‌باوكه‌ك���ه‌ش‌ك���ه‌‌جیابونه‌ت���ه‌وه‌‌پێویس���تكراوه‌‌كه‌‌له‌هه‌فته‌یه‌ك���دا‌دو‌ج���ار‌پێكه‌وه‌‌بچن‌بۆالی‌‌منداڵه‌كانیان‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌هه‌س���ت‌به‌بێزاری���ی‌‌نه‌ك���ه‌ن،‌به‌ڕاس���تیی‌‌ئه‌و‌یاس���ایه‌ی‌‌لێره‌‌هه‌یه‌‌ل���ه‌و‌روه‌وه‌‌زوڵم‌

له‌پیاوان‌ده‌كات".

توێژه‌ری‌‌كۆمه‌اڵیه‌تیی‌‌چی‌‌ده‌ڵێت؟هه‌ر‌س���ه‌باره‌ت‌به‌و‌باس���ه‌،توێژه‌ری‌‌كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌‌ئازاد‌جه‌الل،‌جگه‌له‌وه‌ی‌‌بینینه‌ك���ه‌‌هه‌یه‌،‌ له‌م���اوه‌ی‌‌ ره‌خنه‌ی‌‌ده‌زان���ێ‌‌و‌ 14رۆژه‌،به‌زۆریش���ی‌‌ ك���ه‌‌ده‌ڵێ���ت‌"ب���ه‌ڕای‌‌م���ن‌ه���ه‌ر‌كاتێك‌پێویس���تی‌‌ك���رد‌ده‌بێ���ت‌ب���اوك‌یان‌

دای���ك‌منداڵه‌كانیان‌ببین���ن‌جا‌به‌هه‌ر‌هۆكارێك‌لێیاندوركه‌وتبێته‌وه‌"،‌هاوكات‌بینینی‌منداڵه‌كانیش‌ له‌شێوازی‌‌ ره‌خنه‌‌ده‌گرێ���ت،‌ئ���ه‌و‌كه‌خۆی‌له‌نزیكه‌وه‌‌ئه‌و‌باوكانه‌ی‌‌بینیوه‌‌كه‌‌به‌دو‌هه‌فته‌‌جارێك‌منداڵه‌كانی���ان‌ده‌بین���ن،‌وتی‌‌"زۆرجار‌له‌باخێك���ی‌‌رێكخراوه‌كه‌دا‌كه‌‌ئێس���تا‌گواستراوه‌ته‌وه‌‌شوێنێكی‌‌تر،‌باوكه‌كان‌منداڵه‌كانی���ان‌ده‌بین���ی‌،‌ئه‌وه‌ش‌هیچ‌

سیمایه‌كی‌‌جوانی‌‌نه‌بو".ئه‌و‌توێژه‌ر‌جه‌خت‌ل���ه‌وه‌‌ده‌كاته‌وه‌‌به‌ئه‌ندازه‌ی‌‌ باوكه‌كه‌ش‌ پێویس���ته‌‌ كه‌‌دایكه‌ك���ه‌‌منداڵه‌كان���ی‌‌ببینێ‌،‌چونكه‌‌"دایك‌سۆز‌ده‌داته‌‌رۆڵه‌كه‌ی‌‌و‌باوكیش‌

هێز".

په‌رله‌مان‌یاساكه‌‌هه‌موارده‌كاته‌وه جێگری‌‌س���ه‌رۆكی‌‌لیژنه‌ی‌‌كاروباری‌‌خێ���زان‌ من���داڵ‌و‌ كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌‌و‌ش���یالن‌ كوردس���تان،‌ له‌په‌رله‌مان���ی‌‌جه‌عفه‌ر‌هاوڕایه‌‌له‌س���ه‌ر‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌یاس���ایه‌‌پێویس���تی‌‌به‌هه‌مواركردنه‌وه‌‌هه‌یه‌،‌وه‌ك‌خۆش���ی‌‌ده‌ڵێت‌كاریان‌بۆ‌ك���ردوه‌،‌به‌اڵم‌گرفته‌كانی‌‌ئه‌م‌دواییه‌ی‌‌شه‌ڕی‌‌ دارایی‌‌و‌ )كێش���ه‌ی‌‌ كوردستان‌داعش(‌وایانكردوه‌‌نه‌په‌رژێنه‌‌سه‌ر‌ئه‌و‌گرفتانه‌ی‌‌تر"من‌خۆم‌دایكم‌هه‌ست‌به‌وه‌‌ده‌كه‌م‌ئه‌گه‌ر‌14رۆژ‌جارێك‌منداڵه‌كه‌م‌ببین���م‌چه‌ند‌كاره‌س���اته‌‌ب���ۆ‌باوكیش‌كێشه‌یه‌‌ ئه‌و‌ هه‌ربۆیه‌‌ به‌هه‌مانشێوه‌یه‌،‌پێویس���تی‌‌به‌چاره‌س���ه‌ركردن‌هه‌ی���ه‌و‌به‌دڵنیایی���ه‌وه‌‌كار‌بۆ‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌یاسایه‌‌ده‌كه‌ین،‌كارێكیش‌ده‌كه‌ین‌بینینه‌كه‌‌له‌ش���وێنێكی‌‌حكومییدا‌بێت‌

نه‌ك‌بینای‌‌رێكخراوێك".

"یاسایه ك هه یه زوڵم له پیاوان ده كات"

9 )453(‌سێشه‌ممه‌‌2014/11/18 لۆکاڵ

ئه و پیاوانه ی له هاوسه ره كانیان جیابونه ته وه داواكارییان هه یه

‌‌‌ئا:‌ئاسۆ‌سه‌راوی‌

به‌ده‌ستێكی‌‌سوكانه‌كه‌ی‌‌گرتبوو‌به‌ده‌سته‌كه‌ی‌‌تریشی‌‌خه‌ریكی‌‌نامه‌‌ناردن‌بو‌بۆ‌یاره‌كه‌ی‌‌كه‌‌چاوه‌ڕێی‌‌

بو‌له‌جێ‌‌ژوان،‌له‌نامه‌كه‌یدا‌نوسیبوی‌‌"دڵه‌كه‌م‌سێ‌‌ده‌قه‌ی‌‌تر‌له‌التم".‌به‌اڵم‌پێش‌ئه‌وه‌ی‌‌بگات،‌به‌هۆی‌‌سه‌رقاڵیی‌‌

ناردنی‌‌نامه‌كه‌وه‌،‌ئۆتۆمبیله‌كه‌ی‌‌وه‌رگه‌ڕاو‌گیانی‌‌له‌ده‌ستدا،‌یاره‌كه‌شی‌‌

هه‌ر‌به‌وگوڵه‌ی‌‌به‌ده‌ستیه‌وه‌بوو‌به‌نیازبو‌بیداتێ‌‌له‌جێ‌‌ژوان،‌چوه‌‌سه‌ر‌گۆڕه‌كه‌ی‌‌و‌به‌خه‌مگه‌ینییه‌كه‌وه‌‌وتی‌‌"خۆزگه‌‌ئه‌و‌كورتنامه‌یه‌ت‌نه‌ناردایه‌،‌

گوڵه‌كه‌م‌بۆ‌ده‌هێنای‌‌بۆ‌جێژوان،‌نه‌ك‌بۆسه‌ر‌كێلی‌‌گۆڕستان".‌

ئه‌وه‌‌كورت����ه‌‌فیلمێك‌بو‌كه‌‌رێكخراوی‌‌جیهان����ی‌‌ رۆژی‌‌ به‌بۆن����ه‌ی‌‌ ترافی����ك‌قوربانییانی‌‌هاتوچ����ۆ‌له‌رۆژی‌‌16-‌11بۆ‌كۆمه‌ڵێ����ك‌رۆژنامه‌نوس����ی‌‌نمایش‌كرد.‌ئه‌وان‌وه‌ك‌خۆیان‌ده‌ڵێن‌مه‌به‌ستیانه‌‌له‌و‌رێگایه‌وه‌‌به‌هاواڵتیان‌بڵێن‌ده‌شێ‌‌به‌هۆی‌‌ناردنی‌‌كورتنامه‌یه‌ك،‌یان‌ته‌له‌فونكردنێك‌له‌كات����ی‌‌ش����ۆفێرییدا‌دواج����ار‌به‌مه‌رگی‌‌شۆفێره‌كه‌‌و‌كه‌سانی‌‌تریش‌كۆتایی‌‌بێت.س����ه‌رۆكی‌‌رێكخراوی‌‌ترافیك‌سه‌ربه‌ست‌حس����ێن‌له‌لێدوانێكیدا‌ب����ۆ‌ئاوێنه‌‌ئاماژه‌‌به‌وه‌‌ده‌كات،‌ئه‌وه‌ی‌‌ئێمه‌‌نمایش����مانكرد‌كورته‌‌فیلمێك‌بو،‌ب����ه‌اڵم‌"به‌دڵنیاییه‌وه‌‌نمون����ه‌ی‌‌وه‌ه����ا‌زۆرن‌ك����ه‌‌ش����ۆفێران‌به‌به‌كارهێنانی‌‌ س����ه‌رقاڵبونیان‌ به‌ه����ۆی‌‌مۆبایله‌وه‌گیانی����ان‌له‌ده‌س����تداوه‌"،‌ئ����ه‌و‌رونیده‌كاته‌وه‌‌كه‌‌به‌ش����ێك‌له‌ش����ۆفێران‌واده‌زانن‌كه‌‌له‌كاتی‌‌شۆفێرییدا‌مۆبایلیان‌به‌كارهێنا‌و‌چاویان‌له‌سه‌ر‌شه‌قامه‌كه‌‌یان‌رێگاكه‌‌بو‌ئیتر‌س����ه‌المه‌ت‌ده‌بن،ئه‌و‌وتی‌‌به‌كارده‌هێنن‌هه‌رچه‌ند‌ "كاتێك‌مۆبای����ل‌

چاویشیان‌له‌سه‌ر‌رێگاكه‌‌بێت،‌به‌اڵم‌بیر‌و‌هۆشیان‌له‌الی‌‌قس����ه‌كانیانه‌‌و‌ده‌شێ‌‌به‌و‌هۆیه‌وه‌‌توشی‌‌كاره‌ساتی‌‌گه‌وره‌‌ببن،‌بۆیه‌‌رێنمایی‌‌شۆفێران‌ده‌كه‌ین‌به‌هیچ‌جۆرێك‌له‌كاتی‌‌شۆفێرییدا‌مۆبایل‌به‌كارنه‌هێنن".ئه‌و‌باس‌ل����ه‌وه‌ش‌ده‌كات،كه‌‌له‌اڵتانی‌‌

پێش����كه‌وتوی‌‌دنیادائاماره‌كان����ی‌‌گی����ان‌له‌ده‌س����تدان‌س����ااڵنه‌‌به‌رێژه‌ی����ه‌ك‌كه‌م‌ده‌كات،‌ب����ه‌اڵم‌له‌واڵتان����ی‌‌رۆژهه‌اڵت����ی‌‌گی����ان‌ رێ����ژه‌ی‌‌ س����ااڵنه‌‌ ناوه‌ڕاس����ت،‌له‌ده‌س����تدان‌به‌ه����ۆی‌‌روداوی‌‌هاتوچ����ۆ‌له‌20%‌زیاد‌ده‌كات.‌سه‌باره‌ت‌به‌هه‌رێمی‌‌

كوردستانیش،به‌رپرس����ی‌‌ئ����ه‌و‌رێكخراوه‌‌له‌هه‌رێمی‌‌ ب����ه‌وه‌‌كرد"س����ااڵنه‌‌ هێم����ای‌‌كوردس����تان‌نزیكه‌ی‌‌هه‌زار‌كه‌س‌به‌هۆی‌‌له‌ده‌س����ت‌ گی����ان‌ هاتوچ����ۆوه‌‌ رودای‌‌ده‌ده‌ن".‌ئه‌ندامێك����ی‌‌ب����ۆردی‌‌رێكخراوی‌‌ترافیكهه‌ڵك����ه‌وت‌عه‌بدواڵ‌له‌لێدوانێكدا‌بۆ‌

ئاوێنه‌‌ئه‌وه‌‌رونده‌كاته‌وه‌‌كه‌‌دوای‌‌زۆربونی‌‌روداوه‌كانی‌‌هاتوچۆ‌و‌به‌رزبونه‌وه‌ی‌‌رێژه‌ی‌‌گیان‌له‌ده‌س����تدان‌له‌دنی����ادا،‌رێكخراوی‌‌نه‌ته‌وه‌‌یه‌كگرت����وه‌كان‌له‌‌26-10-2005دا‌بڕیاریدا‌س����ێیه‌مین‌یه‌كش����ه‌ممه‌ی‌‌مانگی‌‌یان����زه‌ی‌‌هه‌م����و‌س����اڵێك‌بكات����ه‌‌رۆژی‌‌

جیهانی����ی‌‌قوربانیانی‌‌هاتوچ����ۆ‌‌"تا‌له‌و‌رۆژه‌دا‌واڵتان‌به‌خۆیان����دا‌بچنه‌وه‌‌پالنی‌‌چه‌ند‌س����اڵه‌‌دابنێن‌ب����ۆ‌كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‌هاتوچ����ۆ،‌ قوربانیان����ی‌‌ ئاماره‌كان����ی‌‌به‌نمونه‌‌واڵتێكی‌‌وه‌كو‌س����وید‌له‌‌2006تا‌2010پالنێكیان‌دانا‌به‌مه‌به‌س����تی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌رێژه‌ی‌‌قوربانیانی‌‌هاتوچۆ‌تا‌رێژه‌ی‌‌‌%50كه‌مبكه‌نه‌وه‌،‌له‌كۆتاییدا‌بۆیان‌ده‌ركه‌وت‌توانیویانه‌‌به‌رێژه‌یه‌ك����ی‌‌له‌وه‌‌كه‌متر‌ئه‌و‌

كاره‌‌بكه‌ن".‌ئه‌و‌كاتێك‌دێته‌‌س����ه‌ر‌باسی‌‌هه‌رێمی‌‌ده‌بێت‌وئ����ه‌وه‌ش‌ كوردس����تان،خه‌مبار‌به‌پشتبه‌س����تو‌به‌چه‌ن����د‌ئامارێ����ك‌ك����ه‌‌ته‌ندروستیه‌كانه‌وه‌‌ ده‌زگا‌ له‌نه‌خۆشخانه‌‌و‌وه‌ریانگرت����وه‌،‌وه‌ك‌ئه‌و‌باس����ی‌‌ده‌كات‌له‌س����اڵی‌‌2011دا‌‌811ك����ه‌س‌به‌روداوی‌‌هاتوچۆ‌گیانیان‌له‌ده‌ستداوه‌،‌له‌‌2012دا‌ئاماره‌كه‌‌بۆته‌‌845كه‌س‌و‌له‌ساڵی‌‌2013دا‌رێژه‌كه‌‌به‌رزبۆته‌وه‌‌بۆ‌864كه‌س،ئه‌و‌وتی‌‌"به‌داخه‌وه‌‌الیه‌نه‌‌په‌یوه‌ندیداره‌كان‌سااڵنه‌‌ته‌نه����ا‌ئاماره‌كان����ی‌‌گیان‌له‌ده‌س����تدانی‌‌باڵوده‌كه‌ن����ه‌وه‌،‌ هاتوچ����ۆ‌ قوربانیان����ی‌‌هه‌ڵوێسته‌یه‌ك‌له‌سه‌ر‌ئه‌و‌ئامارانه‌‌ناكه‌ن،‌نه‌مانبینی‌‌پالنێكی‌‌چه‌ند‌س����اڵه‌‌هه‌بێت‌ب����ۆ‌به‌رگرتن‌له‌زیادبونی‌‌ئ����ه‌و‌ئامارانه‌".ئه‌و‌باس‌ل����ه‌وه‌ش‌ده‌كات‌كه‌‌به‌نیازبون‌له‌رۆژی‌‌16-11ی‌‌ئه‌مس����اڵ‌‌له‌سه‌ر‌داوای‌‌ناحكومیه‌كان،‌ رێكخ����راوه‌‌ فه‌رمانگ����ه‌ی‌‌كۆنفرانس����ێك‌له‌باره‌یه‌وه‌‌ببه‌ستن،‌به‌اڵم‌له‌به‌ر‌دو‌ه����ۆكار‌ئه‌وه‌یان‌نه‌كردوه‌‌"یه‌ك‌خراپی����ی‌‌بارودۆخی‌‌هه‌رێم‌كه‌‌كێش����ه‌ی‌‌دارایی‌‌هه‌یه‌‌و‌له‌شه‌ڕیش����دایه‌،‌دو‌الیه‌نی‌‌په‌یوه‌ندیدار‌ئاماده‌نه‌بوه‌‌داتاو‌زانیاریمان‌پێب����دات،‌ه����ه‌ر‌بۆیه‌‌بۆ‌چه‌ن����د‌مانگێك‌الیه‌نی‌‌ ئه‌وه‌ی‌‌ به‌ئومێدی‌‌ دوامانخس����توه‌‌په‌یوه‌ندیدار‌له‌و‌روه‌وه‌‌هاوكارییمان‌بكات‌بۆ‌سه‌رخستنی‌‌ئه‌و‌كۆنفرانسه‌‌كه‌‌دواجار‌

له‌خزمه‌تی‌‌گشتییدایه‌".

له هه رێمدا سااڵنه نزیكه ی هه زار كه س به روداوی هاتوچۆ گیان له ده ست ده ده نبه هۆی كورته نامه یه كه وه گوڵه كه ی جێژوان برایه سه ر كێلی گۆڕستان

سااڵنه‌له‌واڵتانی‌رۆژهه‌اڵتی‌ناوه‌ڕاست‌‌رێژه‌ی‌‌گیان‌له‌ده‌ستدان‌به‌هۆی‌‌روداوی‌‌هاتوچۆ‌له‌20%‌زیاد‌ده‌كات‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فۆتۆ:‌ئاوێنه‌

له‌ماوه‌ی‌‌شه‌ش‌ساڵدا‌

نزیكه‌ی‌‌27هه‌زار‌حاڵه‌تی‌‌جیابونه‌وه‌‌رویداوه

من‌رۆژانی‌‌هه‌ینی‌‌كوڕه‌كه‌م‌ده‌بینم،‌هه‌ندێجار‌بینینه‌که‌‌

له‌دو‌هه‌فته‌‌جارێكه‌وه‌‌ده‌بێته‌‌20رۆژ‌جارێك

Page 10: ژماره 453

[email protected] (453( سێشه ممه ‌2014/11/18ره‌نگاڵه

له قه یراندا ك����ه ی تاك����و نازانی����ت ده بیت، خ����ۆت ئاماده بكه كه داوای هاوكاری����ی له ده وروبه ره كه ت بكه یت

بۆ رزگاربون له و قه یرانه .

زۆر ك����ه س ده یانه وێ����ت هاوكارییت بك����ه ن و پاڵپش����تت بن، پێویس����ت به وه ناكات هیچ بش����اریته وه ، خۆت

ئاماده ی هاوكارییه كان كردوه .

له گ����ه ڵ ئێس����تا تاك����و ئه گ����ه ر خێزانه ك����ه ت ناكۆك����ی ده كرێ����ت ئ����ه م هه ل����ه ی هاتۆته پێش����ت بۆ

ئاشتبونه وه ی بقۆزیته وه .

ئه و ماوه كه مه ی ماوته له گه شته كه ت به خۆشیی به سه ریبه ره ، زۆر ده مێكه پێویستیت به و گه شته درێژه هه یه

بۆ دوركه وتنه وه له جه نجاڵیی .

قورس كارێك����ی هیچ له ئێس����تادا مه كه با توش����ی نه خۆشیی نه بیت، ماوه یه ك����ه خه ریكه ته ندروس����تیت

به ره و باشیی ده ڕوات.

هه م له ڕوی ده رونیی و هه م جه سته یی هه س���ت به باش���یی ده كه یت، خۆت له گه ڵ كێشه كان گونجاندوه و هه ست

به نه مانی ناخۆشییه كان ده كه یت.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

بۆ دروستکردنی فیلمێک بەقاچاخ رۆیشتە کۆبانی خەاڵتی کاوە گەرمیانی بۆ بەرەنگاربونەوەی گەندەڵیی

لەڕوی مافەوە، ژنانی خۆرئاوا هەرێمی کوردستانیان جێهێشت

ئا: دالیا کەمال

دەرهێنەرێک بۆ دروستکردنی فیلمێکی دۆکیومێنتاریی لەسەر دۆخی کۆبانی، بەقاچاخ ڕودەکاتەو ئەو شارەو دوای

زەحمەتێکی زۆر، دەتوانێت فیلمەکەی دروستبکات.

ش���یروان قاس���م کە خ���ۆی خەڵکی رۆژئاوای کوردستان و شاری کۆبانییە، بەئاوێنەی راگەیاند کە بۆ دروستکردنی ئ���ەو فیلم���ە ناچارب���وە بەنهێنی���ی و بەقاچ���اخ بڕواتە ئەو ش���ارە، بەهۆی ئ���ەوەی هیچ ڕێگای���ەک نەبوە لێوەی بڕوات و س���ەرەنجام دوای 12 کاتژمێر شاری گەیش���توەتە لەخۆش���اردنەوە

کۆبانی بۆ دروستکردنی فیلمەکەی.ئەو دەرهێنەرە لەبارەی دۆخی ئێستای شاری کۆبانییشەوە ئاماژەی بەوەدا کە هێشتا ژمارەیەکی زۆر خەڵکی مەدەنیی لەش���ارەکەدا ماون و ورەی شەڕڤانانی ڕوبەڕوبون���ەوەی ب���ۆ یەپەگ���ەش

چەکدارانی داعش زۆر بەرزە.ئەم فیلمەی دەرهێنەر ش���یروان قاسم ب���اس لەگەڕان���ەوەی کوردێک دەکات دەگەڕێتەوە برینداربون���ی لەدوای کە ناو ش���اری کۆبانیی و بەردوام دەبێت لەبەرخۆدان تا ئەو س���اتەی ش���ەهید

ئا:ئاوێنە

هه فتەی رابردو له نوسراوێکدا که ئیداره ی کانتۆنی جزیره له خۆرئاوای کوردستان باڵویکرده وه و تایبه ت بو به مافه کانی ژنان، تێیدا ئاماژه به وه کراوه که چیتر ژن و پیاو یه کسانن

له هه مو بواره کانی ژیاندا.

له نوس���راوه که دا ئاماژه به وه دراوه که ژنان هه مو مافه سیاسییه کانیان هه یه که پیاوان هه یانه ، له وانه خۆکاندیدکردن بۆ هه مو پۆسته بااڵکان و له مافی کارو

کرێگرته .له باره ی ئه و بڕیارانه وه که له و کانتۆنه ی خۆرئاوای کوردس���تان ده رچوه ، به هار مونزیر چاالکوانی بواری مافه کانی ژنان به ئاوێنه ی ڕاگه یاند "ئه وه ی له کانتۆنی جزیره ده رچو ئه توانم بڵێم یاس���ایه کی بوێرانه ی���ه ، ئه م���ه به ت���ه واوی ئ���ه وه نیشانده دات به شداریی ژنان له خه باتی چه کداریی���دا ده ورو نه خش���ی خ���ۆی گێڕاوه و توانیویه تی ببێته یاس���ا. واته یه کسانی نیشاندانی که س���ایه تی ژن و نێ���وان ژن و پی���اوو ره ه فزکردنی پله

دویی ژن".نوس���راوه كه ی دیك���ه ی له به ش���ێكی كانتۆنی جزیره هاوس���ه رگیریی به زۆر و ب���ه زۆر به ش���ودان قه ده غ���ه ك���راوه ، هه روه هاقه ده غه كردن���ی ماره ی���ی ب���ۆ ئاف���ره ت "چونكه به هایه ك���ی مادییه و ئامان���ج لێی كڕی���ن و به موڵكردنی ئه و پێویس���ته هه ردوالی���ان ئافره ته ی���ه و ژیان���ی له زامنكردن���ی به ش���داربن هاوبه ش���یاندا"، قه ده غه كردن���ی ف���ره ژنی���ی و رێكخس���تنی هاوس���ه رگیریی هه ردوالی���ان مه ده نی���ی و به ش���ێوه ی مافیان هه یه له هه ڵوه ش���اندنه وه ی ئه و هاوسه رگیرییه و نابێت جیابونه وه ته نها

به ده ستی كه سێكیان بێت.له باره ی ئه گه ری دانپێدانانی مافه کانی به و کوردس���تان، له هه رێم���ی ژن���ان خۆرئاوا، کانتۆن���ه ی له و ش���ێوه یه ی ب���واری مافه کانی ژنان چاالکوانه که ی ئاماژه ی ب���ه وه دا که ئه وه که وتوه ته وه سه ر خه باتکردنی ژنان بۆ به دیهێنانی

یاس���ایه کی له و چه شنه ، "ئه گه ر ژنانی هه رێ���م بێده نگیی لێبک���ه ن و خه باتی بۆ نه که ن له کاتێکی وه ها هه س���تیارو گرنگ���دا، ئه وا هه ر وا ئاس���ان نابێت". ده ش���ڵێت "ده سه اڵتدارانی هه رێم ناچن یاسای له و چه ش���نه ده ربکه ن، له به ر ئه وه ی ئ���ه وان باکیان نه ب���وه و بۆیان

گرن���گ نییه ، له م���اوه ی 23 س���اڵدا سه لماندیان که ئه وان نه ک ژنان به پله دو قبوڵ ده که ن، به ڵکو دیوه خانیشی ب���ۆ س���ازده که ن". جه ختیش���ی له وه کرده وه که پێویس���ته سه رجه م ژنانی هه رێ���م چاالکیی جی���اواز ڕێکبخه ن بۆ

پشتیوانیکردنی یاساکه و سه پاندنی.

دەکرێت. هەروەها گۆشەیەکی دیکەی فیلمەکە باس لەژیانی کەسانی مەدەنیی شاری کۆبانی دەکات کە ڕەتیانکردوە

شارەکەیان بەجێبهێڵن.

ش���اری کۆبان���ی م���اوەی زی���اد لە2 لەالی���ەن ئابڵوق���ەدراوەو مانگ���ە ئیس���امییەوە دەوڵەتی چەکداران���ی هەوڵ���ی داگیرکردن���ی دەدرێت، بەاڵم

کچانی ک���وڕان و بەرگری���ی بەه���ۆی شارەکەوە، هەروەها بۆردومانی فڕۆکە هاوپەیمانەکانەوە، تا ئێستا ئەو شارە

بەدەست کوردەکانەوە ماوەتەوە.

دەربەندی رانیە دەکرێتە شوێنێکی گەشتیاریی

ک����ی هاوش����ێوەی وەک ش����ارەکانی هەولێرو س����لێمانی و دهۆک، چونکە ل����ەدەرەوەی ش����ارەزاکانیان ئەوان واڵت هێن����اوە، ب����ەاڵم ئەوانەی ئێمە گەش����توگوزارییان پەیمانگای تەنیا تەواوکردوە، بەاڵم بۆ س����ێ س����اڵی

داهاتو ئێمەش شارەزامان دەبێت".دی����اری س����ەعدی رایش����یگەیاند کە لەداهات����ودا لەبەرنامەیان����دا هەی����ە پڕۆژەیەک����ی ڕانی����ە لەدەربەن����دی گ����ەورەی لێ دروس����تبکەن و بیکەنە گەش����تیاریی وهۆتێل و ش����وێنێکی

چەندین ڤێلاو کەپر بۆ گەش����تیاران دروست بکەن هاوشێوەی هەوارگەی دوکان "ک����ە دەک����رێ ببێت����ە هەلی کاریش ب����ۆ چەندین کەس و هەروەها ببێتە سەرچاوەیەکی دارایی باش بۆ

حکومەتیش".

Page 11: ژماره 453

سابوریی: بەرهەمی هونەریی رۆژهەاڵت بەهێزترە

‌ره‌نگاڵه(453( سێشه ممه 2014/11/18 [email protected]

گاکاوڕ

زۆرشت ئێستا له ژیانت له سه ر هێڵی خۆی ناڕوات و ڕێڕه وی باش ناگرێت، ت����ۆش زۆر به دڵڕه قیی مامه ڵه له گه ڵ

ده وروبه رت ئه كه یت.

خه ریك����ه خۆت راده س����تی قه ده ر ده كه ی����ت، ناتوانی پێش����بكه ویت چونكه به ته واوه تی بڕوات به خۆت

نه ماوه و خۆت بچوككردۆته وه .

گ����ڕو تینێك����ی زۆرت تێدای����ه بۆ سه ركه وتن، ده توانی زۆر به هێمنیی خ����ۆت له كێش����ه كانت بپارێزی����ت و

سه رقاڵی خێزانه كه ت بیت.

وزه كان����ت له به رژه وه ندیی خه ڵكی تر به كارئه هێنی����ت، ب����ه اڵم كاتێكی زۆر گونجاوه بۆ ئه وه ی ئه ركی نوێی تێدا

ئه نجام بده یت.

كاره كانت كه وتونه ته ژێر هه ڵسه نگاندنه وه به اڵم پێویس���ت به ڕاڕایی ن���اكات، گه ر ب���ڕوات به خۆت هه یه و نی���ازی چاكه ت

هه یه ئه وا كاره كان به چاكیی ئه ڕۆن.

قرژاڵدوانه‌‌

ناڕه حه تی����ی كێش����ه و كۆمه ڵێ����ك له پێش����تن، خۆت ئاماده بكه بۆیان له وانه یه ئه م كێشانه زۆر شتی كۆن

هه ڵبده نه وه .

فه‌‌ریکشێر

1010

یەکێتی نوسەران

ئەدەبی بەرەنگاریی

دەبوژێنێتەوە

یەکێتی���ی گش���تیی مەڵبەن���دی نوس���ه رانی کورد دیدارێکی دو رۆژە بۆ ئەدەبی بەرەنگاریی ساز دەکات و داوا لەنوسەران دەکات بابەتەکانیان تایبەت���ە دیدارەک���ە بنێ���رن. بەلێکۆڵین���ەوە، کورت���ە چی���رۆک، هەروەها ش���یعرو پێویستە ڕەچاوی

ئەم خااڵنەی تێدا کرابێت:

بابەتەکە پێش���تر لەهیچ ش���وێنێک باڵونەبوبێتەوە.

بابەتەک���ە دەدرێتە لیژنەی تایبەت و پس���پۆڕ و دوای ڕەزامەندیی، بڕیاری دەدرێت و لەس���ەر بەش���داریکردنی

خاوەنەکەی لێ ئاگادار دەکرێتەوە.

نوس���ەران ئیمەی���ل یاخ���ود ژمارە بابەتەکانی���ان لەس���ەر تەلەف���ۆن

بنوسن.

لەڕێگ���ەی بنێررێ���ن بابەت���ەکان یەکێتیی نوسەرانی کورد/ مەڵبەندی گشتیی، هەولێر شەقامی 40 مەتری )جەمال حەی���دەری( نزیک فولکەی

زراعە.

ئیمەیڵ���ە: ئ���ەم ب���ۆ یاخ���ود [email protected]

خەاڵتی کاوە گەرمیانی بۆ بەرەنگاربونەوەی گەندەڵیی

هونەرمەندی گۆرانیبێژ ئیسماعیل سابوریی رەخنە لەزۆربەی

هونەرمەندانی ئەمڕۆی هەرێمی کوردستان دەگرێت و پێشیوایە

کە بەرهەمی هونەریی رۆژهەاڵتی کوردستان لەباشوری کوردستان

بەهێزترە.

لەبارەی کاری هونەریی گۆرانیبێژانەوە لەئەمڕۆدا، سابوریی ئاماژە بەوە دەدا کە ئێس���تا ئامێرەکان ش���ێوازیان زۆر گۆڕاوە، "یەکەم ش���تیش ئەوەیە مادە رۆڵی س���ەرەکیی دەبینێت، هونەرمەند هەی���ە خاوەنی دەنگێک���ی زۆر خۆش و بەهێزە بەاڵم بوارو توانای نییە بەسێ ساڵ جارێکیش گۆرانییەک تۆماربکات، کەچ���ی بەداخەوە دەبینی���ن لەهەندێ شاری هەرێمی کوردستان وەک قارچک گۆرانیبێژ س���ەر دەردەک���ەن و گۆرانی عەرەبی���ی و تورکی���ی گۆڕانکاریی تێدا دەکەن و باڵویدەکەنەوە کە بەڕاس���تیی

لەب���ارەی دەدەن". ئ���ازار گوێچک���ە رۆژهەاڵتی کوردستانیش���ەوە دەڵێت " لەدیوی رۆژهەاڵت ڕاستە بەرهەم کەمە، بەاڵم کارەکان جوانترن لەڕوی مۆزیک و دەنگ و ئاوازەوەو زەوق و حەوس���ەڵەی ژەنیارەکان باش���ترەو هێش���تا هەست

دەکەیت کارەکانی ئەودیو بەهێزترە".

ئیس���ماعیل س���ابوریی لەساڵی 1958 لەکرماشان لەدایکبوە لەساڵی 2003ەوە نیش���تەجێی هەرێمی کوردس���تانەو تا

ئێستا خاوەنی 120 گۆرانییە.

لەژم���ارەی نوێی گۆڤ���اری ئاوێنەکان )ژمارە 90( کە ئێستا لەبازاڕدایە تەواوی ئ���ەم بابەتەو چەندی���ن بابەتی دیکەی

هونەریی و هەمەڕەنگ بخوێننەوە.

گۆڤارێک���ی ئاوێن���ەکان گۆڤ���اری هەمەڕەنگی گشتییە، کۆمپانیای ئاوێنە

هەمو 15ی مانگێک باڵویدەکاتەوە.

ماڵپەڕی ئاوێنەنیوز بەپاڵپشتیی چەند رێکخراوێکی نێودەوڵەتیی، لەسەرەتای

مانگی کانونی یەکەمدا خەاڵتی کاوە گەرمیانی بۆ بەرەنگاربونەوەی

گەندەڵیی ڕادەگەیەنێت.

ک����ردن بەش����داری مەرجەکان����ی لەخەاڵتەکەدا:

بابەتەکە بەزمانی کوردیی بێت.راپۆرت یان فیچەر یان ریپۆرتاژ بێت.

مەرجە لەبارەی دۆسێیەکی گەندەڵییەوە نوسرابێت.

تەنها ئ����ەو بابەتان����ە وەردەگیرێت کە وێبس����ایتەکان گۆڤ����ارو لەرۆژنام����ەو باڵوکراونەت����ەوە، وات����ە تەنه����ا بابەتی

نوسراو دەگرێتەوە.دەبێت بابەتەکە لەنێوان 2013/12/6 تا

رۆژی 2014/11/22 باڵوکرابێتەوە.دوا وادە بۆ بەشداریکردن لەکێبەرکێکە پاش����نیوەڕۆی لەکاتژمێر3ی بریتیی����ە

رۆژی 2014/11/22.خواس����تی رۆژنامەنوس����ێک ه����ەر دەتوانێ����ت هەی����ە بەش����داریکردنی

بابەتەکەی بنێرێت بۆ ئەم ئیمەیلە: [email protected]بابەتەکان دەبێت لینکی وێبسایت، یان کۆپیی پەڕەی رۆژنامە یان گۆڤارەکەی

لەگەڵدا بێت.

دەربەندی رانیە دەکرێتە شوێنێکی گەشتیاریی ئا: پەرێز ناسڕ

هەرچەندە دەربەندی ڕانیە یەکێکە لەشوێنە سەرنجراکێشەکان، بەاڵم تا ئێستا هیچ پرۆژەیەکی گەشتیاریی

تێدا ئەنجام نەدراوەو نەتوانراوە بکرێتە شوێنێکی گەشتیاریی،

بەڕێوەبەری گەشتوگوزاری ڕانیەش ئاماژە بەوە دەکات کە لەبەرنامەیاندا هەیە لەو شوێنەدا پرۆژەی گەورەی

گەشتیاریی دروستبکەن.

هەرێم����ی لەئێس����تادا هەرچەن����دە کوردس����تان بەش����ی زۆری سەرچاوە ئابورییەکەی لەرێگەی کەرتی نەوتەوە بەدەس����تدەهێنێت، ب����ەاڵم کەرت����ی گەش����تیارییش یەکێکە لەو کەرتانەی گەر بەشێوازێکی زانستیانە پەرەی پێ بدرێت، دەکرێت ببێتە سەرچاوەیەکی باشی داهاتی بۆ هەرێمی کوردستان.

دەربەندی ڕانیە یەکێکە لەو شوێنانەی بەه����ۆی هەڵکەوت����ەی جوگرافییەوە کە دەکەوێتە ش����وێنیکی دڵگیرەوە، دەکرێ����ت ببێت����ە یەکێک لەش����وێنە گەشتیارییەکانی هەرێم. بەاڵم ئەوەی بەسیمای ئەو ش����وێنەوە دەبینرێت، جۆرێ����ک لەفەرامۆش����یی و گرنگی����ی

پێنەدانە.دیاری س����ەعدی عەبدواڵ بەڕێوەبەری بنکەی گەشتوگوزاری ڕانیە بەئاوێنەی ڕاگەیان����د کە ئ����ەوان هیچ کاتێ ئەو کەرتە گرنگانەیان فەرامۆش نەکردوە کە دەکەوێتە س����نوری قەزای ڕانیەو ئێستا لەهەوڵی ئەوەدان کە دەربەندو دۆڵی شاورێ و قەندیل بکەنە شوێنێکی گەش����تیاریی و ئەو شوێنانە لەماستەر

پالندان بۆ جێبەجێ کردن. هەروەها ئاماژەی بەوەش����دا "ئێمە داواکارییەکی بەرپ����رس وەکوالیەنی کە نەک����ردوە لەحکوم����ەت وام����ان پشتگوێمان بخات، بەاڵم ئێمە کە تا ئێستا هیچ پڕۆژەیەکی وامان نەکردوە هۆکارەکەی ڕانی����ە، دەربەن����دی بۆ دەگەڕێت����ەوە ب����ۆ ئەوەی ک����ە ئەو زەوییانەی دەربەن����د هیچیان موڵکی حکومەت نی����ن و هەم����وی ئەهلیین، بەاڵم ئێمە ئێستا لەهەوڵی ئەوەداین کە ئ����ەو زەوییانە تاپۆکانیان بخەینە بەموڵکی بیانکەین شارەوانیی و سەر

حکومەت".

گەش����توگوزاری بنکەی بەڕێوەبەری ڕانیە هۆکارێکی دیکەی نەکردنی ئەو دەربەندەی بەشوێنێکی گەشتوگوزای گەورە، گەڕاندەوە بۆ ئەوەی کە "ئێمە هیچ شارەزاییەکی وامان نیە کە پشتی پێببەستین بۆ دروستکردنی پڕۆژەیە

دەزگای رۆشنبیریی جەمال عیرفان پێشانگایەکی شێوەکاریی تایبەت

بەپۆرترەیتی کەسایەتییە ناودارەکانی کورد دەکاتەوە.

پێشانگاکە لەهەفتەی داهاتوداو لەرۆژی 20ی تش���رینی دوەمدا ش���ەوقی ئ���ازاد لەگەلەری���ی لەکاتژمێر س���لێمانیی لەشاری 3دا دەکرێت���ەوەو بۆ ماوەی 10

رۆژ بەردەوام دەبێت.کاری چەندین لەپێش���انگاکەدا کەس���ایەتییە پۆرترەیت���ی ناودارەکان���ی کورد لەبوارەکانی سیاس���ەت، ئ���ەدەب و هونەرو لەرابردوو ئێس���تادا، بەشێوازی ڕەن���گاو ڕەنگ نمایش دەکرێت و لەکۆتاییشدا له الیه ن لیژنه یه كه وه باش���ترین س���ێ كاری پۆرترێت هه رس���ێكیان هه ڵده بژێررێ���ت و

خه اڵت ده كرێن.

پۆرترێتی کەسایەتییەکان

لەسلێامنی دەبن

Page 12: ژماره 453

ئێمه هێنده ی قوربانیی گه شبینیین هێنده قوربانیی ره شبینیی نین. دڵنیام ئاشنایت به هه واڵی دڵته زێن، بۆیه پێش���بینی ده كه م غه مگینت ناك���ه م كاتێك بڵێ���م: ئابوریی كوردستانی باش���ور به چه ند هۆكارێك به م

زوانه ناچێته وه جێی خۆی. پاشكه وتنی زه مه نیی )Time lag( یه كێكه له هۆكاره كان. هه میش���ه حكومه ته كان دوا ده كه ون له روبه روبونه وه ی قه یرانی ئابوریی. له كات���ی رودانی قه یرانه وه ت���ا ئه و كاته ی حكوم���ه ت دانده نێت به وه ی له كێش���ه دایه هه میشه زه مه نێك ده خایه نێت. پاشان له و كاته وه ی دانده نێت به وه ی له كێش���ه دایه تا دیزاینی سیاسه تێكی ئابوریی ده كات و بڕیار ده دات ش���تێك بكات زه مه نێك پێویسته . دواهه مین دواكه وتنیش به وهۆیه وه یه كه ئه و ئابورییه وه ده رمانه ی ده كرێته جه س���ته ی كات���ی ده وێت تا كۆنترۆڵی نه خۆش���ییه كه ده كات، هه روه كو چۆن ده رمانی پزیش���ك ده موده س���ت نه خۆش���ییه كه چاره ناكات. كاتێك سیاسه تی دارایی )باج و خه رجیی( كۆنگرێس و ده بێت ده گۆڕرێت، له ئه مه ریكا حكوم���ه ت گفتوگ���ۆی بكه ن و په س���ه ندی بكه ن، ئه مه كاتی ده وێت. له كوردس���تانی باشوریش���دا، بۆ هه ر سیاس���ه تێك ده بێت )ئه نجومه ن���ی پیران!( بڕی���ار بدات، ئینجا سه ره ی په رله مان و حكومه ت دێت و پاشان كاتی ده وێت تا ئیش���ی خۆی ده كات. ئه وه نزیكده بێته وه له س���اڵێك و هێشتا حكومه ت له باس���ی ناردنی نه وت زیاتر مه گه ر باسی قه رزی به مدواییه هێنابێته ناو ڕای گشتیی. له دێڕه كان���ی خ���واره وه چه ند قس���ه یه ك ده رباره ی قه رز ده كه م، به اڵم دڵنیام خۆت ده زانیت به چ حاڵێ���ك نه وت ده ڕوات و به چ

ده رده سه رییه ك داهاته كه ی دێته وه . پێش���بینی هه میش���ه رۆڵی هه یه له سه ر ره وتی ئابوریی. به شێك له گه شه ی ئابوریی له س���ه ر بڵقی ئابوریی ده ژی، واته له سه ر گه ش���بینییه كی بێ بنه ما. ئه م گه شبینییه له میدیاوه به ش���داره تیایدا )به ویست یان گه مژان���ه یان بۆ ده س���تكه وتی مادیی( تا به سیاسییه كان ده گات. زۆربه ی جار، بڵقی ئابوریی له گۆمێكدا به رزده بێته وه كه لێڵه و بنی دیار نییه ، نازانیت له سه ر چی به نده . ك���ه ته قی، ئی���دی متمانه تێكده ش���كێت. ئه م���ه له ئابوریی هه رێمدا روی���داوه . چیتر به ئاس���انیی سه رمایه كانیان وه به رهێنه ران ناخه ن���ه وه گ���ه ڕ. ئه وانه ش���ی ئام���اده ی وه به رهێنانن، مه رج نیی���ه به هه مان نرخی پێشو رازیبن گرێبه س���ت له گه ڵ حكومه ت واژۆ بكه ن. له الكه ی تری بازاڕیشه وه ، چیتر به كاربه ران راناك���ه ن بۆ بازاڕ بۆ تێركردنی ئاره زوه كانی���ان. به كارب���ه ران بۆ ماوه یه ك به دانه وه ی قه رزه كانیان و هه ر سه رقاڵده بن به خێرایی دیك���ه ش جارێك���ی ده ترس���ن پاش���ه كه وته كه یان یان ئه و پاره یه ی لێیان زیاده ، بڕوات. خه رجیی نوێ نایه ته بازاڕو ئه و پاره یه ی ده گاته وه بازاڕیش روناكاته وه وه به رهێنان له ئه نجامی ئه و ترسه ی چوه ته دڵ���ی وه به رهێن���ه ران ی���ان فرۆش���یاران و به كاربه ران، بۆیه زۆرینه خواستیان له سه ر پ���اره به اڵم بۆ ش���اردنه وه ی زیاد ده كات. به واتایه ك���ی دیكه ، من و تۆ گه ش���بین بین یان ره ش���بین، به كاربه رو فرۆشیار ناتوانن هه روا به ئاسانی گه شبین بن و ده ستبكه نه وه

به خه رجیی.ئه مه ئه و كێش���ه یه یه كه ئابوریناس���ان جۆرج ئاكه لۆف و رۆبه رت ش���یله ر له كتێبی ده ك���ه ن. باس���ی )Animal Spirits(خه ڵ���ك له نێوان ره ش���بینیی له راده به ده رو ده كه ن. جۆالنێ له راده به ده ر گه ش���بینیی گرنگ نیه راس���تن یان هه ڵه ، ئه م ره فتاره كار له گه شه و خاوبونه وه ی ئابوریی ده كات. به م مانایه ، ئه گه ر گه شبینیی له راده به ده ر له قۆناغی پێش���ودا به هه ڵ���ه ی بردین، ئه وا قۆناغ���ی داهاتو دوای گه یش���تنی موچه و خه رجییه كانی تری حكومه ت، ره ش���بینیی له راده ب���ه ده ر گرفت بۆ ئابوریی دروس���ت ده كات. هه ربۆیه زۆر سه خته به مزوانه نرخ

له بازاڕی كااڵو خزمه تگوزارییدا به شێوه یه ك بجوڵێت هانی وه به رهێنان بدات، له میشه وه خواست له سه ر كار زیاد بكات. كه ئه مه ش

روینه دا ئه وا رێژه ی بێكاریی دانابه زێت. له والش���ه وه ئه گ���ه ر )5( ملی���ارد دۆالر قه رز بكرێ���ت، ئه وا واتای )25%(ی به های به رهه می نه ته وه یی )كه به GDP ناسراوه ( قه رزار ده بین )GDPی كوردس���تان به 20 ملی���ارد دۆالر خه مڵێن���راوه ل���ه 2012دا(. ئه گه ر بودجه ی حكوم���ه ت به )15( ملیارد بخه مڵێنرێ���ت له كات���ی ئاس���اییدا، ئ���ه وا )33.33%(ی داهات���ی حكوم���ه ت قه رزار ده بی���ن. پشتبه س���تو ب���ه م س���یناریۆیه ، ئه گ���ه ر )33%(ی داهات���ی حكوم���ه ت بۆ قه رز بێ���ت، بێجگ���ه له نرخ���ی فایده كه ،

به س���ێ س���اڵ ئه و قه رزه ده درێته وه . ئه م قه رزه دابه شی س���ه ر ژماره ی دانیشتوانی بك���ه )پێنج ملیۆن كه س(، هه ر كه س���ێك به تێك���ڕا )1000$( قه رزار ده بێت. هه ڵبه ت ئه مه زۆر نیی���ه بۆ كۆمه ڵگه یه كی دامه زراو به ده زگای به هێزه وه ، به اڵم س���ه رچاوه كانی داه���ات له كوردس���تاندا زۆر س���نوردارن، )وه ك چاپكردنی پاره ، فرۆش���تنی موڵكی حكوم���ه ت، باجدانان، هه نارده ، هتد(. هه ر له م بۆنه یه دا، پێویس���ته په رله مان النیكه م قه رزده رو به الیه نی س���ه باره ت شه فافبون بڕی قه رزو نرخی فایده كه به سه ر حكومه تدا بسه پێنێت، له گه ڵ وه رنه گرتنی قه رز له هه ر

واڵتێك یاسا تیایدا سه روه ر نه بێت. به هه رحاڵ، به ش���ێك له و داهاته ی دێت ده بێت بدرێته وه به قه رزه كه و نرخی فایده كه ی ته نانه ت ئه گه ر پاره ی )كوردی!(یش بێت. هه ر گوژم���ه قه رزێكی دیك���ه ش له داهاتی ئاینده ده بات و ره نگ���ه وابكات رێژه ی باج به رزبكرێت���ه وه مه گ���ه ر گه ش���ه ی ئابوریی زۆر خێرا بێت، كه ئه م���ه ش چاوه ڕوانكراو نییه . یان مه گه ر قه رزه كه ئاراسته ی بواری وه به رهێن���ان )وه كو ژێرخ���ان، خوێندن، ته ندروستیی، كشتوكاڵ( بكرێت، به اڵم ئه م ج���ۆره وه به رهێنانه له دۆخێكدا كه ئارامیی سیاس���یی هه بێت ده كه وێته گه ڕ. ئه مه بۆ

ئێستا زه حمه ته . هه م���وان چاوه ڕێن س���ه رده مێك بێته وه موچ���ه له كاتی خۆیدا بگات. له راس���تیدا، ئ���ه وه له به ر جوانییه كان���ی رابردو نییه كه بیری ده كه ین، به ڵكو له تاو ژیانی ئێستایه . گێڕان���ه وه ی متمان���ه بۆ ئابوری���ی كلیلی گه ش���ه ی درێژخایه نه ، كه گه یشتنی موچه له كاتی خۆیدا ته نیا یه كه م هه نگاوێتی. ئه م پرۆس���ه یه ته نانه ت به ده وڵه ت���ی دامه زراوو پێشكه وتوی وه كو ئه مه ریكا قورسه ، چ جای به حكومه تێكی ده زگا الوازو نیش���تیمانێكی داگیركراو. له س���ه رو ئه مانه ش���ه وه ، ئه گه ر ئه م قه یران���ه فێری كردبی���ن بگه ڕێینه وه بۆ س���ه ر س���كه كه ، ك���ه الی م���ن بریتیه له رێزگرتنی ژیان���ی خه ڵك و خه باتكردن بۆ ئازادیی زیاتری كوردس���تان له بری هه وڵی پته وكردنی ده س���ته اڵتی كه مینه ، ئه وا زو له م چاڵه س���ه ر ده ردێنی���ن و وه رچه رخانی

ریشه یی روده دات.

وەک چ���ۆن مرۆڤی دینی���ی هه یە، ئاوا مرۆڤ���ی بێدین���ش هه ی���ە، مرۆڤ���ی دینیی س���ەرەتاو کۆتایی مرۆڤب���ون نییە. مرۆڤ بونەوەرێک���ە دەتوانێت ب���ێ دینیش بژی، ژیانێکی فرەالیەنی���ش، ب���اش و ژیانێک���ی ئەخالقی���ی پڕ لەمیهرەبانی���ی و هاریکاریی و بەدەمەوەچونیش.. پێوەری جیاکردنەوەی باش لەخ���راپ، ڕاس���تگۆ ل���ەدرۆزن، پاک لەناپ���اک، دی���ن و بێدینیی نیی���ە. مرۆڤی کورتناکرێتەوە مانای���ەک بەهیچ ئەخالقیی ب���ۆ مرۆڤ���ی دینی���ی، ئەخالقیش ش���تێک نیی���ە دین هه یبێت و نادی���ن نەیبێت. هه مو فەلس���ەفەیەک لەژیاندا هه ڵگ���ری ڕەهه ندی ئەخالقیی تایبەت���ەو پێوەری جیاکردنەوەی ئەخالقی باش���یش لەئەخالق���ی خراپ ئەوە نییە ئایا ئەو ئەخالق���ە ئەخالقێکی دینییە ی���ان نا، بەڵکو ئەوەیە تا چەند ڕاس���تگۆیە لەگەڵ خ���ۆی و دونیاو مرۆڤ و کەس���ەکانی تردا، چەند کاردەکات لەپێناوی باشترکردنی پەیوەندییەکان و ش���ێوازەکانی پێکەوەبونی

کۆمەاڵیەتیدا.وەک چ���ۆن مرۆڤ هه ی���ە ناتوانێت بەبێ دی���ن بژی، دین س���ەرەتاو کۆتای���ی ژیان و بونیەتی، بەهه مانش���ێوە مرۆڤی تریش هه یە ناتوانێ���ت لەگ���ەڵ دیندا ب���ژی، دین وەک ئیهانەکردنێک���ی گەورە بەعەق���ڵ و خەیاڵ و دەکات. وێن���ا م���رۆڤ، وەک تواناکان���ی لەبنەڕەتیشدا باوه ڕهێنان و باوەڕنەهێنان دو مەس���ەلەی تەواو شەخسیی و ئازادن، مرۆڤ ئازادە ب���اوەڕی هه بێت یان نەیبێت، باوەڕی بەبەهه شت و جەهه نەمێک لەداهاتودا هه بێت، ی���ان بەهه ش���ت و جەهه نەم لەن���او خودی م���رۆڤ خۆی و لەدونی���ادا ببینێت، یان هه ر لەبنەڕەتەوە بیرۆکەی جەهه نەم و بەهه ش���ت ب���ەدو بیرۆکەی ناڕاس���ت بزانێ���ت. مرۆڤ بونەوەرێکە مانا دروس���تکەر، کەسێکە وێڵ بەدوای مانادا، هه میشە دونیایەکی ڕەمزییش دروس���ت دەکات بتوانێت لەناویدا لەخۆی و دەوروب���ەری و کەس و دی���اردەکان تێبگات، دین تاقە س���ەرچاوەیەکی دروستکردنی ئەم دونیا ڕەمزییە نییە، تاقە پێکهێنەرێکی ئەو سیس���تمە ڕەمزییە نییە کە لەناویدا ماناکان بەرهه مدەهێنێت، لەدەرەوەی دیندا ڕوبەرێکی گەورەو فراوان هه یە م���رۆڤ بتوانێت ماناو

مەبەستی لەناودا دروست بکات.مرۆڤ بونەوەرێکی شوناسس���ازە، خۆشی شوناس���ی خ���ۆی دادەهێنێت، دی���ن تاقە س���ەرچاوەی ش���وناس نییە. بۆ کەسانێک دەش���ێت هه م���و شوناس���یان لەن���او دیندا بدۆزنەوە، بەاڵم هه میش���ە کەس���انێکی تر ه���ه ن شوناس���ی خۆی���ان لەهه ر ش���تێکدا بدۆزن���ەوە، لەدین���دا نایدۆزن���ەوە. مرۆڤ بونەوەرێک���ی پشکنەریش���ە، دینداریی الی هه ندێ���ک دەرەنجامی گەڕان و پش���کنینێکی گەورەیە، بەناو دونیایەک دودڵیی و گومان و بەاڵم تێدەپەڕێت، بێباوەڕیی���دا پرس���یارو مرۆڤ دەش���ێت لەگەڕان و پشکنینیدا هه مو باوەڕە دینییەکانی بدڕۆێنێت و لەوس���ەرەوە وەک بونەوەرێکی بێدین بێتەدەرێ. ئەوەی مانا بەدین دەبەخش���ێت ئەم توانای گەڕان و پش���کنینەیە، ئ���ەم ئەزمونە شەخس���یی و تاکەکەس���ییەیە، ن���ەک ئەوەی کەس���انێک بێن و بەناوی خوداوە ببن بەرەقیب بەس���ەر ژیان و مرۆڤ و کۆمەڵگاوە، بەناوی یەقینێکی دینیی���ەوە هه مو تواناو خولی���او ئەگەرێکی گەڕان و پش���کنین لەمرۆڤ و کۆمەڵگاو ژیاندا

بکوژن.ئەوانەی کە پێیانوای���ە نوێنەری خودان، نوێنەری یاس���اکان و خواس���تەکانی خودان، بەناوی خ���وداوە دەدوێن و بەن���اوی ئەوەوە دونیایەک دروست دەکەن پڕ لەئەمرو نەهی دینی���ی قەتعیی، کەس���انێکن ب���ەر لەهه مو شتێک نە لەقازانجی دین خۆی و نە لەقازانجی دین���داران کار ده کەن، بەڵک���و لەبنەڕەتدا فو بەدەسەاڵتێکی شەخس���ییدا دەکەن کە ڕەگوڕیشەكانی دەباتەوە ناو دین. الی ئەم جۆرە کەسانە دین باوەڕێکی ناوەکیی نییە، بەڵکو ئامرازێکە بۆ گەش���ەدان بەپێگەیەکی کۆمەاڵیەتی���ی. بەش���ێکە لەپیشەس���ازیی دەس���ەاڵتدارێتی. لەهیچ شوێنێکی دونیادا بەق���ەد ئ���ەو ناوچەیەی ئێم���ە ”نوێنەرانی خودا” بونیان نییە، لەشکرێک لەو ناوچەیەدا هه یە بەن���اوی خوداو ئاس���مانەوە دەدوێن، کتێب���ە کۆنەکان دەخوێننەوەو گوێ لەفەتوا دێرینەکانی ناو مێژو دەگرن، ئینجا بەردەبنە ژیانی ئەو مندااڵنەی کە هه زاران ساڵ دواترو لەدونیایەک���ی تەواو جی���اوازدا لەدایکبون. گوێ لەبڕێک لەخوێندەوارە دینییە کۆنەکان دەگ���رن و بەئافره تانی ئەم���ڕۆ دەڵێن نابێت ئازادب���ن، خ���ودا ئازادی���ی و س���ەربەخۆیی ئافرەتی پێناخۆشە، خودا نایەوێت ئافرەت خۆی خاوەنی ل���ەش و عەقڵ و بڕیاری خۆی

بێت. خ���ودای باوەڕدارە ڕاس���تەقینەکان لەکتێبە کۆنەکاندا نیی���ە، بەڵکو لەناو دڵ و دەرون و س���ەریاندایە، دڵ و دەرون و سەرێک کە لە دونیاو سەردەمێکی نوێدا دروستبون و جیاوازن لەدڵ و دەرون و س���ەری س���ەردەمە

کۆنەکان.ئەوەی ئەم گوردانە دینییە بەناوی خوداوە دەیەوێت ئەنجامیبدات، ئیفلیجکردنی مرۆڤە، ئینسانییە لەدەرکەوتە لەیەکێک پێکانیەتی هه رە گرنگەکانی مرۆڤبون���دا، کە ئازادییە. ئەوەی ئەم دینییانە دەیانەوێت دروستیبکەن کەس���ایەتی فرەالیەن���ەی کۆپیکردنێک���ی خۆیان���ە، س���ڕینەوەی هه مو ش���ێوازەکانی وێنەی بۆ کورتکردنەوەیەت���ی مرۆڤب���ون و خۆی���ان وەک کەس. ئەمان مرۆڤی جیاوازو هه مەڕەنگیان ناوێت، ئەمان دەیانەوێت هه مو دونیا وەک خۆیان���ی لێبێت، بەمەرجێکیش خۆی���ان ئەو کەس���انەبن ک���ە بەدونیا بڵێن دەش���ێ ناش���ێ، باش و خراپ، دین و نادین کامەی���ە. س���ەندنەوەی ئازادی���ی لەمرۆڤ سەرەتاو کۆتایی ئەم عەقڵیەتە دینییەیە کە بەناوی خوداوە قسەدەکات. ئەم عەقڵیەتە خۆی بەڕزگارکەری دین و ڕزگارکەری مرۆڤ و ڕزگارک���ەری ئەخ���الق و ڕزگارک���ەری خودا دەزانێت، پێیانوایە گەر ئەوان نەبن، شتێک بەن���اوی پیرۆزی���ی و خوداو دی���ن لەدونیادا نامێنێتەوە. بۆی���ە بەمافی خۆیانی دەزانن بەناوی خ���وداوە هه مو ئەو مرۆڤانە بکوژن، ئیهانە بک���ەن، لەماف دابماڵن، کە لەخۆیان

ناچن.من یەکێکم لەو نوس���ەرانەی کە بەرگریم لەدەنگە دینییەکان کردوەو دەکەم، بەرگریم ل���ەو هێزانە کردوەو دەک���ەم کە دەیانەوێت لەدینەوە بچنە ناو سیاس���ەت. بەاڵم دیوی ئەودیوی ئەم بەرگرییە بەرگرییەکی ڕادیکاڵە فرەڕەنگییەک لەفرەدەنگیی و لەپلورالی���زم، کەهه م���وان لەناویدا بتوانن بەهه مان مافەوە ئامادەبن، چەند دیندارێک ئامادەبێت و مافی هه بێ���ت ئەوەندەش بێدینێ���ک ئامادەبێت و ماف���ی هه بێت. کەس ب���ۆی نەبێت بەناوی هه قیقەتێکی ئاس���مانیی یان نائاسمانییەوە ئەوانیتر بێماف، بێن���رخ، بێبەها، بێدەنگ، ب���کات. ئەم���ە داوا لەهه م���وان دەکات ک���ە ڕێژەیی ب���ن. لێرەدا دین ب���ۆ ئەوەی بتوانێت لە "مەجالی گش���تیی"دا کاربکات، چ لەئاس���تی گفتوگۆو قسەکردن لەمەسەلە گش���تییەکانی ن���او کۆمەڵگاو چ لەئاس���تی سیاس���ەتکردندا، پێویستە واز لەوە بهێنێت بەناوی خوداوە، بەناوی یاساکانی خوداوە، بەناوی شەریعەتەوە، بەناوی موقەده سێکەوە بدوێت کە ئازادیی و ویست و خواستی ئەوانیتر بریندارو س���نوردار ب���کات. دین بۆ ئەوەی نەبێت بەکێش���ە لەژیانی گشتییدا پێویستە هه م���و دەرکەوتنەکانی لەژیانی گش���تییدا، لەسیاس���ەتدا، وەک دەرکەوتن���ی هه ندێک ڕاو بۆچ���ون ببینێت، ن���ەک وەک هه ندێک هه قیقەتی ئاسمانیی. هه ر کەسێک بەناوی خ���وداوە قس���ەیکرد دەبێت���ە بونەوەرێکی

ترسناک.

بیروڕا)453( سێشه ممه 122014/11/18 [email protected]

لەپەراوێزی نامەکەی مەال کامەراندا

دین بۆ ئەوەی بتوانێت لە

"مەجالی گشتیی"دا کاربکات پێویستە واز لەوە بهێنێت بەناوی خوداوە

بەناوی یاساکانی خوداوە، بەناوی

شەریعەتەوە، بەناوی موقەده سێکەوە

بدوێت کە ئازادیی و ویست و خواستی ئەوانیتر بریندارو

سنوردار بکات

ئایا ئابوریی هه رێم ده چێته وه دۆخی پێش بێ موچه یی؟

نیاز نه جمه دین

ئه وه ی كاری سیاسه تمه دار له كاری كه سێكی ئه كادیمیی و ته كنۆكرات جیاده كاته وه ، بڕیاردانی كتوپڕی چركه ساتی ته نگژه و قه یرانه كانه بێ ئه وه ی یاساو رێسایه كی له به رده ستدا بێت بۆ بڕیاردان، هه ر به رپرسێكی كارگێڕیی و یاسایی ده توانێت به پێی بڕگه و ماده كانی به رده ستی كه پێش����تر ئاماده كراون، بڕیار له س����ه ر ئه و روداو و بابه تانه بدات كه دێنه پێش، به اڵم بۆ سیاسه تمه دار فۆرمێكی ئاماده ی له م شێوه یه نی����ه ، زۆر جار بڕی����اری سیاس����یی جۆرێكه له ریسك، هه میش����ه به دڵه ڕاوكێ و نائارامیه وه س����ه یری كۆتای����ی و ئه نجامه كان����ی ده كرێت، نادیارو رۆش����ن نین، به تایبه تی له كۆمه ڵگای نه ریتی����ی و واڵتانی به كاربه ر و پاش����كۆ له روی كۆمه ڵگایانه دا ل����ه م سیاس����یه وه ، ئابوریی و راوێژ له سه ر پرسه كان ناكرێ، په یوه ندیه كان نهێنی����ن، ده زگای هه واڵگری����ی جۆراوج����ۆر كاری����ان تێدا ده كه ن، كه س ئ����اگاداری )بنی ب����ه ڕێ!( نیه ، بۆیه باگراوندی سیاس����یی یان زه ینی����ی و جیهانبینی و ئه زمون و تێگه یش����تن له ئاراسته ی روداوه كان بۆ سیاسه تمه دار وه كو به رێوه بردنن ده ستوریه كانی یاسایی و كڵێشه ب����ۆ كه س����ێكی ته كنۆك����رات، له كۆمه ڵ����گای نه ریتییدا كه زانای كۆمه ڵناس����ی فه ره نس����ی ئه می����ل دۆركای����م به كۆمه ڵ����گای میكانیكیی ناوی ده بات، به هۆی كاری ده س����ته جه معیی و پێكهاته كانیه وه سیس����ته م و په یوه س����تبونی كه تاكه كانی ب����ێ بیركردنه وه له چوارچێوه یدا كۆیه كی ده ك����ه ن، هه ڵس����وكه وت ره فت����ارو مه كینه یه ك پێكهێناوه و وه كو كۆمه اڵیه تییان ئه ندامه كان����ی وه اڵم����ده ره وه ی داواكاریه كانی ئه و گشته ن، هێنده ی عه وداڵی جێبه جێكردنن له ماهیه ت و نی����ن پرس����یاركردن س����ه رقاڵی چاره نوسس����ازه كان، بڕیاره ده رئه نجامه كانی كه هه ندێكجار كاره س����ات و ماڵوێرانیه كانیان له مێ����ژودا به رئه نجامی ئه و بڕیاره سیاس����یه هه اڵنه ن كه س����ه ركرده كانیان له چركه ساتێكی مێژویی نه گونج����اودا داویانه ، بۆیه كۆمه ڵگای

نه ریتی����ی الی زانای كۆمه ڵناس����ی به ریتانی )هێربێرت سپێنس����ه ر( بریتی����ه له كۆمه ڵگای س����ه ربازیی چونك����ه ئه ندامه كان����ی ئاماده ی تااڵنكردنن كوش����تن و جه نگ و چه كهه ڵگرتن و ه����ه ر كاتێك گوێبیس����تی بڕیاری س����ه ركرده خێڵه كیه كانی����ان بن بێ ئ����ه وه ی ده رئه نجامی كۆتایی، پێشوه خته توشی جۆره راچڵه كین و

تێڕامانێكیان بكات.ئ����ه م دۆخ����ه ی بیركردن����ه وه و بڕی����اردان په یوه سته به ڕه وش����ی جێگیریی و ناجێگیریی بزاوت����ی خێرای����ی كۆمه ڵ����گاو بونی����ادی كۆمه اڵیه تی و جێگۆڕكێی چینایه تی تاكه كانی ه����ه ر كۆمه ڵگایه ك، له كۆمه ڵ����گای نه ریتییدا هه روه ك����و چۆن په یك����ه ری كۆمه ڵگا و جوڵه و پێگه و پله وپای����ه و ئه ركی تاكه كان دیاریكراوو ت����ا راده یه ك نه گۆڕه ، به هه مانش����ێوه بڕیاری سیاس����ییش له كۆمه ڵ����گای نه ریتییدا جۆرێك له نه گۆڕی����ی وه رده گرێ����ت، پیاو پێناس����ه ی تایبه تی هه یه ، ئه قڵی دیوه خان ره واج به پیاوی یه ك ق����ه ول ده دات، یه كێك له نیش����انه كانی پیاوه تیی پاش����گه زنه بونه وه یه . له سه ركه وتن و ژێركه وتنه كاندا هێنده ی س����ه ركه وتنی قه ول و گوته كان له به رچاو ده گیرێن، هێنده س����ه یری به رژه وه ندی����ه بااڵكان����ی كۆمه ڵگاكه ناكرێت، چونكه ئامانج مانه وه ی سیسته م و ریزبه ندیی كۆمه اڵیه تی����ی باوه ن����ه ك بابه تێگی تر له هه ر

ملمالنێیه كدا.له راڤه كردنی كالس����یكییانه ی ماركسیزمدا، كه تا ئێس����تاش زیندویه تی و راس����تیی خۆی له ده س����ت ن����ه داوه ، بڕیارو كایه ی سیاس����یی له هه ر كۆمه ڵگایه كدا له س����ه ر بناغه و بنچینه ی ده نرێت، بونیاد به رهه مهێنان په یوه ندیه كانی هه ماهه نگه ته باو هه میش����ه سیاس����ه تكردن له گه ڵ سروش����تی په یوه ندی����ی به رهه مهێنانی زاڵ له هه ر قۆناغێكی مێژوییدا، بۆیه ده بینین ئه وه ی له كۆمه ڵگای نه ریتیی و ده ره به گایه تیدا په یڕه و ده كرێت زۆر جیاوازه له كۆمه ڵگایه كی پیشه س����ازیی و مۆدێ����رن چونك����ه ش����ێوازی به رهه مهێنان و مودێل و ستایلی ژیانی تاكه كانی جی����اوازن، جۆری په یوه ندی����ه كان وه كو یه ك نین، له كۆمه ڵگای نوێدا پێوه ری س����ه ركه وتن

یان س����ه رنه كه وتنی هه ر بڕیارێكی سیاسیی، هاتنه دی قس����ه ی س����ه ركرده كان و مانه وه یان نی����ه ، به ڵكو به راوردكردنی ده س����تكه وته كانه به زیان����ه كان، وه اڵم����ی ئه و پرس����یاره یه ئایا نه ده ك����را به زیانێك����ی كه مت����ر بگه ینه هه مان ئ����ه و ئه نجامه ی ئێس����تا پێی گه یش����تو ین؟ له كۆمه ڵگای نه ریتییدا ئه م پرسیاره ناكرێت، چونك����ه په یوه ندی����ه كان رێ����گا به وروژاندنی ناده ن، هه مو به رژه وه ندیه كان به ستراونه ته وه به مانه وه ی كه س����ێك یان خێزانێك����ه وه ، كه له كۆمه ڵگای نوێدا ئه م په یوه ندیانه له فۆرمێكی وشك و برینگ و چه قبه ستودا نابینرێن، به ڵكو هه میش����ه له گۆڕان و له دۆخێك����ی دینامیكیی

سیاس����یی و كای����ه ی بۆی����ه به رده وام����دان، سیاسه تكردن له كۆمه ڵگادا ده بێ هه مان دۆخی دینامیكی����ی و گۆڕانی ب����ه رده وام وه ربگرێت، نابێ بڕیاری سیاس����یی ره هاو ب����ێ گه ڕانه وه بێت و بگاته بنبه س����ت. رێگای سیاسه تكردن له كۆمه ڵگای هاوچه رخ و مۆدێرندا، یه ك ساید نی����ه ، به ڵكو بۆ گه مه ی سیاس����یی س����ایدی س����وڕانه وه كان زۆرن، له خه بات����ی به به رنامه و ئامانج����ی ڕوندا یه ك میكانی����زم به كارنایه ت، پێویس����ته هه میشه ئه لته رناتیڤێكی تر هه بێت بۆ هێنانه دی ئامانجه كان، باشترین یاریكردن ده ستاوده ستكردنی ده سه اڵته ، دورخستنه وه ی خاوه ن بڕی����اره هه ڵه كه یه ، جێگاچۆڵكردنه بۆ الیه نێك����ی تر ك����ه له گه ڵ ئه و بڕی����اره نه بو، له كۆمه ڵ����گای نه ریتیی����دا تێكش����كان نیه تا ده س����ه اڵتی میر باقی بێ! سه رنه كه تن به هۆی هه ڵه ی بڕیاری سیاسیه وه نیه گه له كۆمه كێ و پالنی ده ره كی����ه ! له دۆزه خی كه وتنه كاندا خۆ به س����ه ركه وتو ده زانن چونكه خ����وا بیپارێزی س����ه ركرده س����ه المه ته ! جیاوازیی جه وهه ریی له كۆمه ڵ����گای سیاس����یی بڕی����اری نێ����وان نه ریتیی و كۆمه ڵگای مودێرندا هه ڵسه نگاندنی له كۆمه ڵگای لێپرسینه وه یه ، ده رئه نجامه كان و له بڕیاری سیاس����یی، مۆدێرن����دا هه ڵه ی����ه ك ده شێ، كه وتنی حزب و له ده ستدانی ده سه اڵت و دابه زین����ی رێ����ژه ی ده ن����گ و كه مبون����ه وه ی له كۆمه ڵ����گای لێبكه وێت����ه وه ، جه م����اوه ری نه ریتییدا دان نه نان به تێكشكان و گه وره كردنی ده س����تكه وتی وه همی����ی و تاوان خس����تنه پاڵ ئه ویتر ب����اوه ، له كۆمه ڵ����گای مۆدێرندا دوای هه ڵسه نگاندن زۆرجار یاریكه ره كان ده گۆڕرێن و واڵتانی پاش����كۆ ناچارن به پێی به رژه وه ندیی یاریكه ره نوێیه كان به بڕیاره سیاسییه كانیاندا بچنه وه ، كه چی له كۆمه ڵگای نه ریتییدا یه كێك له پایه س����ه ره كیه كانی گه مه ی سیاس����یی كه چون����ه دواوه ی گروپێك و هاتنه پێش����ه وه ی گروپێكی تره به دیناكرێت، تا كۆتایی گه مه كه به سه ركه وتن و به ژێركه وتنه وه هه ر هه مان ئه و

بكه رانه ن كه یارییه كه یان ده ستپێكردوه .

*مامۆستا له زانكۆی سه الحه دین

بڕیاری سیاسیی له كۆمه ڵگای نه ریتییداد. محه مه د شوانی*

گێڕانه وه ی متمانه بۆ ئابوریی كلیلی

گه شه ی درێژخایه نه كه گه یشتنی موچه له كاتی خۆیدا ته نیا

یه كه م هه نگاوێتی ئه م پرۆسه یه ته نانه ت

به ده وڵه تی دامه زراوو پێشكه وتوی وه كو

ئه مه ریكا قورسه ، چ جای به حكومه تێكی

ده زگا الوازو نیشتیمانێكی داگیركراو

له كۆمه ڵگای مۆدێرندا هه ڵه یه ك له بڕیاری

سیاسیی ده شێ كه وتنی حزب و له ده ستدانی

ده سه اڵت و دابه زینی رێژه ی ده نگ و كه مبونه وه ی

جه ماوه ری لێبكه وێته وه له كۆمه ڵگای نه ریتییدا

دان نه نان به تێكشكان و گه وره كردنی ده ستكه وتی

وه همیی و تاوان خستنه پاڵ ئه ویتر باوه

Page 13: ژماره 453

كاتێ ئ���ه م كتێب���ه م خوێن���ده وه زۆری تاس���اندم و تا راده یه كی باش���یش توش���ی ش���ۆك و سه رس���امیی ب���وم، نوس���ینه كه به زمانێكی نه رم و دۆس���تانه نوسراوه ، به اڵم زۆربه ی زانیاریی و ناوه رۆكه كه ی دژ به كورد و

مێژوه كه ی ده دوێت.ناونیشانی كتێبه كه )ااالكراد والنبی دراسه فی تأریخ االكراد وجغرافیتهم( نوسه ره كه شی ن���اوی )أ.د. محم���د بهجت قبیس���ی(ه كه پسپۆڕی زمانی عه ره بی و له هجه عروبیه كان و مێژوی كۆنه و، له س���اڵی 1940 له دایكبوه و به ره گ���ه ز عه ره به و خه ڵكی س���وریه ، له هه ر سێ زانكۆی )حه له ب، تشرین، قاهیره (ش،

وه ك مامۆستا وانه ی گوتوه ته وه .ئه و نوسه ره پێیوایه به به ڵگه و دۆكیۆمێنته مێژوییه كان له باره ی كوردو كوردس���تانه وه نوسیویه تی ، ده یه وێ بڵێ كورد هه ڵقواڵوی الی ئێران���ن و میوان���ی ئ���ه م خاك���ه ن كه ناویان لێناوه )كوردس���تان(، باسی كوردو مێ���ژوی كورد ده كا و پێیوای���ه كورد خاك و ناوو نه خش���ه ی نه بوه ، به گشتی و به درێژی كۆمه ڵێك پرسی له و باره وه تاووتو كردوه ، كه چی زۆربه ی زانیاریی و ئاماژه كانی له باره ی مێ���ژوی كورده وه پێچه وانه ی ئ���ه و زانیاریه مێژوییانه ن له كتێبی )كوردو كوردستان �ی د. كه م���ال مه زه���ه ر(و )خوالصه ی تاریخی كوردو كوردستانی محمد ئه مین زه كی به گ( و ته نان���ه ت )ش���ه ره فنامه _ی ش���ه ره فخانی به دلیسی ( هاتوه ، كه باس له به شێكی تیره و

هۆزه كوردیه كان ده كات.ئه و ده ڵێ مێژوی ك���ورد ته مومژاویه و تا لێ���ی بچیته پێش���ه وه قوڕه كه ی خه س���تتر ده بێ���ت، بۆیه ئه و كتێبه م نوس���یوه تا ئه و هه ڵه گه ورانه راستبكه مه وه و كوردیش بزانێ بناغه كه ی چی���ه و چۆنه و ك���ه ی و له كوێوه

هاتوه .ج���ارێ هه ر زو ده ڵ���ێ : چه مكی )كورد( ئه سڵه كه ی عه ره بیه و وشه یه كی له بنه ڕه تدا )كرد( كه به مانای )دورخرا، ده ركرا( دێت، به اڵم دواتر بۆ ئه وه ی وش���ه كه بكوردێنرێت )واو(ێكیان بۆ زیادك���ردوه و بۆته )كورد(، له سه ر ئه وه ش ره خنه له پارێزگای دیمه شق ده گرێ كات���ێ ناوی كه س���ایه تیه كی كورد )محمد علی ( س���ه رۆكی كۆمه ڵ���ه ی زمانی عه ره بی _ س���وری ، له یه كێ له شه قامه كانی ئه و ش���اره ناوه و نوسراوه )شه قامی محمد كورد عه ل���ی (، ئه مه ش به چه واش���ه كاریی و نه زانیه كی گه وره به رامبه ر به كیان و ئوممه ی

عه ره بیی داده نێت.به ناوی كوردستانیش ده ڵێ : س���ه باره ت ناوی )كوردس���تان( كه مه به س���ت لێی ئه و كه وتۆته نیمچ���ه سێگۆش���ه یه ، جه زی���ره نێ���وان ئێ���ران و عێ���راق و توركیا و ئێس���تا كورد به مه مله كه تی خ���ۆی ده زانێ ، ناوێكی نوێیه و له كۆتایی سه ده ی نۆزده و سه ره تای رۆژئاوا و له الی���ه ن بیس���ته مه وه س���ه ده ی به ئامانجگه لێك���ی رۆژهه اڵتناس���ه كانه وه سیاس���یی به بااڵی ئه و ناوچه بڕاوه ، وشه ی )س���تان(یش )كه به مان���ای خاك دێت( بۆ زیادك���راوه ، ه���ه ر وه كو بۆ )پاكس���تان و تاجیكس���تان( داغس���تان و ئه فغانس���تان و

دایانتاشیوه .ئ���ه و پێیوای���ه : كوردس���تان له بنه ڕه تدا خاك���ی عه ره به و فڕی كوردانی به س���ه ره وه نه بوه ، ده ڵێ : له سه ده ی دوانزه مه وه شوێن و مه مله كه ت���ی كوردان له ش���اری )ره ی ( كه چوار كیلۆمه تر له ش���اری تارانه وه دوربوه و، ئێستا بۆته گه ڕه كێك له و پایته خته ، ده ست پێ ده كا تا ده گاته شاری حه لوان، ئه مه ش به پێی نه خش���ه ی )ئیبن حه وقه ل( له كتێبی )ص������وره االرض( به ڵگه ی له س���ه ر هێناوه ، دواتر به هۆی ملمالنێ و شه ڕو پێكدادانه كانی نێوان سه فه وی و عوسمانیه كان، كورد له وێ هه اڵتون و له هه ولێر نیشته جێبون و )سوڵتان سلیمان قانونی(ش خێوه تگایه كی له سنوری دامه زراندوه و س���لێمانی پارێزگای ئێستای ماونه ته وه ، ئینجا به هۆی ئاڵۆزیی و ش���ه ڕو دورخراونه ت���ه وه بارودۆخه ك���ه ش���ڵه ژانی ناوچ���ه ی عه فرین ت���ا س���وڕاوه ته وه نزیك سنوری لیبیا، پێشیوایه كورد له ناوه ڕاستی سااڵنی 1508و 1623 هاتونه ته كوردستانه وه

نه ك پێشتر.ئه و به ڵگه ی عه ره بیه تی خاكی كوردستان ب���ه وه دێنێت���ه وه ، ك���ه به پێی س���ه رچاوه

مێژویی���ه كان هه ردو تی���ره ی )بنو ربیعه ( و )بنو عقی���ل( له باكوری عێراق ژیاون و )بنو مچر(ی���ش له ش���اری رقه بوه ، ك���ه ئه مانه به نه وه ی )عه دنان( داده نرێن و ئه میش���یان باپیره ی گ���ه وره ی پێغه مبه ری ئیس���المه ، به تێگه یش���تنی ئه و ئه مه به ڵگه یه له س���ه ر ئه وه ی كوردستان موڵكی عه ره ب بوه نه ك

كورد.له باره ی زمانی كوردییشه وه ده ڵێ : زمانی كوردی به یه كێ له له هجه ئێرانیه كان داده نرێ ، وه كو زمانی ئه فغانی له فارس���یه وه نزیكه ، ل���ه وه ش پتر ده ڵێ : ئه گ���ه ر وا نیه ! وێنه ی یه ك تابلۆ ی���ان یه ك نوس���ینی كوردیمان پیشانبده ن، كه ئاماژه به وه بكات ئه و خاكه كوردستانه و مه مله كه تی كوردانه !؟ با ئێمه هه زاران نوس���ین و به ڵگ���ه و تابلۆی خۆمان

ره ش بكه ینه وه له و خاكه دا.ئ���ه و پێیوایه ن���اوی ش���اره كان زۆربه ی عه ره بین و كورد به كوردیی���ان ده زانێ ، ئه و تۆمه تانه ش ره تده كاته وه كه رژێمی س���وریا هیچ هه وڵێكیدابێ بۆ سڕینه وه یان گۆڕینی ناوی شاره كوردیه كان، ئه و ده ڵێ : عه فرین ناوێكی عه ره بیه و مانای خۆی هه یه له زمانی عه ربیی���دا س���وپاس بۆ خ���وا نه یانتوانیوه بیگ���ۆڕن، ب���ه اڵم ه���ه ردو ش���اره كه ی تر گۆڕراون، به نمونه )قامش���لی ( وش���ه یه كی عه ره بیه )قامش( به مانای )جمع(دێ ، له به ر ئه وه ی نه ته وه ی جیاوازی لێكۆبونه ته وه ئه و ناوه ی هه ڵگرتوه ، )لی( پاشگرێكی له هجه ی )یه مانیه ( نه ك توركی ، ئه و ناوه له ئێس���تا كراوه ته )قامیشلۆ( و كورداندوتیان، هه روه ها كۆبانی له بنه ڕه ت���دا )عین العرب(ه ئه ویش هه ر عه ره بیه ، پێش���یوایه جێگه ی پێكه نینه كه ناوی ده ب���ه ن به كۆبان���ی ، له هه مانكات ده ڵێ : كاره س���اته ئه و ناوچه ی���ه كه كورد به هی خ���ۆی ده زانێ و تورك توركاندویه تی و له ئه سڵیش���دا موڵكی عه ره به ، توركیا ناوی گۆڕی���وه بۆ )كۆبانی (، بۆ ئ���ه وه ی مۆركی خ���ۆی پێوه بلكێنێ ، وه ك چۆن ش���امئه لی كردۆته زه نجیرلی ، ره ه���ای كردۆته ئۆرفه ،

هتد..ش���اره س���ه ر دێت���ه دكت���ۆره ئ���ه و كه رك���وك ده ڵ���ێ : كوردس���تانیه كانیش له )ك���رك(وه هاتوه ، كه به مانای هێزو توانا دێ ، )اربیل( وش���ه یه كی عه ره بیه و به مانای خۆشه ویس���تیی خوا دێت، دهۆك له )دهك(

وه هاتوه ، كه مانای ش���كاو ده به خش���ێت، س���لێمانی نیس���به ته بۆ مه لیك س���لێمانی قانون���ی ، ك���ه یه كه مج���ار خێوه ت���گای بۆ كوردان كرده وه ، پێشیوایه ئه مه به ڵگه یه كی ڕونه له وه ی ئه م خاك���ه له بنه ڕه تدا موڵكی عه ره به و، كورد وه ك میوانێك لێیداكوتاوه .

له و كتێبه دا ته نها باس له شارو شوێن ناكا، به ڵكو دێته سه ر ره مزو كه سایه تی و به شێكی تیره و بنه ماڵه گه وره كانی كوردیش، بۆ نمونه ئه و ده ڵێ : س���ه الحه دینی ئه ییوبی عه ره به و به ڵگ���ه ش هه یه كه ئه و س���ه ركرده یه خۆی گوتویه تی : نه س���ه بی من عه ره بیه ،، وێڕای ئه مه ش مولحه قێكی به كتێبه كه وه ناوه ، كه باس له وه ده كات بنه ماڵ���ه ی ئه ییوبیه كان )كه بنه ماڵه ی س���ه الحه دینی سه ركرده یه ( نه س���ه بی خۆی���ان ده رخس���توه و عه ره بن،

ده ش���ڵێ : هه مو مێژوناسان ئه و راستییه یان گوتوه جگه له مه سعودیی نه بێ ، به ڵگه یه كی تریش ب���ه وه دێنێته وه كاتێ س���ه الحه دین ده چێته حه له ب مه زهه بی حه نه فی ده گۆڕێت بۆ مه زهه بی ش���افعی ، چونك���ه له حه نه فی مه رج نیه حاكم ع���ه ره ب بێ ، به پێچه وانه ی مه زهه بی ش���افعی كه پێیوایه ده بێ حاكم و

خه لیفه عه ره ب بن.له به ش���ێكی ت���ری نوس���ینه كه ی ده ڵێ : بۆیانده ركه وتوه ئێس���تا له تیره كان زۆرێك ره چه ڵه كی���ان عه ره به نه ك كورد، تیره كانی )ش���ێخان، كیتكان، خه لج���ان، حه مدانی ، شیش���كلی ( به نمون���ه دێنێت���ه وه و چه ن���د به ڵگه یه ك له عروبه تیان ده خاته ڕو، خاڵێكی تر له و خااڵنه ی ئه و كتێبه قس���ه ی له باره وه كردوه ، ئه وه یه كه پێیوایه مێژونوسی كورد )محه مه د ئه مین زه كی به گ( له نوسینه وه ی به هه ڵه داچ���وه و زۆر ك���وردان مێ���ژوی نمونه ش كۆكردۆته وه ، هه ڵه ش���ی زانیاریی به عه ش���یره ته كانی )لولو، جوتی ، خالدی ، س���وباری ، حوری ( دێنێت���ه وه ، كه محه مه د ئه می���ن زه كی به تیره ی كوردی���ان ده زانێ ، ئه ویش ده ڵێ : ئه مانه عه ره بن و په یوه ندییان به كورده وه نیه . بۆیه ده ڵێ : تكا ده كه م بۆ كتێبی )االكراد الصادر(ی )دافید ماكدویل( بگه ڕێنه وه ، كه مێژویه كی راست و دروسته ، ن���ه ك ئه وانه ی ك���ۆن، كه هه ڵ���ه ی زۆریان تێدایه و ته نها نه قڵكراوه و ته دقیق نه كراون.

نمونه یه ك���ی تر به هه ری���ه ك له )ئه حمه د شه وقی ، عه بدۆ شیخۆ، هۆلۆ پاشا، محه مه د عه لی پاش���ا( دێنێته وه و، به قس���ه ی خۆی له ده می خۆیان و به پێ���ی به ڵگه كان، ئه وانه

خۆیان به عه ره ب داناوه نه ك كورد.الیه نێك���ی تری نوس���ینه كه دێته س���ه ر به كورده وه ، پێغه مب���ه ر )د.خ( په یوه ندیی كه ئه و بۆچونی هه مو ئه وانه ره تده كاته وه ، كه ده ڵێ���ن پێغه مبه ر )محه مه د و ئیبراهیم_

سه المی خوایان له سه ر بێت( كورد بون.ئ���ه و ده ڵێ : ئه وانه ی ئه و ج���ۆره فكرانه باڵوده كه نه وه به هه ڵه حاڵ���ی بون، چونكه ئه وه په یوه ندیی به )علم الدالله (ی زمانه وانی هه ی���ه ، مه س���ه له لێره ی���ه : وش���ه ی كورد له بنه ڕه تدا )كرد( ك���ه به مانای ده ركردن و ئیبراهیم پێغه مب���ه ر دێت، دورخس���تنه وه )كرد( كراوه ، واته له )ئور(ه وه ده ركراوه بۆ )حیران( له وێشه وه بۆ )میسرر(و له وێشه وه بۆ )مه ككه (، هه روه ها پێغه مبه ری ئیس���الم له )مه كك���ه (وه ده رك���را و دورخرای���ه وه بۆ )مه دین���ه (، ئه وه یه تیكه اڵویه كه ، كاتێ ئه و دو پێغه مبه ره له ش���وێنی خۆیان ده ركراون و )كرد( كراون مانای وانیه كوردن! ته نها له به ر ئه وه ی وشه ی )كرد( ده یانگرێته وه ، به ڵكو ئه وه به مانای ئه وه دێت كه دورخراونه ته وه ، ئ���ه ی ئه وه نیه ئێوه ش له خ���واری تارانه وه )كرد( كراون، واته ده ركراون و دواتر وشه كه

كوردێنراوه و كراوه به )كورد(.س���ه ره ڕای هه م���و ئه مان���ه ب���اس له وه ده كا، كه ئ���ه وان وه كو عه ره ب نابێ فه زڵی ك���ورد له بیربكه ن، كه له س���ه ده ی دوانزه و س���ێزده مه وه له گه ڵ عه ره ب���دا دژ به ته تار وه ستان و قاره مانی هه ردو شه ڕی )حه تین و عه ین جالوت( بون، ده ش���خوازێ كورد بیر

له برایه ت���ی و پێكه وه ژیان بكه ن���ه وه له گه ڵ عه ره ب، نه ك ب���ه الی بیرو هه وڵی ده وڵه تی

كوردیی بڕۆن.ده ش���ڵێ : بب���ورن كه ئێمه بانگه ش���ه ی عروب���ه ت ده كه ی���ن، چونكه ئه و دروش���مه یه كبونی نێوان عه ره بی موسڵمان و مه سیحی پته و ده كا، كه ش���ه ریكی ئێمه ن له زه ویدا، به تایبه ت ئه و خاكه ی ئێس���تا به كوردستان ناس���راوه و هی عه ره بی موسڵمان و عه ره بی

سریانی بوه .پێشیوایه شۆڕشه كانی كورد بۆ ئه وه بون كوردیزانان له ش���وێنێك كۆبكه نه وه ، ده ڵێ : ل���ه و چه ند س���ه ده ی رابردو ك���ورد هه وڵی س���ه ربه خۆییدا، ب���ه اڵم فه ش���ه لی هێناوه ، نمونه ش به شۆڕشی )عه بدولڕه حمان پاشا( و شۆڕشی )شێخ سه عیدی پیران( و هه وڵه كان په یمانی )س���یڤه ر( جێبه جێكردن���ی ب���ۆ دێنێت���ه وه ، ده ش���ڵێ دواج���ار ئه تات���ورك تێكش���كاندو )لۆزان( په یمانی )سیڤه ر(ی ی هێنایه پێش���ه وه و داواكاریی سه ربه خۆیی له بیر ك���وردان برده وه ، زیات���ر ده ڵێ : دان ب���ه وه ده نێین عه ره بی س���وریا له و كاته ی گوێی له ده نگۆی دروس���تبونی سه ربه خۆیی بوه ، ترسی له دروستبونی ده وڵه تی كوردیی

هه یه .ئه و پێیوایه نوس���ینه كه ی راستكردنه وه و رونكردنه وه و ده رخس���تنی راس���تیه كانه بۆ مێ���ژو، ئه گه رچ���ی پێیوایه تازه ش���ته كان مه جرای خۆی���ان وه رگرت���وه ، بۆیه ده ڵێ : له ئێستادا زۆربه ی كوردان تازه قه ناعه تیان ب���ۆ دروس���تبوه ك���ه كوردس���تان خاكی هه میش���ه یی ئه وان ب���وه ، جا چ���ۆن به اڵ بخوڵقێنی���ن، به اڵی���ه ك ره نگه كاره س���اتی

لێبكه وێته وه !ئه مان���ه و چه ندین الیه نی تر س���ه باره ت به مێ���ژوی كورد و كوردس���تان ل���ه و كتێبه ده خات���ه ڕو، ك���ه پێموای���ه ئاگاداربون له و جۆره فیكرانه ، شتێكی پێویست و ئه ركێكی نیش���تمانیه ، بۆ ئه وه ی ئه و جۆره كه سانه گوێی عه ره بی ع���ه وام پڕ نه كه ن له و جۆره

زانیارییه سه راوژێرانه .بۆی���ه م���ن ده ڵێ���م: خس���تنه ڕوی وه ها نوسینێك بۆ ئه وه یه ئه و هه مو هه ڵه گه ورانه نه بنه ماڵ به سه رمانه وه و، وه ك ئه مانه تێك

ئه ركه راستیانبكه ینه وه ، له به ر ئه وه :به تایبه ت مێژو ش���اره زایانی پێویس���ته مێژوی كورد، ئه و بۆچونانه وه اڵمبده نه وه و لێی بێده نگ نه بن و، هه ڵه كان راستبكه نه وه و راستیه كان بۆ مێژو ده ربخه ن، چونكه ئه وه كتێبێك���ه به قه ب���اره ی )330( الپه ڕه له و باره وه نوسراوه و له ش���اری دیمه شق چاپی نوسه ره كه ش���ی یه كه م���ی 2014 ده رچوه و

پرۆفیسۆرێكی زانكۆیه .له الیه ن���ی ده ش���خوازم ه���ه روه ك په یوه ندیدارو ته نانه ت حكومه ت و په رله مانی كوردس���تان و ناوه ندو رێكخراوه فه رهه نگی و نیش���تمانیه كان، رێكاری پێویست و یاسایی له باره ی ئه و نوس���ینه بگرنه به رو خه مێكی لێبخۆن، چونكه ئه وه قس���ه كردنه له س���ه ر خ���اك و مێژوی نه ته وه یه ك، ك���ه به درێژایی ته مه نی خۆی س���ته می لێك���راوه به قۆناغی

ئێستاشه وه .

13 )453( سێشه ممه 2014/11/18 [email protected]بیروڕا

رەنگ���ە هیچ پرۆژەیەک هێندەی مۆدێرنە کاریگەریی گەورەی لەس���ەر جیهانی ئینسان بەجێنەهێش���تبێت. چونکە هی���چ پرۆژەیەک هێندەی مۆدێرنە دەس���تکاریی س���ەرلەبەری جیهانی ن���اوەوەو دەرەوەی مرۆڤ نەکردوە. ه���ەم جیهانی مادی���ی ئینس���انی گۆڕییوەو ه���ەم جیهانی ن���اوەوەو مەعنەویی. مۆدێرنە بەتەنیا ه���ەر تازەبونەوەی جیهانی بابەتیی و مادیی ئینس���ان نیە، تەنها ئەو دەستکەوتە زانستیی و تەکنیکییانە نیە کە فەزای جیهانی دەرەوەی ئینس���انیان گۆڕی، بەڵکو جیهانی ناوەوەی خودی ئینسانیشی دەستکارییکردو مرۆڤێکی ت���ازەی بەبیرکردنەوەیەکی تازەوە دروستکرد. مۆدێرنە لەگەڵ خۆیدا هەمو ئەو دەزگاو ئامرازانەی بەرهەمهێنا کە دەستکاریی هوش���یاریی و ش���ێوەی بیرکردنەوەی مرۆڤ ئەکەن. لەگەڵ مۆدێرنەدا بیرۆکەی قوتابخانەو فێرکاری���ی دێتە ئ���اراوە کە ب���ۆ یەکەمجار لەمێ���ژودا زوربەی کۆمەڵ���گا نەک هەر فێری خوێندن و نوس���ین ئەکات، بەڵکو هەمو ئەو کەرەستانەش���یان پێئەبەخش���ێت کە بتوانن لەهەر بوارێکدا کە ئەیانەوێت پسپۆریی پەیدا بکەن. قوتابخانەکان هەم س���ایکۆلۆژیاو هەم بیرکردنەوەی مرۆڤەکانیان بەجۆرێک گۆڕی کە چیتر لەو مرۆڤانە نەچن کە پێش سەردەمی مۆدێرن���ە هەب���ون. دروس���تبونی رۆژنامەو چاپەمەنیی و لەمانەش گرنگتر دروس���تبونی کۆپیکردن )تکپیر( ئینس���انێکی دروستکرد کە نەک هەر ئ���اگاداری جیهانی دەوروبەری خۆیەت���ی، بەڵک���و ئ���اگاداری ئ���ەو جیهانە دوردەستانەش���ە کە س���ەردەمێک گەیشتنی هەواڵێ���ک لێیان���ەوە، پێویس���تی بەچەندان مان���گ ئەبو )ئەگ���ەر نەڵێین س���اڵ(. هەر لەبەر ئەمەش ئ���ەو گۆڕانکارییانەی مۆدێرنە دروستیکردن، زیاد لەبوارێکی ژیانی مرۆڤیان گرت���ەوە، وەک لەش���وێنێکی دیدا نوس���یم ئەگەر بمانەوێت باسی مۆدێرنە بکەین دەبێ لەس���ەرەتاوە ئەوەمان ال ڕونبێت کە لەسەر کۆمەڵ���ێ دی���اردەو گۆڕانکاری���ی جۆراوجۆر قس���ە دەکەین. واتە مۆدێرن���ە کۆمەڵەیەکی کلتوریی، سیاس���یی، ئابوریە کە ئەس���تەمە لەیەکی���ان جیابکەین���ەوە. بەدەربڕینێکی تر مۆدێرنە یەک ش���ت نیە، بەڵکو چەندان شتە لەیەککات���دا. یەک گۆڕانکاری���ی نیە، بەڵکو چەن���دان گۆڕانکاریی هاوکات���ە، یەک دیاردە نیە، بەڵکو چەندان دیاردەو دەرکەوتەیە کە لەکۆمەڵێک بواری جیاوازو ناچونیەک، بەاڵم ت���ا ڕادەیەک هاوکاتدا، رودەدات. لەئاس���تی لەدروس���تبونی بریتیە مۆدێرنە سیاس���ییدا دەوڵەت���ی نەتەوەی���ی و جیاکردن���ەوەی دین لەش���کرێکی دروس���تبونی لەدەوڵ���ەت و بیرۆکراتی���ی کە کاروب���اری دەوڵەت بەڕێوە دەبەن، لەئاستی ئابورییدا بریتیە لەقۆناغێکی تازەی بەرهەمهێنان و دروستبون و بااڵدەستیی چینێکی تازە بەناوی بۆرژوازیەوە و شکڵگرتنی کۆمەاڵیەتی���دا لەئاس���تی س���ەرمایەداریی، لەدایکبونی چەمکی لەس���ەرهەڵدان و بریتیە بواری جیاکردن���ەوەی س���ەربەخۆو تاک���ی تایبەتی لەبواری گشتی، لەئاستی کلتورییدا بریتیە لەکۆی ئەو دەس���تکەوتە زانس���تیی و کۆپرنیکۆس و لەس���ەردەمی ک���ە فکریانەی گالیلۆو دیکارت���ەوە، وێنەی جیهانی مادیی و مەعنەویی���ان گ���ۆڕی و نەخش���ەیەکی تازەی مرۆڤ و دنیایان کێشا. نەخشەیەک کە چیدی بەڕێوەب���ردن و رێکخس���تن و تەفس���یرکردنی جیه���ان بەموعجیزەی بونەوەرێکی بااڵ نازانێ کە تەنها ئەو کەس���انە دەتوانن ئەنجامیبدەن ک���ە بانگەش���ەی ئەوە دەکەن ک���ە نوێنەری ئەون لەس���ەر زەوی، واتە: مرۆڤە دینیەکان، بەڵکو ئەم ئەرکە دەخاتە ئەس���تۆی مرۆڤ و ئەو هێ���زە عەقاڵنی���ەی خاوەنێتی و ڕەوانەی تاقیگاو بیرکردن���ەوە و ئەو داهێنانەی دەکات ک���ە مرۆڤ���ەکان ئەنجامی���دەده ن. مۆدێرنە بریتی���ە لەئاش���نابونی م���رۆڤ بەجیهانێک ک���ە چیدی ب���ۆ بەڕێوەب���ردن و خوێندنەوەو تەفسیرکردنی پێویس���تی بەبونەوەرێکی بااڵ نیە. مۆدێرنە ئاش���نابونە بەجیهان لەغیابی راچڵەکێنەرەک���ەی بەدەربڕین���ە خ���ودادا. نیتچ���ە مۆدێرنە ه���اواری ئ���ەو مرۆڤەی ناو جەنگەڵ���ە کە دەڵێ خودا م���رد، بەاڵم نەک ب���ەو مانایەی چیدی بڕوابون بەخودا نەماوەو بەدەربڕین���ی دینی���ەکان س���ەردەمی ئیلحاد دەس���تیپێکردوە، بەڵکو بەو مانایەی مرۆڤ تێدەگات لەم جیهانەدا کەس���ێک نیە ڕزگاری بکات، عەق���ڵ و تواناکان و داهێنانەکانی خۆی نەبێت، ب���ەو مانایەی مرۆڤ ب���ۆ یەکەمجار لەمێژوییبون و تێپەڕیی و ڕاگوزەریی کۆی ئەو دەس���تکەوتە مادیی و مەعنەوییانە تێدەگات کە دروستکراوی خۆین. بەدەربڕینی زیگموند باومان مۆدێرنە ئەو قۆناغەیە کە مرۆڤ تیایدا هوش���یارە بەمێژوییبونی ژیانی خۆی. بەاڵم هوش���یاربون بەمێژوییب���ون هاوکاتە لەگەڵ هاتنەئ���ارای چەمکێکدا ک���ە دەتوانین بڵێین گرفتئامێزترین چەمکی مۆدێرنەیە کە ئەویش چەمکی پێشکەوتنە. هیچ مێژوییبونێک نیە سەر نەمانباتەوە لەش���ێوەکان بەشێوەیەک

چەمکی پێش���کەوتن. بەڕاس���تییش مۆدێرنە ئ���ەو قۆناغ���ە مێژوییەیە کە بەش���ێوەیەکی بەپێش���کەوتو خ���ۆی سەرس���وڕهێنەر ناودێردەکات و کۆی ئەو کلتورو جوگرافیانەش ک���ە ل���ەدەرەوەی ژیانی ئ���ەون بەدواکەوتو لەقەڵەم دەدات. هەر ئەم دابەشکردنە بەسەر پێشکەوتو/ دواکەوتودا س���ەرەتای پرۆژەی کۆلۆنیالیک���ردن و چون���ە دەرەوەی پرۆژەی مۆدێرنەیە لەسنوری رۆژئاواوە بۆ سنورەکانی دەرەوەی خ���ۆی. مۆدێرنە بەه���ۆی وتەزای پێشکەوتنەوە فەزایەکی خوڵقاند کە بەویست

یان ناویست کۆلۆنیالیکردنی بەرهەمهێنا.بەاڵم ئەو جیهانەی مۆدێرنە بەرهەمیهێنا، ئەم���ڕۆ بەتەواوی ت���ەواو گۆڕانی بەس���ەردا هات���وە، گەر بەت���ەواوی لەن���او نەچوبێت. گەر مۆدێرنە گواس���تنەوە ب���و لەکۆمەڵگای دینیەوە بۆ کۆمەڵگای سیاس���یی، لەئابوریی ئابوریی س���ەمایەداریی، بۆ دەربەگایەتیەوە لەحوکمی نەریتەوە بۆ حوکمی یاس���ا، ئەوا ئەمڕۆ بەهۆی زی���اد لەهۆکارێکەوە ئەمجۆرە جیهانە گۆڕانی بەس���ەردا هاتوە. وەک ئاالن تۆری���ن لەتازەتری���ن کتێبیدا باس���ی ئەکات پێویستمان بە)پرادیگمایەکی تازە( هەیە بۆ ئەوەی بتوانین لەم جیهان���ە تازەیە بگەین. بزوێن���ەری ئ���ەم جیهانە تازەیە ن���ە بکەرە ئامانج و ن���ە مۆدێرنەیەو کۆمەاڵیەتیەکان���ی هیواکانیشی هەمان ئامانج و هیوای سەردەمی مۆدێرنەی���ە. تۆرین لەم کتێب���ەدا ئەڵێت ) له س���ه ده ی نۆزدە گواستنەوە لەکۆمەڵەوە بۆ کۆمەڵگا، لەشوناس���ی کۆمەڵەوە بۆ حوکمی یاسا، بەپێش���کەوتنێکی مەزن دائەنرا، بەاڵم ئایا ئەمڕۆ جوڵەیەکی پێچەوانە نابینین، واتە گەڕان���ەوە بۆ کۆمەڵگا داخراوەکان بەس���ەر خۆیاندا کە س���تەمکارێک جڵەوی ش���تەکان ئەگرێتە دەست و بەلۆژیکێکی دوژمنانە هەمو کۆمەڵەکانی ت���ر رەد ئەکات���ەوە(. بەبڕوای تۆرین خەباتکردن ب���ۆ مافە کۆمەاڵیەتیەکان جەوه���ەری ژیان���ی سیاس���یی و کۆمەاڵیەتی لەسەردەمی پێشودا پێکئەهێنا، بەاڵم ئەمڕۆ مافە کلتوریەکان پێ���ش هەمو مافەکانی تر کەوتوە. لەدۆخێکی پارچە پارچەبوندا ئەژین کە تەنان���ەت دۆخی دەوڵەت���ی نەتەوەییش ئەخات���ە ژێر پرس���یارەوە. دەوڵەتی نەتەوە کە ج���اران ئامانج و لەهه مانکاتدا کۆکەرەوەی نەتەوە بو، ئەمڕۆ ئەو توانا ئەفس���وناوییەی کۆک���ەرەوە وەک چ ئامان���ج و وەک چ

لەدەستداوە.لەم س���ەردەمە تازەیەدا شوناسی تایفی و مەزهەبیی و ناوچەیی زۆر زیاتر لەو شوناس���ە گش���تیانەی مۆدێرن���ە بەرهەمیهێنا، مرۆڤ و کۆمەڵگاکان ئەجوڵێنێ���ت و بەرەو جیهانێکی پ���ر لەتوندوتیژی���ی و جەنگ پاڵی���ان پێوە ئەنێت. دۆخێک هاتۆتە پێش���ێ کە جەنگ و کوش���تارەکان ب���ەو وت���ەزا کالس���یکیانەی جەنگیان پێ لێکئەدرایەوە تەفسیر ناکرێت: وەک ئابوری���ی، فراوانکردنی پانتایی زەوی و زیادکردن���ی دەس���ەاڵت. بەڵک���و جەنگێکە ک���ە زورب���ەی بزوێنەره کانی ن���ەک پاڵنەری ئابوریی یان داگیرکاریی زەوی، بەڵکو شەڕە لەپێناوی تایفەو مەزهەب و ناوچەدا. ئەوەشی ئەم دۆخە لەدۆخی سەردەمی پێش مۆدێرنە جیائەکاتەوە ئەوەیە کە ئەم شەڕە بەئامێرو ئەکرێت، مۆدێرنە خودی دەس���تکەوتەکانی هەرلەبەر ئەوەشە ئەگەری مانەوەو درێژه دانی

ئەم قۆناغە لەهەر کاتێکی دی زیاترە.

سەردەمی دوای مۆدێرنە

مۆدێرنە بریتیە لەئاشنابونی

مرۆڤ بەجیهانێک کە چیدی بۆ بەڕێوەبردن و خوێندنەوەو

تەفسیرکردنی پێویستی

بەبونەوەرێکی بااڵ نیە. مۆدێرنە

ئاشنابونە بەجیهان لەغیابی خودادا

ڕێبین هه ردی

)االكراد والنبي(كتێبێك له دژی كوردستان

مه ال عه بدواڵ شێركاوه یی

پێویسته شاره زایانی مێژو به تایبه ت مێژوی كورد، ئه و بۆچونانه وه اڵمبده نه وه و لێی

بێده نگ نه بن و، هه ڵه كان راستبكه نه وه و راستیه كان

بۆ مێژو ده ربخه ن چونكه ئه وه كتێبێكه

به قه باره ی )330( الپه ڕه له و باره وه نوسراوه و

له شاری دیمه شق چاپی یه كه می 2014

ده رچوه و نوسه ره كه شی به رگی کتێبه که پرۆفیسۆرێكی زانكۆیه

Page 14: ژماره 453

19 »»

دورنزیک گۆشه‌یه‌که

‌‌سه‌ردار‌عه‌زیز‌ده‌ینوسێت

چه مکی س����ندوق بۆ "یاس����ای س����ندوقی داهاته کانی نه وت و غازی هه رێم" تا هێندیك سه رلێش����ێوێنه. وش����ه ی س����ندوق له زمانی س����ه قه تی عه ره بیه وه هاتوه، ک����ه به مانای جێگایه ك دێت بۆ پاراس����تن یان هه ڵگرتن. به اڵم له ڕاستیدا ئه وه ی ده كرێته وه ژمێره یه كی ئ����ه وه ی پێیده وترێ����ت ئه کاونت. بانقی����ه، ئ����ه م ژمێ����ره بانقیه له الی����ه ن ده زگایه كه وه سه رپه رش����تیی ده كرێت به وه ی که ده بێت چ پاره یه كی تێبێت و چ����ی لێ بڕواته ده ره وه. ئ����ه م پرۆس����ه ی هات����ن و چونه، پرۆس����ه ی حکومداری����ی داهاتی س����امانی سروش����تیه له گه ڵ چۆنێتی خه رجکردنی. که واته ئه رکی س����ه ره كی ئه م ده زگایه بریتیه له وه رگرتنی "پوخت����ه ی داه����ات و به خش����ینه كانی هاتو له گرێبه س����ته نه وتی و غازییه " به ستراوه كان له گه ڵ کۆمپانیا نێوده وڵه تیی و خۆماڵیه كاندا. هه روه ه����ا ئ����ه و داهاتانه ش که په یوه س����تن به نه وت و غ����ازو به روبومه کان����ی که له الیه ن حکومه ت����ی ناوه ندیه وه بۆ هه رێم ده نێررێت. ئه م����ه وامان لێ����ده کات بپرس����ین ئایا ئه م ده زگایه وه ك بانقێک کارده کات، ئایا به پێی چ پێوه رێک پ����اره مامه ڵه پێوه ده کات، یان ته نها ده زگایه که که تیێدا پاره بونی هه یه و

حکومه ت به پێی پێویستی لێیوه رده گرێت.ئه رک����ی دوه م����ی ئ����ه م ده زگای����ه بریتیه له دابه ش����کردنی ئه م داهاته ب����ۆ بواره كانی: بودج����ه، پ����رۆژه ی وه به رهێنان، س����ندوقی داهات����وی هه رێ����م )ک����ه زیاتر س����ندوقی نه وه کان����ه، که ئه مه ش بۆخۆی پێویس����تی به یاس����او رێس����ای تایبه ت هه یه به چۆنێتی کارکردن����ی، مامه ڵه كردنی له گ����ه ڵ پاره داو بواره کانی تر( له گه ڵ تێچونی که رتی نه وت. به م پێی����ه ئه م ده زگای����ه خه رجیی رۆژانه، خه رجیی ژێرخان، پاش����ه که وت بۆ نه وه کانی داهات����و، له گ����ه ڵ تێچونی بواری س����امانی سروش����تی دابین ده کات. ئه مه به مانایه كی ت����ر یانی هه مو بواره كان����ی ژیان به ڕه هه نده کات����ی و بونیادیه كانی����ه وه ده گرێته وه. ئه م یاس����ایه حکومه تیش ناچارده كات که ببێته Extractiveنێوده وڵه تی���ی به ش����ێک له ده زگای Industries Transparency InitiativeEITI که ڕاسته وخۆ په یوه سته به شه فافیه ت له بواری ده رهێنان. )ش����ایانی باسه عێراق له س����اڵی ٢٠1٢وه ئه ندامه، ب����ه اڵم هه رێمی ئه مه ش ده مانبات ناگرێته وه(. کوردس����تان ب����ۆ ئه رکی دوه م و گرنگی ئ����ه م ده زگایه که شه فافیه ته. وه ك له پرۆژه یاساکه دا هاتوه: "مسۆگه رکردنی شه فافیه ت له کاتی هه ڵسان به رێکارو پرۆس����ه کانی ژمێرکاریی به گوێره ی ستانداری ژمێریاری په یڕه وکراوی جیهانی". کاتێک ده زانرێ����ت که چه ندێک داهات دێت و بۆ کوێ ده چێت و چۆن دابه ش ده بێت، هه مو ئه مانه ش له داتای روندا به پێی س����تانداردی نوێی جیهانیی ئۆدی����ت )تدقیق( ده كرێت و کاره كانی له ژێر چاودێریی په رله ماندا ده بێت به پێی ماده ی حه ڤده له یاسای نه وت و غازی هه رێمی کوردستان، ئه وا داتاکان وااڵ ده بێت ب����ۆ نوێنه رانی خه ڵ����ک. له ب����واری ئۆدیتدا ئێمه له په رله مان س����ه رقاڵی کاراکردنی ئه و بواره ین که چۆن سود له ده زگا جیهانیه كان وه ربگری����ن ل����ه و ب����واره دا، وه ك ئێرنس����ت یونگ، پ����ی ده بلیوس����ی و دیلیۆیت و ئه وانی تر، چ ب����ه وه ی کاری ئۆدیتمان بۆ بکه ن، چ ب����ه وه ی کارمه ندمان بۆ ڕابهێنن له و بواره دا. ئۆدیتکردنی ئه م بواره کارێکی س����ه ختی پڕ

تێچونه. تێپه ڕاندنی ئه م یاسایه وه اڵمێک ده بێت بۆ ئه و هه مو گومان و ته مومژه که بواری داهاتی س����امانی سروش����تی له خۆیگرتوه له هه رێمی کوردس����تان. دیارنه بون����ی ب����ڕی داه����ات و نه زانینی چۆنێتی سه رفکردنی وه های کردوه که خه ڵكی بڕوا به هه م����و جۆره لێکدانه وه و ڕه خنه یه ک بکه ن که ئاراسته ی ئه م وه زاره ته ده كرێت. بون����ی تاریکی مایه ی هاتنه ئارای پیالنگێڕییانه یه نازانس����تیی و لێکدان����ه وه ی conspiracy. دی����اره خه ڵكی هیچ تاوانیان نیه کاتێک پشت به لێکدانه وه نازانستیه كان ببه ستن له میانه ی هه وڵدانیاندا بۆ تێگه یشتن له نهێنی چۆنێتی خه رجکردنی داهاتی نه وت و غ����از. به هاتنه ئارای دات����ا ده بێت زانیاریی ته ندروست به رهه مبێت که له ئه نجامدا ببێته )trust(مایه ی دروستبونی پردی بڕواپێکردنله نێوان خه ڵک و حکومه تدا. ئه سته مه به بێ بونی ب����اوه ڕ ب����ه د ه زگا بتوانرێت حوكمێکی فرانس����یس فه راهه مبکرێت، س����ه رده مییانه فۆکۆیام����ا کتێبێک����ی تایبه تی ب����ه م بواره هه یه. خه ڵک له کوردستان هه تا بێت زیاترو زیاتر وه ها له س����امانی سروش����تی ده ڕوانن که س����امانێکی سروش����تی هه م����وان بێت. ئه م هه س����تی خاوه ندارێتیه گرنگه؛ چونکه باش����ترین رێگایه بۆ به رگریک����ردن له هاتنه ئارای سیاسه تی کرێخۆریی، ره یعی، رێنتیه ر.

سیاس����ه تی کرێخۆری����ی بریتی����ه له هه وڵدان ب����ۆ ڕازیکردن����ی خه ڵکی، له رێ����گای کرێی س����امانه سروش����تیه كانه وه، به وه ی رازیبن به سیس����ته مێکی تایبه تی سیاس����یی. ئه مه ڕه هه ن����دی ئابوریی، سیاس����یی، ئه خالقیی، عه قڵیش����ی هه یه. وه ك حازم ببالوی ده ڵێت عه قڵیه تی یان����ی رێنتاریزی����م مێنتاڵیت����ی کرێخۆری����ی بونی هه یه. کارێکی تری گرنگی ئ����ه م ده زگای����ه بریتی����ه له به تاڵکردنه وه ی کۆنت����ڕۆڵ و مۆنۆپۆلک����ردن. کاتێ����ک ئ����ه م ده زگای����ه ده بێ����ت وااڵبێت ئ����ه وا ناتوانرێت کۆنترۆڵبکرێ����ت و توان����ای مۆنۆپۆلکردن����ی زانیاریی له ده س����تده دات. لێره وه په یوه ندیی ئاڵ����ۆزی نێ����وان ده س����ه اڵت و زانیاریی دێته ئ����اراوه. ئه م ده زگایه به ڕون����ی پێمانده ڵێت که زانیاریی ته نها پێداویس����تیه كی ده سه اڵت یان به ڕێوه بردن نی����ه به ڵکو خۆی جۆرێکه له ده سه اڵت، فۆکۆو فرانسیس بیکن و ئه وانی ترت����ان له بیره. لێره وه ک����ێ زانیاریی هه یه ده سه اڵتیشی هه یه، که خه ڵك زانیارییان هه بو ئه وا خه ڵك ده س����ه اڵتیان هه یه. ئه وه ی ئه م ده زگایه ده بێت له داهاتودا زیاتر پێیهه ستێت ئه وه یه که چۆن هه وڵب����دات به هه ماهه نگیی له گ����ه ڵ ده زگاو وه زاره ته كانی ت����ردا ببێته ناوه ندێک����ی کارگێڕی����ی داهات����ی س����امانی سروشتی. ناوه ندی کارگێڕیی به ئاراسته یه ك که چۆن هه وڵبدات داهاتی سامانی سروشتی به ئاراس����ته یه ک ببات که ببێته مایه ی هاتنه ئارای که رت و بواری تری سه رچاوه ی دارایی. ن����ه ک ته نها رۆڵ����ی وه رگرتن و دابه ش����کردن ))management کارگێڕیی رۆڵی ببینێت. به مان����ای بونی سیاس����ه تێکی ڕونی ئابوریی ب����ه وه ی چۆن نه وت تاکه س����ه رچاوه نه بێت به ڵکو بنه م����ای هاتنه ئارای پیشه س����ازیی بێت. چۆن س����امانی سروش����تی ببێته هۆی هاتن����ه ئ����ارای سیس����ته مێکی ئابوریی که بتوانێت به بێ داهاتی س����امانی سروش����تی خۆی بۆ خۆی به ڕێوه ببات. ئه م پرۆس����ه یه ڕه هه ندێک����ی درێژخایه ن����ی داهاتویی هه یه. له م ڕوانگه یه وه داهاتی س����امانی سروشتی سه رمایه یه که بۆ بونیادنانی سه رچاوه ی تری س����ه رمایه یان داهات. به جۆرێک وه ها بکات س����اڵ له دوای س����اڵ که متر داهاتی سامانی سروشتی پێویست بێت بۆ بودجه. هه مو ئه م کارو ئه رکه گرنگانه ی ئه م ده زگایه وه ستاوه له س����ه ر دو شت: یه كه م که سی کارا، دوه م، چۆنێت����ی ڕۆڵبینین. به ڕای من وه ک له پرۆژه یاس����اکه دا ئاماژه ی پێدراوه، که س����ه رۆک و جێگره ك����ه ی ده بێ����ت هه ڵگ����ری بڕوانامه ی زانکۆیی به رایی بن، به س نیه. به الی که مه وه که سی به رپرسی سه ره كی ئه م بواره ده بێت هه ڵگ����ری بڕوانام����ه ی دکتۆرابێ����ت له بواری ژمێریاریی و کارگێڕیی، هه روه ها زمانی نه وت، که ئینگلیزیه، له ئاس����تێکی زانستیی بااڵدا بزانێت. هه تا بتوانێت له گه ڵ داتاو الیه نه کاندا به باش����ی و زانستیی و س����ه رده مییانه مامه ڵه بکات. ئه م����ه ش پێمانده ڵێ����ت ئه گه ر بێتو ئه و پۆس����ته بخرێته نێو بواری ئیستیحقاقی حزبیی ئه وا ئه سته مه رۆڵی چاوه ڕوانلێکراوی

خۆی ببینێت.

بیرورا)453( سێشه ممه ٢٠14/11/18 14

خه ڵک له کوردستان هه تا بێت زیاترو

زیاتر وه ها له سامانی سروشتی ده ڕوانن که سامانێکی سروشتی هه موان بێت. ئه م

هه ستی خاوه ندارێتیه گرنگه؛ چونکه

باشترین رێگایه بۆ به رگریکردن له هاتنه

ئارای سیاسه تی کرێخۆریی

یاسای‌سنوقه‌كه

بەرلەوەی فەلسەفە هەبوبێ، مێژو هەبوە، بەاڵم مێژویه كی ناش����یرین، جگە لەكوشتن و بڕین و تااڵنكردن، شتێكی دیكە نادۆزینەوە، ب����ەاڵم كە فەلس����ەفە خولقا،ئیتر روی مێژو دیمەنێكی دیكەی بۆ دروستكراو،فەلس����ەفە توانی مێژو جوانتر بكات و هێزی مانەوەیشی پێببەخش����ێت و مێژوش لەسەر دو قاچەكەی خۆی رابگرێت، بۆیە ئەمڕۆ فەلسەفەی مێژو گرنگە ن����ەك مێژو وەكو خۆی. لەو رۆژەوەی قابیل هابیلی كوشتوە، مێژو هەمیشە پشكی ش����ێری لەكوش����تن و تااڵنكردن بەركەوتوە.ئەمە ئەوە دەس����ەلمێنێ م����رۆڤ لەبنەڕەتدا بونەوەرێك����ی دڕن����دەو س����تەمكارە،ئەوەتا بەدرێژایی مێژو كەم سەركردەی وەكو گاندی دەبینین كە بەرامبەر توندوتیژیی وەستابنەوە، بەاڵم س����ەدان و هەزاران ئیمپراتۆرو پاش����ا و ئاغاو قەیس����ەر بەدڕندەو ش����ەڕانگێزو زاڵم نوس����یوەتەوە.كەواتە شەڕو مێژوی خۆیان بەرامب����ەردا بەس����ەرئەوی خۆس����ەپاندن غەریزەیەكەو لەگەڵ گەش����ەی ئینسانەكاندا گەش����ەدەكات.فرۆید غەریزەی����ەش ئ����ەو لەكتێب����ی نیگەرانی لەشارس����تانی بە وردیی پرس����ێكی لەمج����ۆرەی خس����تۆتەڕو، جگە لەفرۆید چەندین نوسەری بەناوبانگی دیكەی جیهانی هەمان ئ����ەو بۆچونەیان دەربڕیوە،

كافكاو ئۆسكار وایلد و..هتد.لەو رۆژەوەی فەلسەفە س����ەریهەڵدا، كە لە)تالی����س(ەوە دەس����تپێدەكات، تالی����س پێیوتین فەیلەس����وف دەتوان����ێ دەوڵەمەند بێت و بەو فیكرەی كە هەیەتی س����امانێكی زۆر كۆبكات����ەوە، بەاڵم ئەو كارە پیش����ەی فەیلەسوف نییە، بەڵكو فەیلەسوف ئامانجی ژیانێكی ب����ا لەسروش����ت، لێكۆڵینەوەی����ە هەژارانەو نەدارانەش بباتە سەر. ئیتر دوای قوتابخانەی سروشتی ئایۆنی، فەیلەسوفەكان لەمرۆڤ و ئاكارو ژیانیان دەكۆڵییەوە، لەسەر ئەم هەڵوێستانەیان هەمیشە روبەڕوی مردن و ئازارو س����تەملێكردن دەبونەوە، لەسوكرات و ئەفالتونەوە تا سپینۆزاو جان جاك رۆسۆ و ڤۆلتێرو نیچەو...دەیان فەیلەس����وفی دیكە لەژیانێكی كولەمەرگیدابون وبه نامۆیی وبه قوڕبەسەریی گیانیان به خاك سپاردوە. سوكرات ژەه����ر خواردیان كردو دەمودەس����ت گیانی به كۆیلەو كردیان ئەفالتونیش لەدەس����تدا، لەبازاڕی رەش دەیانكڕی و دەیانفرۆش����تەوە، تا فەیلەسوفەكانی س����ەردەمی رۆشنگەریی ئ����ەم رەفتارە س����تەمكارەیە ه����ەر درێژەی

هەبو..ئێس����تا كاتی ئەوە هاتوە بپرس����ین كورد لەكوێ����ی ناو فەلس����ەفەو مێژودایە؟باش����ە بۆچی ك����ورد لەناو فەلس����ەفەو مێژودا ونەو هیچ ش����وێنێكی نییە؟ ئەگەر الپەڕەی مێژو هەڵبدەین����ەوە، دەبینین لەدامێنی مێژو، واتا هەندێكجار مێ����ژو، بچوكی لەپەراوێزێك����ی ئاماژە بۆ نەتەوەیەكی وەكو كورد كراوە، كە هەمیش����ە داگیركەران و ستەمكاران كوردیان ب����ۆ بەرژەوەندی����ی خۆی����ان بەكارهێناوە، لەبیرەوەرییەكان����ی تەیم����ور لەنگ����ەوە، تا دەگات����ە رۆمانی حەمەدۆكی یەش����ار كەمال ئەوەت بۆ دەردەكەوێ كورد زیاتر داردەستی دوژمنان بوەو نەیتوانیوە یان هەر هەوڵیشی ن����ەداوە خ����ەون به س����ەرفرازییەوە ببینێ، یەش����ار كەمالیش ئەوەی دەرخستوە كورد سەرەتا كە رێگای تێكۆشانی گرتەبەر زیاتر ئازادیخوازیی رزگاریخوازی����ی و به ئەقڵییەتی نەب����وە بەقەد ئەوەی رۆڵ����ی چەتەو رێگری بینیوە. ئەگ����ەر چاوێكی����ش به مێژوی ئەو ئەمارەتانەدا بخشێنین زیاتر ئەو راستییەمان بۆ دەردەكەوێت كە هیچ كام لەو ئەمارەتانە به ئەقڵی س����ەربەخۆیی نەتەوەی����ی كاریان نەكردوە، بەڵك����و زیاتر بۆ هەژمونی خۆیان بوە لەناوچەیەكی بچوكی لۆكاڵییدا لەپێناوی دەس����تگرتن بەسەر سامانی زیاتر بۆ خۆیان جا به هەررێگایەكەوە بوبێ. بەشەكەی تری كە كورد لەناو فەلسەفەدا ونەو وجودی نەبوە، لەبەر ئەوە بوە كورد هەمیشە به دڵ قسەی كردوەو سیاس����ەتی كردوە ن����ەك به ئەقڵ، ب����ەردەوام دڵی خۆی كردۆت����ەوە، بێ ئاگا بوە لەهونەری تاكتیك و سیاسەت.ئەی كورد خۆی ناڵێت:ك����ورد بدوێنە ش����ەڕحی دڵی خۆی دەكات.. خوێنەرانی بەڕێز من كاتێك گڵۆپێك لەناو ئەم ش����ەوەزەنگە پێدەكەم، دەمەوێ بڵێم نابێت ئیتر كورد لەسیاس����ەتا عاتیفی بێت، بەڵكو پێویس����تە پراگماتیكیی بێت،سیاسەت به سۆزو عاتیفەی روت بەڕێوە ناچێت، لەمێژودا ئەوانەی شارەزای هونەری سیاس����ەت نەب����ون زو لەناوچ����ون، رەنگە ئیمامی عەلی یەكێك لەو سەركردانە بوبێت، بەاڵم پێچەوانەكەی موعاویە بو، كە لەكون و كەلەبەرەكانی سیاس����ەتی دەزانی و دەیزانی چۆن هەل و دەرفەت����ە زێڕینەكان بقۆزێتەوە بۆ بەرژەوەندیی خۆی.بەكورتیی سیاس����ەت

به كەس����ی دەروێش ئاسا ناكرێت بەڵكو وەك مایكیاڤیل����ی دەڵێت، دەبێت س����ەركردەكان بێ وی����ژدان درۆزن و كەس����ایەتییەكی بن ولەپێناوی مانەوەی خۆیان هەمو كارێكی خراپی����ش دەكەن.ئیب����ن خەلدونیش پێش مایكیاڤیلی هەس����تی بەوە كرد كە سوڵتان و لەرێگای س����ەركردە سیاس����ییەكان پاشاو دەس����ەاڵتەكانیانەوە دەبنە بازرگان.ئێس����تا دوای زیاتر لە)65٠(ساڵ ئەو قسەیەی ئیبن خەلدون و دوای )5٠٠(س����اڵ ئەو قس����انەی

مایكاڤیلی راست و رەوانن.فەلس����ەفەو ل����ەدەرەوەی ك����ە ئێم����ە مێژوداین، ت����ا نەتوانین بوێرانە برینەكانمان دەرمان و ناش����توانین دەستنیش����انبكەین، هەتوان����ی پێویس����تی بۆ بدۆزین����ەوە، بۆیە ئێس����تا كاتی ئەوەیە به ئەقڵێكی ساردەوە، لەخۆمان ولەرابردومان و لەو سیاسەتە گەوج و گۆجەمان بكۆڵینەوە كە س����ەدەیەك زیاترە میللەتێ����ك ب����ۆی به پێوە وەس����تاوە، بەاڵم نەمانتوانی����وە لەدامێن����ی فەلس����ەفەو مێژو سەربكەوین.بێگومان باسی سەدەكانی دیكە ناكەم كە ش����ۆڕش و ئەمارەتەكانمان هیچی لەپێناوی ئایندەیەكی گەش����ی نەتەوەكەمان

نەبوە.ك����ورد ئەوەندەی خەون����ی به پارەو پول و كورسی دەسەاڵتدارێتییەوە بینیوەو دەبینێ، رۆژێك خەونی به چونە ناو فەلس����ەفەو مێژو نەبینیوە.هەزاران ساڵە ئێمە لەگەڵ فارس و عەرەب و وا لەهەزار ساڵیش نزیكدەبینەوە كە لەگەڵ توركان دەژی����ن، پێش توركەكانیش ئێمە ئەوەندە دور نەبوین لەقوستەنتینییەو )1453 بێزەنت����ی)3٢4- لەدەوڵەت����ی نەتەوەكە،فارس و هەر سێ لەئەنادۆل.بەاڵم ت����ورك و ع����ەرەب، ه����ەر ی����ەك به جۆرێك ئایینی ئیسالمی بۆ بەرژەوەندیی نەتەوەیی خۆی وەرگ����رت و پێ����ڕەوی لێك����رد، كە هەر یەكێ����ك لەم س����ێ نەتەوەی����ە به هۆی ئەم ئایینی ئیسالمەوە هەژمونی خۆیان سەپاندو بونە خاوەنی گەورەترین هێزو ئیمپراتۆریا.س����ەلجوقییەكانەوە بەه����ۆی تورك����ەكان ئیس����الم بون، بەاڵم زو ئیمپراتۆریایەكیان پێكهێنا، هەمو ئەوروپای توشی شۆك كرد، ل����ەدەرگای ئەوروپا چوە ژورەوەو نەمس����او پۆلۆنیاو چەندین ش����وێنی دیكە كەوتنە ژێر دەسەاڵتی ئەو ئیمپراتۆریایە.واتا لەدورگەی عەرەبییەوە تا نیمچە دورگەی قرم و روباری لەس����ەردەمی س����وڵتان سولێمانی دانوب. زۆر بەشێكی قانونی)15٢٠-1566(توانییان لەخاكی نەمساش داگیربكەن، چۆن دەوترێ لەسەردەمی عومەری كوڕی خەتاب ئیسالم زۆرترین فتوحات و زۆرترین ش����وێنی كەوتە ژێردەست، رۆڵی س����وڵتان سولێمانیش بۆ توركەكان لەرۆڵی عوم����ەری كوڕی خەتاب كەمتر نییە ئەگەر زیاتریش نەبوبێ.باشترین نیش����انەش ئەوەبو لەگەڵ مردنی س����وڵتان س����ولێمان، ئەو ئیمپرات����ۆرە زل و زەبەالحە ش����وێنەكانی پاشەكش����ەو وردە وردە كەوتە لەدەس����تدا، بەتایب����ەت كاتێ����ك لەپۆلۆنیا س����ەركردەیەك بەن����اوی جۆن سوپیس����كی 1696 – 16٢4 Joan Sopieskeدروستبو توانی دڕ به توركان بدات و ئەوروپایان لەژێر پێ دەربهێنێت. بەهەمانشێوە لەدوای عوم����ەری كوڕی خەتابیش ئ����اژاوەی گەورە گەورە روی لەئیسالم كرد، ئیتر لەو رۆژەوە تا ئێس����تا ئیس����الم لەناوخۆیان����دا ناكۆك و ناتەبا بون ولەسەردەمی عوسمان كە یەكەم خەلیفەی دوای عومەر بو، زۆرترین ناكۆكیی دروستبون و ئەو ناكۆكیانە بۆ چەندین سەدە درێژەیان كێشاو تەنیا به كوشتنی عوسمان و عەل����ی كوڕی ئەبوتالی����ب كۆتاییان نەهات، چەندی����ن مەزهەبی دیكەش هەر به هۆی ئەم گرفتانەوە هاتونەتە ئ����ارا، ئەوەتا ئەمڕۆش عێراق لەناخۆش����ترین دۆخی ئ����ەو قەیران و ناتەباییەدایە كە بەسەر ئەقڵ وبیركردنەوەی ه����ەر تاكێك����ی عێراقی����دا رەنگڕێژك����راوە.تەنان����ەت ئاینی ئیس����الم وەها چوەتە ناخ و ئەقڵ����ی كەس����ایەتی عەرەب����ی به جۆرێ����ك نوس����ینیاندا لەهەندێك هزرڤانەكانیش����یان ئاگاداربن یان بێ ئاگابن لەوەی نوس����یویانە دەكەونە ناو مەنجەنیقی كولتورو كەلەپوری ئیسالمی عەرەبی تەنانەت لەرۆشنبیرە هەرە كراوەكانی وەكو زەكی نەجیب مەحمود لەدوا تەمەنی ژیانی و محەمەد عابد جابری و تەنانەت هاشم س����اڵحی رۆش����نگەرو هزرڤانی نوێ و هاوچەرخی����ش لەكتێبی)مخاچ����ات الحداپه التنویریه ٢٠٠8ژان����ی لەدایكبونی مۆدێرنەی به ئیمپراتۆریایەك����ی رۆش����نگەری(بڕوای ئیس����المیی هەیە، بێگومان ئەوە ماندوبونی هاش����م س����اڵح كەمناكاتەوە ك����ە زۆرترین خزمەتی بەرۆشنگەریی عەرەبی و مرۆڤایەتی ك����ردوەو باش����ترین نمونەی ئیسالمیش����ی ئارگۆندا لەوەرگێڕانی كتێبەكان����ی محەمەد

دەرخستوە.كورد جگە لەوەی لەناو تەمتومانێكی چڕدا بوە، مێژونوسێكیش����ی نەبوە هەڵەكانی نێو ئەو تەمتومانەی بۆ بنوسێتەوە،)هێرۆدۆت(لەسەدەی پێنجەمی پێش زایین هات مێژوی یۆنان و شەڕو هێرش����ەكانی ئێرانی بۆ سەر یۆن����ان لەفەوت����ان رزگاركرد، ب����ەاڵم ئێمە لەوەتەی هەین هێرشمان لەبەرامبەر دەكرێ، خاك و ئاس����مان و ژێر زەویش����مان لێ داگیر دەكرێ، بەاڵم تا ئێستا هێرۆدۆتێكمان لەناو

نەخولقاوە.

لەروی فیكریش����ەوە هەم����و فیكری كورد س����ەرچاوەكەی لە)ئەحم����ەدی خانی(یەوە س����ەرچاوەی گرت����وە ئینجا نال����ی و حاجی لەرێگای شیعرەوە قادری كۆیی و..هتد, واتا كورد ئەگەر پێیبوترێ خاوەن فیكر بوە،كە هەرچەن����دی ش����یكاری وردی ب����ۆ بكەیت ناتوانیت بەهۆی ئەم چەند دێڕە شیعرانەوە كورد بكەیت به خاوەن فیكر.لەنیوەی دوەمی سەدەی بیستەمیش مەسعود محەمەدێكمان هەیە ب����ەاڵم ئەویش نەیتوانی����وە لەئەقڵی كەس����ێكی دەرەوەو بچێت����ە دەرەبەگی����ی موحافەزەكار بوەو ش����انازیی بەسیس����تەم و ئەقڵ����ی دەرەبەگایەت����ی كردوە، باش����ترین كاری مەسعود محەمەد خزمەتكردنی زمانی ك����وردی بوە نەك دۆزینەوەی فیكر.ئەوانەی محەمەد مەس����عود بەفیك����ری ش����انازیش دەرەبەگایەتی و لەئەقڵ����ی دەكەن هێش����تا كوێخایەت����ی و ئاغایەت����ی قورتاریان نەبوەو بەجیهانی رۆش����نگەری و پۆست مۆدێرنەش ئاش����نا نەبون.ئاخ����ر خ����ۆ م����ەرج نیی����ە ئەوەی دو كتێبی باش����ی نوس����ی مۆدێرن و پێش����كەوتو مرۆڤپەروەر بێت،رۆش����نبیرانی ك����ورد تا ئەمڕۆش بەش����ێوەیەكی گش����تی هەڵدانەوەی لەسەر كاوێژكردنەوەیە كاریان پەڕەكانی مێژو، ئەویش زۆرجار بەسەقەتی، بۆیە تا ئەمڕۆش رۆشنبیرانی كورد هیچیان ب����ۆ ئەمڕۆو بۆ س����بەی پێ نیی����ە، چونكە هیچیان بەشێوەیەكی كۆنكریتی نەیانتوانیوە هەزمی فەلس����ەفەو مێ����ژوی رۆژئاوا بكەن.رۆش����نبیرانی عەرەب بەقۆناخ����ی نامۆبون و چەپگەرای����ی و نەتەوەگەرایی رەتبون، بەاڵم هێش����تا رۆش����نبیرانی كورد نەگەیشتونەتە ئەم قۆناخان����ەو لەئاس����تێكی زۆر نزمدان.رۆش����نبیرانی عەرەب بەناو كۆمەڵێك هزرو فیكرو تەنانەت ئەدەب و شیعریش����دا هاتون و چون، بەاڵم رۆش����نبیرانی كورد بەگش����تی هێش����تا نەیانتوانیوە پێگەو بنەماكانی وردە بۆرژوایی قایم و جێگیر بكەن.بۆیە رۆشنبیری هەڵنەكەوت����وە. لەن����او شۆڕشگێریش����مان

مۆنتیس����كیۆ كە بەدرێژایی)٢٠(ساڵ كتێبی )رۆح����ی یاس����اكان(ی نوس����ی، وەك خۆی دەڵێ����ت تا ئەو كتێب����ەم تەواوكرد هێندەی نەمابو رۆح����م دەرچێ، ئەم كتێبەی یەكێك لەهەرە باشترین كتێبەكانی ئەو سەردەمەیە كەچی مۆنتیسكیۆ هەڵوێستی زۆر ناشیرینی لەسەر پێست رەشەكان هەبو، فەرمون بزانن دەڵێت)ئەوجۆرە مۆنتیس����كیۆ چی وت����وە، كەس����انە لەتەوق����ی س����ەریانەوە ت����ا بنی پێیان رەشە، لوتیش����یان یەكجار زۆر پان و پۆڕە،بەجۆرێ����ك هیچ بەزەییەك����ت پێیاندا نایە،هەرگی����ز بڕواناكەی ك����ە ئەوانە مرۆڤ بن(.ڤۆلتێر لەمۆنتیسكیۆش زیاتر رۆیشتوەو دەڵێ����ت: چاوی خڕو لوت����ی زۆر پان و لێوی ئەس����تورو گوێی جۆرێكی جیاوازو مێشكی بچوكیان، ئەمە جیاوازییەكانی نێوان ئەوانەو مرۆڤەكانی دیكەیە(. تەنانەت ڤۆلتێر پێیوایە: ئەو جیاوازییە هی����چ پەیوەندیی بەژینگەی س����اردو گەرمیش����ەوە نییە، بۆ نمونە ژن و پیاوێكی رەشپێست لەئەفریقیا یان لەواڵتێكی گەرمەس����ێرەوە بگوازەوە بۆ واڵتێكی سارد، ئەو مندااڵنەی دەشیانبێت هەر وەكو خۆیانن و ئاژەڵی وەك خۆیان دەخەنەوە.)هیگڵ( هەر

یش پێیوابو رەشپێستەكان هەر بەسروشت دواكەوت����ون و توانای گەش����ەكردنیان نییە.)فیختە(ش ئەوەندەی رق لەجولەكە دەبوەوە تا وایلێه����ات بەش����داریكرد لەدروس����تكردنی ئەفسانەی مەس����یحی ئاری و ئیتنیكی ئاری بەس����ەر س����الڤی التینیدا زاڵكرد. زۆرن ئەو هەمو مرۆڤایەتیدا لەپێناوی فەیلەسوفانەی تێكۆشانێكیان كرد، كەچی هەڵوێستی ئاوا نامۆشیان هەبوە، لەسەروی هەمو ئەمانەوە ئەمانۆئیل كانت. راستە مێژو چیرۆكێكی پڕ لەهەورازو نش����ێو كێوی هەزار به هەزارە،تا زیات����ر بەن����او رەوەزە ش����اخەكاندا ب����ڕۆی زیاتر هەس����ت به مەترس����ییەكانی دەكەیت، چونكە لەپاڵ ه����ەر بناری چیایەك دێوێك و شێرێك و رێوییەك خۆیان بۆ یەكتری مەاڵس داوە،بەاڵم به درێژایی مێژو كورد نەیتوانیوە بۆ یەكجاریش رۆڵی دێو و ش����ێرو رێوییەكە ببینێ، بەڵكو هەمیش����ەو لەهەر سەدەیەكی مێ����ژودا كورد خۆراكی ه����ەر یەكێك لەمانە بوەو به دەس����تی بەتاڵەوە لەمێ����ژو هاتۆتە دەر. ئەمەش لەوەوە سەرچاوەی گرتوە هەر نەوەیەك كە دێتە ئاراوە راستەوخۆ دەكەوێتە ژێ����ر جەب����ری كۆمەڵ����گا، ئەوكۆمەڵگایەی كە تا س����ەر ئێس����قان نەریت و كۆنەپارێزو كۆمەڵگای ئەقاڵنییەتی نائەقاڵنییە،هەم����و كوردی خ����ۆی لەئەخالقی ب����ەرزو بەزەیی و تۆڵەو به خوێ����ن و بازرگانیك����ردن دزی����ی و درۆكردن����ەوە چڕدەكاتەوە.ئەو كۆمەڵگایەی باسی بەزەیی دەكات، هەر ئەوكۆمەڵگایەیە هەمیش����ە لەهەڵچونێكی سەرش����ێتانەدایە.ت����ا ئێس����تاش ك����ورد ب����ه دوای ئەقڵێكی خوداییەوە وێ����ڵ و س����ەرگەردانە بۆئ����ەوەی هاوكاریی بكات و بەهۆیەوە بگات به ترۆپكی رزگاریی،ئاخ����ر لەواڵتی ئێمە هێش����تا قەزاو قەدەر لەزیهن و ئەقڵ����ی كۆمەڵگای كوردیدا ئاراس����تەی بڕواپێكراوتری����ن بەهێزتری����ن و سیاس����ی و كۆمەاڵیەتییە.واتا ئەو نەوەیەی وا دەكات، پێڕەوك����ە گاگۆلەو لەكوردس����تان راس����تەوخۆ دەكەوێتە ژێر جەبری بەشێكی زۆر لەو نەری����ت و كولت����ورەی كۆمەڵگاوە، بۆی����ە نەوەی����ەك بەرهەمدێ پێ����ش ئەوەی ئاش����نا بێت به هزری رۆژئاوا، ئاشنا دەبێت ب����ەاڵم به ئەقڵ����ی كۆمەڵگاك����ەی خ����ۆی، بەهۆی ئ����ەو پێش����كەوتنانەی لەبوارەكانی نەوەیەی وا ئ����ەو دروس����تبون، گەیاندنەوە به رێ����گاوە لەگاگۆلەو پێڕەوكەدایە باش����تر لەن����ەوەی ئێس����تا به هزری رۆژئاوا ئاش����نا دەبێت ولەئێمەومان����ان زوترو باش����ترو وردتر كانت و نیچەو هایدگەر دەناسن،ئاخر هێشتا ئێم����ە بەریەككەوتنەكانی س����ەدەی حەڤدە بەشێوەیەكی كۆنكریتی نازانین،بۆیە تا ئەو ساتە وەختەش لەناو كۆمەڵگای كوردیدا هیچ بزوتنەوەیەكی نوێ دروس����ت نەبوە، چونكە بزوتن����ەوەی ن����وێ ژیانێكی نوێت����ر دێنێتە

بەرهەم. ئاخ����ر چۆن دەتوانی����ن بچینە ناو مێژو ی����ان مێژو بنوس����ینەوە لەكاتێكدا ئێس����تا نیش����تمانەكەیان ب����ۆ ئینتیمایان خەڵ����ك زۆر زۆر بیس����تەم س����ەدەی لەجاران����ی الوازترە،هۆكارەكەش����ی ئەوەی����ە لەالی����ەك كۆمەڵێك لەدەجال و نانیشتیمانیی كورد وتەنی لەپڕێ دەبن به كوڕێ و لەنێوان شەو رۆژێكدا دەبن به خاوەتی س����ەدان و ه����ەزاران ملیۆن دۆالر، خاڵ����ی دوەم ئەوەیە تا ئێس����تا ئەم هەم����و گەندەڵ����ە بەبەرچ����اوی كۆمەڵگاوە دێن و دەچن كەچی یاس����ا یەك كەسی سزا نەداوە.گرفتێك����ی دیكەی ئ����ەو ملیاردێرانە ئەوەی����ە چونك����ە به دۆخێك����ی سروش����تی پێنەگەیش����تون، ئیتر دڵیان بەروەست نادا كارگەیەكی گەورەی پیشەس����ازیی بكەنەوە، كە لەسەر ئاستی رۆژئاوا ژمارە بێت،بەڵكو هەمو پارەك����ە لەچەند واڵتێك����ی رۆژئاوایی دەخەوێنن،چونك����ە ئەقڵیان لەپڕێكا گەورە نابێ����ت، یەكێك ش����ەوێك لەقومارخانەیەكا ببێت����ە ملیاردێر هی����چ گۆڕانێك����ی بەرچاو لەئەق����ڵ و بیركردنەوەی رون����ادات، ئەوانەی الی خۆش����مان هەر لەو ج����ۆرەن، لەجیاتی گەورەیە.ئ����ەم دزییەك����ی قوماركردنەك����ە رەفتارو ئەقڵییەتی س����ەرمایەدارانەی كورد دۆخێكیان خولقان����دوە هیچ پردێكی متمانە نەمێنێ.ئێس����تاش ئەواندا لەنێوان خەڵك و رێگای����ان پێب����دەی دەرمانی ئێكس����پایەرو ژەهراوی����ت به قاچاخ لەودیو س����نورەوە بۆ دەنێرن،ب����ەاڵم ئەوەتا هەموم����ان زەق زەق دەبینین كە چۆن یاساش به دیاریانەوە دۆش داماوە!ئاخر بازرگانی����ی لەهەمو دونیادا تا ئەو س����نورو ئەندازەیە تەندروست و رەوایە كە لەپێناوی بەرژەوەندیی گشتیدا بێت، واتا دەبێ����ت قازانجەكە گش����تی بێ����ت هەم بۆ بازرگانەكەو هەم بۆ خەڵكەگش����تییەكەش.مارتن لۆسەر لەس����اڵی 15٢4ز لەوتارێكیدا بەناوی)دەربارەی ب����ازرگان و قازانجخۆریی(ئاماژەی بۆ هەمان ئ����ەو گرفتانە كردوە كە دوای 5٠٠ ساڵ ئێستا وا لەهەرێمی كوردستاندا پەیڕەودەكرێ،ت����ا رادەیەكی بەرچاو ئەوەی لەهەرێم دەگوزەرێ مەترسیدارتریشە، چونكە لەم هەرێمە كااڵی ژەهراویی و مرۆڤكوژت بۆ دەنێرن، بەاڵم مارتن لۆسەر زیاتر رەخنەی لەوەبو كە بازرگان و سەرمایەدارە گەورەكانی ئەوان به ئارەزوی دڵی خۆیان نرخی شتومەك بەرزدەكەنەوەو هەمو ش����تێكیان بۆ خۆیان

قۆرخكردوە.

غیابی‌كورد‌لەناو‌فەلسەفەو‌مێژودا

فوئاد سدیق

لەنیوەی دوەمی سەدەی بیستەمیش

مەسعود محەمەدێكمان

هەیە بەاڵم ئەویش نەیتوانیوە لەئەقڵی دەرەبەگیی بچێتە دەرەوەو كەسێكی موحافەزەكار بوەو

شانازیی بەسیستەم و ئەقڵی دەرەبەگایەتی

كردوە، باشترین كاری مەسعود محەمەد

خزمەتكردنی زمانی كوردی بوە نەك دۆزینەوەی فیكر

Page 15: ژماره 453

ئاژار دو هه فته جارێك

ئیسماعیل عوسمان ده ینوسێت

15 (453( سێشه ممه 2014/11/18 [email protected]ته‌ندروستی

ته ندروستیه كی نه به كام

تیمی فریاكه وتنی ته ندروستی

له به ره كانی جه نگدا!

له م ماوه ی���ه دا چیرۆكگه لێكی جیاوازمان له مه یدانه كان���ی جه نگ���ه وه له س���ه ر ئ���ه و پێش���مه رگانه ده بیس���ت ك���ه له به ره كانی پێشه وه ی به رگریی نیشتماندا بون، به هۆی جه ن���گ و په الماردان���ی به رده وام���ی هێزه زۆرێك ده بون، برین���دار دوژمنكاره كانه وه له وان���ه ش تاكو ده گه یه نرانه نه خۆش���خانه توش���ی روداوی نه خ���وازراو ده ب���ون ك���ه

هه ندێكجار مردنی به دوای خۆیدا ده هێنا.زانستی پزیشكیی پێیوایه له هه ر كۆمه ڵه كه سێك كه پێكه وه كارێكی ده سته جه معیی ده ك���ه ن، پێویس���ته چه ند كه س���ێك له و له فریاكه وتن���ی ش���اره زایی كۆمه ڵه ی���ه دا س���ه ره تاییدا هه بێ���ت، به تایب���ه ت بۆ ئه و جه نگدان، له به ره كان���ی كه س���ه ربازانه ی هه ریه ك له و سه ربازانه ش چه ند پێویستیه كی كه می فریاكه وتنی س���ه ره تاییان پێبێت، بۆ ئه وه ی ل���ه ڕوداوه نه خوازراوه كاندا توش���ی

كه مترین زیانی ته ندروستیی بن.ته ندروس���تیی جه نگیی ، به رگریی تیمی پێویسته ش���اره زاییه كی باشیان له زانستی فریاكه وتنی سه ره تایی )first aid( هه بێت، سه ره ڕای ئه وه بونی كۆڵه پشت كه سه رجه م پێداویس���تیه كانی فریاكه وتنی تێدا بێت بۆ به دواداچونی هه ر سه ربازێك كه له به ره كانی

جه نگدا بریندار ده بێت. ئه م تیمه هه ش���ت كیلۆمه تر له به ره كانی جه نگه وه دوربن، هه روه ها بنكه ی تایبه تیان له نزیك به ره كانی جه نگه وه هه بێت، ئه گه ر به شێوه ی كابینه ی س���ه فه رییش بێت، بۆ ئه وه ی بتوانێت هه ندێك كرده ی پزیشكیی و نه شته رگه ریی بچوك هه نئه نجام بده نبۆ هه ر سه ربازێك كه بریندار ده بێت به هه ر هۆیه ك

بێت.هه روه ه���ا پێویس���ته چه ن���د دكتۆرێكی پس���پۆر له ب���واری جه راع���ه و هه ناوی���ی و هه ماهه نگب���ن و فریاكه وتن���ی س���ه ره تایی له گه ڵ ئ���ه و تیمه دا كار بك���ه ن بۆ ئه وه ی ئه و بریندارانه به كه مترین زیان بگه یه نرێنه

شوێنی مه به ست.س���ه ربازیی تیم���ی س���ه یری ئه گ���ه ر ئه مه ریك���ی ، ئێ���ران، توركی���ا، په كه كه .. بكه ن ئه وا هه میش���ه ئ���ه وه ده بینن زۆرێك له سه ربازه كانیان شاره زاییان له فریاكه وتنی ته ندروس���تییدا هه ی���ه ، تیمێك���ی تایبه تی ته ندروستیی كه جلی سه ربازییان له به ردایه ب���ۆ ئه و ش���وێنانه ده چن كه ش���ه ڕی تێدا بێت، چونكه گیان و خوێنی سه ربازه كانیان نیش���تمانه كه یان س���ه روه ریی به شه ره ف و

ده زانن.رۆژێك پێشمه رگه یه كچیرۆكی برینداربونی خ���ۆی بۆگێڕامه وه له به ره كانی پێش���ه وه ی جه نگ،به ڕاس���تیی مای���ه ی ش���ه رمه زاریی ته ندروستیه : ئه و كاته ی له به ره كانی جه نگ بوم و گولله یه كی قه ناس به ر سنگم و كه وت و له قۆڵمه وه ده رچ���و. دوای ئه و روداوه هیچ ك���ه س نه بوبێ���ت به هانام���ه وه و خوێنێكی زۆرم لێڕۆیش���ت، تا له پڕ پێش���مه رگه یه كی یه په گ���ه به فریام كه وت و هه ڵیگرتم و به په له خوێنه كه ی كه مێك وه ستاندمه وه و گه یاندمیه ئه مبوالنس���ه كه كه له دوره وه وه س���تابون، رێنوێنیی كردم بۆ ئ���ه وه ی تاوه كو بگه مه نه خۆش���خانه ی كه ركوككه متری���ن خوێن���م له به ر بڕوات!؟ به هه ر ئازارێك بو گه یشتمه كه ركوك و له وێش ره وانه ی به شی فریاكه وتنی

ته ندروستیی سلێمانی كرام.ئه مه كاری تیمی فریاكه وتنی ته ندروستیه كه چه ند فریاكه وتنێكی پێویس���ت بۆ ئه م كه یسانه بكات، به داخه وه پێشمه رگه بوه ته مارشی نیشتیمانیی هه مو هێزه سیاسیه كان، به اڵم خه می خوێن و گیانی پێشمه رگه هیچ

كات نه بوه ته جێگای گرنگیپێدانیان.ته ندروستی هه رێمیش تا ئێستا نه یتوانیوه فریاكه وتنی له ب���واری كارام���ه تیمێك���ی ته ندروس���تیی جه نگیی هه بێت، بۆ ئه وه ی له بونی روداوه كانی جه نگدا فریاكه وتنی خێرا بۆ برینداره كان ئه نجام بده ن، ئه وه ی هه یه له شاره كاندا، نه خۆشخانه یه كه چه ند ته نها كه ب���ۆ خه ڵك���ی مه ده ن���ی كه س���وكاری

شه هیدان و پێشمه رگه كارده كه ن.ته ندروس���تی هه رێ���م له خراپترین دۆخی خۆیدا ده ژی ، ب���ه رده وام روبه روی قه یرانی جی���اواز ده بێت و هاواڵتی ئ���ه م هه رێمه ش ده بنه قوربانیی ، بۆیه پێویس���ته وه زاره تی پێشمه رگه له رێگای وه زارتی ته ندروستیه وه كار بۆ دروس���تكردنی تیمی پرۆفیش���ناڵی بۆئه وه ی ب���كات، ته ندروس���تیی جه نگیی س���ه ربازه كان چی���دی نه بن���ه قوربانی���ی

سیسته می ته ندروستیی .

نه خۆش: دڵه كزێی دوگیانی چیه ؟دكتۆر: ئه م حاڵه ته توش���ی ژنانی دوگیان ده بێت له سه روی مانگی چواری سكپڕیی تاكو له دایكبونی كۆرپه له كه .

نه خۆش: هۆكاری دروس���تبونه كه ی چیه ؟

هۆرمۆن���ی زیادبون���ی دكت���ۆر: پرۆجیس���ترۆن ك���ه ئه بێت���ه ه���ۆی خاوبونه وه ی ماس���ولكه كان و ده رچه ی له گه ڵ س���ه ره وه ی گه ده ، هه روه ه���ا زیات���ر منداڵدانی���ش گه وره بون���ی ده كات و گ���ه ده له س���ه ر په س���تان به ه���ۆی خاوبون���ه وه ی ده رچه ك���ه ی س���ه ره وه ی گه ده خواردنه كه ده چێت

بۆ سورێنچك.نه خۆش: چ���ۆن ده توانی به س���ه ر

دڵه كزێدا زاڵبیت؟دایمخ���ۆر، كه مخ���ۆری دكت���ۆر: كه ل���ه و خواردنانه ی دوركه وتن���ه وه هه ست ده كه یت ئه بنه هۆی دڵه كزێت به تایبه تی خواردنی شیرینیی و چه وریی و تونیی و خواردنه وه ی چاو قاوه ی زۆر.. هت���د، دوركه وتنه وه له جلی ته س���ك، دوای نانخواردن راس���ته وخۆ مه خه وه ، له كاتی خه وتن با س���ه رینه كه ت به رز

بێت، خواردن به باش���ی بج���و دواتر قوتی بده ، دوركه وتنه وه له په س���تانی به كاوه خۆ، ن���ان خواردنی ده رونیی ، ئه گه ر دڵه كزێت بۆ دروستبو ده توانی

بنێشت بخۆیت.نه خۆش: نیشانه كانی چین؟

ئ���ازار له س���ه ر س���نگ، دكت���ۆر: هه س���تكردن به س���وتانه وه له به ش���ی خواره وه ی بۆری خواردن، بونی تامی ترشیی له ناو ده م، هه ندێ جار كۆكه ی

درێژخایه ن.توش���ی دوگیانێك هه مو نه خۆش:

دڵه كزێ ده بێت؟دكت���ۆر: به ڵ���ێ زۆر به كه میی هه ن

ژنانی سكپڕ توشی نه بن.ده رم���ان ده كرێ���ت نه خ���ۆش:

به كاربهێنین؟دكتۆر: به ڵێ به اڵم ده بێ پزیش���ك بۆت دی���اری بكات ن���ه ك له خۆته وه ده رمان به كاربهێنی���ت، به اڵم له هه مو كاتێك و له دڵه كزێی دوگیانی به تایبه تی خۆپاراس���تن له چاره س���ه ر باش���تره ، بۆی���ه ده توان���ی ب���ه و رێنماییان���ه ی س���ه ره وه تا راده یه ك خۆت له دڵه كزێ

دوربخه یته وه .

پرسیاری نه خۆش و وه اڵمی پزیشكه ته

تایبه کی

ۆشه ی گ

ه کانۆشی

ه نه خب

دڵه كزێ له ژنانی دوگیان

یه حیا ده رونیی ، بواری پسپۆرێكی عیس���ا، باس ل���ه وه ده كات هۆكاره ده رونیی���ه كان رۆڵێكی گرنگیان هه یه له په یوه ندی���ه سێكس���ییه كانی نێوان هاوس���ه ره كان، بۆیه پێویسته له ڕوی ده رونیه وه ئاماده بن پێش نزیكبونه وه له یه كت���ر. دكتۆر یه حی���ا ده ڵێت ئه و ش���تانه ی كه كاریگه ری���ی نه رێنییان له سه ر پیاو هه یه بریتین له گوێنه دانی ئافره ت���ان به خودی خۆی���ان و بایه خ نه كردن. ئارایشت به روخسارو نه دان ئه م پسپۆره ی بواری ده رونیی ده ڵێت بۆنی ناخۆشی ناو ده م و له ش و بونی مو له سه ر پێست و به تایبه تی شوێنه هه س���تیاره كان هه مو ئه مان���ه ئه بنه ه���ۆی له ناوبردنی ئاره زوی س���ێكس له پیاوان���دا. ئ���ه و رایده گه یه نێت كه ده كرێ���ت خانمان س���ود ل���ه م چه ند رێنماییه وه ربگرن بۆ دروس���تكردنی په یوه ندیه ك���ی پته و له نێوان خۆیان

هاوسه ره كانیان:

رێنماییه كان:پێ����ش چونه س����ه ر جێ����گا خۆتان

بشۆن.كرێمی بۆنخۆشیی له ش به كاربهێنن.

بۆیه ی نینۆك به كاربهێنن، به تایبه تی ئه وانه ی بۆنیان خۆشه .

پێیه كان ب����ۆ ب����ۆن به كارهێنان����ی به تایبه تی ئه و ئافره تانه ی بۆنی پێیان

ناخۆشه .ئ����ه و جالنه ی له به ری����ان ده كه یت با بۆنخۆش بن و به پاككه ره وه ی بۆنخۆش

شۆررابن.به رگی سه رینه كت با پاك بێت، خۆ ئه گه ر بۆنی خۆشی لێبده یت ئه وا زۆر

باشتره .له به ركردنی جلی نوستن.

به كارهێنان����ی بنێش����تی می����وه بۆ نه هێش����تنی بۆنی ن����او ده م، به اڵم با

بنێشتی تامی نه عنا نه بێت.هه وڵبده له كاتی نوستن دوربكه ویته وه له باسكردنی كێش����ه و كه موكوڕیه كانی

ناو ماڵ و منداڵ.

له كاتی نوستنت له گه ڵ هاوسه ره كه ت ئه مه له بیر مه كه

ش����اره زایانی ب����واری جوانكاری����ی رایده گه یه ن����ن كه ده كرێت له ماڵه كه ی خۆت كرێمێكی سروش����تیی دروس����ت بكه یت كه به ته واوه تی ده س����ته كانت نه رم ده كات و ده یپارێزێت له وشكبون و

قڵیشان.پێكهاته ی كرێمه كه :

دو كه وچكی چێش����ت هه نگوین، دو

كه وچك زه یتی باده م، س����ێ كه وچك ئاوی گوڵ، كه وچكێك سركه ی سێو.

چۆنێتی دروستكردن:له س����ه ر ئاگرێكی كه م هه نگوینه كه خاوبكه ره وه و دواتر س����ركه كه و ئاوی گه رمبكه و ئاگ����ر به هه مان گوڵه ك����ه زه یته كه داو هه نگوین و به س����ه ر بیكه به باش����یی و به ش����ێوه یه كی به رده وام

تێكه ڵیان بكه و دواتر ئاگره ك����ه بكوژێنه وه و

گیراوه كه به هه مانش����ێوه تێكبده تاكو س����اردئه بێته وه و

شوش����ه یه ك و بیخ����ه دوات����ر ماوه یه ك پاش به كاریبهێن����ه رۆژانه به ته واوه ت����ی هه س����ت به نه رمبون����ی

ده سته كانت ده كه یت.

كرێمێكی سروشتیی بۆ نه رمكردنه وه ی ده سته كانت

لێكوڵین���ه وه ئه مه ریكیی���ه كان ب���اس له وه ده كه ن زیاتر له 30%ی ژنانی خوار ته مه ن 24 ساڵیی توش���ی كێشه كانی كۆئه ندامی میزه ڕۆ ده بن���ه وه به تایبه تی میزه چوڕكێ و بونی ئازار له كاتی میزكردن، هه روه ها زیاتر له 50%ی ژنان به گش���تیی هۆكاری توشبونیان به و حاڵه تانه ده گه ڕێته وه بۆ پیاوان كه له كاتی جوتبون ئه و هه وكردنه ده گوێزنه وه بۆ ژنان. ش���اره زایانی پزیش���كیی باس له وه ده ك���ه ن له كاتی بونی ئه و نه خۆشییه پێویس���ته سه ردانی پزیشك بكرێ���ت و هه روه ه���ا ئ���او زۆر بخورێته وه و زو زو بچنه س���ه ر ئاوو نابێت می���ز بهێڵرێته وه ، له ته واڵێت له كات���ی خۆپاككردنه وه هه روه ها پێویسته سه ره تا ناوله ش پاكبكرێته وه و دواتر ب���ڕۆن به الی كۆمه وه چونكه ئه گه ر س���ه ره تا دواوه پاكبكه یت���ه وه ئ���ه وا میكرۆبه كانی ئه و شوێنه له گه ڵ ده ستدا دێن بۆ پێشه وه و ده بنه هۆی هه وكردنی ئه و شوێنه ، هه روه ها هۆكاری ئ���ه وه ی ژنان زیاتر توش���ی هه وك���ردن ئه بن ئه وه یه كه ڕێڕه وی زاوزێی ژنان كورته و زوتر

میكرۆبی پێده گات.

زیاتر له %30ی ژنان میزه چوڕكێیانه

Page 16: ژماره 453

خوێندن(453( سێشه ممه 162014/11/18

ریکالم

ئا: رێنوار نەجم

لەناحیەی عەربەت جیاکردنەوەی کوڕان و کچان لەخوێندنگایەک

ناڕەزایی بەدوای خۆیدا دەهێنێت و یەکێک لەخوێندکارەکان ئاماژە بەنەگونجاویی بڕیارەکە دەکات و

بەڕێوەبەری قوتابخانەکەش هەوڵەکان بۆ هێورکردنەوەی دۆخەکەو

باشترکردنی قوتابخانەکە دەخاتە ڕو.

لەناحیەی عەربەتی نزیک لەش���اری س���لێمانی دو خوێندن���گای ئامادەیی ه���ەن بەناوەکانی )ئامادەیی عەربەت و لەه���ەردو ش���ەرەفخان( ئامادەی���ی ئامادەییەکەدا ک���وڕان و کچان پێکەوە وان���ە دەخوێن���ن. بەاڵم لەس���ەرەتای وەرزی خوێندنی ئەمس���اڵەوە بڕیاردرا كچ���ان و ک���وڕان و بەجیاکردن���ەوەی ئامادەییەکانی خوێندن���گا زیادکردنی ناحیەک���ە بۆ چ���وار دان���ە، دوان بۆ ک���وڕان و دوانی دیکە بۆ کچان. لەکاتی لەالیەن ناڕەزای���ی جیاکردنەوەش���دا، بەنەچونە س���ەریهەڵدا خوێندکارانەوە ئەنجامدانی ت���ا پۆلەکانی خوێندنەوە

خۆپیشاندان.بەڕێوەب���ەری عوم���ەر مامۆس���تا خوێندن���گای ش���ەرەفخان، کێش���ەی خوێندن���گا تێکەاڵوەکان بۆ مێژوییەکی دور دەگه ڕێنێت���ەوە، ئ���ەو بەئاوێنەی راگەیاند "ئەم کێش���ەیە س���ەرەتاکەی دەگەڕێتەوە بۆ 20بەر لەئێس���تا، هەمو ساڵێک ئەم کێشەیە سەرهەڵدەداتەوە. لەعەرب���ەت دو خوێندن���گای ئامادەیی ه���ەن ک���ە هەردوکی���ان تێکەاڵوبون، هەمو س���اڵێک هەوڵدراوە بەحوکمی عەش���ایەریی ئەو خوێندنگا تێکەاڵوانە جیابکرێنەوە، 10 س���اڵ بەر لەئێس���تا 10 رۆژ ک���وڕو ک���چ جیاکرانەوەو دواتر دیکەش جارێکی تێکەڵکرانەوە، چەند بەهەمانش���ێوە بۆ ماوەیەک���ی کاتیی

جیاکراونەتەوە".کێش���ەکەی س���ەرەتای لەب���ارەی ئەمس���اڵەوە، ئ���ەو بەڕێوەب���ەرە وتی "ئەمس���اڵ دو خوێندن���گای تازەی���ان دەوام���دا لەس���ەرەتای کردوەت���ەوە. رۆژێک بەڕێوەبەری ناحییە لەگەڵ سێ

ئاماریان داوای هاتن و سەرپەرشتیاردا کردو وتی���ان کوڕو کچ جیادەکەینەوە، لەهۆکارەکەیش���م پرس���ی، وتیان کە خەڵک داوایکردوە". هەروەها دەشڵێت عەربەتی���ان ئامادەی���ی "س���ەرەتا جیاکردوەو دابەشیان کردن بەسەر دو خوێندنگا داو هیچ کێش���ەیەک دروست پ���ەروەردە سەرپەرش���تیارانی نەبو. شەرەفخانیان ئامادەیی جیاکردنەوەی هێش���تەوە بۆ چەند رۆژێ���ک دواتر بۆ ئامادەیی جیاکردنەوەی ئەگەر ئەوەی عەربەت س���ەرکەوتو نەب���و، ئامادەیی

شەرەفخان جیانەکاتەوە".ئامادەی���ی جیاکردن���ەوەی ب���ەاڵم ش���ەرەفخان وەک ئامادەییەک���ی دیکە نەب���و، بەڵکو ناڕەزای���ی خوێندکارانی

لێکەوتەوە.

یەکێ���ک لەخوێندکارەکان���ی پۆل���ی دوان���زەی ئامادەی���ی ش���ەرەفخان کە داوایکرد ن���اوی باڵونەکەینەوە بەهۆی ترس���ی لێپێچینەوە، ئام���اژەی بەوەدا خوێندکارانی بۆچونی لەسەرەتاوە کە پۆلی 12و کەسوکاریان وەرنەگیراوە بۆ جیاکردنەوەی کوڕو کچ، ئەگینا ئەوان ناڕازی���ی بون. ئەو خوێندکارە هۆکاری گه ڕانده وە خوێندکارانی ناڕازییبون���ی ب���ۆ ئەوەی ئ���ەوان لەس���ەرەتاوە لەو خوێندنگایەب���ون و لەوێ ڕاهاتون، "ئەو خوێندن���گا نوێیەش کە کوڕەکانیان بۆ بردوە جگە لەوەی مامۆس���تامان نییە، بین���ای خوێندنگاکەش هێن���دە کۆنە کە بەکەڵک���ی وانه خوێن���دن نایەت، هەندێکجار لەکاتی وانەدا مش���ک دێتە

ناو پۆلەکانەوە".

بەڕێوەبەریش عوم���ەری مامۆس���تا لەبارەی پرس و ڕا کردن بەخوێندکاران و ب���ۆ جیاکردنەوەی کاری���ان ک���ەس و ب���ەوەدا کە ئام���اژەی خوێندنگاک���ە کەسوکاری خوێندکارەکان 100% ڕازیی ب���ون بەجیاکردن���ەوەی ک���وڕو کچان خوێندکارەکان ب���ەاڵم لەخوێندنگاکە، بەپێچەوان���ەوە 100% ناڕازی���ی ب���ون حاڵەتێکی بەجیاکردنەوەیان،"بەمەش

نائاسایی ڕویدا".بیناکەش���ەوە کۆن���ی لەب���ارەی بەڕێوەبەری خوێندنگاکە رایدەگەیەنێک کە خوێندکاران لەس���ەر هەقن و بیناکە پێویس���تی تێدایەو کەموکوڕیی زۆری "بەڵێنی هەیە، بەپەل���ە بەچاککردنی هەندێ پارەیان پێداوین بۆ چاککردنەوەی بیناکە، بەاڵم تا ئێستاتەنها بڕێکی کەم

هاتوەو سەرفمانکردوە هیچی دیکە دیار نییە".

خوێندنگای کوڕەک���ەی خوێندکارە گواستراونەتەوە ئێستا کە شەرەفخان ب���ۆ ئامادەیی داهێ���ن، رایدەگەیەنێت جیاکردنەوەیانەوە لەس���ەرەتای ک���ە پ���ەروەردەو بەڕێوەب���ەری لەالی���ەن چاککردنی بەڵێنی سەرپەرشتیارانەوە بیناکەو دابینکردنی مامۆس���تایان پێ دراوە، "بەاڵم تا ئێستا هیچ بەڵێنێکیان

نەبردوەتە سەر". ئەو خوێندکارە ئاماژە بەوەش دەکات کە لەئێس���تادا پۆلی دوانزەکان رۆژانە دەوام دەکەن، بەاڵم زۆر بەکەمیی وانە دەخوێنن بەهۆی نەبونی مامۆس���تاوە، "بەڵێنی دابینکردنی مامۆس���تایان پێ داوین، ب���ەاڵم ب���اوەڕ بەبه ڵێنەکانیان

ناکەین، لەب���ەر ئەوەی زۆر بەڵێنیانداو هیچیان جێبەجێ نەکرد".

لەبارەی دوا داواکاریش���یانەوە، ئەو خوێن���دکارە دەڵێت ک���ە داوایانکردوە یان ئەو ماوەیەی لەخوێندنی ئەمساڵ ماوە بگەڕێنەوە خوێندنگاکەی پێشوی خۆیان، یاخود هەمو مامۆستاکانیان بۆ

دابین بکەن.مامۆس���تا عومەریش لەب���ارەی ئەو لەئێس���تادا کێش���ەیەوە دەڵێ���ت کە لەهەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی کێشەی مامۆس���تایان هەندێ���ک مامۆس���تاو لەخوێندن���گا ئێوارانەکانەوە هێناوە تا

وانە بەپۆلی دوانزەکان بڵێن.ئامادەیی کوڕەکان���ی خوێن���دکارە ش���ەرەفخانیش بۆ دەڕبڕینی ناڕەزایی خۆپیش���اندانیان چەندینجار خۆی���ان لەنێوان هێزە ئەنجامداوەو پێک���دادان ڕویداوە. خوێندکاران���دا ئەمنییەکان و هەروەه���ا خوێندکاران ب���ۆ دەربڕینی ناڕەزایی خۆی���ان هەندێک لەکەلوپەلی

خوێندنگاکانیان شکاندوە. مامۆس���تا عومەر ئ���ەوە بەدۆخێکی ئاسایی ناودەبات "ش���کاندنی رەحلەو کەرەس���تەکان، دۆخێک���ی ئاس���اییە. عادەتەن لێ���رە تەلەبە رەحلەو گڵۆپ و دەش���کێنن. ش���تانە ئ���ەو پانک���ەو هەندێکج���ار ک���ردوە، لێکۆڵین���ەوەم لەدەرەوەی خوێندنگا ش خەڵکی دیکە دێنە ناو خوێندنگاوه ، ئەگەر تەلەبەش بیکات ئێمە بەالمانەوە ئاساییە، ئەوان

گەنج و هەرزەکارن".نەجمەدین عەلی بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردەی س���لێمانی لەب���ارەی ئەو کێشەوە بەئاوێنەی راگەیاند "بەڕێوەبەری پەروەردەو سەرپەرشتیارانم ناردوە بۆ ئەوەی سەرپەرش���تیی میالکات بکەن و کێشەکانیش چارەس���ەر بکەن، ئەگەر ئەوکات بکەن، نەیانتوانی چارەسه ری

خۆم دەچم".جیاکردنەوەی ه���ۆکاری لەب���ارەی ک���وڕان و کچ���ان ل���ەو خوێندنگایانە، بەڕێوەبەرەک���ەی پ���ەروەردە ئام���اژە ب���ەوە دەکات ک���ە خۆی لەگ���ەڵ ئەو بڕی���ارەدا نەبوە، "ب���ەاڵم ئەوان ڕەنگە خوێندکارانیان کەس���وکاری فش���اری

لەسەربێت".

خوێندکارانی عەربەت نایانەوێت کوڕو کچ جیابکرێنەوە"کەسوکاری خوێندکارەکان 100% ڕازیی بون بەجیاکردنەوەکە، بەاڵم خوێندکارەکان 100% ناڕازیی بون"

بینای خوێندنگاکەش

هێندە کۆنە بەکەڵکی

خوێندن نایەت هەندێکجار

لەکاتی وانەدا مشک دێتە ناو

پۆلەکانەوە

Page 17: ژماره 453

(453( سێشه ممه 2014/11/18 [email protected] كۆمه‌اڵیه‌تی

ئا: دالیا كه مال

ئه وه ی به سه ر ژنان و مندااڵنی شه نگال هات له سه ر ده ستی چه كدارانی داعش، وانه یه كی به هێز بو بۆ

ژن و منداڵه كانی كۆبانی ، چونكه پێش هاتنی چه كداره كان ئه وان

هه رزو كه وتنه خۆیان و زێدی خۆیان به جێهێشت، به اڵم پاش بڕینی

سنوری سێ واڵت و گیرسانه وه یان له سلێمانی ، هێشتا تارمایی ترس به سه ر

روخساریانه وه دیاره .

له ناوه ڕاس���تی مانگی ئه یلولی رابردو، خه الفه ت���ی ده وڵه ت���ی چه كداران���ی ئیس���امیی ناس���راو به )داعش(، نوكی ڕم���ی هێرش���ه كانیان ب���ه ره و یه كێ���ك له كانتۆنه كان���ی كوردس���تانی خۆرئ���اوا به ن���اوی كۆبان���ی ، وه رچه رخان���د. ئه م هێرش���ه كتوپ���ڕه دانیش���توانی كۆبانی ناچاركرد، شاره كه چۆڵبكه ن، به اڵم پاش تێپه ڕبونی زیاتر له 2 مانگ له گه مارۆدان، هێش���تا به ره نگارییه كی سه خت له الیه ن شه ڕڤانان و هێزی پێشمه رگه وه به رامبه ر چه كدارانی داعش به رده وامه و له ئێستاشدا هاوس���ه نگیی هێز له قازانجی كورده له و

شاره دا.له ئێستادا كوردانه له وخێزانه به شێك ش���اری له نزیك تایب���ه ت له كامپێك���ی س���لێمانی گیرس���اونه ته وه ، ك���ه ژنان و منداڵه كانیان هێشتا ئه و ترسه له سه ریان نه ڕه ویوه ت���ه وه كه به ه���ۆی په الماردانی شاره كه یان له الیه ن چه كدارانی داعشه وه ، ل���ه دڵ و ده رونیاندا دروس���تبو. مندااڵنی كۆبانی به ئومێدن ش���ه ڕ له ش���اره كه یان كۆتایی بێ���ت و ژنانیش خوازیارن رۆژێك زوت���ر بۆ ش���اره كاولبوه كه یان )به هۆی

جه نگه وه ( بگه ڕێنه وه . ژماره ی ئ���ه و مندااڵنه ی كه له كۆبانی-ه وه هاتون و ئێس���تا له و كه مپه ی نزیك س���لێمانی نیش���ته جێن، نزیك���ه ی 192

منداڵه )74 كوڕ و 118 كچ(. به فرین ك���ه كیژۆڵه یه ك���ی ته مه ن 4 س���ااڵنی خه ڵكی كۆبانیه ، هێشتا ترس و بیم���ی داعش له بیرو خه یاڵیدا ماوه . ئه و نایه وێت ئێستا بگه ڕێته وه بۆ شاره كه ی ، چونكه ده زانێت كه شه ڕ بێڕه حمانه هه مو شته جوانه كانی ش���اره كه ی شێواندوه ،

"نامه وێت ئێس���تا بگه ڕێم���ه وه ، چونكه له وێ شه ڕه ".

ئ���ه و كیژۆڵه ی���ه كه هێش���تا نازانێت به ت���ه واوی ته مه ن���ی خ���ۆی چه نده و 2 خوله كی پێچو ت���ا به په نجه وردیله كانی س���ااڵنی ته مه ن���ی خۆی ژم���اردو ئینجا وه اڵمیدای���ه وه ، ل���ه وه تێگه یش���توه كه چه كداران���ی داع���ش له گ���ه ڵ خۆیان بۆ هه رناوچه یه كی داگیركراو، ئاس���ه واری چ زوڵم و سته مێك جێده هێڵن، بۆیه به چه ند وش���ه یه كی كه م پێناسه ی داعشی كرد: "ئه وان سه ری ئێمه ده قرتێنن، ده یانه وێت

بمانخنكێنن".به فرین له گه ڵ سیدرای ته مه ن 6 ساڵی هاوڕێی ، هه رچه نده لێ���ره له خۆڵ و قوڕ زیاتر هیچی دیكه ی���ان نیه یاری له گه ڵ بكه ن، به اڵم كاتێك باس���ی گه ڕانه وه بۆ شاره كه ی خۆیان له گه ڵیان ده وروژێنرێت، "جارێ وه اڵمده ده نه وه : وه س���تان به بێ

نامانه وێت بگه ڕێینه وه ، چونكه شه ڕه ".له كه مپ���ی ئاواره كان���ی نزیك ناحیه ی

عه رب���ه ت، له پ���اڵ ژماره یه ك ئ���اواره ی ناوچه كانی دیكه ی عێراق و سوریا، 175 خێزانی شاری كۆبانی ژیان ده گوزه رێنن كه ژماره یان 978 كه سه .له و ژماره یه ش نزیكه ی 399 ئافره ت هه ن، كه له ئێستادا ده خوازن هه رچی زوه شه ڕ له شاره كه یان كۆتایی بێت و بگه ڕێنه وه ، زۆرینه ش���یان ده خوازن بیانتوانیایه هاوش���ێوه ی ژنانی

یه په ژه )باڵی سه ربازیی تایبه ت به ژنانی یه په گه كه هێزێكی كوردیه و له ئێس���تادا كۆبان���ی ده كه ن( له ش���اری به رگری���ی ش���اره كه یان به رخۆدان���ی به ش���داریی

بونایه . گوڵ���ی ده روێش خه لی���ل، ته مه ن 51 ساڵ، له گه ڵ 5 كچ و كوڕه تاقانه كه یدا به ر له هاتنی داعش بۆ كۆبانی ، ش���اره كه یان

چۆڵكردوه و ئێستا له كامپه كه ی سلێمانی به حه س���ره ته وه گوڵ���ی نیش���ته جێن. س���ه ركه وتنی بۆ ده خواس���ت ئاوات���ی كۆبانی ، ده ش���ڵێت، "كچه كانم خه ریكی خوێندن بون، بۆیه هیچ شتێك له باره ی به كارهێنان���ی چه ك���ه وه نازان���ن، ده نا به رگرییمان ئێم���ه ش ده ك���رد حه زمان

بكردایه ".

ئه و به ده م گریانه وه ده س���ته كانی رو له ئاس���مان ده كردو نزای سه ركه وتنی بۆ شه ڕڤانانی كۆبانی ده كرد، به شانازییشه وه باسی له و به رخۆدانه ده كرد كه شاره كه ی به ره نگاربون���ه وه ی س���یمبولی ك���رده

چه كدارانی داعش له ناوچه كه دا. ه���اوكات به دیعه حه ج���ۆ، ته مه ن 54 ساڵ، ژنێكی دیكه ی ئاواره ی كۆبانی -یه ، رویكردوه ته هاوسه ره كه ی له گه ڵ ئێستا الی ه���ه ر دڵ���ی ب���ه اڵم س���لێمانی ، شاره كه یه تی . به دیعه به حه ماسه وه باسی له حه سره تی گه ڕانه وه ده كرد بۆ كۆبانی و چنگی پڕكرد له خۆڵ و وتی ، "په یمانبێت بگه ڕێمه وه ب���ۆ كۆبانی ، ده بێت گڵه كه ی

بخۆم". ئ���ه وان هه موی���ان ش���انازییان ب���ه و نه به ردیه ده كرد كه ش���اره كه یان له دژی داع���ش تۆم���اری ده كات، بۆی���ه وه ك خۆیان وتیان، ته نها به جه سته له كۆبانی له وێ دوركه وتونه ت���ه وه ، "دڵ و روحمان

جێهێشتوه ".

ئا: كیژان ئیسماعیل

به شێكی زۆری خوێندكارانی زانكۆ دان به وه دا ده نێن كه خوگرتن به به كارهێنانی

تۆڕه كۆمه اڵیه تیه كانی وه ك فه یسبوك، كاریگه ریی زۆر خراپی كردوه ته سه ر

ئاستی زانستییان و له زۆربه ی باره كاندا به زیان بۆ سه ر ژیان و خوێندنی زانكۆییان

شكاوه ته وه ، توێژه رێكیش ده ڵێت، "فه یسبوك بوه ته هۆی دابه زینی ئاستی

زانستیی 90%ی خوێندكارانی زانكۆ".

ت����ۆڕه كۆمه اڵیه تیه ی ئه و فه یس����بوك كه س����اڵی 2004 له الی����ه ن خوێندكارێكی یه كگرتوه كان����ی له ویایه ت����ه زانك����ۆوه ئه مه ریكا دروستكراو بوه خاوه نی زۆرترین ژم����اره ی به كارهێنه ران له ناو س����ه رجه م له سه رتاس����ه ری كۆمه اڵیه تیه كان ت����ۆڕه جیهان����دا وه ك هۆكارێكی په یوه ندیكردن و گواس����تنه وه ی هه واڵ و ئاڵوگۆڕی زانیاریی

له ناو به كارهێنه رانیدا.له و باره یه وه د.ئاكۆ شوانی مامۆستای به شی مێژو له زانكۆی سلێمانی ، سه ره ڕای ئاماژه دان به سودو الیه نه باشه كانی تۆڕه كۆمه اڵیه تی����ه كان، بۆ ئاوێنه باس����ی ئه و جیاوازیه ده كات كه له ئاس����تی زانس����تیی خوێندكاران����دا روی����داوه له نێ����وان پێش هاتنه كایه یی فه یسبوك و ئێستادا و ده ڵێت، "سااڵنی پێشو خوێندكارانی زانكۆ ئه گه ر حه زیشیان بۆ خوێندنه وه نه بوایه ، به هۆی كه م����ی ئامرازه كانی كات به س����ه ربردنه وه ده گه ڕانه وه بۆ خوێندنه وه ی كتێب و ئاستی

ڕۆشنبیرییان به رزتر بو".ئه و مامۆس����تایه ی زانك����ۆ ئاماژه به وه ده كات ك����ه "له ئێس����تادا دوای وان����ه كان خۆی����ان خوێن����دكاران به پێ����ی وت����ه ی تۆڕه به فه یس����بوك و كاته كانیان زۆربه ی

كه به س����ه رده به ن كۆمه اڵیه تتیه كان����ه وه له زۆربه ی باره كاندا بۆ مه به ستی زانستیی و ڕۆشنبیریی به كاریناهێنن ئه مه ش سه ره ڕای بردنی زۆرب����ه ی كاته كانیان و وه رگه ڕانیان كۆمه اڵیه تیشی كێشه ی له خوێندنه كه یان، به دواوه ی����ه به هۆی خ����راپ به كارهێنان و

كه میی هۆشیاریی الی تاكه كانه وه ". تا مانگی تشرینی یه كه می 2013، زیاتر له 500 ملیۆن كه س له جیهاندا، فه یسبوكیان

هه رێم����ی له ئێستاش����دا به كارهێن����اوه ، كوردستاندا به شێكی زۆر له هاونیشتمانیان خوێندكارانی له ناویشیاندا به كاریده هێنن، زانك����ۆ كه به پێی وت����ه ی خۆیان زۆرترین كاتیان له سه ر فه یسبوك به سه ر ده به ن.

خوێندكاران����ی زانكۆ خۆیان دان به وه دا ده نێن ك����ه به كارهێنان����ی له ڕاده به ده ری فه یس����بوك كاریگه ری����ی هه بوه له س����ه ر ده رفه ت نه هێشتنه وه ی زانستیی و ئاستی

بۆ خوێندنه وه ی كتێب و وانه كانیان. شوان كه مال خوێندكاری قۆناغی دوه می به ش����ی ڕاگه یاندن، ئاماژه بۆ ئه وه ده كات ك����ه س����ه ره ڕای ئه وه ی فه یس����بوك وه ك هۆكارێكی په یوه ندیی و زانیاریی س����ودی پێگه یاندوه ، له گه ڵ ئه وه ش����دا بوه ته هۆی س����اردیی له په یوه ندییه كۆمه اڵیه تییه كان. ئ����ه و وته باوه ك����ه به نمونه ی قس����ه كانی ده هێنێت����ه وه ك����ه ده ڵێت: "فه یس����بوك نزیكه كانی����ش نزیكده كات����ه وه و دوره كان

دورده كاته وه ". ئه و ده شڵێت "به دڵنیاییه وه به كارهێنانی فه یس����بوك كات����م لێده ب����ات و ئه م����ه ش به جۆرێك كار ده كاته سه ر خوێندنه كه م و

ئاستی زانستییم". به هه مانش����ێوه پێش����ه وا رزگار ك����ه خوێندكاری قۆناغی سێیه می كۆلێژی زمان و به ش����ی ئینگلیزییه له باره ی به كارهێنانی فه یس����بوكه وه جگ����ه ل����ه وه ی كۆمه ڵێك الیه ن����ی ئه رێنی����ی وه ك "دروس����تكردنی هاوڕێیه تی و گه یاندنی زانیاریی و ئاگاداربون ل����ه ڕوداوه كان" باس ده كات، پێش����یوایه كۆمه ڵێ����ك زیانیش����ی لێ����داوه و ده ڵێت: "كاتێك����ی زیاتر ل����ه وه ی ب����ۆی ته رخان ده ك����ه م به فیڕۆ ده چێت و دابڕانی له نه ریته كۆمه اڵیه تیه كان����دا دروس����تكردوه ، له گه ڵ ئه وه ی زۆرب����ه ی كاته كانم به فه یس����بوك به سه رده به م و كه مترین كاتم بۆ خوێندنه وه

ته رخانكردوه ".به پێچه وانه وه شانیا محه مه د، خوێندكاری ئه ندازیاریی ، قۆناغی دوه م����ی كۆلێج����ی باس له وه ده كات كه خوێندكاران خۆیان ده توان����ن وه ك هۆیه ك����ی زانیاری����ی و بۆ به رزكردنه وه ی ئاستی زانستییان فه یسبوك به كاربهێنن و به ئاوێنه ی راگه یاند، "زۆربه ی كات ب����ۆ كاری ڕۆژانه و بابه تی زانس����تیی خۆم به فه یسوك مه شغوڵ ده كه م". به اڵم ب����ه ڕای ئه و خوێندكاران به گش����تیی وه ك به كاریده هێنن و به سه ربردن كات هۆیه كی "به دڵنیاییه وه ئه مه ش له ئاستی زانستیی و ڕۆش����نبیرییانی كه مكردۆت����ه وه به به راورد له زانك����ۆكان خوێن����دكاران به ئاس����تی پێ����ش هاتنه كای����ه ی فه یس����بوك و تۆڕه

كۆمه اڵیه تییه كانی دیكه ".خراپه كان����ی كاریگه ریی����ه له ب����اره ی فه یس����بوك له س����ه ر خوێندكارانی زانكۆ، س����وهه یله فه ره ج توێ����ژه ری كۆمه اڵیه تی ب����ۆ ئاوێنه ده ڵێ����ت: "ده توانی����ن بڵێین فه یس����بوك بوه ته هۆی دابه زینی ئاستی زانكۆ و خوێندكاران����ی 90%ی زانس����تیی ڕێژه یه ك����ی كه میان به ه����ۆی به كارهێنانی یان خونه گرتنیان پێ����وه ی ، دوچاری ئه و

گرفته نه بونه ته وه "له درێ����ژه ی قس����ه كانیدا ئ����ه و توێژه ره به كاریگه ریی����ه ئام����اژه كۆمه اڵیه تی����ه خراپه كان����ی له س����ه ر ئاس����تی خوێندن و كۆمه اڵیه تیه كان كێش����ه ته ندروس����تیی و ده كات و ده ڵێت، "پێویسته له سه ر میدیاو له رێگه ی سیمینار و كۆڕه وه ، هه وڵی زیاتر بدرێت ب����ۆ هۆش����یاركردنه وه ی گه نجان و خوێندكاران به گشتیی و خوێندكارانی زانكۆ به تایبه تی ، له باره ی چۆنیه تی به كارهێنانی فه یسبوك به شێوه یه كی باش و به مه به ستی ئاس����تی به رزكردن����ه وه ی زانس����تیی و

ڕۆشنبیرییان".

سیدراو به فرین فۆتۆکان: ئاوێنه به دیعه حه جۆ

كچه كانم خه ریكی خوێندن بون، بۆیه هیچ شتێك له باره ی به كارهێنانی چه كه وه نازانن، ده نا حه زمان ده كرد ئێمه ش

به رگرییمان بكردایه

تارمایی داعش له سلێمانییش واز له مندااڵن و ژنانی كۆبانی ناهێنێت

فه یسبوك، نزیكترین هاوڕێی خوێندكارانی زانكۆ

خوێندكارانی زانكۆ خۆیان دان به وه دا

ده نێن كه به كارهێنانی له ڕاده به ده ری

فه یسبوك كاریگه ریی هه بوه له سه ر

ئاستی زانستیی و نه هێشتنه وه ی ده رفه ت

بۆ خوێندنه وه ی كتێب و وانه كانیان

Page 18: ژماره 453

تایبه‌ت (453( سێشه ممه 182014/11/18

سروش���تی بزاوتی س���ه رمایه له سیستمی دامه زراندن���ی ل���ه دوای ك���ه كوردس���تاندا 1992 له س���اڵی كوردس���تان په رله مان���ی هاتۆته كای���ه وه و ئیداره دانی ئه و س���ه رمایه ل���ه و كات���ه وه هه تا ئێس���تا كه له س���ایه یدا هه رێمی كوردستان دوچاری قه رزی ده ره كی ده كات، ب���وه گفتوگۆی مونت���ه دای ئابوریی به ئاماده بونی كوردستان. ڕۆژی 2014/11/1 ئه ندامانی تایبه تمه ند و پس���پۆڕی كۆمه ڵێك مونته دا و په رله مانت���ار و كه رتی تایبه ت، كه تیای���دا به دواداچونی بۆ سروش���تی بزاوتی ئ���ه و س���ه رمایه ك���رد و میكانیزمه كانی ئه و بزاوته خران���ه ڕو كه له كۆتای���ی تونێله كه دا كوردس���تانی ناچاری ق���ه رزی ده ره كی كرد پ���اش ئه وه ی زیاتر له 35 كێش���ه ی گه وره ی له ئابوریی كوردس���تاندا كه ڵه ك���ه كرد وه ك گرانیی بازاڕ، وه ده رنانی كه رتی كش���توكاڵ، وه ده رنان���ی كه رت���ی پیشه س���ازیی، كۆچی گه نج���ان ب���ۆ ده ره وه ، هه اڵوس���انی كه رتی كارگێڕیی حكومه ت، فراوانكردنی به رده وامی قه ب���اره ی بێكاری���ی، به تاڵكردنه ی بانكه كان له سیوله ، ئاڵۆزكردنی په یوه ندیه كانی هه رێم- ناوه ند و.. هتد، به واتایه كی تر، به به رده وامیی گواس���تۆته وه كوردس���تانی كۆمه ڵگ���ه ی له قه یرانێكه وه بۆ قه یرانێكی نوێتر بێ ئه وه ی قه یرانه كه ی پێشو چاره سه ر بكات، بۆ سودی زیاتری س���یمیناره كه كۆی درێژه ی بابه ته كه به فه رمیی نێردراوه بۆ په رله مانی كوردستان، سه رۆكایه تی ئه نجومه نی وه زیران، ئه نجومه نی پارێ���زگاكان و مه كته ب سیاس���ی هه ر پێنج

حزبه كه ی به شداربوی حكومه ت.

ئێستاش كورته یه ك له پوخته ی سیمیناره كه له خواره وه چڕده كه ینه وه :

یه كه م: قه یران���ی ئه ده واته كانی چاودێریی –سیستم له كوردستان:

سیستمی كوردستان له و جۆره سیستمه یه هه ب���وه گ���ه وره ی زۆر كه موكوڕی���ی ك���ه له له ئه س���تۆگرتنی به رپرس���یارێتیی ئیداریی كۆمه ڵگ���ه ، چونك���ه نه یتوانی���وه عه قڵیه تی قۆناغی ش���ۆڕش كه بریتی ب���وه له ئیداره ی ش���ه ڕی پارتیزانیی بگوازێته وه بۆ عه قڵیه تی ئیداره ی شار و ئاوه دانكردنه وه ، بۆیه به رده وام ئه وه ن���ده ی ش���ه ڕ و بارگرژیی ناو سیس���تم س���ه قامگیریی و ئه وه ن���ده بوه بااڵده س���ت

ئاوه دانكردنه وه بااڵده ست نه بوه .كوردس���تاندا ئی���داره ی له سیس���تمی غائیب���ن وه ك كۆنت���رۆڵ ئه ده واته كان���ی لقه كان���ی چاودێری���ی )دارای���ی، كارگێڕیی و یاس���ا. ده رئه نجامی یاسایی( و س���ه روه ریی ونبون و كارانه كردنی ئه و ئه ده واته یاس���ایی و چاودێرییانه كۆی سیس���تمه كه ی ته س���لیمی قه ده ری به رژه وه ندیی تایبه ت كردوه به جۆرێك ك���ه له ناو سیس���تمه كه دا له جیات���ی ئه وه ی سیس���تم هه ردو به رژه وه ندیه ك���ه یه كبخات و به یه كانگیریی ئاڕاس���ته یان بكات بۆته هۆی به رژه وه ندیه ك���ه ، ه���ه ردو به ریه ككه وتن���ی به جۆرێك به رژه وه ندیی گش���تی پاشه كشه ی گه وره ی ك���ردوه له به رده م هه ژمونی گه وره ی به رژه وه ندی���ی تایبه ت ك���ه خاوه نی هه ردو گه نده ڵی( و )ئیمتیازات و نه رم ده س���ته اڵتی زب���ره )چ���ه ك و هێ���ز( ده رئه نجامیش كۆی كۆمه ڵگه ی كوردس���تانی له به پێوه وه س���تانی له س���ه ر هه ردو قاچی به رهه م و پاره دابڕیوه و ناچ���اری پاش���كۆیه تی كااڵی بیانی و پاره ی

ناوه ند كردوه .تایبه ت���دا به رژه وه ندی���ی له ب���ه رده م كۆمه ڵگ���ه دامه زراوه كان���ی به به رده وام���ی گشتیه كان( داموده زگا )په رله مان، وه زاره ت، الوازك���راون و به ئاس���انی له الی���ه ن نوخبه ی سیاس���یی – بازرگانیی ئیختیراقكراوه ، هه تا بزاوتی گوژمه ی پ���اره و داهات گه وره تر بوه بۆ كوردس���تان ئه و دامه زراوانه الوازتركراون. ئه م دیارده یه له قۆناغ���ه په ڕینه وه نێگه تیڤه به ڕون���ی كوردس���تاندا جۆربه جۆره كان���ی ده رده كه وێت وه ك له قۆناغی یه كه مدا 1992- 1995 ك���ه بریتی بو له ئاودیوكردنی ژێرخانی ئابوری���ی كوردس���تان )پرد، وێس���تگه كانی كاره ب���ا، ئالیاتی ق���ورس، به ن���داوه كان و.. هتد(. قۆناغی دوه م: قۆناغی 1996- 2003: به رنامه ی نه وت به رامبه ر خۆراك و ده رمان كه س���ه دان كۆمپانیای كه سیی و حزبیی و وه همی بۆ هه ڵلوشینی پاره ی به رنامه كه دروستبون،

قۆناغی سێهه م: 2003- 2013 له م قۆناغ���ه دا بۆ یه كه مجار پش���كی بودج���ه ی داهاتی ك���ورد له نه وتی عێراق درایه ده س���ت سیس���تمی حوكمداریی كورد و هه ت���ا كۆتایی 2013 زیاتر له 80 ملیار دۆالر هاته كوردس���تان به اڵم به ئه ندازه یه كی گه وره به ه���ه ده ر ده درا، قۆناغ���ی چواره م: 2007 – 2014 ك���ه بریت���ی ب���و له قۆناغی زه وی ژێ���ر س���امانی ده ستبه س���ه راگرتنی )نه وت( و ئاس���مانی كوردستان )ئینته رنێت و په یوه ندیی و هێڵه فڕۆكه وانیه كان(. له كۆتایی تونێلی ئابوریی كوردستاندا كۆی دامه زراوه و سیس���تمه كانی به رژه وه ندیی گش���تی خرانه تایبه ت به رژه وه ندیی خزمه ت گه وره كردن���ی به ه���ه ردو جۆره كه یه وه یاس���ایی )له ڕێگه ی

په رله مانه وه ( و نایاسایی )گه نده ڵی(.

دوه م: قه یرانی لێكدابڕانی بڕیاردروستكردن- پڕۆفیشناڵی:

بۆ به یاس���اییكردنی ده ستبردن بۆ سامانی گشتی، حزبی كوردیی له سیستمی كوردستاندا په ن���ای بۆ دروس���تكردنی حكومه تی حزبیی ب���رد كه ل���ه 1992- 2014 به په نج���ا/ په نجا ده سته اڵت و سامان دابه شده كرا. ئه م قۆناغه پێویس���تی به وه هه بو كه جومگه كانی بڕیار به ئه ندامی حزب پڕبكرێته وه بێ ڕه چاوكردنی پڕۆفیشناڵی. ئه مه ش پێویستی ئه وه ی هێنایه گۆڕ كه ئه ده واته كانی چاودێریی ئیفلیجبكرێن و س���ه روه ریی یاس���ا به تاڵبكرێته وه له الیه ك، له الیه كی تره وه ، حه س���انه بۆ بڕیاردروستكار دابنرێت كه به رپرسیار نه بێت له دروستكردنی بڕیاردا ئه گه ر ده رئه نجامه كه شی سه دان ملیۆن

دۆالر بێت یان الفاوی خوێنی هاواڵتی.سێهه م: قه یرانی بازنه ی پالن –بوجه :

كه جومگه ی ده سته اڵت و بڕیاردروستكردن به تاڵكرایه وه له كه س���انی پسپۆڕ و ئه كادیمی، ئیتر حكوم���ه ت له وه ده كه وێت بتوانێ پالنی زانستیی دابنێ، چونكه دانان و جێبه جێكردنی پڕۆفیش���ناڵی و لوتك���ه ی زانس���تیی پالنی عه قاڵنیه ت���ی جومگ���ه ی بڕیاردروس���تكردنه له حكومه تدا، هه ر به ه���ۆی پالنه وه هه ده ری بوجه كه مده كه یته وه و زۆرترین سود به كه مترین تێچون ئه نجام ده درێت. ئه م بازنه ی قه یرانه ب���وه ه���ۆی ئ���ه وه ی بودجه ی كوردس���تان له گه نده ڵیدا به تاڵبكرێته وه و له جیاتی ئه وه ی پڕۆژه ببه ستێته وه به قۆناغبه ندیی مامناوه ند و درێژخایه ن���ه وه ، گۆڕا ب���ۆ به ڕێكردنی كاری

ڕۆژانه و كردنه وه ی ده رگای گه نده ڵی.به ریه ككه وتن���ی قه یران���ی چ���واره م:

هاورده كردن – جیهازی به رهه مهێنان:بازرگانی���ی ل���ه ڕوی زانس���تی ئابورییه وه به مه به ستی ده ستخس���تنی داهاتی گومرگ و ڕس���ومات نی���ه ب���ۆ حكوم���ه ت ئه وه نده ی په یوه ندیی به ڕێكخستنی هه نارده و هاورده وه هه ی���ه له به رژه وه ندیی جیهازی به رهه مهێنانی بازرگانی���ی ت���ر، به مانایه ك���ی واڵت���ه وه . به گش���تی وه ك ئه داتێكی گرنگ���ی ئابوریی به كاردێ���ت كه په یوه ندیی نێوان سیس���تمی ئابوری���ی و سیس���تمه كانی ده ره وه ی خ���ۆی كۆی سیس���تمی له به رژه وه ندیی ڕێكبخ���ات واڵت به ئاڕاس���ته یه ك كه پێداویستی ئابوریی واڵت ه���اورده ب���كات كه خ���ۆی نیه تی بۆ به رهه مهێن���ان جیه���ازی به گه ڕخس���تنی )كشتوكاڵ و پیشه سازیی( له كه ره سه ی خاو و ته كنۆلۆجیاو و.. هتد و چی به رهه می زیاده ی واڵتیش هه یه كه زیاده یه له پێویستی ناوخۆ یان ل���ه و قۆناغه دا ناتوانێ وه ك پێویس���ت بازاڕه كانی لێوه ربگیرێت هه نارده ی س���ودی ده كات. خ���ۆی سیس���تمه كه ی ده ره وه ی به مه ش هه ردو الیه نه كه بازرگانیی و جیهازی به رهه مهێن���ان به جۆرێ���ك ڕێكده خرێ���ت كه یه كتر ته واو بكه ن به اڵم ئه گه ر به ئاڕاس���ته ی دژبه ی���ه ك به كاربێن به ریه كده كه ون و قه یران و كاره سات دروست ده كات وه ك ئه وه ی ئێستا له كوردس���تاندا ڕوده دات ده رئه نجام به رده وام ئابوریی له سیس���تمی به رهه مهێنان جیهازی واڵت ده كات���ه ده ره وه به تایبه ت���ی ئه گ���ه ر ئابوریی واڵت ت���اك داهات بێت وه ك داهاتی

كرێخۆریی نه وت.

ده رئه نجامی میكانیزمی كاركردنی سیستمی كوردستان:

له ئه نجامی ئه م كاركردنه ی سیستم له ماوه ی

23 س���اڵی ته مه ن���ی خۆیدا به ئاڕاس���ته یه ك بوه كه كۆی سیس���تمه كه خراوه ته خزمه ت گه وره كردن���ی به رژه وه ندیی تایبه ت له س���ه ر حسابی به رژه وه ندیی گشتی و چاره سه ركردنی هه ندێك له ده رهاویشته كۆمه اڵیه تی و سیاسیه نێگه تیڤه كان���ی به ش���ێوازێكی هه ڵ���ه وه ك چاره سه ركردنی بێكاریی له ڕێگه ی كۆكردنه وه ی خه ڵك له فه رمانگه كانی حكومه تدا به شێوه ی بێكاریی ڕوپۆش، دابه شكردنی زه وی گشتی به ناوی چاره س���ه ركردنی كێشه ی نیشته جێ، قۆرخكردن���ی بازاڕ به ناوی ب���ازاڕی ئازاد و.. هت���د، بۆی���ه به گش���تی ده رئه نجام���ی ئه م كاركردنه ی سیس���تم له و خااڵنه ی خواره وه دا

له سیمیناره كه دا چڕكرانه وه :یه ك���ه م: دابڕانی كۆمه ڵگه ی كوردس���تان

له پڕۆسه ی ئابوریی:ئه م سیاس���ه تی به گه ڕخستنه ی سیستمی كوردس���تانی كۆمه ڵگه ی كۆی كوردس���تان له پڕۆس���ه ی ئابوری���ی داب���ڕی چونك���ه نه به رهه می ب���ازاڕ )كااڵ و خزمه تگوزاریی( هی كوردس���تان بو به هۆی ئیفلیجكردنی جیهازی به رهه مهێن���ان و هاورده كردنی هه مو كااڵیه ك ل���ه ده ره وه و، نه پاره ش هی كوردس���تان بو له ئه نجامی هه نارده كردنه وه . به مانایه كی تر، كۆی كۆمه ڵگه ی كوردستان ته سلیمی كااڵی هاورده ی بیانی و س���یوله و پ���اره ی هاورده ی عێراقی عه ره بی كرد. به مه ش كۆی سیستمی ئابوریی كوردستان له ده ست كورددا نه مایه وه به ڵكو ل���ه ده ره وه ی كوردس���تان ته حه كومی پێوه ده كرا، به مه ش به به رده وامی له ده ره وه قه یران بۆ كوردستان له ده رگای بازرگانیه وه

هه نارده ده كرا.دوه م: به تاڵبونه وه ی بانكه كان له سیوله :

په كخس���تنی كارانه ك���ردن و له ئه نجام���ی ئه ده واته كان���ی چاودێریی سیس���تم و دانانی ح���زب بڕیاردروس���تكاری ب���ۆ حه س���انه قه ب���اره ی ده س���ته اڵتدا، له جومگه كان���ی به هه ده ردانی پ���اره بۆ ئاس���تێك به رزبۆوه كه تیای���دا داهاتی حكوم���ه ت زۆر كه متربو له خه رجیه كان���ی. به مانایه كی تر، لێش���اوی بزاوتی پاره ی تایبه ت بۆ بانكه كانی ده ره وه ی كوردس���تان گه وره تر بو له بڕی ئه و بزاوته ی هاتن���ی پاره كه له عێراق���ی عه ره بیه وه وه ك بوجه ده هات���ه كوردس���تان. به مه ش چیتر بانكه كان نه یانتوانی وه ك بانكی پڕۆفیشناڵ كاری خۆیان بكه ن به ڵكو ناچاركران ته نانه ت له پرنسیپه كانی بانك البده ن و ده ست بۆ پاره ی خه ڵك و یه ده كه كانی خۆشیان ببه ن، به مه ش ئ���ه م جیهازه گرنگه گه وره ترین س���ه رمایه ی خۆی كه بریتیبو له متمانه له ده س���تیدا بۆیه چیت���ر نه یتوان���ی به كاری خۆی هه ڵبس���ێ و له كۆی سیس���تمی ئابوریی كوردستان كرایه

ده ره وه . سێهه م: دروستبونی ده القه ی سیوله :

مان���ه وه ی كێش���ه كان به ب���ێ چاره س���ه ر هه میش���ه سیستمی كوردس���تانی ته سلیمی قه یران���ی تازه ك���ردوه ، بۆی���ه له كاركه وتنی بانك���ه كان، ئیتر كێش���ه ی س���یوله و موچه س���ه ریهه ڵدا. حكومه ت موچ���ه ی مانگی 30 ڕۆژی ك���رده 90 ڕۆژ، وات���ه ، ه���ه ر 90 ڕۆژ جارێك ب���ڕی 850 ملیار دیناری ده خس���ته بازاڕه وه به اڵم له و ماوه یه دا بڕی 2550 ملیار دیناری له بازاڕ )وات���ه موچه خۆر، دوكاندار، كرێكار، پیش���ه وه ر.. هتد( ڕاده كێشێته وه بۆ له مه ساریفی پێداویس���تیه كانی داراییكردنی ڕۆژانه ی ئیداره ی حكومه ت، شه ڕ، ئاواره و.. هتد(. به مانایه كی تر، ه���ه ر 90 ڕۆژ جارێك بڕی 1700 ملیار دینار له كوتله ی نه قدیی ناو كوردستان كه مده بێته وه ، ئه مه ش به رده وامیی وشكهه ڵدێت كوردس���تان ئابوریی سیستمی له بێ سیوله ییدا هه تا به ته واوی ئیفلیج ده بێت ئه گه ر پاره ی تازه نه یه ته ناو سیستمه كه وه .

چاره سه ری سیستمی كوردستان بۆ

قه یرانه كه :یه كه م: چاره سه ری كاتیی:

1� چاره سه ری كاتیی - قه رزی ده ره كی2� چاره س���ه ری كاتیی - ڕێككه وتن له گه ڵ

ناوه ند 1� قه رزی ده ره كی:

له ڕوی ده ره ك���ی: ق���ه رزی فه لس���ه فه ی injection له تێچێنێكی بریتی���ه ئابورییه وه ده ره كی پاره بۆ ناو سیس���تمی دارایی واڵت به ش���ێوه ی دراو ی���ان كااڵ ی���ان هه ردوكیان كه به ش���ی هه ره زۆری به رهه م���ی قه رزه كه بۆ نه وه ی ئێس���تا ده بێ���ت له حاڵه تی قه رزی به پێچه وانه وه ناوه نجی���دا ماوه كورتخایه ن و ئێس���تا ن���ه وه ی درێژخایه ن���دا له ق���ه رزی گه وره ترین سودمه نده و زیانه گه وره كه ئه خاته س���ه ر ش���انی نه وه كانی داهات���و به تایبه تی ئه گ���ه ر قه رزه كه له پ���ڕۆژه ی س���تراتیژییدا به كارنه خراب���و. له ڕوی فه لس���ه فیه وه قه رزی ده ره كی بریتیه له خۆگواس���تنه وه ی قورسایی دارایی واڵت له سه ر شانی هاواڵتی باجده ره وه بۆ س���ه ر پڕۆژه ی خۆژێن خ���ۆی هه تا باری پێویس���ت ئابوری���ی وه رچه رخانی گش���تی له ته نگه ژه ك���ه ده رده چێ���ت و ورده ده كات و ورده هاواڵتی جارێكی تر له ماوه ی قه رزه كه دا ئاماده ده بێته وه بۆ داراییكردنی سیس���تمی واڵت وه ك س���ه رچاوه ی ب���اج و ڕس���ومات. به مانایه ك���ی تر، قه رز بریتیه له س���ه رله نوێ دابه ش���كردنه وه ی خۆش���گوزه رانیی له نێوان

ن���ه وه ی ئێس���تا و داهاتودا به یه كس���انی یان نایه كسانی ئه مه ش ماوه ی قه رزه كه حوكمی ده كات كه كێ خۆشگوزه رانیی وه رده گرێت و كێ قورسایی له ده س���تدانی خۆشگوزه رانیی

له ئه ستۆ ده گرێت. پێناس���ه ی ق���ه رزی ده ره ك���ی: حكومه ت به رده وام���ی هه ژمون���ی له ژێ���ر ناچارب���و به هه ڵه جارێكیتر قه یران���ه كان كه ڵه كه بونی ڕاس���تیان بكاته وه له ڕێگه ی ده س���تبردن بۆ قه رزی ده ره ك���ی پاش ئ���ه وه ی قه رزه كانی ناوخۆی )قه رز و كورتهێن���ان( نزیكده بێته وه ل���ه 9 ترلیۆن دینار وه ك ئ���ه وه ی له هه ندێك بۆی���ه پێك���راوه . ئام���اژه ی س���ه رچاوه وه سیمیناره كه به پێویستی زانی هه ڵوێسته یه ك

له سه ر قه رزه كه بكات:قه رز بریتی���ه له )بڕوایه ك( ك���ه قه رزده ر ده ی���دات به ق���ه رز وه رگ���ر له چوارچێ���وه ی سیس���تمێكی دارایی دیاریك���راودا كه تیایدا ئیلتی���زام بۆ ق���ه رز وه رگر دروس���ت ده كات به دان���ه وه ی قه رزه كه له ماوه كه ی خۆیدا و به و شێوازه ی ڕێككه وتنی له سه ر كراوه و سوده كه ی بێت پشتئه س���تور به مه رجێك دیاریك���راوه به زه مانێكی باوه ڕپێكراو له سیس���تمی دارایی جیهان���دا وه ك الیه نی س���ێهه م له الیه ن قه رز وه رگره وه . به م پێیه ش قه رزی كوردس���تان

پابه ند ده بێت به :به سیس���تمی متمانه ی الیه نێ���ك یه كه م: كوردس���تان هه بێت زیاتر له هاواڵتیانی خۆی له ڕوی شه فافیه ت، سامانی نه ته وه یی، جۆری

حوكمڕانی.

دوه م: بارمت���ه )ضمان( له الی���ه ن الیه نی س���ێهه مه وه كه ئه گه ر كوردستان قه رزه كه ی نه دایه وه ئه و بیداته وه واته س���ااڵنه به ئاستی بڕی هه ر قیس���تێك پێویسته الیه نی سێهه م

سه رمایه ی سڕكراوی ئاماده بێت.سێهه م: بڕی سود و ماوه ی قه رز

واڵت س���ه قامگیریی ب���اری چ���واره م: له ناوخۆی واڵت یان هه ڕه ش���ه ی ده ره كی یان ناس���ه قامگیریی سیاسیی، ناس���ه قامگیریی

ئابوریی، ناسه قامگیریی كۆمه اڵیه تی.پێنجه م: ئاستی توانای ئابوریی و دارایی بۆ دانه وه ی قه رز وه ك سامانی نیشتیمانی، بڕی داهاتی كشتوكاڵی، پیشه سازیی و هه نارده ی

نه ته وه یی.شه شه م: ئاڕاس���ته ی قه رز واته مه به ست له وه رگرتن���ی ق���ه رز ی���ان ب���ۆ چ بوارێكی

وه به رهێنانه . سه رچاوه كانی قه رزی ده ره كی:

یاسایی: ده وڵه ت، كۆمپانیا، بانك، بازاڕی دارایی

پ���اره و س���پیكردنه وه ی نایاس���ایی: په رده پۆشكردنی به دامه زراوه یی وه همی

مه رجه كانی قه رز:ق���ه رز بێجگه له وه ی له پێناس���ه ی قه رزدا هات���وه كۆمه ڵێ���ك مه رجی ت���ری هه یه كه به پێی س���ه رچاوه ی ق���ه رز تۆخده بنه وه یان

كاڵده بنه وه وه ك:1� رێژه ی س���ود: هه تا هه ڕه ش���ه له سه ر ق���ه رز س���ودی ڕێ���ژه ی زۆرتربێ���ت واڵت )ئه گ���ه ر ده ستیش���بكه وێت( به رزتر ده بێت و

پێچه وانه كه شی ڕاسته .2� ئیمتی���ازی داهاتو: الیه ن���ی قه رزده ر، به ش���ێوه یه كی گش���تی، چاوه ڕێی وه رگرتنی ئاسانكاریی و ئیمتیازات له قه رز وه رگر ده كات له م���اوه ی قه رزه ك���ه دا له بواری سیاس���یی و ئابورییدا، هه ندێكجار س���اغكردنه وه ی كااڵی الیه ن���ی قه رزده ریش ده گرێت���ه وه كه داوای

ناوخۆیی له سه ریان كه مبێت.

3� دیاریكردن���ی بواری وردی وه به رهێنانی پاره ك���ه له هه ندێ���ك حاڵه ت���دا وه ك بانكی نێوده وڵه تیی و سندوقی نێوده وڵه تیی نه ختینه كه ده ست ده خه نه بواری سیاسیی و ئابوریی ڕه چه ته كانی چاكسازیی له ڕێگای واڵتیشه وه هه یكه لیه وه وه ك البردنی پش���تگیریی نرخی

هه ندێك كااڵی ناوخۆی واڵت. 2� چاره سه ری كاتیی - ڕێككه وتن له گه ڵ

ناوه ند:ئه مه یان ده س���تبردنی هه رێمه بۆ سیوله و پاره به بێ ئه وه ی بچێته چوارچێوه ی ئاڵۆزی قه رزه وه به اڵم ئه م ده ستخس���تنه ی س���یوله له سه ر حسابی سه روه ریی سامانی نیشتیمانیی ده بێت ئه گه ر كورد بگه ڕێته وه بۆ چوارگۆشه ی یه كه م كه له ده س���تدانی به بازاڕكردنی نه وت و له س���ندوقی داهاته كه یه تی جیاكردن���ه وه ی تایبه ت به كوردس���تان و ڕێ���ژه ی 17% پاش ده ركردنی كۆی تێچونی پڕۆسێسه كانی نه وته له قۆناغی یه كه مه وه ت���ا قۆناغی داخڵكردنی داهاته كه ی له س���ندوقی كوردس���تاندا. بۆیه ب���ه ده ر له م مه رجانه ، ئ���ه وا قه رزی ده ره كی داهاتویه كی باش���تر و سه روه رییه كی زیاتر بۆ سامانی سروشتی كوردس���تان به نه وتیشه وه

مسۆگه رتر ده كات.

ته حه داكانی به رده م سیستمی كوردستان له وه رگرتنی قه رزی ده ره كی:

پێكدادان���ی ته ح���ه دای یه ك���ه م: به رژه وه ندییه كان���ی ن���او سیس���تم: مێژوی حوكمداریی كوردس���تان له ماوه ی 23 ساڵی خۆی���دا ئ���ه وه ی پشتڕاس���تكردۆته وه ك���ه سیس���تمێكی به هه ده ردان���ی فاكته ره كان���ی ئابوریه )خاك، س���ه رمایه ، هێزی كار، هه لی گه ش���ه كردن( وات���ه هه ژمون و بااڵده س���تیی به رژه وه ندی���ی تایبه ت به س���ه ر به رژه وه ندیی گش���تیدا به مانای فراوان م���ادام هیچ جۆره سیس���تم وه ك چاودێری���ی ئه ده واتێك���ی پێویس���ت كارا نه كراوه كه ده رئه نجامه كه شی ئیستیهالككردنی دامه زراوه بوه له كوردستاندا له په رله مانه وه بۆ دامه زراوه كانی تری سیستم له ده س���ته اڵتی جێبه جێكردن و دادوه رییشدا. بۆی���ه هه ت���ا ئێس���تا كێش���ه ی سیس���تمی كوردس���تان سه رمایه و س���یوله نه بوه به ڵكو شێوه ی ئیداره دانی ئابوریی و دیموكراسی بوه بۆی���ه قه رزی ده ره كی دۆڕاندنی س���ه روه ریی زیاتری كوردستان ده بێت له چوارچێوه ی ئه م

سیستمه دا.دوه م: تواناس���ازیی ئیس���تیعابی سه رمایه

:Building capacityجومگه كان���ی به تاڵكردن���ه وه ی به ه���ۆی زۆر ئه ندازه یه ك���ی ب���ۆ بڕیاردروس���تكردن له سیستمی كوردستاندا، ئه و جومگانه توانای س���ه رفكردنی س���ه رمایه یان نیه به ش���ێوه ی یاسایی و زانستیی له سه ر بناغه ی سودمه ندیی ئابوری���ی له بواره كان���ی ئابوریی سیس���تمدا په یڕه وكراوه كان���ی یاس���ا له چوارچێ���وه ی دارایی و كارگێڕی���ی و ئابورییدا، بۆیه زۆربه ی س���ه رمایه ی كوردس���تان به ه���ه ده ر ده درێت له چوارچێ���وه ی كه رت و بواری په راوێزدا نه ك بڕیاری به گه رخس���تنی جیهازی به رهه مهێنان چونكه ئه مه یان پێویستی به پالنی زانستیی و جێبه جێكردنی پالنه كه به ده ره له سیس���تمی ن���اكارای ئێس���تای هه رێمی كوردس���تان بۆ نمون���ه 70-85% ك���ۆی بودجه ب���ۆ كه رتی په راوێزی به كاربردن ده ڕوات بۆیه سه رمایه ی كوردس���تانی بێالیه نكردوه له چاره سه ركردنی ئابورییه كان و ڕۆڵه كه یان قه یرانه ستراتیژییه الوازكراوه . كێش���ه كه ش لێره وه س���ه رچاوه ده گرێ���ت بۆ قه رزی ده ره كیی���ش كه له گه ڵ خۆی���دا چه ندین كێش���ه ی ت���ر ده خاته ناو

سیستمه كه وه . س���ێهه م: الوازی���ی له موماره س���ه كردنی

ده سته اڵتی دارایی و ئابوریی:كوردس���تان سیس���تمی ئێس���تا هه ت���ا بێئیراده ڕاگ���وزه ری كردوه له گه ڵ حكومه تی ناوه ندی عێراقی عه ره بی و ده س���تهه ڵگیر بوه له زۆر هه نگاوی س���ه روه ریی كه پێویس���تی به ڕه زامه ندی���ی ناوه ند نی���ه وه ك كاراكردنی سنورداریی سیاسه تی نه ختینه ، ئاڕاسته كردنی سیاس���ه تی دارایی، كاراكردنی س���ه رمایه ی بانك���ه ئه هلیه كان، داخڵكردن���ی كۆمپانیای پشكدار، قه رزی ناوخۆ به سیستمی سه نه داتی حكوم���ی و.. هتد كه ك���ۆی ده رئه نجامه كانی له گه ڵ ئێس���تای ناوه ند خراپتر نه ده بو به اڵم جۆرێ���ك له س���ه ربه خۆیی ئابوریی زۆر گرنگ

ئێستا له ده ست كوردستان خۆیدا ده بو.

چاره سه ره بنه ڕه تیه كان:یه كه م: چاره سه ری كورتخایه ن:

ئه م چاره س���ه ره بریتیه له وه رگرتنی سلفه له س���ه ر ن���ه وت. ئ���ه م ش���ێوازه زۆر گرنگه بۆ حكومه ت���ی هه رێم ك���ه ئیختیراقی هه مو مه رجه كان���ی قه رز وه رگرت���ن ده كات و خ���ۆ ناگلێنێت���ه ئاڵۆزیه كانی قه رزه وه له وس���ه ری تونێڵه كه ش���ه وه ته جاوه زی متمانه و بارمته ی س���ه ربه خۆیی ده كات، س���ێهه م الیه ن���ی پاره كه بواری وه به رهێنانی ده ستپێشخه ریی له ده ست خۆیدا ده بێت، فرۆشتنی نه وته كه ی بێكێش���ه مسۆگه ر ده كات، ده توانێ زیره كانه كێبڕكێ���ش له نێوان قه رزده ره كان دروس���ت بكات ئه گه ر سیاس���ه تێكی حه كیمانه په یڕه و بكات له به رژه وه ندیی نرخی نه وت و ئیمتیازی

سلفه كان ده شكێته وه .ئێم���ه وه ك مونته دای ئابوری���ی ده بینین ئه م سیستمه ی ئێس���تای كوردستان توانای وه رگرتنی ق���ه رزی ده ره كی نی���ه نه له ڕوی سیادیه وه نه له ڕوی شه فافیه ته وه نه له ڕوی كارامه ی���ی سیس���تمه وه نه ل���ه ڕوی حوكمی ڕه ش���یده وه نه ل���ه ڕوی پڕۆفیش���ناڵیه وه نه واڵتێكیشه به ده ر له هه ڕه شه ی ده ره كی به ڵكو ڕیزبه ندی���ی هه رێمی دژواره Risk country و به درێژای���ی 1000 ك���م له ش���ه ڕدایه له گ���ه ڵ تیرۆریستی جیهانیی و هه رێمێكه سه قامگیریی سیاس���یی و ئابوریی و كۆمه اڵیه تی و ئاسایشی نه ته وه ی���ی زۆر الس���ه نگه ك���ه له هه ن���دێ بواریش���دا هه ر ونه به تایبه تی ئابوریی، بۆیه هیچ قه رزده رێكی ڕاس���ته قینه نیه النیكه می متمانه ی هه بێت ڕیس���ك به س���ه رمایه كه یه وه بكات به رامبه ر به هیچ ڕێژه یه كی سود ئه گه ر به رزیش بێت بۆیه به ده ر له سلفه ی نه وت ئێمه ته نها پێشبینی سپیكردنه وه ی پاره ده كه ین

جا سه رچاوه كه ی هه ر كوێیه ك بێت. دوه م: چاره سه ری بنه ڕه تیی درێژخایه ن:

ئه م���ه ش ده توانی���ن له چه ن���د خاڵێك���دا كورتیانبكه ینه وه :

یه كه م: چاره سه ری ده القه ی پڕۆفیشناڵی:جومگه كان���ی به گێڕان���ه وه ی ئه م���ه ش بڕیاردروس���تكردن له سیس���تمی كوردستاندا ب���ۆ خه ڵكی پڕۆفیش���ناڵ و ته كنۆكرات به پله بااڵكانیش���ه وه و ده بێت سیستم به جێبهێڵرێت بۆ ئه و خه ڵكه میهه نیانه ی لێیتێده گه ن چونكه ئێس���تا به ته واوی شكس���تی به غه نیمه كردنی پۆس���ت له الیه ن حزبه وه ده رك���ه وت و چیتر ڕه وا نی���ه پێكدادانی به رژه وه ندیی گش���تی و تایبه تی كۆی سیس���تمه كه به ره و هه ره س���ی

زیاتر به رێ.دوه م: كاراكردن���ی فیلته ره كانی كۆنترۆڵی

سیستم:سیستمی كوردستان پێویسته فاكته ره كانی كۆنترۆڵ كه بریتین له فیلته ره كانی چاودێری )یاس���ایی، دارای���ی و كارگێڕی���ی( زۆر كارا و بێالیه ن بن و س���ه روه ریی یاس���اش مسۆگه ر

بكرێت. سێهه م: پالن و بودجه :

سیس���تم به بێ پالن و بودجه له ئالیه تێكی مه س���ره فگه رایی س���وڵتانی زیاتر چیتر نیه و ده یان ق���ه رز و بودجه ی به غ���داش به ده ردی ئه وانه ی پێشو ده چن و گه نده ڵی به هه ده ریان ده بات چونكه ئێس���تا دو هه باشه ی گه وره ی )گه نده ڵی و به هه ده ردان(ی یاسایی و نایاسایی له كوردستاندا له كاردایه كه له گه ڵ هه ر جوڵه و چاالكیه كی سیاس���ی و س���ه ربازیی و ئابوریی

ئه وانیش چاالكتر و بااڵتر ده بن. چواره م: هاورده –جیهازی به رهه مهێنان:

له دنی���ادا ئامانج���ی ئابوری���ی له هاورده و گوم���رگ بریتی نیه له ده س���تكه وتی پاره بۆ حكومه ت، به پێچه وانه وه ئه داتێكی زۆر گرنگ و كارای حكومه ته بۆ ڕێكخستنی ئابوریی واڵت به رامبه ر ئابوریی ده ره وه به ئاڕاس���ته یه ك كه ڕێكخستنی هاورده و گومرگ ببن به چه ترێك بۆ پاراس���تنی ئابوریی نیشتیمانیی له ئیختیراقی س���ه لبی سیس���تمی ده ره وه و دابینكردن���ی پێداویس���تیه كانی جیه���ازی به رهه مهێنان���ی ته كنۆلۆجیا، خاو و له كه ره سه ی نیشتیمانیی به پێچه وانه ی كاركردنی سیستمی هاورده – جیهازی به رهه مهێنانی ئێستای كوردستانه وه ك���ه زۆربه ی ه���ه ره زۆری چاالكیه كانی دژی

جیهازی به رهه مێنانی نیشتیمانیه .

بزاوتی سه رمایه و قه رزی ده ره كیی له سیستمی كوردستاندامونته دای ئابوریی كوردستان

ئه م سیستمه ی ئێستای كوردستان توانای وه رگرتنی قه رزی ده ره كی نیه نه له ڕوی

سیادیه وه نه له ڕوی شه فافیه ته وه نه له ڕوی كارامه یی سیستمه وه نه له ڕوی حوكمی

ڕه شیده وه نه له ڕوی پڕۆفیشناڵیه وه نه واڵتێكیشه به ده ر

له هه ڕه شه ی ده ره كی

سیستمی كوردستان پێویسته

فاكته ره كانی كۆنترۆڵ كه بریتین

له فیلته ره كانی چاودێری

)یاسایی، دارایی و كارگێڕیی( زۆر

كارا و بێالیه ن بن و سه روه ریی یاساش

مسۆگه ر بكرێت

له دنیادا ئامانجی ئابوریی له هاورده و گومرگ بریتی نیه

له ده ستكه وتی پاره بۆ حكومه ت،

به پێچه وانه وه ئه داتێكی زۆر گرنگ و كارای حكومه ته بۆ ڕێكخستنی

ئابوریی واڵت به رامبه ر ئابوریی

ده ره وه

Page 19: ژماره 453

(453( سێشه ممه 2014/11/18 19تایبه‌ت

دوێنێی لەمێ���ژوی ئاوڕێ���ك ئەگ���ەر ئەوروپ���ا بدەین���ەوە، بۆمانروندەبێتەوە دروستكرد، رێنیسانس���یان ئەوانەی كە خەڵكی هەژارو ن���ەداری ئیتالیا نەبون، بەڵكو خەڵك���ە دەوڵەمەندەكە بون، كە بریتیبون لەچینێكی دەوڵەمەندو كاریگەر، بەجۆرێك ئەو چینە بون كە هێزی نوێی هەڵدەس���وڕاند،بەاڵم ئیتالیایان ئابوریی دەوڵەمەندییەكەیان،دەسەاڵت سەرەڕای خێروبێری ئ���ەو دەوڵەمەندان���ەی تەواو گوشیبو، هەمویان لەخۆیان بێزارو وەڕس بوبون،ئیتر لێرەوە رێنیسانس سەریهەڵدا بۆئەوەی سنورێك بۆ دەسەاڵتی چڵێس و چاوچنۆك كە ئەوكاتە دەسەاڵتی كڵێسا ب���و دابنێن. وات���ا رێنیس���انس بەرهەم و كولتوری چینە دەوڵەمەندەكە بو نەك وردە دەوڵەمەندانەی ئ���ەو بۆرژوا.ب���ەردەوام ئیتالیا لەترس���ی كڵێسا دەستیان لەسەر لێس���ەنرابوەوە، بو،ش���كۆیان دڵی���ان ئازارو ئەش���كەنجەی ئەقڵیی و دەرونییان دەدان و گاڵتەی���ان پێدەك���ردن و ژیان���ی ئەو دەوڵەمەندان���ە بوبوبه دۆزەخ. ئالێرە زەبەالحەكانی سەرمایەدارە دەوڵەمەندو ئیتالی���ا بڕوایان بەوە هێنا كە س���امان ب���ۆ مرۆڤ دروس���تبوە ن���ەك مرۆڤ بۆ س���امان دروستكرابێت،سانت ئانتۆنیۆش جەختی لەسەر ئەم قسەیە كردەوە، ئیتر دەوڵەمەندەكان بڕی���اری خۆیان دا.لێرە مێژو ئەوەم���ان پێدەڵێت، لەهەر واڵتێكدا ئازادییە كۆمەاڵیەتی���ی و دادپەروەری���ی دیموكراس���ییەكان به باش���ترین ش���ێوە فەراهەم نەكرابون، بێگومان هیچ مانایەك بۆ ش���كۆی مرۆڤەكانیش نامێنێتەوە، واتا شكۆی مرۆڤەكان بەندە به دادپەروەریی و ئازادیی. من دەزانم مێژو تەنیا به رۆشنبیر ناخولقێن���رێ، بەڵك���و چەندی���ن هێزی جۆراوجۆرو تا رادەی���ەك لەیەك جیاش بەشداردەبن لەدروستكردنی مێژودا، بەاڵم رۆشنبیر دەبێ سەرەتای جوڵەپێكردنەكە بگرێتە ئەس���تۆی خۆی، دەبێ رۆشنبیر كۆمەڵگا لەخەوە قوڵەكە وەئاگابێنێتەوەو ئەو كاتانەی كۆمەڵگا دەكەوێتە خەوێكی قوڵەوە، پێویستە رۆشنبیر نوقرچەیەكی لێب���دات، بۆئەوەی خەوەك���ە بەریبدات. حەزرەت���ی ئیبراهی���م بۆی���ە به باوك���ی پێغەمبەرەكان دادەنرێ، چونكە یەكەمین كەس ب���و خ���ودای دۆزیی���ەوەو لەدڵی گەرمی خ���ۆی داینا،ل���ەو رۆژەوە هەمو ئەوانەی خودا دەپەرستن وبڕوایانبه ئایینە ئاسمانییەكان هەیە، دین و خودایان لەناو دڵیان داناوە، هەر بۆیە توانیویانە درێژە به دینداری���ی خۆیان بدەن، دەنا زۆر جار ئەقڵ ش���تێكی دیكەیان پێدەڵێت، بەاڵم

دڵ رەتیدەكاتەوە. كوردەكان���ی هەرێم���ی كوردس���تان لەكۆتای���ی س���اڵی 1976 ت���ا نزیكەی ناوەڕاس���تی نەوەدەكان،خاوەنی جۆرێك لەهیوایەكی گەش و ئاڵ و وااڵ بون،ئەگەرچی ئەزمونێكی تاڵیش���مان لەسااڵنی 1979- هەبو،بەاڵم 1985-1982 1978وسااڵنی

ئ���ەم هی���واو ئاوات���ە گ���ەش و زیندوانە لەناوەڕاس���تی دانەمركانەوە،كەچ���ی ن���ەوەدەكان به دواوە،به ناچاری���ی كۆچی خەڵك بۆ دەرەوە دەستیپێكردو دواتریش تەونی گەندەڵی وەك بەع���س به روخانی جاڵجاڵۆك���ە لەكۆمەڵگ���ەو سیس���تەمی سیاس���ی هەرێم ئااڵ، ئیت���ر ئومێدەكان رەش���بینی و بون و ژاكاوت���ر سیس���ترو بێهیوایی هەمو تاكێكی گرتەوە،لەناو ئەم دۆخە تاریك و بێهیواییەدا ئۆپۆزیس���یۆن دروستبو كە لەبنەڕەتدا لەناو بزوتنەوەی گۆڕان س���ەریدەرهێنا،بزوتنەوەی گۆڕان ئەگ���ەر به ناچاری���ی بوبێ ی���ان بۆ هەر مەرامێكی دیكەی بوبێ،هات هاوپەیمانیی لەگەڵ دو هێزی ئیس���امی سیاس���ی كە یەكێكیان كۆنزەرڤاتیف و ئەوی تریشیان س���ەلەفی رادی���كاڵ ب���و هاوپەیمانێتی بەست،بەاڵم دەبێ هەمومان ئەو راستییە ئەگەر تاڵیش بێت لەبەرچاوبگرین،پارتی و یەكێتی هەرچەندە گەندەڵیش بن، بەاڵم مەترس���ی ئایندەی���ان به قەد ئیس���امی نییە،ملمان���ێ و ترس���ناك سیاس���ی بەرەبەرەكانیكردن���ی گەندەڵی كە دەیان ساڵە دەیان واڵت پێیدا تێپەڕبون، زۆر زۆر ئاس���انترە لەبەربەرەكانێكردنی ئیسامی رادیكاڵی، سیاسی،ئوسوڵی،س���ەلەفی و ك���ە حەقیقەتی رەها تەنه���ا الی خۆیان دەبینن ولەبنەمادا هیچ بڕوایەكیان به دیالۆگ تەنی���ا هەڵخەڵەتاندنێكی دیالۆگ نییەو كاتییەو هیچی دیك���ە. بڕوام وایە ئامرازو ئەقڵیەت���ی هان���دان بۆ دروس���تكردنی ب���ەرەی ش���ەڕ،نامانگەیەنێتە هیچ جۆر لەئازادی���ی و رزگاریی، بەاڵم هاوپەیمانیی لەگەڵ كۆنزەرڤاتیف و حزبه بەناو گرێدان لەبنەڕەت���دا ئیس���امییەكانیش)كە هەڵەیەك���ی گەورەی سیاس���ییە(مەودای گەیش���تن به ئازادیی راس���تەقینەی گەل دورتر دەخاتەوە،چونكە هاوپەیمانیكردن لەگ���ەڵ هێ���زی كۆنزەرڤاتی���ف و حزبی ئەوە وای���ە ئیس���امیی،لەگەوهەردا وەك لەحكومەتێك���ی بەش���داریتكردبێ حزبێكی س���تەمكار.هیچ س���ەركوتكارو نیشتیمانیی بەو كەرەستەو بەو ئەقڵیەتەی كە ئاماژەم بۆیكردوە،ناتوانێ بچێتە ناو مێژوەوە.بزوتنەوەی گۆڕان باشیكرد هاتە ناو حكومەتەوە،باش���تری كرد كە ئێستا لەگەڵ ئەو دو حزبه ئیسامی سیاسییە)كە یەكێكیان س���ەلەفی ئوسوڵیی رادیكاڵە، كۆنزەرڤاتیفە( وا وردە وردە ئەویتریش���یان دوردەكەونەوە،باش���ترین لەیەك���دی نمون���ەی لەس���ەر پرس���ی پارێ���زگاری س���لێمانی هەڵوێس���تەكان رونتر خۆیان نیش���اندا، ئیسامی سیاس���ی ئەوەندەی لەخەم���ی گەڕاندنەوە ب���ۆ پەیڕەویكردن لەس���ەلەفیەتێكی ئوس���وڵیی تون���دڕەو دەكەن، نیو ئەوەندە لەخەمی رزگاریی و نیشتمان و بەختەوەریی خەڵكدا نین،كەس ناتوان���ێ داع���ش به هێزێكی ئیس���امی سیاسی ئوسوڵیی نەناسێنێ، بەاڵم ئەوەتا لەموس���ڵ لەبڕیارەكانیانە كە ئاگام���ان

دەریدەكەن.ئ���ەوەی مورس���ی لەمیس���ر لەگەڵ نەبو جی���اوازی دەیكرد،ئەوەندە ئەوەی داعش دەیكات بەاڵم جیاوازییەكە هەبو، بڕیارەكانیاندا لەجێبەجێكردن���ی دەنا خەونی هەردوالیان هەر یەك خەونی هەڵبزڕكاو بو.تا ئێستاش حزبی ئیسامی سیاسیی لەم هەرێمەدا هیچ تێڕوانینێكی لەس���ەر مۆدێرنەو و ڕون���ی پۆزەتیڤ���ی هەندێك نیی���ە، ئازادیی دیموكراس���ی و كێتی���ی یە نیش) كا ییە ە و تە به نە حز لەپۆزەتیڤی تێڕوانینێكی نیشتیمانیی(هیچ بۆ دەستاودەستكردنی دەسەاڵت نییە،بۆیە ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان نەخشە رێگایەكی دیك���ەی هەبێ���ت لەناو دەس���ەاڵتدا، كە ئێس���تاپێموایە بەو ئاراستەیەدا دەڕوات، ئیتر دەش���توانێ رونتر و س���ەردەمیانەتر كاریگەریشی بكات و سیاسیی ئاڵوگۆڕی لەسەر سیستەمی سیاسی زیاتر دەبێت. ئەمە هەر سەبارەت به بزوتنەوەی گۆڕان نا، بەڵكو كۆمەڵگ���ەی كوردییش ئەمڕۆ نغرۆی ناو چەندین قەیرانی قوڵ بۆتەوە، ب���ۆ دەرچون و رزگاربونی ل���ەم قەیرانانە پێویس���تی به نوێكردنەوەی ژیانی دونیاو دینەكەیەتی، بەجۆرێك ئەو مێژوەی كە لەكولتورەكەیدا چڕدەبێتەوە لەگەڵ دۆخی لەپێناوی بگونج���ێ، ئایندەی ئێس���تاو پڕۆژەیەكی ئەوتۆ كە كۆمەڵگا لەو خەوە قوڵە وەئاگابهێنێتەوە، رەنگە ئەمەش���یان تەنی���ا به قوڵبونەوەی رۆش���نبیریی بێتە

دی.ه���ەر جارێ���ك ك���ە ش���ەڕی ناوخۆ هەڵگیرساوە مەرج نییە سیاسەتمەدارانی كورد مەبەس���تیان داگیرس���انی ش���ەڕو نی���از خراپی بوبێ���ت، بەڵك���و زۆرجار ئەو رێنماییانەی ئ���ەوان دەریدەكەن كە زۆر هەڵەیە دەبێتە هۆی داگیرس���اندنی داگیرس���ا ئاگری���ش ئاگرەكە،ك���ە كوژاندنەوەی ئەوەندە سانا نییە، چونكە بیركردنەوەی پێش���كەوتن و ئەقاڵنیەت و دەكرێن���ەوەو لینگەوق���وچ هێمنان���ە دەچین���ەوە س���ەردەمی س���ەالحەدینی ئەیوبی و تەیمورلەنگ، لەسەردەمی هاتنی تەیمورلەنگ ب���ۆ ئەو ناوچەیە كوردەكان لەخزمەت���ی ت���وركان خوێنیان ڕش���تو بۆ ت���وركان گیانفیدابون، لەس���ەردەمی سەالحەدینی ئەیوبییشدا كورد بۆ عەرەب ش���ەڕی مان و نەمانی دەكرد و نیشتمانی خۆی داگیركرابو كەچی خوێنی لەپێناوی دەڕشت.ئێستاش قودس���دا رزگاركردنی لەم هەرێمەدا بەش���ێك لەپیاوانی بەناو گەلحۆكان لەمرۆڤە بەش���ێك سیاسیی و لەش���ێوەی رۆبۆتن، تا قورمیش نەكرێن جورئەتی ئەنجامدانی هیچ كارێكیان نییە، ئەو مرۆڤە قورمیش���كراوانە گەورەترین و بەهێزترین مەترسین بۆ سەر پێشكەوتنی كۆمەڵ���گاو كۆمەڵگایان چ���ەق راگرتوە، لەژمارنەهاتون و وەكو لەشكرێكی چونكە سن و كیسەڵە بەربونەتە گیانی كۆمەڵگا.بەاڵم ئەوەی زیاتر جێی قسەلەسەركردنە حزبه سیاسییەكان سەركردایەتی ئەوەیە

نابێ ئەوەندە دڵخۆش���بن ب���ەو رۆبۆت و قورمیش���كراوانە، چونكە ئەوانە كۆمەڵگا لەه���ەر دەیخەس���ێنن، دەوەس���تێنن و دۆخێكی وەهاشدا كە بەزۆر دەسەپێنرێ، كاردانەوەی توندت���ری لێدەكەوێتەوە،كە گۆڕانكاریی���ەكان بێگوم���ان ئەوكات���ە ئاس���ایی و سروش���تی نابن و ئەنجامێكی چاوەڕوان نەكراوی لێدەكەوێتەوە.چونكە ئەمە وایكردوه حزبه سیاسییەكان لەجیاتی ئەوەی دامەزراوەیەك بن بۆ قوڵكردنەوەی دیموكراس���ی، كەچی بونەتە دەزگایەكی بیرۆكراس���ی و كەوتونەت���ە ژێ���ر ركێفی لەجیاتی زەب���ەالح، بازرگانی كۆمەڵێك ئەوەی فیكرو بیروب���اوەڕ كۆیانبكاتەوە، كەچی پلەو پۆست و پایە كۆیاندەكاتەوەو ئەوەش گەورەترین مەترس���ییە بۆ سەر

حزبەكان.كیمیابارانكردنی به ه���ۆی تەنیا كورد هەڵەبج���ەوە دەرگایەكی لەمێژو كردەوە، ئەویش بەتوانای خۆی نەبو بەڵكو واڵتێكی دراوسێ بردی لەبەر دەرگای مێژوی دانا. بەاڵم لەهەش���ت قۆناخی ئەنفالكردندا كە دەیان هەزار كەسی بێگوناه به زیندوێتی گیانی���ان به خ���اك س���پارد، نەمانتوانی بچین���ەوە بەر ئ���ەو دەرگای���ە، چونكە دیس���ان پێویس���تمان بە واڵتێ���ك هەبو دەس���تمانبگرێ و بمانبات، لەمەیان كەس

نەیبردین. ئێمە ناتوانین بچینە ناو مێژوەوە تا مرۆڤەكانی ئەم هەرێمە ئەوەندەی دڵیان به ژی���ان تەنگ و ناخۆش���ە، نیو ئەوەندە دڵی���ان پێی خۆش نییە، مرۆڤەكانی ئەم به بێزاریی و ب���ەردەوام هەس���ت هەرێمە نائومێدیی دەكەن و لەم هەرێمە ش���تێكی ئەوەندە سەرنجراكێش نییە دڵمان خۆش ب���كات و ئ���ارەزوە جوانەكانم���ان گەش بكاتەوە كە زۆر ژاكاون. مرۆڤەكانی ئەم هەرێمە ئێس���تا ئەوەندە بێزارن تەنانەت توانای خەوبینینیشیان نەماوە، خەوبینین به س���بەینێیه كی زۆر ج���وان و گەش، تا نەبێت و توان���ای خەوبینینی جوانم���ان تا نەتوانین خ���ەوە جوانەكانمان بكەین بە واقیع ناش���توانین بچینە ناو مێژوەوە. ئێمە لەهەرێمێكدا دەژین، تا ئێس���تاش زەریبەی راس���تگۆیی خۆشەویس���تیی و لەس���ەرە، بۆیە دەبینین هەڵخەڵەتاندن و درۆو ماس���تاوچییەتی رۆژ ل���ەدوای رۆژ ئ���ەو رێ���ك لەگەشەس���ەندندایە،ئەمە قسەیەی مۆنتیس���كیۆی بیرهێنامەوە كە لەكتێبی رۆحی یاس���اكاندا نوسیویەتی: لەخێڵی)مارس���یاس(خەونێكی كەسێك بینی لەو خەونەیدا)دینس(ی ئیمپراتۆری س���ەربڕیبو، بۆ س���بەینێ ئەو كەس���ە خەونەكەی خۆی بۆ دۆس���ت و برادەرانی دەگێڕێت���ەوە، ئەنجام گێڕان���ەوەی ئەم خەونە گەیشتەوە)دینس(، دینس بانگی كردو كوش���تی، وتی ئ���ەم كابرایە ئەگەر ب���ه رۆژی رون���اك بیری لەكوش���تنی من نەكردبای���ەوە هەرگیز خەونی لەمجۆرەی

نەدەبینی. دەبا خەون ببینین.

غیابی‌كورد‌لەناو‌فەلسەفەو‌مێژودا...‌پاشماوه‌

بۆچی‌‌له‌دانیشتنی‌‌رۆژی‌‌‌2014/11/10هۆڵی‌‌پارله‌مانمان‌

به‌جێهێشت؟!...‌پاشماوه‌

په س���ێوه كان په ناو س���وچ و گشت به پاسه وانی نهۆمه كان هه مو گیراو، تایب���ه ت گی���راو، فه رش���ی س���ور راخ���راو، ده یان كه ناڵ���ی راگه یاندن )صح���ن( دی���ش به ئۆتۆمۆبیل���ی له سه ر پش���ت و كامێره مانی چابوك و له حه وش���ی ش���اره زاوه په یامنێری ب���ون، له چاوه ڕوانی���دا پارله م���ان پارله مان به ده س���ته ی سه رۆكایه تی و ئاماده یه . ده س���ته ونه زه ر ئیداره وه كارمه ند به گوڵدانی پڕ گوڵه وه به ره و س���اختمانی پارله م���ان به ڕێوه ی���ه ، سه رۆكی ده س���پێده كات و كۆبونه وه دێنه ی���اوه ری ش���اندی حكومه ت و له به ریان هه ن���دێ پارله مان و هۆڵی

هه ڵده سنه وه و هه ندێك دانیشتو.پ���اش خوێندن���ه وه ی به رنامه ی كار س���ه رۆكی پارله مان وتی : ژماره یه ك ئه ندام داوایانك���ردوه كه بڕگه ی 1 و 2 ده م���ج بكرێن، خرایه ده نگدانه وه و

په سه ندكراو ده مج كرا.سه رۆكی 7 پارله مان وتی : سه رۆكی فراكس���یۆن داوایانك���ردوه كه ته نها له فراكس���یۆنه گه وره كان 3 ئه ندام و فراكسیۆنی بچوك یه ك ئه ندام و لیژنه قسه كردن و مافی په یوه ندیداره كان، پرسیان هه بێت، خرایه ده نگدانه وه و په سه ندكراو به ده نگدانی پارله مانتاران

كڵۆممان دا له ده ممان.س���ه رۆكی پارله مان وت���ی : له ماوال باس���ی ئه وه كراوه ك���ه هه ر كاتێك دێنه وه زیرو س���ه رۆكی حكوم���ه ت پارله مان قس���ه كردنی پارله مانتاران س���نوردار ده كرێت و ئێم���ه هه رگیز په رله مانتارانم���ان قس���ه كردنی س���نوردار نه كردوه ، به ڵكو سه رۆكی داوایانكردوه و خۆیان فراكسیۆنه كان ته نها ژماره یه ك ئه ندام قسه بكات و )وه ره قه یه كی به رزكرده وه داواكه ی به ده س���ته وه بو(، ئه ندازی���ار عومه ر په یڕه وی وه رگرت و خاڵی عینایه ت، وه اڵمیدایه وه : به ڵ���ێ ئه وه من بوم، دوێنێ ش���ه و له كه ناڵی روداو، به اڵم من نه موتوه )له كاتی هاتنی وه زیرو له كاتی حكومه ت(، وتومه سه رۆكی هاتنی سه رۆكی حكومه ت قسه كردنی

پارله مانتار سنوردار ئه كرێت.پارله مانت���ار ئه ن���وه ر ق���ادر خاڵی په ی���ڕه وی وه رگرت و وت���ی : ئه ندام خه ڵك���ه و نوێن���ه ری پارله م���ان ئ���ازاده له قس���ه كردن و ناكرێت رێگه ئه م���ه بگیرێ���ت، له قس���ه كردنی نه توانم ئه گه ر په یڕه وه ، پێچه وانه ی جێده هێڵ���م، هۆڵه ك���ه قس���ه بكه م

راسته وخۆ هۆڵه كه ی جێهێشت.س���ه رۆكی 2014/11/9 رۆژی فراكس���یۆنه كان له گ���ه ڵ س���ه رۆكی كۆبونه وه یه كی���ان په رله م���ان ئه نجامدابو، له سه ر ئه وه رێككه وتبون كه ئه وانه ی قسه ده كه ن دیاریبكرێن و

هه رواش ده رچو.هۆڵه كه چه ند كه سێكی نامۆی تێدابو ك���ه به پێ���ی په یڕه و ناكرێ���ت جگه كه سی بانگهێشتكراوان له ئه ندامان و

دی له هۆڵه كه دا بێت.عوم���ه ر عینایه ت و ئێڤ���ار ئیببراهیم رێككه وتبون، ك���ه ئه گه ر حمایه كان له ژوره وه بون داوای چونه ده ره وه یان بكه ین هه ردوكمان خاڵی په یڕه ومان داواك���رد، س���ه رۆك، ئیڤ���ار خانمی وه رگ���رت و داوایك���رد پارێزوانه كانی سه رۆكی حكومه ت هۆڵ به جێبهێڵن، چونكه سه رۆكی حكومه ت له دڵنیاترین بونی كه سی شوێنی كوردستاندایه و نایاس���اییه ، په یڕه و به پێ���ی زیاده ده كات و داوا پارله م���ان س���ه رۆكی حیمای���ه كان هۆڵه ك���ه جێببهێڵ���ن و جێبه جێ ده كرێ. دیسان ئیڤار خانم داوایكرد ك���ه )ئه نجومه نی هه رێمی نه وت و گاز( له سه ر داوای ئه ندامانی پارله م���ان هاتونه ته پارله مان بۆچی

له به رنامه دا ئاماژه ی پێنه كراوه ؟!س���ه رۆكی پارله م���ان به ته وس���ه وه وه اڵمیدایه وه كه ماده ی 54ی په یڕه و باش بخوێنه ره وه ، له وه تێده گه ی كه بۆچ���ی وا نوس���راوه ! له كاتێكدا له و بڕگه یه دا هاتوه )له س���ه ر داوای 10 ئه ندام ئه توان���رێ داوای ئاماده بونی سه رۆكی حكومه ت بكرێت بۆ گفتوگۆ( به اڵم باس له داواكردنی پارله مانتاران

نه كرابو!ئه ندازی���ار عومه ر عینای���ه ت خاڵی په ی���ڕه وی وه رگرت و وت���ی :- له هیچ به ندێكی په یڕه ودا نه هاتوه قسه كردنی ده نگدانه وه ، بخرێت���ه پارله مانت���ار

به اڵم له م هۆڵ���ه دا خرایه ده نگدان، كه م���ن نه توانم قس���ه بكه م و له بری خه ڵك پرس ئاڕاس���ته ی س���ه رۆكی حكومه ت و ش���انده كه ی بكه م، بونم له م هۆڵ���ه دا واتایه كی نامێنێ، گه ر به م پێیه بڕوات ئێمه ی پارله مانتار تا خولی چواره م ته واو ده بێت ناتوانین پرسێك ئاڕاسته ی سه رۆكی حكومه ت

بكه ین و هۆڵه كه ی به جێهێشت.پێش���ترو له كات���ی چون���ه ژوره وه ی ئه ندازیار عومه ر عینایه ت، بۆ هۆڵه كه كه پێیڕاگه یاند فراكسیۆن سه رۆكی ده توانێ قسه بكات، به اڵم هه ڵوێستی ئ���ه و ب���ۆ به رگری���ی له هاوڕێكانی و ش���كاندنی ئه و نه ریته بو كه ناكرێت هه ر كاتێك سه رۆكی حكومه ت دێته پارله مان قسه ی پارله مانتار سنوردار بكرێت. ناكرێت چۆن بۆ وانه وتنه وه دو پ���ۆل ده مج ئه كرێ���ت لێره ش دو بڕگه ده مج بكرێت، به م ده مجكردنه ئێمه له قس���ه كردن له س���ه ر بڕگه ی

یه كه میش مه حرومكراین.گ���ۆڕان ئه ندام���ی 3 له ئه نجام���دا ناڕازیبوین و هاتینه ده ره وه ، له پرێس كۆنفرانس���ێكدا ناڕه زای���ی خۆم���ان راگه یاند، راسته هاتنه ده ره وه ی ئێمه كاریگه ری نه بو له س���ه ر به رده وامیی توانیم���ان ب���ه اڵم دانیش���تنه كه ، به ده سته ی س���ه رۆكایه تی پارله مان و

سه رۆكی حكومه ت بڵێین:-- هه یبه تی پارله مان له مه ترس���یدایه ئ���ه و كابینه ی���ه ی كه له به رامب���ه ر

پارله مان متمانه مان پێدا.- ش���كاندنی ئه و نه ریت )عورف(ه ی كه هه ر كاتێك س���ه رۆكی حكومه ت بێته پارله م���ان ده بێت ته نها ئه وانه قس���ه بكه ن كه پێش���تر له س���ه ری رێكده ك���ه ون و به ویس���تی الیه نێ���ك به زۆرینه ده نگدان���ه وه و ده خرێت���ه

په سه ند ده كرێت.- گ���ه ر به و پێودانگه ب���ڕوات، ئیتر له م���ه ودوا كه س���ه رۆكی حكومه ت هات���ه پارله مان، چۆن پێش���وه خت ده ستنیشانی قسه كه ره كان ده كرێت، پرسه كانیش دیاری ده كرێن و مانایه ك

بۆ هاتنه كه ی نامێنێ.- له رێ���گای س���ه رۆكی پارله مانه وه به س���ه رۆكی حكومه تم���ان وت ك���ه تۆ س���ه رۆكی حكومه تی���ت، ئێمه ش پارله مانتارین، ت���ۆ له ژێر چاودێریی ئێمه دای نه ك به پێچه وانه وه ، ئێمه ین دیاریده كه ین كێ پرس بكا و چی بڵێ نه ك پێشوه خت بۆمان دیاریبكرێت.

- به سه رۆكی پارله مانیشمان وت كه پێویست ناكا له وه زیاتر، موجامه له ی س���ه رۆكی حكوم���ه ت بكه ی���ت، تۆ ئه وی���ش په رله مانی���ت، س���ه رۆكی سه رۆكی حكومه ت، په یوه ندییه كانتان

به یاسا و په یڕه و دیاریكراوه .- به ده نگده رانی خۆشمان وت گه ر ئێمه ل���ه و هۆڵه دابین و بێده نگ بین و عاقڵ دابنیشین ناتوانین، نوێنه رایه تی ئێوه

بكه ین و راستگۆنابین له گه ڵتان.- به س���ه رۆكی فراكس���یۆنی خۆمان وت ت���ۆ بۆت نی���ه ، پێش ئ���ه وه ی ره زامه ندی���ی ئێمه وه ربگ���ری بڕیار بده یت و قس���ه كردنی ئێمه سنوردار

بكه ن.- له كۆتاییدا به ده سته ی سه رۆكایه تی له كات���ی ده ڵێی���ن پارله مانی���ش له هۆڵ���ی پ���رس ئاراس���ته كردنی پارله ماندا به پێی ماده ی 64 ب هیچ ئه ندامێك ناتوانێ س���ێ پرس زیاتر ب���كات و نابێت ل���ه 10 خوله ك زیاتر قس���ه بكات، ئه توانرا به پشتبه ستن به م ماده یه رێگه به زۆربه ی ئه ندامان درابا قسه ی خۆیان بكه ن و سه رۆكی ده س���ه اڵتی ده یتوان���ی پارله م���ان خ���ۆی به پێ���ی ماده كان���ی 60-55 به رزه فتی دانیشتنه كه بكات، ئه مه ی نه كرد و رێگه ی ب���ه و ئه ندامانه دا كه پرسیان دیاریكرابون و پێش���وه خت حكوم���ه ت س���ه رۆك و ئاراس���ته ی بك���ه ن، زۆرب���ه ی زۆری ئه ندام���ان بێده گكران، له م دانیش���تنه دا به پێی زانیاریه كانی ئێمه زۆربه ی پرسیاران ل���ه 10 )ئه وان���ه ی پرس���یانكردوه ( خوله ك زیاتر قس���ه یانكردوه و له سێ پ���رس زیاتری���ان ك���ردوه ، كه واته س���ه رباری الدان له په یڕه و له نه بونی ئه ندامان به مه حرومكردنی ماده یه ك له قسه كردن، به پێی )ماده ی 64-ب(

دو جار سه رپێچی له په یڕه و كراوه .

* په رله مانتاری فراکسیۆنی گۆڕانن

له پش����ت هه مو ده وڵه تێك����ی به هێزه وه دادگایه ك����ی كارگێڕی����ی به هێ����ز هه یه ، ڕه وایه ت����ی به س����ه ر چاودێ����ره ك����ه كارگێڕییه وه ، ده س����ه اڵتی كاره كان����ی له پێن����او پارێزگاریكردن و ڕێكخس����تنی په یوه ندیه كانی ڕای گشتیی و ده سه اڵت و، پاراستنی ماف و ئازادیه كانی هاواڵتیان و ڕاگرتن����ی دادگه ری����ی و هاوس����ه نگیی و هه ماهه نگیی و پابه ندكردن و ملكه چكردنی تاك و دامه زراوه كانی ده سه اڵتی كارگێڕیی

به ئه حكامه كانی یاسا.ئه گ����ه ر هۆكاری جیاكردن����ه وه ی قه زای ئاسایی و قه زای كارگێڕیی له واڵتی فه ره نسا له دوای شۆڕش بۆ پارێزگاریكردن بوبێت

له ئه مڕۆدا ئه وا ئیداریی، له ده س����ه اڵتی پێویس����ته له هه رێمی كوردستان قه زای ئیداریی هێزو تواناو ده س����ه اڵتی ئیداره له به رچاوبگرێت به ب����ه راورد به بێهێزیی و كه متوانایی و كه م ده سه اڵتیی تاكه كانی كۆمه ڵ����گا، چونكه ئیداره خاوه ن هێزو ده س����ه اڵته ده توانێ����ت له ڕێگه ی بڕیارو فه رمان����ه كارگێڕییه كانی����ه وه هاواڵتیان ڕه وایه ت����ی ئه گ����ه ر ب����كات، ملك����ه چ له بڕیاره كانیش����یدا نه بێت، واتا ئه وه ی پێویس����تی به پارێزگاریی چه تری قه زای

ئیداریی هه یه تاكه كانی كۆمه ڵگه یه .كوردس����تان خۆش����به ختانه له هه رێمی ئه نجومه نی ش����ورای هه رێ����م پێكهاتوه به یاس����ای ژماره )14(ی ساڵی 2008، قه زای ئیداریی بو به به شێك له جیهازی دادگه ریی هه رێم له ڕێگه ی هه ردو دادگای

)فه رمانبه ران/ ده سته ی به رزه فتكردن( و )كارگێڕی����ی (، پاش����ان ب����ۆ یه كه مجار له هه ولێری پایته خت له تشرینی یه كه می ساڵی 2009 دادگای كارگێڕیی دامه زرا، دوات����ر له پارێزگای س����لێمانی له 27ی ش����وباتی ئه مس����اڵ دادگای كارگێڕیی

دامه زرا.دادگای كارگێڕی����ی ئه رك و ڕۆڵی گه وره مه بده ئ����ی له چه س����پاندنی ده بینێ����ت دادگای بینیش����مان مه ش����روعیه ت، له بڕیارێك����ی س����لێمانی كارگێڕی����ی بوێران����ه دا ل����ه 2014/11/12 بڕیاری����دا یاساشكێنیه ی ئه و به هه ڵوه شاندنه وه ی كۆبونه وه ی درێژكردن����ه وه ی به ن����اوی پارێزگای سلێمانی له ئه نجومه نی كراوه هه ی����ه و، درێ����ژه ی 2014/6/24 ل����ه به یاس����ای به پابه ندبون ئیلزامكردنیان

ژماره )3(ی س����اڵی 2009 هه مواركراو ب����ۆ هه ڵبژاردنی س����ه رۆكی ئه نجومه ن و

پارێزگارو جێگره كانی.كوردس����تان هه رێم����ی هاواڵتیان����ی به ش����ێوه یه كی گش����تیی ئاش����نا نی����ن م����اف و داكۆكیكردن����ی به چۆنیه ت����ی ئازادیه كانی����ان له ئه گ����ه ری ناڕه وایه تی به بێ ئیداریی ده س����ه اڵتی كاره كان����ی الیه نێ����ك، به هی����چ خۆبه س����تنه وه هه وڵده ده ی����ن له چه ن����د زنجیره یه ك����دا تیش����ك بخه ین����ه س����ه ر پێكهاته كانی ئه نجومه نی ش����ورای هه رێم و س����نوری كارو تایبه تمه ندیه كان����ی هه ردو دادگای )فه رمانبه ران/ ده سته ی به رزه فتكردن( و ئ����ه و ڕونكردن����ه وه ی )كارگێڕی����ی (و، ڕێوش����وێنانه ی پێویس����ته بگیرێنه به ر

پێش تۆماركردنی داوا.

پێویستیی‌قه‌زای‌كارگێڕیی‌بۆ؟مافناس ئومێد جاف

هیوای چاکبونه وه بۆ سیروان غه ریب

سیروان غه ریب هاوڕێی به ڕێزو رۆژنامه نوسی به توانا چه ند رۆژێکه نه خۆشه و له به رده م تیغی نه شته رگه ریدایه ، ستافی ئاوێنه هیوای

چاکبونه وه ی خێراو گه ڕانه وه بۆ سه رکاره که ی بۆ ده خوازێت.ستافی ئاوێنه

Page 20: ژماره 453

ئا: رێنوار نه جم

walk free رێکخراوی جیهانیرایدەگەیەنێت کە لەجیهانی ئەمڕۆدا 36

ملیۆن کەس وەک کۆیلە دەژین، کە ناویان لێنراوە "کۆیلەی مۆدێرن".

بەپێی ئامارەکانی ئەو ڕێکخراوە که دوێنێ، دوش���ه مه باڵوکرایه وه ، واڵتی هیندس���تان زۆرترین ژم���اره ی کۆیل���ە لەخۆدەگرێت و مۆریتانیاش بەرزترین رێژەی کۆیلەی تێدایە

بەبەراورد بەژمارەی دانیشتوانەکەی.بەپێی پێناس���ەی رێکخراوەک���ە، کۆیلەی مۆدێ���رن هەمو ئەو کەس���انە دەگرێتەوە ک���ە لەدەرەوەی ویس���تی خۆی���ان ناچار بەکارکردن دەکرێن ، یاخود بەزۆر ئایینیان کڕین و ئەوانەشی دەسەپێنرێت و بەسەردا

ئەو هەروەها پێوەدەکرێت. فرۆش���تنیان کەسانەی ناچار بەکاری سێکسیی دەکرێن لەبەرامب���ەر پارەداو هەم���و ئەوانەش کە

بەزۆر هاوسەرگیرییان پێ دەکرێت.بەوپێی���ەش کۆیالیەتی���ی مانایەکی نوێی وەرگرتوە لەبری مانا کۆنەکەی کە بریتیبو ل���ەوەی کۆیلەکان دەبنە موڵی کەس���انی

دیکە.دەکات ب���ەوەش ئام���اژە رێکخراوەک���ە کە بەڵگ���ەی بونی کۆیلەی لەس���ەرجەم واڵتەکاندا الیە ک���ە 167 دەوڵەتن. لەناو ئ���ەو دەوڵەتانەش���دا واڵتانی کیش���وەری ئاسیاو ئەفەریقا زۆرترین ژمارەی کەسانی

کۆیلەیان تێدایە. واڵتی هیندس���تان بە14 ملیۆن کەس کە وەک کۆیلە ژیان بەسەردەبەن لەپێشەنگی

لیستەکەدایە، چین س���ێ ملیۆنی تێدایەو پاکستان و لەواڵتەکانی هەریەک دواتریش

ئۆزبەکستان دێن. هەروەه���ا بەپێ���ی داتاکان���ی ماڵپ���ەڕی globalslaveryindex.org واڵتی عێراق لەڕوی رێژەی کۆیلەوە لەپلەی 13ی واڵتان���ی جیهاندایە کە 345ه���ەزارو 900

کۆیلەیه . هەر بەپێی زانیارییەکان���ی ئەو ماڵپەڕە، س���وید، هۆڵەندا، لەواڵتان���ی هەری���ەک ئەمەریکا، ئوستورالیا، سویسرا، ئیرلەندا، نەروی���ج، بەریتانی���ا، جۆرجی���ا هەروەها نەمسا، هەرچەندە بەڕێژەیەکی کەم کۆیلەی مۆدێرنی���ان تێدایە، بەاڵم حکومەتەکانیان هەنگاوی باش���یان ناوە بۆ ڕوبەڕوبەنەوەی

ئەو دیاردەیە.

شاری رۆشنبیریی چییە؟ نەوزاد جەمال

چەن����د رۆژێکە کەناڵەکان����ی راگەیاندن وەک هەمو جارێک، س����اڵیادی دامەزراندنی سلێمانی دەکەنە بۆنەیەک کە جێگەی هەڵوێست و پرسیارە. بەداخەوە، زۆربەی نوسەرو هونەرمەندو ئاخێورەکان لەوبارەوە )لەگەڵ ئەوپەڕی رێزمدا( سەرقاڵی وتنەوەی قەوانە سواوەکەن کە لەپێداهەڵدان

بەشارو سکااڵنامە ناچنەدەرەوە.چونکی، ئەوەی بەگشتیی لەو قسەوباس����انە دەخوێنرێتەوە، ناڕەزایی و گلەیی خەڵکییە لەئاس����تی خزمەتگوزارییەکان. رەخنەیە لەو دەسەاڵتە ئیدارییەی کە الیان پەس����ەند نییە. ئەوە راستە، شارەکە لەزۆر روەوەو بەبەراورد لەگەڵ ش����ارەکانی ترو بەتایبەت "هەولێر" بەفەرامۆش����کراوو پەراوێزکراو دەبینین. بەاڵم، ئەم قسەوباس����ە چ پەیوەندیی بەوەوەیە کە شاری رۆشنبیرییە؟ رۆش����نبیریی وەک دۆخێکی گشتیی و کولتوریی، یا وەک پێداویستییەکانی ئەنجامدانی چاالکیی، جیاواز نییە؟ ئاخر، شاری رۆش����نبیریی چییە کە هەمو ساڵێک لەوتنەوەی وتارو کۆمەڵە چاالکیەک

کە مۆرکی ناوچەیی و جۆرە دەمامکی حزبێکی دەسەاڵتی پێوەدیارە؟ ئ����ەوەی مایەی پرس����یارە: بۆ "گوتاری ش����اری رۆش����نبیریی" گۆڕاوە بەگوتاری ناڕەزایی و س����کااڵنامەو گلەیی؟ بەشێکی وەاڵمی ئەم پرسیارە ل����ە "قەیرانێکی هەناوییدا" دەبینم. چڕبونەوەی ئەو بزۆزییە سیاس����ی و جەماوەرییەی پاش "هەڤدەی شوبات" لەسلێمانیدا، بەمانایەک گەڕانە بۆ ناسنامەیەکی تری شارەکە. چونکی، سلێمانی بەجۆرێک ناسنامەی خۆی لەدەس����تداو لەڕێی خۆپیشاندانەکانەوە، ویس����تی دۆزینەوەی ئاسۆیەکی تری هەبو. هاوکات بۆ دەربڕینی خواس����ت و داواو گلەییەکانیش����ی، سەر ش����ەقامەکانی گرت. بەاڵم، دواجار دەرکەوت ئەم ش����ارە هێشتا لەسەر سەروەریی و سەرمایە رەمزیی و شانازییەکانی رابوردوی دەژی. بەچاویی دیرۆکەوە تەماشای ناسنامەی ئێس����تەی دەکات. ئیدی، گوتاری شاری رۆشنبیریی، گوتارێکە لەرابوردودا دەژی. نۆستالۆجیای سەردەمێکە کە

ئێستە پێزو توانای بەردەوامیی نەماوە. بۆیە، قسەکردن لەسەر کەموکورتیی و کورتهێنانی خزمەت و پێداویستییە بنەڕەتییەکان، تەواو جیایە لەقسەکردن لە"شاری رۆشنبیریی". هەڵبەت، وەک هەر ش����ارێکی تری کوردستان "س����لێمانی" مافی خۆیەتی خزمەت بکرێ، بەاڵم، لەوێدا ئەوەی قسەی لێناکرێ خودی رۆشنبیریی و ئاست و دەرکەوتە جیاکانیەتی. ئەگەر بڕۆینە بازنەی دەرەوەی سلێمانی، شاری "لەن����دەن" لە "پاریس" کەمتر نییە لەئاس����تی رۆش����نبیریی. ئەوەندەی "پاریس" ش����انۆو خانەی س����ینەماو ئوپێ����راو قاوەخان����ەی کولتوریی و یانەی جی����اوازی تێدایە، هێندە "لەندەن" نییەتی. لەکاتێکدا، ئەوەندەی مۆزەخانەی گەورەو نیشتمانیی تێدایە، "پاریس" ناگاتە ئاستی! کەواتە،

بەکامیان بوترێ شاری رۆشنبیریی و لەبەرچی ئەویترنا؟ لێرەوە، جگە لەوەی کە ناونانی فەرمیی سلێمانی بەشاری رۆشنبیریی، بێماناییەک����ی لەخۆداهەڵگرتوە، هاوکات زێدەش����ە ک����ە نەتوانێ لەڕوی رۆشنبیرییەوە، پێشبڕکێی شارەکانی تر بکات. بۆیە، ئەوەی لەبنەڕەتدا باسدەکرێ، کەموکورتیی جادەو رێگاوبان، پردو مۆڵ و پارک و نەخۆشخانەو شوێنی چاالکییەکانە. واتە، نیو هێندەی باسکردنی خودی کەموکورتییە رۆش����نبیرییەکان نییە. بۆ قسەکردن لەسەر رۆش����نبیریی خۆی، دەبێ ئەم ش����ارە بەجۆرێک گوتاری ش����ارێتیی خۆی و توانا رۆشنبیرییەکانی بدۆزێتەوە. دیارە، گوتاری گلەیی و س����کااڵ بۆخ����ۆی بەدیوێکدا دەبێتە

وەسێتنامە!

نوێنه‌ری‌ئاوێنه‌‌له‌ئه‌وروپاشوان‌حه‌مه‌‌ـ‌نه‌رویج004799004729

[email protected]کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه گه رمیانی، سەردەشت عوسمان، سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاهیر

خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

ریکالم

لەجیهاندا 36 ملیۆن و لەعێراقدا 346 هەزار کۆیلە هەن

ئه مه ریکای باکورو باشور

به رزترین رێژه ی کۆیالیه تیی له م

واڵتانه دایه به پێی ژماره ی دانیشتوانیان

مۆریتانیا هایتی قه ته ڕ هندستان پاکستان سودان سوریا ئۆزبه کستانکۆنگۆئه فه ریقای ناوه ڕاست

ئه وروپا روسیاو ئیوراسیا

ژماره ی گشتیی که سانی کۆیله کراو به پێی ناوچه کان

ناوه ڕاست و باشوری ئه فه ریقا

رۆژهه اڵتی ئاسیا

باشوری ئاسیا

رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست و باکوری ئه فه ریقا