ریکالم

نه وت و داعشئایا "شێخان و كه ركوك" ئامانجی دواتری

داعش ده بن؟

3 »»

9

ش����اره زایه كی س����ه ربازیی ئه مه ریك����ی ئه ندرێو سله یتێر ئاماژه به وه ده كات كه له به رژه وه ندی پێشمه رگه نیه له وه زیاتر به ره كان����ی جه نگی ب����ۆ فراوانتر بكرێت كه له ئێس����تادا زیاتر له هه زار كیلۆمه تر ب����ه ره ی ش����ه ڕی له گه ڵ داع����ش هه یه ، قورستر پێش����مه رگه ی ئه ركی ئه مه ش كردوه ، ئه و ده ڵێت "پێش����مه رگه هێشتا رانه هێنراون وه ك سه ربازی پرۆفیشناڵ

ئه ركی خۆیان جێبه جێ بكه ن".تایبه ت به ئاوێنه : ئه ندرێو س����له یتێر، كه ماوه ی 10 ساڵ له سوپای ئه مه ریكادا كاریك����ردوه و له س����ااڵنی 2003 تا 2007 له ن����او س����ێ یه ك����ه ی جی����اوازی هێزه بوه ، له به غدا ئه مه ری����كا تایبه تیه كانی به ئاوێنه دا تایب����ه ت له چاوپێكه وتنێكی رایگه یان����د كه پێش����مه رگه زیاتر وه ك هێزێكی نافه رمی ناڕێكخراو ده رده كه ون تا س����وپایه كی ده وڵه تی، له ڕوی چه ك و جبه خانه وه هه ژارن و له ئاس����تی سوپای عێراقدا نین، به تایبه تی تانك و ئۆتۆمبیلی پێویس����تیان جبه خانه ی س����ه ربازیی و له به رده س����تیانه نیه ، هه م����و ئه وانه ی هه مان ئه و چه ك و ته قه مه نیه كۆنانه یه به عس����ه وه رژێمی له س����وپاكه ی ك����ه بۆیانجێم����اوه ، ئه و وت����ی "هیچ گومانی تێدا نیه ك����ه گیان����ی فیداكاریی له ناو هێزه كانی پێش����مه رگه دا زۆره ، به اڵم بۆ هێرش و په الماردانی داعش ئه مه به ته نها به س نییه ، زۆر گرنگه تێبگه ین له وه ی

كه له به رژه وه ندی پێشمه رگه دا نیه له وه زیات����ر به ره كانی جه نگی ب����ۆ فراوانتر

بكرێت".وتیش����ی "ئه م شه ڕه ده ستیپێكردوه و ك����ه س نازانێت ك����ه ی ت����ه واو ده بێت، پێموایه هه مو الیه نه كانی شه ڕه كه بۆیان ده ركه وتوه كه چه نده گران و قورسه ، بۆ هێزی س����ه ربازیی كوردیش زۆر سه خته بتوانێ�ت ئه و سنوره به رفراوانه ی له گه ڵ

داعش هه یه تی بیپارێزێت".ئه ندرێو س����له یتێر ئام����اژه ی به وه ش كرد كه پێش����مه رگه هێشتا رانه هێنراون بڕێكی گه وره ی����ه و گرفتێكی ئه م����ه ش زۆری قوربانیه كانیش����یان له به ره كان����ی جه نگ����دا ه����ه ر په یوه ن����دی به نه بونی راهێنانی پێویس����ته وه هه یه ، ئه و وتی "له روی مێژوییه وه ئه وه سه لمێنراوه كه چه نده راهێنانی زیاتر و باشترت هه بێت توانای ش����ه ڕكردنت باش����تره و ژماره ی

قوربانیه كانیشت كه متره ".به رپرس����یارێتی "ئ����ه رك و وتیش����ی زیات����رو زۆر له ئێس����تادا پێش����مه رگه گه وره ت����ره ل����ه وه ی ك����ه ت����ا ئێس����تا هه یانبوه ، بۆیه پێویسته زیاتر له جاران ئاوڕ له دۆخ����ی پێش����مه رگه بدرێته وه و قوتابخان����ه ی س����ه ربازیی پرۆفیش����ناڵ هه بێ�ت بۆ ڕاهێنانی ئه فس����ه ره كانیان و زیات����ر به گه ش����ه پێدانی پێویس����تیان

هه یه ".

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار تیراژ: 4500 ته له فۆن: 3201274 ناونیشان: سلێمانی گه ڕه کی شۆڕش- به رامبه ر ئاماده یی شۆڕشی کوڕان

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )439( سێشەممە 2014/8/5

w w w . a w e n e . c o m

12 »» 17 »»

جیابونه وه ی كوردستانتوڕه بونی گه وره ی لێده كه وێته وه

«« 17 «« 12 ««6سیستانی:

نێچیرڤان بارزانی له سه ر "هه لومه رجه ناسك"ه كه بێده نگه

««4سه رۆکی حکومه ت له کوێیه ؟

13

3

شاره‌زایه‌كی‌سه‌ربازیی‌ئه‌مه‌ریكی‌بۆ‌ئاوێنه‌:

پێشمه رگه هێشتا رانه هێنراون وه ك سه ربازی پرۆفیشناڵ ئه ركی خۆیان جێبه جێبكه ن

ئێزیدییه كان له ترسناكترین ساته وه ختی مێژویی خۆیاندان

بۆچی‌‌‌له‌ئاست‌كێشه‌كاندا‌بێده‌نگه‌؟

Der Spiegel :هێزێکی پێشمه رگه له ده وروبه ری شه نگال فۆتۆ 5

د.محه مه د بازیانی س���ه رۆكی رێكخراوی هودا بۆ لێكۆڵینه وه و ستراتیجی ئاماژه به وه ده كات كه داعش به پالن و به رنامه كار ده كات و ك���ورد ب���ێ به رنام���ه و بێ پالنه ، ئ���ه و ده ڵێت "كورد س���تراتیژی رونی نییه و له به رامبه ریش���دا ستراتیجی

داعش رونه ".بازیانی د.محه مه د هه ولێ���ر: ئاوێنه ، له لێدوانێك���دا به ئاوێن���ه ی راگه یاند كه كورد س���تراتیژی سیاس���ی و سه ربازیی رونی نییه ، ئه و وتی "ئایا كورد ده یه وێت ده وڵه تی كوردی رابگه یه نێت و پارێزگاری

ل���ه و س���نوره ب���كات، ی���ان ده یه وێت له چوارچێوه ی حكومه ت���ی عێراق وه ك ئه وه ی كه ده بینین به هاوبه ش���ی له گه ڵ فڕۆكه كان���ی عێ���راق به رگ���ری له خاكی

عێراق بكات و شه ڕی داعش بكات".وتیش���ی "س���تراتیجی داع���ش رونه

ئه وان ده یانه وێت ده وڵه تێكی ئیس���المی له ناوچه ك���ه رابگه یه ن���ن و ش���ه نگالیش له چوارچێوه ی ئه و ده وڵه ته ی ئه واندایه و نایانه وێت جگه له ئاینی ئیس���المی هیچ ئاینێكی تر له چوارچێوه ی ده وڵه ته كه یاندا

بێت".

ئه ندام���ی مه كته ب���ی سیاس���ی یه كێتی ئیسماعیل كوردستان شۆڕش نیشتمانی ئاماژه به وه ده كات كه ئه وان وه ك یه كێتی به پێش���نیاری دو ساڵ به دو ساڵ رازین و هه مان مه رجی بزوتنه وه ی گۆڕانیش���یان هه یه ، به وه ی دو س���اڵی یه كه م پۆستی

پارێزگاری سلێمانی له الی ئه وان بێت.ئاوێنه ، س���لێمانی : شۆڕش ئیسماعیل "ئێم���ه ك���ه راگه یان���د به ئاوێن���ه ی وتومانه ب���ه اڵم رازین، به پێش���نیاره كه ده بێ���ت دو س���اڵی یه كه م ل���ه الی ئێمه

بێت".ئه و هیواشی خواس���ت كه ئه م ماوه ی له به رده میاندایه ت���ا 10ی مانگ، له گه ڵ رێككه وتنێك بگه ن���ه گۆڕان بزوتنه وه ی بۆ یه كالییبونه وه ی پۆس���تی پارێزگاری

سلێمانی .

لیس���تی خزمه تی هاوكات س���ه رۆكی له ئه نجومه ن���ی كۆم���ه ڵ( )یه كگرت���وو مه حمود مه ه���دی س���لێمانی پارێزگای ئه وه ی ب���ۆ ئاوێنه رونك���رده وه كه ئه و وایده بین���ێ دو بۆچون���ی جی���اواز له ناو له وباره ی���ه وه هه بێ���ت و ئه و یه كێتی���دا ده ڵێ���ت "هه ربۆی���ه داوای دواخس���تنی دانیش���تنی ئه نجومه نی پارێزگایان كرد و وتی���ان كاتێكی زیاترمان پێویس���ته بۆ

وردبینیكردنی ئه و پێشنیاره "."هیچ ك���ه راش���یده گه یه نێ ناوب���راو گره نتی���ه ك نیی���ه ب���ۆ ئ���ه وه ی دوباره دانیش���تنه كه ی رۆژی یه كش���ه ممه 10ی

مانگ دوباره دوانه كه وێته وه ".

لیژن����ه ی كاروب����اری پێش����مه رگه دوای س����ه ردانیكردنی میح����وه ری ش����ه نگال له راپۆرتێك����دا راب����ردودا، له مانگ����ی حكومه تی هه رێم ئاگادارده كاته وه له وه ی ك����ه "به ش����ێكی زۆری پێش����مه رگه كان ئیمكانیاتی����ان كۆن����ه و چه كه كانی����ان سنورداره و فیش����ه كیان زۆر كه مه و بێ

پاره و هه ژارن و گله ییان هه یه ".تایبه ت به ئاوێن����ه : له م راپۆرته دا كه كاروباری لیژن����ه ی س����ه رۆكی له الیه ن كوردس����تان په رله مانی پێش����مه رگه ی ، ئاری هه رس����ین ئاماده ك����راوه ، ئه وه رونكراوه ته وه كه "له ڕوی لۆجیستیكییه وه هێزی پێشمه رگه پێویستیان به هاوكاری

زیاتر هه یه ، فیشه ك زۆر كه مه و به شێكی زۆریان خۆیان ده یكڕن، به شێكی زۆری پێش����مه رگه كان چه كه كانی����ان كۆن����ه و خۆی����ان كڕیویان����ه ، جیاوازییه كی زۆر هه ی����ه له نێ����وان هێزه كان����ی 70، 80و هێزه نیزامیه كان، پێشمه رگه بێ پاره و هه ژاره و گله ییان هه یه له موچه و پله و..

هت����د، ئیمكانیاتیان ل����ه م قۆناغه دا زۆر سنورداره ".

یه كخس����تنی راس����پارده ی هه روه ها هێزه كانی )70، 80(و به نیزامیكردنیان و دوانه كه وتن����ی موچ����ه و دابینكردن����ی

ده كات ".

د.محه‌مه‌د‌بازیانی‌:‌كورد‌ستراتیژی‌‌رونی‌‌نییه‌و‌له‌به‌رامبه‌ریشدا‌ستراتیجی‌‌داعش‌رونه‌

شۆڕش‌ئیسماعیل:‌بۆ پۆستی پارێزگار

هه مان مه رجی گۆڕانمان هه یه

لیژنه ی پێشمه رگه پێشتر حكومه تی هه رێمی له خاڵه الوازه كانی میحوه ری شه نگال ئاگاداركردوه ته وه

2

4

‌ئا: ئاوێنه‌

سه‌رۆكی‌‌لیژنه‌ی‌‌پێشمه‌رگه‌‌دوای‌‌سه‌ردانكردنی‌‌میحوه‌ری‌‌شه‌نگال‌پێش‌روداوه‌كانی‌‌سه‌ره‌تای‌‌ئه‌م‌هه‌فته‌یه‌،‌

له‌راپۆرتێكدا‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌ئاگارده‌كاته‌وه‌‌كه‌‌"به‌شێكی‌‌زۆری‌‌پێشمه‌رگه‌كان‌چه‌كه‌كانیان‌كۆنه‌و‌ئیمكانیاتیان‌سنورداره‌و‌فیشه‌كیان‌

زۆر‌كه‌مه‌و‌بێ‌‌پاره‌و‌هه‌ژارن‌و‌گله‌ییان‌هه‌یه‌".

به‌پێی‌‌راپۆرتێك‌كه‌‌سه‌رۆكی‌‌لیژنه‌ی‌‌كاروب���اری‌‌پێش���مه‌رگه‌‌له‌په‌رله‌مان���ی‌‌هه‌رس���ین"‌ "ئ���اری‌‌ كوردس���تان‌ئاماده‌یكردوه‌،‌میحوه‌ری‌ش���ه‌نگال‌كه‌‌

قه‌زای‌شه‌نگال‌و‌سێ‌ناحیه‌ی‌‌)ستون،‌گردعوزی���ر،‌بلج(‌پێكهات���وه‌‌و‌ژماره‌ی‌‌دانیش���توانیان‌زیات���ر‌ل���ه‌‌)250000(‌كه‌سه‌،‌كورد،‌عه‌ره‌بی‌شیعه‌و‌سوننه‌،‌مه‌س���یحی‌و‌ئێزیدی‌‌تێدا‌ده‌ژی،‌ڕێگای‌‌هاتوچ���ۆی‌زۆر‌دوركه‌وتۆت���ه‌وه‌‌ك���ه‌‌له‌هه‌ولێ���ره‌وه‌‌نزیكه‌ی‌‌‌1000كم‌ده‌بڕێت‌بۆ‌چون‌و‌هاتن���ه‌وه‌‌له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‌"هێزه‌‌تیرۆریس���تیه‌كان"‌ڕێگه‌ی‌‌ته‌له‌عفه‌ریان‌

گرتوه‌.له‌ڕاپۆرته‌ك���ه‌دا‌كه‌‌پێش‌داگیركردنی‌‌ئاماده‌كراوه‌‌ له‌الیه‌ن‌داعشه‌وه‌‌ شه‌نگال‌هات���وه‌‌ك���ه‌‌خه‌ڵكی‌‌قه‌زای‌‌ش���ه‌نگال‌ئاواره‌یه‌كی‌‌زۆریان‌له‌س���ه‌ره‌‌تا‌ئێستا‌كه‌مپیان‌بۆ‌دروس���تنه‌كراوه‌و‌خه‌ڵكه‌كه‌‌هه‌ر‌ماڵه‌ی‌‌چه‌ن���د‌ماڵێكی‌‌داڵده‌داوه‌و‌

هه‌ستی‌‌هاوكاری‌‌له‌و‌قه‌زایه‌‌زۆر‌به‌رزه‌.‌ئه‌وه‌یه‌‌ گرنگیان‌ به‌په‌له‌و‌ كێش���ه‌یه‌كی‌‌به‌نزین‌و‌سوته‌مه‌نی‌‌ده‌ستناكه‌وێت‌و‌هه‌مو‌به‌مانه‌وه‌ی‌‌ زۆر‌خۆشحاڵن‌ پێكهاته‌كان‌هێزی‌‌پێشمه‌رگه‌.‌به‌اڵم‌خه‌ڵكه‌كه‌ی‌‌زۆر‌

هه‌ژارو‌بێ‌‌ئیمكانیه‌تن.به‌هێزه‌كانیش‌ به‌خاڵ���ه‌‌ س���ه‌باره‌ت‌له‌میحوه‌ری‌‌شه‌نگالدا‌هاتوه‌‌كه‌‌"زیاتر‌له‌‌60كم‌خ���اك‌كه‌‌به‌درێ���ژای‌زاخۆ-‌شه‌نگال‌پێشتر‌هێزه‌كانی‌عێراقی‌لێبوه‌‌كه‌وتۆته‌‌ده‌س���تی‌‌هێزی‌‌پێشمه‌رگه‌وه‌،‌تا‌ئێس���تا‌جگه‌‌له‌)ته‌له‌عف���ه‌ر(‌هێزه‌‌تیرۆریس���تیه‌كان‌نه‌یانتوانی���وه‌‌له‌هیچ‌شوێنێكی‌‌ئه‌م‌سنوره‌‌درێژه‌،‌پێشڕه‌ویی‌بكه‌ن‌ب���ۆ‌ش���وێنی‌‌س���وپای‌عێراق‌و‌س���ه‌رجه‌م‌ئالیات‌و‌كه‌ل‌وپه‌لی‌‌به‌جێماو‌

كه‌وتۆته‌‌ده‌ستی‌‌هێزی‌‌پێشمه‌رگه‌".سه‌باره‌ت‌به‌خاڵه‌‌الوازه‌كانی‌‌میحوه‌ری‌‌ش���ه‌نگالیش‌له‌راپۆرته‌كه‌دا‌باسی‌‌ئه‌وه‌‌كراوه‌‌كه‌‌"له‌ڕوی‌‌لۆجیستیكییه‌وه‌‌هێزی‌‌پێشمه‌رگه‌‌پێویستیان‌به‌هاوكاری‌‌زیاتر‌هه‌یه‌،‌فیش���ه‌ك‌زۆر‌كه‌مه‌و‌به‌ش���ێكی‌‌زۆری���ان‌خۆی���ان‌ده‌یكڕن،‌به‌ش���ێكی‌‌چه‌كه‌كانی���ان‌ پێش���مه‌رگه‌كان‌ زۆری‌‌كۆنه‌و‌خۆی���ان‌كڕیویانه‌،‌جیاوازییه‌كی‌‌زۆر‌هه‌یه‌‌له‌نێ���وان‌هێزه‌كانی‌80‌،70و‌هێزه‌‌نیزامیه‌كان،‌پێشمه‌رگه‌‌بێ‌‌پاره‌و‌هه‌ژاره‌و‌گله‌ییان‌هه‌یه‌‌له‌موچه‌و‌پله‌و..‌هتد،‌ئیمكانیاتیان‌ل���ه‌م‌قۆناغه‌دا‌زۆر‌

سنورداره‌".به‌نه‌بون���ی‌‌ ئام���اژه‌‌ راپۆرته‌ك���ه‌‌"ته‌رقی���ه‌،‌فه‌رق‌و‌جیاوازیكردن‌له‌الیه‌ن‌

فه‌س���ڵكردن‌و‌ فه‌رمانده‌كانیان���ه‌وه‌،‌نه‌بونی‌‌ نایاس���ایی،‌ دانانی‌‌ له‌جیات���ی‌‌ده‌وامكردن‌و‌ خاڵی‌ سه‌ربازیی‌‌و‌ شوێنی‌‌دابی���ن‌نه‌كردن���ی‌پێداویس���تی‌‌ئ���ه‌و‌ش���وێنانه‌و‌نه‌بونی‌‌مه‌رجه‌ب‌بۆ‌دانانی‌‌چ���ه‌ك‌و‌نه‌بونی‌‌هه‌ویه‌‌ب���ۆ‌بردنه‌وه‌ی‌‌دروس���تبون‌ كێش���ه‌‌ چه‌كه‌كانی���ان‌و‌

له‌بازگه‌كان"‌ده‌كات.یه‌كخس���تنی‌‌ راس���پارده‌ی‌‌ هه‌روه‌ها‌هێزه‌كانی‌‌)80‌،70(و‌به‌نیزامیكردنیان‌و‌دوانه‌كه‌وتن���ی‌‌ موچ���ه‌و‌ دابینكردن���ی‌‌ده‌كات‌و‌تیای���دا‌هات���وه‌‌ك���ه‌‌"له‌ڕوی‌‌ئیداریی���ه‌وه‌‌ده‌بێ���ت‌په‌ل���ه‌‌بكرێ���ت‌له‌سنوره‌كان‌به‌گشتی‌‌و‌قه‌زای‌‌شه‌نگال‌به‌تایبه‌ت���ی‌‌كه‌لوپه‌ل‌و‌پێداویس���تی‌‌بۆ‌خه‌ڵكی‌‌ئه‌و‌س���نورانه‌‌دابی���ن‌بكرێت‌

ك���ه‌‌هێ���زی‌‌پێش���مه‌رگه‌‌ده‌یپارێزێت،‌ئیمكانیه‌تی‌‌به‌رده‌ستی‌‌هێزی‌‌پێشمه‌رگه‌‌له‌وه‌زاره‌تی‌‌ لیژنه‌ی���ه‌ك‌ زیادبكرێ���ت‌و‌چاودێریی���ان‌ ب���ه‌رده‌وام‌ پێش���مه‌رگه‌‌دابینكردنی‌‌چه‌ك‌و‌ دواینه‌خات،‌ بكات‌و‌ته‌قه‌مه‌نی‌‌زیاتر‌به‌تایبه‌تی‌‌فیش���ه‌ك‌و،‌گۆڕینی‌‌ئه‌و‌چه‌كانه‌ی‌‌كۆنن‌و‌به‌كه‌ڵكی‌‌ش���ه‌ڕ‌نای���ه‌ن،‌ئ���ه‌و‌پێش���مه‌رگانه‌ی‌‌موچه‌یان‌كه‌م���ه‌‌له‌م‌حاڵه‌ته‌‌تایبه‌ته‌دا‌هاوتابكرێت،‌ ی���ه‌ك‌ وه‌ك‌ موچه‌كانیان‌ناكرێت‌پێكه‌وه‌‌له‌یه‌ك‌س���ه‌نگه‌ردابن‌و‌

به‌اڵم‌موچه‌یان‌زۆر‌جیاوازبێت".كاروب���اری‌‌ لیژن���ه‌ی‌‌ راپۆرته‌ك���ه‌ی‌‌پێشمه‌رگه‌‌له‌دوا‌خاڵی‌‌راسپارده‌كانیشدا‌داوای‌‌"دابینكردن���ی‌‌ئاوی‌‌س���ارد"‌بۆ‌

پێشمه‌رگه‌‌ده‌كات.

‌ئا:‌هێمن‌مامه‌ند

به‌شێك‌له‌چاودێران‌پێیانوایه‌،‌كورد‌ستراتیجی‌‌سیاسی‌‌و‌سه‌ربازیی‌‌

رونی‌‌نییه‌‌بۆ‌ئه‌و‌بارودۆخه‌‌نوێیه‌ی‌‌روی‌‌له‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌كردوه‌،‌

ئه‌ندامێكی‌‌مه‌كته‌بی‌‌سیاسیی‌‌یه‌كێتی‌‌ده‌پرسێت‌كه‌‌"بۆچی‌‌كوردو‌هێزی‌‌پێشمه‌رگه‌‌له‌شه‌نگال‌شكا؟"،‌به‌اڵم‌ئه‌ندامێكی‌‌سه‌ركردایه‌تی‌‌پارتی‌‌ئه‌و‌لێدوانه‌‌به‌‌"كاره‌سات"و‌"مه‌ترسیدار"‌

وه‌ك‌داعش‌وه‌سف‌ده‌كات.

م����اوه‌ی‌‌چه‌ن����د‌رۆژێكه‌‌ش����ه‌ڕێكی‌‌پێشمه‌رگه‌و‌ هێزی‌‌ له‌نێوان‌ س����ه‌خت‌چه‌كدارانی‌‌داعش‌له‌سنوری‌‌پارێزگای‌‌موس����ڵ،‌به‌تایبه‌ت‌له‌قه‌زای‌‌شه‌نگال‌

ئ����ه‌م‌ به‌ه����ۆی‌‌ به‌ڕێ����وه‌‌ده‌چێ����ت،‌شه‌ڕه‌ش����ه‌وه‌‌هه‌زاران‌خێزانی‌‌كوردی‌‌ئاواره‌ی‌‌ قه‌زاكه‌‌ دانیش����توی‌‌ ئێزیدی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌و‌چیاكانی‌‌شه‌نگال‌ب����ون،‌له‌كاتێكدا‌پێش����تر‌مه‌س����عود‌بارزانی‌‌رایگه‌یاندبو‌كه‌‌كورد‌ش����ه‌ڕی‌‌

داعش‌ناكات.د.‌محه‌م����ه‌د‌بازیان����ی‌‌س����ه‌رۆكی‌‌رێكخ����راوی‌‌ه����ودا‌ب����ۆ‌لێكۆڵینه‌وه‌و‌س����تراتیجی‌‌پێیوایه‌‌كورد‌ستراتیجی‌‌رونی‌‌نییه‌و‌ده‌ڵێت،‌"كورد‌ستراتیجی‌‌سیاسی‌‌و‌سه‌ربازیی‌‌رونی‌‌نییه‌،‌‌ئایا‌كوردی‌‌ ده‌وڵه‌ت����ی‌‌ ده‌یه‌وێ����ت‌ كورد‌رابگه‌یه‌نێت‌و‌پارێزگاری‌‌له‌و‌س����نوره‌‌بكات؟‌ی����ان‌ده‌یه‌وێت‌له‌چوارچێوه‌ی‌‌حكومه‌ت����ی‌‌عێراق‌وه‌ك‌ئ����ه‌وه‌ی‌‌كه‌‌ده‌بینین‌به‌هاوبه‌شی‌‌له‌گه‌ڵ‌فڕۆكه‌كانی‌‌

عێراق‌به‌رگری‌‌له‌خاكی‌‌عێراق‌بكات‌و‌شه‌ڕی‌‌داعش‌بكات؟"

وتیش����ی‌،‌ بازیان����ی‌‌ محه‌م����ه‌د‌ د.‌"س����تراتیجی‌‌داع����ش‌رون����ه‌،‌ئه‌وان‌ئیس����امی‌‌ ده‌وڵه‌تێكی‌‌ ده‌یانه‌وێ����ت‌ش����ه‌نگالیش‌ رابگه‌یه‌نن‌و‌ له‌ناوچه‌كه‌‌ده‌وڵه‌ته‌دایه‌و‌ ئ����ه‌و‌ له‌چوارچێ����وه‌ی‌‌نایانه‌وێ����ت‌جگه‌‌له‌ئاینی‌‌ئیس����امی‌‌هی����چ‌ئاینێك����ی‌‌ت����ر‌له‌چوارچێوه‌ی‌‌ده‌وڵه‌ته‌ك����ه‌ی‌‌ئه‌وان����دا‌بێ����ت،‌بۆیه‌‌مادام‌ئه‌وان‌كه‌سێكیان‌وه‌كو‌خه‌لیفه‌‌ده‌ستنیش����انكردوه‌،‌ئیتر‌نابێت‌هیچ‌

خه‌الفه‌تێكی‌‌تر‌هه‌بێت".قس����انه‌دا‌سه‌عدی‌‌ ئه‌و‌ له‌به‌رامبه‌ر‌ئه‌حم����ه‌د‌پی����ره‌‌ئه‌ندام����ی‌‌مه‌كته‌بی‌‌نیش����تیمانی‌‌ یه‌كێت����ی‌‌ سیاس����ی‌‌كوردس����تان‌پێیوای����ه‌‌داعش‌یه‌خه‌ی‌‌

ك����وردی‌‌گرت����وه‌،‌بۆی����ه‌‌ك����ورد‌بۆ‌به‌رگریك����ردن‌له‌خۆی‌‌ش����ه‌ڕی‌‌داعش‌وتی‌"داع����ش‌ له‌وباره‌ی����ه‌وه‌‌ ده‌كات،‌دیارنییه‌،‌خۆ‌ ئامانج����ی‌‌ ئه‌جێن����داو‌داعش‌باره‌گای‌‌له‌ش����ه‌نگال‌نه‌بوه‌‌تا‌پێش����مه‌رگه‌‌هێرشی‌‌كردبێته‌‌ كوردو‌سه‌ر،‌به‌ڵكو‌ئه‌وان‌هێرشیان‌كردۆته‌‌سه‌ر‌كوردو‌كوردیش‌بۆ‌دیفاع‌له‌خۆی‌‌

له‌م‌شه‌ڕه‌‌تێوه‌گاوه‌".سه‌عدی‌‌پیره‌‌وتیشی‌"هه‌ڕه‌شه‌كانی‌‌داعش‌هیچ‌له‌ستراتیج‌و‌ئامانجی‌‌كورد‌ناگۆڕێ����ت،‌به‌اڵم‌ئه‌وه‌ی‌‌ك����ه‌‌گرنگه‌‌ده‌بێت‌لێكۆڵین����ه‌وه‌‌له‌وه‌‌بكرێت‌كه‌‌ئایا‌بۆچی‌‌كوردو‌هێزی‌‌پێش����مه‌رگه‌‌له‌شه‌نگال‌شكا؟‌ئایا‌كه‌مته‌رخه‌مییه‌،‌نابه‌رامبه‌ریی‌‌ ئای����ا‌ بێبڕواییه‌،‌ ئای����ا‌هێ����زه‌،‌ئه‌مه‌‌گرنگه‌‌كه‌‌لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‌

له‌سه‌ربكرێت".‌ئیبراهی����م‌‌ خۆیش����یه‌وه‌‌ له‌الی����ه‌ن‌محه‌م����ه‌د‌ئه‌ندام����ی‌‌س����ه‌ركردایه‌تی‌‌زانكۆ‌ مامۆستای‌‌ ئیسامی‌‌و‌ كۆمه‌ڵی‌‌پێیوایه‌‌كورد‌س����تراتیجی‌‌سیاس����ی‌‌رونی‌‌نییه‌و‌ده‌ڵێت،‌"پێویسته‌‌كورد‌س����تراتیجی‌‌رونی‌‌هه‌بێت‌له‌هه‌مو‌ئه‌و‌قۆناغانه‌ی‌‌كه‌‌دێنه‌‌پێش����ه‌وه‌،‌به‌اڵم‌ئه‌وه‌ی‌‌ك����ه‌‌ئێس����تا‌ده‌بینرێت‌كورد‌ستراتیجی‌‌ به‌یه‌كگرتویی‌‌و‌ نه‌یتوانیوه‌‌رون‌هه‌نگاوه‌كان����ی‌‌بنێت‌و‌یه‌كڕیزیی‌‌و‌یه‌كئامانجی‌‌و‌یه‌ك‌ستراتیجی‌نابینرێت‌

له‌سیاسه‌تی‌‌كورددا".له‌به‌رامب����ه‌ر‌‌هه‌م����و‌ئه‌مانه‌ش����دا‌ئه‌ندامێك����ی‌‌س����ه‌ركردایه‌تی‌‌پارت����ی‌‌دیموكرات����ی‌‌كوردس����تان‌ك����ه‌‌خۆی‌‌نه‌یویس����ت‌ناوی‌‌بهێنرێت‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌

راگه‌یاند"‌ئێمه‌‌وه‌كو‌پارتی‌‌ستراتیجی‌‌رونم����ان‌هه‌یه‌و‌به‌هه‌مو‌ش����ێوه‌یه‌ك‌دیف����اع‌له‌بس����ت‌به‌بس����تی‌‌خاك����ی‌‌كوردس����تان‌ده‌كه‌ین،‌به‌اڵم‌به‌داخه‌وه‌‌نابه‌رپ����رس‌و‌ به‌رپرس����ێكی‌‌ چه‌ن����د‌چه‌ند‌میدیایه‌كی‌‌حزب����ی‌‌ده‌یانه‌وێت‌وا‌نیش����انبده‌ن،‌ك����ه‌‌ئه‌م‌ش����ه‌ڕه‌ی‌‌ش����ه‌نگال‌ش����ه‌ڕی‌‌پارتیی����ه‌و‌پارتی‌‌بیركردنه‌وه‌یه‌ش‌ ئ����ه‌م‌ تێكش����كاوه‌،‌به‌قه‌د‌ كاره‌س����اته‌و‌ بیركردنه‌وه‌یه‌كی‌‌

داعش‌مه‌ترسیداره‌".له‌راگه‌یه‌نراوێكدا‌ راب����ردو‌ ش����ه‌وی‌‌بارزان����ی‌‌له‌باره‌ی‌‌ش����ه‌ڕكردن‌له‌دژی‌‌داعش‌رایگه‌یاند،‌"بڕیارماندا‌له‌دۆخی‌به‌رگ����ری‌بێین����ه‌ده‌رو‌هه‌ت����ا‌دوایین‌هه‌ناسه‌‌شه‌ڕی‌تیرۆریستان‌بكه‌ین".

تایبه‌ت)439(‌سێشه‌ممه‌‌22014/8/5

لیژنه‌ی‌‌كاروباری‌‌پێشمه‌رگه‌ی‌‌په‌رله‌مانی‌‌كوردستان‌پێش‌روداوه‌کانحكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌له‌خاڵه‌‌الوازه‌كانی‌‌میحوه‌ری‌‌شه‌نگال‌ئاگاداركردوه‌ته‌وه‌

سه‌عدی‌‌پیره‌:‌ده‌بێت‌لێكۆڵینه‌وه‌‌له‌شكانی‌‌پێشمه‌رگه‌‌بكرێت‌له‌شه‌نگالئه‌ندامێكی‌‌سه‌ركردایه‌تی‌‌پارتی‌:‌ئه‌وه‌ی‌‌ده‌ڵێت‌پارتی‌‌تێكشكاوه‌‌به‌قه‌د‌داعش‌مه‌ترسیداره‌

‌ریکام

3(439( سێشه ممه ‌2014/8/5هه‌نوکه

ئێزیدییه كان له ترسناكترین ساته وه ختی مێژویی خۆیاندانخه‌ڵكی‌‌شه‌نگال‌گازنده‌‌له‌پێشمه‌رگه‌‌ده‌كه‌ن:‌ئه‌ركی‌‌خۆتان‌جێبه‌جێ‌‌نه‌كرد

نه‌وت‌و‌داعش

ئایا "شێخان و كه ركوك" ئامانجی دواتری داعش ده بن؟

ئا: ئاوێنه

ئێزیدییه كان هه ست به نیگه رانییه كی گه وره ده كه ن كه زێدی ئه وان

بوه ته گۆڕه پانی شه ڕ و پێكدادان، گۆڕانكارییه كانی ناوچه كه وه ك هه مو كه مایه تیه كانی تر، ئه مانیشی توشی شۆك كردوه و پێیانوایه كه خه ریكه ده بن به ژێر ده ست و پێی شه ڕكه ره

به هێزه كانه وه ، كه سایه تیه كی ئه كادیمی ئێزیدی ده ڵێت "ئه وه ی ئێستا روده دات،

ترسناكترین و تراژیدیترین روداوه له مێژوی ئێزیدیه كاندا".

رۆژێك���ی كه وتونه ت���ه ئێزیدیی���ه كان ره ش���ه وه ، ت���ا دێ���ت ره وش���ی ژیانیان س���ه خت و ناخۆش���تر ده بێت، به تایبه تی دوای ئه وه ی كه له هه نگاوێكی چاوه ڕوان نه كراودا هێزه كانی پێشمه رگه به بێ شه ڕ و پێكدادان زوممارو ش���ه نگال و ره بیعه یان چۆڵكردو چه كداره كانی داعش خستیاننه ژێر ده س���تی خۆیانه وه ، ئێس���تا ئه مان روبه ڕوی گه وره ترین كاره س���اتی مرۆیی

بونه ته وه .كه سایه تی ئێزیدی و مامۆستای زانكۆی دهۆك، دكتۆر سه عید خودێدا كه ماوه ی س���ێ رۆژه له كۆمه ڵگه ی شاریا خه ریكی هاواڵتیانه ی ب���ه و گه یاندن���ه كۆم���ه ك له شه نگال هه ڵهاتون، به ئاوێنه ی راگه یاند "ئێزیدیه كان رۆژی ره شیان زۆر به خۆیانه وه بینی���وه ، هه ر له فه رمان���ی قڕكردنیانه وه له الیه ن ده وڵه تی عوسمانیه وه به تۆمه تی كافربون، تا به س���وتاندنی چه ندینجاره ی ش���ه نگال و راگواس���تنیان ده گات، به اڵم ئه وه ی ئێستا تیرۆریستان به رامبه ر به ئێمه ده یكه ن له ئه تككردن و كوشتن و سوتاندن و پیرۆزه كانمان، ش���وێنه ته قاندن���ه وه ی روداوه تراژیدیتری���ن مه ترس���یدارترین و له مێژوی ئێزیدیه كان���دا، ئه وان ده خوازن

بونی ئێمه بسڕنه وه ".ناوبراو باس���ی له و مه ینه تییه كرد كه بوه ته وه ، ش���ه نگال خه ڵكی روب���ه ڕوی ئه و وتی "ش���ه نگال كه په ناگه ی هه زاران لێقه وم���اوو ئاواره ی ش���یعه ی ته له عفه رو ش���ه به ك بو، ئێس���تا خۆیان ئ���اواره و

لێقه وماون".

ئاماژه ی به وه ش كرد كه كۆمه ڵگه یه كی بچوكی وه كو كۆمه ڵگه ی ش���اریا زیاتر له 45 هه زار كه س���ی ئاواره ی شه نگال روی تێكردوه ، ئه و وتی "به هه زاران كه س���یش رویانكردوه ته خازرو خانكێ و زیاتر له 50 هه زار كه سیش ئێستا به چیای شه نگاله وه ئاواره و س���ه رگه ردانن، هه ر چوارده وریان به داعش ته نراوه و نازانن روبكه نه كوێ ".

وتیش���ی "ئه گه ر له م���اوه ی دو رۆژی داهات���ودا فری���ای ئه وانه نه ك���ه ون كه به چیای شه نگاله وه ن، داعشیش نه چێته سه ریان ئه وا خۆیان له برسا و له تینوێتیدا تیاده چن و گه وره ترین كاره س���اتی مرۆیی

روده دات".د.س���ه عید گله یی و گازنده ی به رامبه ر به هێ���زی پێش���مه رگه و ده س���ه اڵتدارانی كوردستان ده ربڕی ، به وپێیه ی كه داعش هاتبوه سه ر س���نوریان و هه مو الیه كیش ده یانزانی كه ئه م هێزه چ مه ترس���ییه كی گه وره یه بۆ ئێزیدیه كان، ئه و وتی "نه ده بو ئه م مه ترسییه نادیده بگرن و پالن و هێڵی

به رگری تۆكمه یان نه بێت له شه نگال".هه رێم ده س���ه اڵتدارانی "ده بو وتیشی

بیریش���یان له وه بكردایه ته وه كه له ڕوی ستراتیجیش���ه وه ده س���تگرتنی داع���ش به س���ه ر ش���ه نگالدا بۆ كورد چه ند جێی

مه ترسییه ".ناوبراو باس ل���ه وه ده كات كه خه ڵكی ده ڤ���ه ری ش���ه نگال گازن���ده ی ئه وه یانه ده س���ه اڵتدارانی هه رێم بیری���ان له ژیانی نیوملیۆن كه سی ئێزیدی نه كردوه ته وه كه له و ده ڤه ره دا ئاكنجین، ئه وان به پێشمه رگه پشتئه س���تور بون و پێشمه رگه ش ئه ركی خۆی جێبه ج���ێ نه ك���رد و ئه مانی به بێ س���اكارترین ئامڕازی به رگری له به رامبه ر

داعشدا به جێهێشت. گازن���ده ی له وه ش بو ك���ه حكومه تی هه رێ���م، هیچ پالن���ی نه بو ك���ه ئه گه ر ئه مه روب���دات چی بكه ن، ئ���ه وا رویداو هی���چ پالنێكیش نی���ه ب���ۆ فریاكه وتنی لێیانقه وم���اوه و هاواڵتیان���ه ی ئ���ه و له هه لومه رجێك���ی زۆر ناله بارو خراپدان، ئه و وتی "ئه وانه ی ئاواره بون هیچیان پێ نییه و تا ئێس���تاش هیچ كه س و الیه نێك نه ه���اوكاری ك���ردون و ن���ه كه مپینی بۆ

كردون، زۆربه شیان منداڵن".

ئا: ئاوێنه

مێژوی هاوچه رخی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست، مێژوی نه وته ، زۆربه ی

پیالن و كاره سات و توندوتیژییه كانی سه د ساڵی رابردوی ئه م ناوچه یه

له چوارده وری ئه و كێڵگانه رویانداوه كه كانگای به رهه مهێنانی نه وت و وزه ن، بریكاری پێشوی سامانه

سروشتییه كان ده ڵێت "داعش ئه و ناوچانه ی كردوه ته ئامانج كه پڕ

له نه وتن".

هاوكات له گه ڵ باڵوكردنه وه ی هه واڵی ئ���ه وه ی ك���ه ملیۆنێ���ك دۆالر داهاتی له ڕێگه ی له ن���ه وت، داعش���ه رۆژانه ی فرۆش���تنیه وه به توركی���او ئێ���ران كه هه رێمی قاچاخچییه كان���ی ب���ازرگان و كوردستان رۆڵی نێوانگری تێدا ده بینن، زۆرب���ه ی چاودێران ئاماژه به وه ده كه ن كه له سوریاش ملمالنێكانی نێوان به ره ی نوسره و رێكخراوی داعش به شێوه یه كی س���ه ره كی له سه ر ده س���تگرتن به سه ر كێڵگ���ه نه وتیه كانی ئ���ه و واڵته دا بوه . هه روه ه���ا داع���ش له وه ته ی ده س���تی به سه ر چه ند ش���ارێكی عێراقدا گرتوه ، به رده وام له هه وڵی ده س���تگرتن به سه ر كێڵگه نه وتیه كان و پااڵوتگه گه وره كانی ئه م واڵته دا ب���وه ، له چوارچێوه ی ئه م پالنه ش���یدا س���ه ره تای ئ���ه م هه فته یه ده ستیگرت به سه ر دو كێڵگه ی گه وره ی نه وتیدا له ناوچه ی زوممار كه رۆژانه 20

هه زار به رمیل نه وت به رهه مده هێنن.ئه ندازیاری نه وت و بریكاری پێش���وی سروش���تییه كان س���امانه وه زاره ت���ی "حه مه جه زا س���اڵح قادر" ئاماژه به وه ده كات ك���ه ئه و ناوچه یه ی س���ه ره تای ئه م هه فته یه پێش���مه رگه پاشه كشه ی لێكردو داعش ده س���تی به سه رداگرت، ناوچه یه كی گرنگ���ی نه وتییه ، ئه و وتی "ناوچ���ه ی زومم���ار و عه ینزال���ه چه ند كێڵگه ی گ���ه وره ی نه وتیی له خۆده گرن

كه له 1974ه وه نه وتی لێده رده هێنرێت و عێراقیی نه وت���ی به بۆری به س���تراون

توركییه وه ".ئه م نه وتیه كانی "كێڵگ���ه وتیش���ی ناوچه ی���ه درێژده بن���ه وه ب���ۆ كێڵگ���ه نه وتیه كانی كوردس���تانی رۆژئاوا، ئه و دو كێڵگه یه یه ك كێڵگه ن له ژێر زه ویدا و درێژكراوه ی یه كن و سنوره ده ستكرده كه ی پێدا تێده په ڕێت و له ودیویش نه وتی تێدا

به رهه مده هێنرێت".

ناوبراو ئام���اژه ی ب���ه وه ش كرد كه كێڵگه ی ته له عفه ر له نزیك شارۆچكه ی غاز هه یه و ئه م ناوچانه ده مێكه كێڵگه ی هه ندێكیش���یان نه وتن و به رهه مهێنانی هێش���تا دۆزراوه ته وه و تێ���دا نه وتیان به رهه منه هێنراون، ئه و وتی "هه ر له به ر ئه مه ش���ه كه كورده كانی ئه م ناوچه یه راب���ردوه وه س���ه ده ی له حه فتاكان���ی له الیه ن بونه ت���ه وه ئه نف���ال روبه ڕوی

به عسه وه ".

ئ���ه و وتی "ئ���ه م ناوچه ی���ه ناوچه ی ل���ه ڕوی نه وت���ه و له كێڵگ���ه ی پ���ڕ بایه خێك���ی جیوپۆله تیكیش���ه وه ب���ۆ هه ی���ه گ���ه وره ی س���تراتیژی و باش���ور كوردس���تانی به س���تنه وه ی به كوردس���تانی رۆژئ���اواوه ، هه روه ه���ا پڕبایه خیش���ه بۆ ئه وانه ی فه رمانڕه وای

موسڵ و سه الحه دین ده بن".ناوبراو پێش���بینی ئه وه شی كرد كه ش���ێخان و كه ركوك كه دو ناوچه ی پڕ له نه وت���ن، ئامانج���ی داهات���وی كاری سه ربازیی داعش بێت، ئه و وتی "ئێستا ئه م دو ناوچه یه ، مه ترس���ی گه وره یان له س���ه ره ، داعش به ره و ته لكێف هاتون كه زۆر نزیكه له ش���ێخانه وه ، كێڵگه ی نه وتی شێخان، 10 ملیار به رمیل نه وتی تێدایه و روبه ره كه ش���ی 60 كیلۆمه تره ، ئه م ناوچانه ش به یه كه وه به س���تراون و بایه خی ستراتیجییان هه یه بۆ موسڵ ، ئه و ناوچانه هه موی كراونه ته ئامانج".

وتیش���ی "به ڕاس���تی جێ���ی داخ���ه كه ش���ه نگال وا به ئاس���انی ده س���تی به س���ه رداگیرا، چونك���ه ناوچه یه ك���ی سه خت و ش���اخاوییه و ئاسان نییه ئاوا بكه وێته ده ستی داعشه وه ، ئه وه ی جێی سه رسوڕمانیشه ئه و كۆمپانیایانه ی كه له كوردستاندا ئاس���انیان گرێبه س���تی ده ستكه وت، نه پااڵوتگه یان دروستكردو نه حكومه ته كانیش���یان هه ڵوێس���تیان هه ب���و، بۆی���ه هه ق���ه له كوردس���تاندا نه وت���دا به سیاس���ه تی پێداچون���ه وه

بكرێت".

بۆچی‌‌موسڵ‌؟چه ندی���ن ه���ۆكار له پش���ت هێرش و له الی���ه ن موس���ڵه وه ن په الماردان���ی رێكخراوی داعشه وه ، به درێژایی سااڵنی ناسیۆنالیس���تی جواڵن���ه وه ی رابردوو عه ره بی )س���وننه ( له موس���ڵدا به هێز بووه و پێگ���ه ی به هێزی به عس���یه كان دانیش���توانه وه ژماره ی له ڕووی بووه . موس���ڵ كێش و قورس���ایی خۆی هه یه . جوگراف���ی و هه ڵكه وت���ه ی ل���ه ڕووی ستراتیژی سه ربازیه وه بۆ داعش و گروپه ئیسالمییه توندڕه وه كان، موسڵ به راورد به رومادی و تكریت كه دوو شاری به هێزی پایته خته وه له به غ���دای س���وننه كانن، زۆر دوورتره و ده س���تگرتن به س���ه ریدا شیعه كانه وه عێراق و س���وپای له الیه ن ك���ه له قواڵی���ی ناوچه س���وننه كاندایه كارێكی ئاسان نییه . دیسان له ره هه ندی پشتئه ستوره سه ربازیشه وه جوگرافی و به و ناوچانه ی له ژێر ده ستیدان له سوریا. جگه له وه ی كه موس���ڵیش ناوچه یه كی بازرگان���ی بڕ بایه خ و خاڵ���ی به یه كه وه به س���تنی هه رێمی كوردستان و توركیا و عێراق و س���وریایه ، ده س���تگرتن به سه ر گه وره ترین ك���ه موسڵیش���دا به نداوی به ن���داوی عێراق���ه ، رۆڵ و ده س���ه اڵتی داعش هه رچی زیاتر چه سپاوو گه وره تر

ده كات.

ئێزیدییه‌كان‌..‌مێژویه‌ك‌له‌خوێن‌و‌كوشتار‌

Der Spiegel :کڕین و فرۆشی نه وت له الیه ن داعشه وه فۆتۆ

به نداوی موسڵ

Der Spiegel :ئاواره بوونی ئێزیدیه کان فۆتۆ

په رستگای اللش

ئێزیدیی���ه كان كه ئێس���تا ژماره یان له هه رێم���ی كوردس���تاندا 500 تا 600 سه ره كی به شێوه یه كی كه سه و هه زار ش���ه نگال و شێخان و له شارۆچكه كانی اللش و باعدریه و مهاتدا نیش���ته جێن، رابردویه كی خوێناوی له دوای خۆیانه وه به درێژایی سه دان ساڵ به جێده هێڵن، به هۆی جیاوازی و شاراوه یی بیروباوه ڕه ئاینییه كه یانه وه كه وتونه ته به ر شااڵوی

كوشتن و خوێنڕشتن و قڕكردن.له س���ه رده می س���وڵتان س���لێمان قانون���ی، س���اڵی 1570 به فه رمانێكی س���وڵتان فه ت���وای كوش���تنیان دراو له ب���ازاڕدا فرۆشتنیش���یان گرت���ن و دان���را، ش���ه رعی ڕه وا و به كارێك���ی به درێژایی مێژوی عوسمانی نه ك هه ر زۆرب���ه ی والییه كانی به غداو موس���ڵ ده س���تیان چوه خوێنی ئێزیدییه كان، به ڵكو به ش���ێك له میره كانی سۆران و بادینان و به درخانیش سڵیان له كوشت و

كوشتاری ئه وان نه كرده وه .ئێزیدییه كان له تاو كوشتارو جه ورو

سته م له سه ده ی هه ژده هه م و نۆزده هه مدا رویانكرده جۆرجیا و ئه رمینیا، س���اڵی 1906 ك���ه عوس���مانیه كان په الماری اللشیان دا، گۆڕی "شێخادی" شێخی شكۆداری ئه وانیان هه ڵدایه وه و ئێسك و موریده كانه وه به به رچاوی پروسكیان س���وتاند، مێژوی ئه وان تراژیدیایه كی بێ بڕانه وه یه ، ئه م���ه یه كه مجار نییه كه ئه وان روبه ڕوی كوش���تارو هه وڵی له ناوبردن ده بنه وه ، به اڵم س���ه ره ڕای ده یان فه تواو كوشتوبڕ له ده رهه قیان، ئه و خه ڵكه به درێژایی ئه و مێژوه وه ك تاوێ���ره به رده كانی چیای ش���ه نگال به ره ن���گاری مه ینه تییه كان���ی رۆژگار

بونه ته وه .ئێستا ئه وان له ش���ۆكێكی گه وره دا ده ژین، به هێزبون و ره گداكوتانی هێزه ئیسالمییه توندڕه وه كان له سه ر سنوری ناوچه كانیان ژیانی لێ تاڵ كردون، كه بژارده دا دو له به رده م ئێزیدییه كانیان راگرتوه : ی���ان ببن به ئیس���الم، یان

خۆیان بۆ مه رگ ئاماده بكه ن.

ئه‌ندامێکی‌مه‌کته‌ب‌سیاسی‌یه‌كێتی‌‌:بۆ‌پۆستی‌پارێزگاری‌سلێمانیهه‌مان‌مه‌رجی‌گۆڕانمان‌هه‌یه‌

هەنوکە(439( سێشه ممه 42014/8/5

ئا: ئاسۆ سه راوی

وه رگرتنی پۆستی پارێزگاری سلێمانی دو س���اڵ به دو ساڵ له یه الن یه كێتی و گۆڕان دوا چاره س���ه ر بو، به اڵم گۆڕان به مه رج ئه و پێشنیاره ی قبوڵه و له ناو یه كێتیشدا بۆچونی جی���اواز هه یه ، ئه م���ه ش بۆته هۆی دواخستنی دانیش���تنی ئه نجومه نی

پارێزگای سلێمانی بۆ هه فته ی داهاتو.

ئه ندام���ی مه كته ب���ی سیاس���ی یه كێتی نیشتمانی كوردستان، شۆڕش ئیسماعیل ئاماژه به وه ده كات كه به پێش���نیاری دو س���اڵ به دو س���اڵ رازین و هه مان مه رجی بزوتن���ه وه ی گۆڕانیش���یان هه یه ، به وه ی دو س���اڵی یه ك���ه م پۆس���تی پارێزگاری س���لێمانی له الی ئه وان بێت، هیواش���ی خواس���ت كه له گه ڵ بزوتن���ه وه ی گۆڕان بگه نه رێككه وتنێك ب���ۆ یه كالكردنه وه ی

ئه و پرسه .ه���اوكات س���ه رۆكی لیس���تی خزم���ه ت له ئه نجومه ن���ی كۆم���ه ڵ( )یه كگرت���وو پارێزگای س���لێمانی ، مه ه���دی مه حمود ئ���ه وه ی بۆ ئاوێن���ه ئاش���كراكرد كه دو بۆچونی جیاواز له ناو یه كێتیدا له وباره یه وه هه بێ���ت، "هه ربۆی���ه داوای دواخس���تنی دانیش���تنی ئه نجومه نی پارێزگایان كرد و وتی���ان كاتێكی زیاترمان پێویس���ته بۆ ناوبراو پێش���نیاره ". ئه و وردبینیكردنی راش���یده گه یه نێ كه هیچ گره نتیه ك نییه ب���ۆ ئه وه ی دوباره دانیش���تنه كه ی رۆژی

یه كشه ممه ی داهاتوش دوانه كه وێته وه .

ئ���ه و باس له وه ش ده كات كه ئه وان وه ك لیس���تی خزمه ت، پێیانباش���ه دو ساڵی یه كه م پۆستی پارێزگار له الی بزوتنه وه ی گۆڕان بێ���ت، به وپێیه ی گ���ۆڕان ده نگی

زیاتری هێناوه . پێشتر یه كێتی نیشتمانی قسه یان له سه ر د.هه ڤ���اڵ ئه بوبه كر هه بوو ده یانوت رازی نی���ن كه پۆس���تی پارێزگاری س���لێمانی پێبدرێت، به اڵم به وته ی مه هدی مه حمود ئێس���تا یه كێتی ئه و مه رج���ه ی نه ماوه و ده ڵێن "هێڵی س���ورمان له س���ه ر كه س

نییه ".به هۆی ئه وه ی پێشتر زۆرێك له ئه ندامانی ئه نجومه نی پارێزگای س���لێمانی له هه مو لیس���ته كان جه ختی���ان له س���ه ر ئ���ه وه ده كرده وه كه رۆژی دوشه ممه 4-8 دوا واده ده بێت بۆ یه كالییبونه وه ی پۆس���ته كانی پارێزگای سلێمانی ، به اڵم وه ها ده رنه چو، دوباره دانیش���تنه كان بۆ 10ی ئه م مانگه وه ك له به رئ���ه وه ش هه ر دواكه وت���ه وه ، ئه ندامێك���ی ئه نجومه نه كه كه پێی باش نه بو ناوی باڵوبكرێته وه ، باسی له وه كرد رێگری���ی له راگه یاندنه كان كراوه بێنه ناو بینای ئه نجومه نی پارێ���زگا، "بۆ ئه وه ی ئیحراجیی ل���ه الی ئه ندامانی ئه نجومه نی پارێزگا دروس���ت نه بێت، ب���ۆ ئه و هه مو

دواخستنه ".پارێزگای ئه نجومه ن���ی ئه ندام���ی به اڵم سلێمانی له فراكسیۆنی زه رد، دانا شه هید ج���ه زا ئاماژه ی ب���ه وه دا كه وه كو خۆی ئاگاداری ئه وه نییه كه پێشتر رێككه وتن كرابێت له س���ه ر رێگه نه دان به كه ناڵه كانی

راگه یان���دن و وتی "دواتر پرس���یارم كرد نه مزانی به بڕیاری كێ رێگه له كه ناڵه كانی راگه یان���د گی���راوه بێن���ه ژوره وه ، ده بو له دانیش���تنێكی فه رمی���دا به ئاماده بونی كه ناڵه كان���ی راگه یاندن دوب���اره بڕیاری داوخس���تنه كه بدرایه ، نه ك به و جۆره ی

كه كرا".دانا، كه وه ك خۆی ده ڵێت، پێش���تریش ده نگی به دواخستن نه داوه ، به اڵم ئه وه ی ئێس���تا ده كرێت له ناچاریدایه ، وتیش���ی چونكه گرتوین، ده س���تی "یاس���اكه ش له یاساكه دا باس له وه نه كراوه ئه گه ر كه س خۆی نه پااڵوت بۆ س���ه رۆكی ئه نجومه ن، رێگاچ���اره ی ت���ر چی���ه ؟ به یه كێت���ی و گۆڕانیش���مان وتوه ئێوه رێكبكه ون ئێمه هه م���و پش���تگیریه كتان ده كه ین، ئه گه ر وه ها نه بێت به راس���تی هه ڵوێستی ترمان

ده بێت و له كاتی خۆیدا رایده گه یه نین".سه رچاوه یه كیش له ناو بزوتنه وه ی گۆڕان س���ه باره ت به هه م���ان پرس ئ���ه وه ی بۆ ئاوێن���ه رونكرده وه ك���ه خه ریكه متمانه له ناو ئ���ه وان و یه كێتی���دا نامێنێ . وه ك ئه و وتی ، پێش���نیاری دو ساڵ به دو ساڵ پێشتر له 23ی حوزه یرانی رابردو له الیه ن یه كێتی���ه وه له دانیش���تنێكدا ب���ۆ ئه وان پێشنیاركراوه ، "به اڵم ئێستا هه ر خۆیان

كێشه بۆ ئه وه ش دروستده كه ن".پارێزگاكان، ئه نجومه ن���ی له هه ڵبژاردنی گۆڕان خاوه نی 12 كورسیه و یه كێتی 11 و 2 و كۆم���ه ڵ یه كگرت���و2 و 3 و پارت���ی هاوپه یمانی نیشتمانی 1 و لیستی كۆتای

ئاشوریه كانیش 1كورسی .

هێشتا‌كۆمه‌ڵ‌و‌یه‌كگرتوسه‌ردانی‌‌تاڵه‌بانییان‌نه‌كردوه‌

ئا: شاهۆ ئه حمه د

تا ئێستا هیچ كام له یه كگرتوی ئیسالمی و كۆمه ڵی ئیسالمی سه ردانی

جه الل تاڵه بانی سكرتێری گشتی یه كێتی نیشتیمانی كوردستانیان

نه كردوه ، ئه ندامێكی مه كته بی سیاسی یه كگرتوش ده ڵێت،

"ئێمه داوای سه ردانیكردنی مام جه اللمان كردوه له مه كته بی سیاسی یه كێتی ، به اڵم تاكو ئێستا وه اڵممان

وه رنه گرتوه ته وه ".

تاڵه بان���ی زۆری مانه وه یه ك���ی دوای له ئه ڵمانی���ا به مه به س���تی وه رگرتن���ی چاره س���ه ری پزیش���كی و گه ڕان���ه وه ی ب���ۆ س���لێمانی ، زۆرینه ی س���ه ركرده بیانیه كان كوردو كه سایه تیه سیاسی و به مه به س���تی دیده نی و هه واڵپرس���ینی تاڵه بانی ، س���ه ردانی ده باشانیان كرد، به اڵم ئه وه ی جێگه ی س���ه رنجه هه واڵی هیچ له الیه ن ناوب���راو س���ه ردانكردنی ئیسالمیه كانه وه ، الیه نه سه ركرده یه كی به تایبه ت یه كگرتوو كۆمه ڵ تا ئێس���تا به رچاونه كه وتوه ، به ده ر له سه اڵحه دین به هادین، ئه مینداری پێشوی یه كگرتوی ئیس���المی ، كه ناوبراو ئێستا گوزارشت له حزبه ك���ه ی ناكات و ته نان���ه ت به پێی په یڕه وی ناوخۆی یه كگرتو تا دوساڵی دیكه ناتوانێت خۆی بۆ هیچ پۆستێكی

حزبه كه ی كاندیدبكات. له وباره ی���ه وه هیوا می���رزا، ئه ندامی ئیسالمی یه كگرتوی سیاسی مه كته بی

به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، "ئێم���ه وه كو مه كته ب���ی سیاس���ی یه كگرت���و دوای گه ڕان���ه وه ی م���ام ج���ه الل داوام���ان له مه كته بی سیاسی یه كێتی كرد، به اڵم تاكو ئێس���تا وه اڵمی مه كته بی سیاسی یه كگرتویان نه داوه ته وه ، هه ربۆیه ئێمه

چاوه ڕێی وه اڵمی ئه وانین".ناوب���راو ئاژه ی به وه ش ك���رد كه "رێز هه روه ها ده گری���ن ئ���ه وان له ئیراده ی ده گه ڕێت���ه وه ب���ۆ الی ئ���ه وان كه له چ كاتێكدا س���ه ردانی مام جه الل بكه ین، هه ربۆیه ئه وه ده كه وێته سه ر قه ناعه تی

خۆیان".س���ه ردانكردن و هه واڵپرسینی تاڵه بانی هه ر له الیه ن ئه وانه وه نه بو كه به دۆستی نزیكی كورد ناسراون، به ڵكو ئه وانه ش س���ه ردانیانكرد كه هه رێمی كوردستان

به نه یاری سیاسیی خۆیانی ده زانێت.ته نانه ت نوری مالیكی ، سه رۆك وه زیرانی كاربه ڕێكه ری عێراق، كه ماوه ی چه ندین مانگه موچ���ه ی فه رمانبه رانی هه رێمی ناكۆكیه به ه���ۆی بڕیوه كوردس���تانی سیاس���یه كانی له گ���ه ڵ هه ولێر، هه ینی رابردو گه یشته س���لێمانی به مه به ستی

دیده نی تاڵه بانی . ه���اوكات ئه ندامی مه كته بی سیاس���ی كۆمه ڵی ئیسالمی ، نازم عه بدواڵ له باره ی سه ردانیكردنی ئه ندامانی حزبه كه ی بۆ الی تاڵه بان���ی ، به ئاوێن���ه ی راگه یاند، "ئێم���ه ش وه كو یه كگرتوی ئیس���المی داوای بینین���ی تاڵه بانیم���ان ك���ردوه ، به اڵم چه ژنی به سه ردا هاتوه و ئێستاش چاوه ڕێ���ی وه اڵم���ی ئ���ه وان ده كه ین،

هه رچه نده دوای چه ژن مامۆستا عه لی باپیر سه فه ری ئه وروپای كردوه ".

جه الل تاڵه بان���ی ، رۆژی 17ی كانونی یه كه م���ی 2012، به ه���ۆی توش���بونی به جه ڵته ی مێش���ك، ره وانه ی ئه ڵمانیا كراو پاش مانه وه ی بۆ ماوه ی زیاتر له 19 مان���گ، رۆژی 19ی ته مموزی 2014 بۆ گه ڕایه وه تایب���ه ت به فڕۆكه یه ك���ی سلێمانی و له ماڵه كه ی خۆی له ده باشان

جێگیر بو.

نێچیرڤان‌بارزانی‌‌له‌سه‌ر‌"هه‌لومه‌رجه‌‌ناسك"ه‌كه‌‌بێده‌نگه‌

ئا: هاوكار حسێن

هه رچه نده كاتی راگه یاندنی كابینه نوێیه كه ی به "زۆر ناسك"

وه سفكرد، به اڵم ماوه ی زیاتر له مانگ و نیوێكه ، نێچیرڤان بارزانی

سه رۆكی حكومه تی هه رێم هیچ لێدوانێكی ره سمی نه داوه له سه ر

ئه و قه یرانانه ی كه هه رێمی كوردستان و عێراق تێیكه وتوه ، جگه

له و بۆچونانه ی كه له كۆبونه وه تایبه تیه كانی خۆی له گه ڵ وه فده

بیانیه كان باڵوده كرێنه وه .

،2014 حوزه یران���ی 18ی رۆژی نێچیرڤ���ان بارزانی وه ك س���ه رۆك وه زیران���ی كابینه ی نوێ س���وێندی هێڵه له وته یه كدا خوارد و یاس���ایی گش���تیه كانی كابینه كه ی خسته ڕو. ئ���ه وه ش له كاتێكدا بو كه ته نها 10 روداوه كانی به س���ه ر تێپه ڕیبو رۆژ ئ���ه و كۆنترۆڵكردن���ی موس���ڵ و چه ندین س���ه اڵحه دین و پارێزگایه و ناوچه ی دیكه ی ناوه ڕاست و باكوری خۆرئاوای عێراق له الیه ن چه كدارانی

ناسراو به داعش. له وته كه ی���دا ئ���ه و ئه گه رچ���ی راگه یاندن���ی ك���ه نه یش���ارده وه كابینه ك���ه ی له "هه لومه رجێكی زۆر ناسكدا"یه ، به اڵم له و رۆژه به دواوه لێدوانێكی دیكه ی ره س���می هی���چ له س���ه ر ئه و هه لومه رجه بۆ خه ڵكی هه رێمی كوردس���تان نه داوه ، به ده ر ل���ه و چاوپێكه وتن و پێش���وازیانه ی له گه ڵ هه ندێك وه فد و كه س���ایه تی بیان���ی ئه نجامی���داون. له كاتێك���دا هه لومه رجه كه كاته ، به و به به راورد قۆناغێكی هه س���تیارترو پێیناوه ته ب���ۆ س���ه ر داع���ش فش���اره كانی ناوچ���ه كوردنش���ینه كان زیاتربوه و روبه روبونه وه كانیش له گه ڵ هێزه كانی پێش���مه رگه دا چوه ت���ه ئاس���تێكی

ناوچ���ه له هه ندێ���ك به رزت���ر زۆر كوردستانیه كانی وه ك موسڵ و دیاله و به تایبه ت س���ه اڵحه دین، كه ركوك و ك���ه چه كداران���ی داعش س���نوری ده س���ه اڵتیان به هێرش���كردنه سه ر به ره و زوممار ناوچه كانی شه نگال و

هه رێمی كوردستان فراوانتركرد.ته نها لێدوانێك له و ماوه یه دا دابێتی ، بوه توركیا ده وڵه تی ستایشكردنی بۆ ده رچواندنی یاس���ایه ك له الیه ن په رله مانی ئه و واڵته وه س���ه باره ت به پرۆسه ی ئاشتی ، كه رۆژی 24ی ته مموزی 2014، له ماڵپه ڕی ره سمی

حكومه ت���ی هه رێ���م باڵوكراوه ته وه ، هه روه ها وته یه كیش له رێوره س���می خه اڵتكردنی خوێندكاره یه كه مه كانی هه رێم���ی كوردس���تان رۆژی 22ی

ته مموزی 2014.لێدوانی هه فتانه له سه ر ئه و بارودۆخه نه ریتێكی پێشه وه ، دێنه نوێیانه ی واڵتانی له زۆرینه ی كۆنه و سیاسیی ده كرێت، په یڕه و جیهان ناوچه كه و به عێراقیشه وه ، كه سه رۆك وه زیران هه ڵوێس���ت و هه فته ی���ه ك هه م���و له س���ه ر حكوم���ه ت سیاس���ه تی رونده كاته وه . ن���وێ پێش���هاتێكی

له ئه مه ری���كا لێدوان���ی هه فتان���ه ی س���ه ره تاكانی له س���ااڵنی رادیۆیی واڵته وه له الیه ن سه رۆكی 1920ه وه

پێشكه ش ده كرێت. به اڵم ماوه ی 45 رۆژ زیاتره ، سه رۆكی حكومه ت���ی هه رێم وه ك پێویس���ت ده رناكه وێت و له راگه یاندنه كان���ه وه خۆی به دورده گرێت له لێدوان له سه ر باڵوكردنه وه ی نوێ���كان و بارودۆخه زانیاری له س���ه ر كارو چاالكیه كانی و سه فه ره كانی بۆ واڵتانی ده ره وه .

به ش���ێك له چاودێران���ی سیاس���ی نه ریتێك���ی په یڕه ونه كردن���ی

سه رۆك خۆدورگرتنی له مشێوه یه و وه زی���ران له لێ���دوان له س���ه ر ئه م بارودۆخه ئه منی و سیاس���یه ی روی ك���ردوه ، كوردس���تان له هه رێم���ی ده گێڕنه وه ب���ۆ په رته وازه یی نێوان هێزو الیه نه سه ره كیه كوردییه كان و ئه وه ی له س���ه ر كۆكبون پێیانوایه لێدوانێك به ناوی هه موانه وه له الیه ن س���ه رۆكی حكومه ت���ه وه بدرێ���ت،

كارێكی ئاسان نیه .د. س���ه ردار قادر، مامۆستای زانكۆ له به ش���ی یاس���او رامیاری زانكۆی س���لێمانی به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، "ئێم���ه به عه قڵیه تێكی دامه زراوه یی ناكه ین، واڵت���ه ئه م حكومداری���ی هه میش���ه بیرم���ان الی ئه وه یه كه به ش���ێوازێكی الیه ن���ه كان چ���ۆن ته وافوق���ی به ش���داری ده س���ه اڵت له و له هه لومه رجێك���ی پێبكه ی���ن، شێوه یه ش���دا یه كێ���ك ل���ه و گرفته گه وران���ه ئه وه ی���ه ، كاتێ���ك ئێمه لێدوانێك ده ده ین ده بێت لێدوانێكی ته وافوقی بێت، واته كاتێك سه رۆك وه زیران لێدوانێك له س���ه ر پێشهاته سیاس���ییه كان ده دات، ئایا ئه وانه ی به ش���دارن له گه ڵ���ی له حكومداریدا

هاوڕان له سه ری ؟" هۆكاری زانكۆیه ، مامۆس���تای ئه و بارزانی و نێچیرڤ���ان ده رنه كه وتنی بێده نگبونی له ئاس���ت ئه و ره وش���ه نوێیه ی هاتۆته پێشه وه ، ده گێڕێته وه بۆ ئه وه ی كه "یان س���ه رۆك وه زیر به كارێك���ی بایه خدار هه ڵس���اوه كه پێویس���ت ناكات باس���بكرێت، یان به هۆی ئه وه ی كۆمه ڵێك هاوكێشه ی ئه م له ئارادای���ه و دژوار سیاس���یی ده یه وێ���ت خۆی ببوێ���رێ له لێدوان

له سه ری ".جێگ���ری عه بدولره حم���ان، زان���ا س���ه رۆكی لیژن���ه ی په یوه ندیه كان، رۆش���نبیری و راگه یاندنی په رله مانی ده زانێت به پێویس���تی كوردستان،

سه رۆكی حكومه ت بێته سه ر خه ت و راو بۆچونی خۆی نیشانبدات له سه ر بارودۆخه ك���ه و به ئاوێنه ی راگه یاند: "خه ڵك ده یه وێت بزانێت س���ه رۆكی حكومه ته ك���ه ی راو بۆچون���ی چیه له س���ه ر ئه م بارودۆخه ، به تایبه تی كه ئێس���تا نائارامی و نیگه رانی زۆر هه ی���ه ، به جۆرێ���ك هه ندێك خه ڵك هه ن خۆی���ان ماده كردوه بۆ ئه وه ی

رابكه ن". خۆبه دورگرتنی په رله مانت���اره ئه و س���ه رۆكی حكوم���ه ت ل���ه م كاته دا به "خ���راپ" وه س���فده كات و ده ڵێت، له ده رنه كه وت���ن و ج���ۆره "ئ���ه م كه به تایبه ت���ی خۆش���اردنه وه یه ، له كابین���ه ی نێچیرڤ���ان بارزانی���دا دوب���اره ده بێت���ه وه ، زۆر زۆر زۆر خراپه ". له هه مانكاتدا هۆكاره كه شی رونده كاته وه و ده ڵێت، "گه یشتومه ته قه ناعه تێك نێچیرڤان بارزانی زۆرجار به گه وره تر له پۆسته كه ی زۆر خۆی ئاماده نیه وه ك بۆی���ه ده بینێ���ت،

سه رۆكی حكومه ت ده ربكه وێت". ئه م وتان���ه ی زان���ا عه بدولره حمان 22ی رۆژی ك���ه له كاتێكدای���ه ته مموزی 2014، وه فدێكی سه رجه م په رله مان���ی فراكس���یۆنه كانی كوردستان له گه ڵ سه رۆكی حكومه ت كۆبون���ه وه و الی خۆیه وه نێچیرڤان بارزانی هه بونی چاودێریی په رله مانی كوردس���تانی به س���ه ر حكومه ت���ی هه رێم���ه وه به گرن���گ وه س���فكرد، له س���ه ر ئ���ه م بنه مای���ه زان���ا داوا ده كات له ئێس���تادا حكومه ت پالن و ب���ۆ روبه روبونه وه ی به رنامه كان���ی قه یرانه كان ئاشكرا بكات، نه ك دوای ته واوبون���ی قه یرانه كان رونكردنه وه

بده ن.

ئاوێنه چه ن���د جارێك په یوه ندیكرد هه رێمه وه ، حكومه ت���ی به وته بێژی

به اڵم ناوبراو به رده ست نه بو.

نێچیرڤان بارزانی زۆرجار خۆی زۆر

له پۆسته كه ی به گه وره تر

ده بینێت، بۆیه ئاماده نیه وه ك

سه رۆكی حكومه ت ده ربكه وێت

داوامان له مه كته بی سیاسی یه كێتی كرد، به اڵم تاكو

ئێستا وه اڵمی مه كته بی سیاسی

یه كگرتویان نه داوه ته وه

نێچیرڤان بارزانی

ئا: محه مه د حسێن

ئه ندرێو سله یتێر، 10 ساڵ له سوپای ئه مریكادا كاریكردووه ، له سااڵنی 2003

تا 2007 له ناو سێ یه كه ی جیاوازی هێزه تایبه تیه كانی ئه مریكا له به غدا

بووه و پێشتریش چه ندجارێك راهێنانی بینیووه و له چه ند قوتابخانه یه كی سه ربازیدا خوێندویه تی، دووساڵه مامۆستایه له زانكۆی

ئه مریكی له عێراق-سلێمانی، دوای هێرش و قه یرانه كانی داعش وه ك په یامنێری )ده یلی بیه ست(ی ئه مریكی له هه رێمی كوردستان و به ره كانی جه نگدا كاری كردووه و چه ندین

راپۆرتی له سه ر شه ڕ و ره نگدانه وه كانی له سه ر ژیانی خه ڵكی كوردستان و عێراق

نوسیوه، له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "گرفتی پێشمه رگه ئه وه یه وه ك

پێویست پابه ند نین به و رێنمایی و نه ریته سه ربازیانه ی له جه نگدا پێویسته ، بۆنمونه

له كاتی روبه ڕوبونه وه كاندا كاڵوی خۆپارێزی و ئه و پێداویستیانه ی تر به كارناهێنن كه هه ر

سه ربازێكی ئاسایی پێویستیه تی" .

ئاوێنه : كه ی و چۆن بۆ یه كه مجار هێزه كانی پێشمه رگه ت بینی؟

له دوومانگ���ی س���له یتێر: ئه ندرێ���و راب���ردودا خ���ۆم له به ره كانی ش���ه ڕی نێوان پێش���مه رگه و داعش بووم له موسڵ و یه كێك له هاوكاره كانیشم له جه له وال بووه و له نزیكه وه كارمان ك���ردووه ، له و ماوه یه دا چاوپێكه وتنم له گ���ه ڵ زۆر پێش���مه رگه دا ك���ردووه ، له دوو ساڵی رابردووشدا چاودێری شێواز و چۆنیه تی

كاره كانی پێشمه گه بووم به گشتی.ئاوێنه : جیاوازیه كانی نێوان سوپای عێراق و

پێشمه رگه چیه ؟ ئه ندرێو س���له یتێر: پێشمه رگه زیاتر وه ك هێزێكی نافه رمی ناڕێكخ���راو ده رده كه ون تا س���وپایه كی ده وڵه تی، دوای ئ���ه وه ی هاتمه هه رێم���ی كوردس���تان بۆمده رك���ه وت له ڕوی چه ك و جبه خانه ش���ه وه هه ژارن و له ئاس���تی س���وپای عێراقدا نی���ن، به تایبه ت���ی تانك و ئۆتۆمبیلی سه ربازی و جبه خانه ی پێویستیان له به رده س���تیانه ئه وان���ه ی نی���ه ، هه م���وو هه مان ئه و چ���ه ك و ته قه مه نیه كۆنانه یه كه له سوپاكه ی رژێمی به عسه وه بۆیان جێماوه و دواتر ده ستیان به س���ه رداگرتووه ، له راستیدا ئه مانه به سودن به اڵم له ئاستی ئه و جبه خانه س���ه ربازیه نیه كه ئه مڕۆ بۆ س���وپای عێراق

دابینكراوه .ئاوێن���ه : ت���ۆ ده بین���ی ل���ه دوو مانگ���ی راب���ردوودا هێزه كانی پێش���مه رگه باش���تر و به هێزتر له سوپای عێراق به رگریانكرد له دژی هێرشه كانی داعش و گروپه چه كداره كانی تر،

ئه مه چی ده گه یه نێت به الی تۆوه ؟ئه ندرێو س���له یتێر: به ڕای من ئه مه زیاتر په یوه ن���دی به گیان���ی فیداكاری و ب���اوه ڕه وه هه یه نه ك مه س���ه له ی چه ك و ته كنۆلۆجیای س���ه ربازی، هیچ گومانی تیانی���ه كه گیانی فی���داكاری له ن���او هێزه كانی پێش���مه رگه دا زۆر زیات���ره له س���ه ربازانی عێراقی، زۆربه ی پێش���مه رگه كان بڕوایان به و پرسه هه یه كه شه ڕی له پێناودا ده كه ن. خاڵێكی تری گرنگ ئه وه یه كه توان���ای بڕیاردان له ناو هێزه كانی پێشمه رگه دا باشتر و زیاتره به راورد به سوپای عێراق، یاخ���ود ناوه ندگه رای���ی له ناو هێزی پێش���مه رگه دا الوازت���ره له س���وپای عێراق. س���ه ركرده یه كی یان جه نه راڵێك هه ربۆی���ه لۆكاڵی پێشمه رگه توانای ده ستپێشخه ری و بڕیاردانی هه ی���ه له كاتی پێویس���تدا، به اڵم ئه مه بۆ س���وپای عێراق وانیه ، له وێ هه موو ش���تێك ده بوایه بگه ڕێته وه بۆ س���ه ركرده ی گشتی هێزه س���ه ربازیه كان، ئه م ده سه اڵتی بڕیاردان و ده ستپێشخه رییه وایكرد هێزه كانی پێش���مه رگه بتوانن باش���تر مامه ڵ���ه له گه ڵ دۆخه كه دا بكه ن. به شێكی تری باشی دۆخی پێشمه رگه په یوه ندی به سروشتی دانیشتوانی ئه و ناوچانه وه هه یه كه پێش���مه رگه ی تیایه ، بۆ ئه و ش���وێنانه ی زۆرینه ی دانیشتوانه كه ی كوردن ده رفه تی س���ه ركه وتن بۆ پێشمه رگه زۆره ، وه ك چ���ۆن ده رفه ت���ی س���ه ركه وتنی داع���ش له ناوچه كان���ی عه ره بی س���ونه زۆر بوون، به اڵم نه یانتوانی به ره و به غداو ش���اره ش���یعه كان یان ناوچه تێكه ڵه كان به ره ده وام بن له پێش���ڕه وی، به هه مان ش���ێوه سوپای عێراقی���ش له ناوچه ش���یعیه كان جیاوازه له و سوپایه ی كه له موس���ڵ هه ره سی هێنا، هه ر ئه م لۆجیكه یش���ه ئه وه مان نیش���انده دات كه بۆچی پێشمه رگه تا ئێستا سه ركه وتوو بووه ، زۆر قورسه بۆ هه ر هێزێكی سه ربازی عێراقی بتوانێت سه ركه وتوو بێت له شارو ناوچه یه كدا كه زۆرینه ی دانیشتوانه كه ی جیاوازبن له ڕوی نه ته وه ی���ی و مه زهه بی���ه وه ، كه وات���ه ئه وه ی پێش���مه رگه له ناوچ���ه كوردی���ه كان ده یكات هه رگیز له ش���وێنێكی وه ك بێجی )بۆ نمونه (

بۆی ناكرێت.ئاوێنه : تۆ باسی گرنگی رۆحی فیداكاریت

كرد الی پێشمه رگه ، ئایا ئه مه به ته نها به سه بۆ هێزه كانی پێشمه رگه ؟

ئه ندرێو سله یتێر: له دۆخی به رگریدا به ڵێ ئه مه زۆر گرنگه ، به اڵم پێم وانیه بۆ هێرش و په الماردان���ی داع���ش ئه م���ه به ته نها به س بێ���ت، هه ربۆیه زۆر گرنگ���ه تێبگه ین له وه ی كه له به رژه وه ن���دی پێش���مه رگه دا نیه له وه زیاتر به ره كان���ی جه نگی بۆ فراوانتر بكرێت، له ئێس���تادا زیات���ر له یه ك ه���ه زار كیلۆمه تر به ره ی له گه ڵ داع���ش هه یه ، ئه مه ش ئه ركی

پێشمه رگه ی زۆر قورستر كردووه له وه ی كه پێشتر هه بوو.

ئاوێنه : ب���ه ڕای تۆ تا چه ن���ده هێزه كانی پێشمه رگه ئه توانن له م به ره فراوانه دا خۆیان

رابگرن و به رگری بكه ن؟ئه ندرێو سله یتۆر: تا ئه و كاته ی كه پێویسته )به پێكه ینه وه (، به اڵم ئه وه ش بزانه كه ئه م شه ڕه ده ستیپێكردووه و هێشتا كه س نازانێت كه ی ته واو ده بێت، پێموایه هه موو الیه نه كانی شه ڕه كه بۆیان ده ركه وتووه كه چه نده گران و قورس���ه ، بۆ هێزی س���ه ربازی كوردیش زۆر س���ه خته بتوانێ�ت ئه و س���نوره به رفراوانه ی

له گه ڵ داعش هه یه تی بیپارێزێت.ئاوێن���ه : ت���ۆ چاوه ڕێی چ���ی ده كه یت له هێزه كانی پێشمه رگه به و چه ك و جبه خانه ی

ئێستا له به رده ستیانه ؟ئه ندرێ���و س���له یتێر: گرنگتری���ن پ���رس بۆهێزه كانی پێش���مه رگه په یداكردنه وه ی ئه و ته قه مه ن���ی و چ���ه ك و ئامێ���رو تانكانه یه كه له شه ڕه كاندا له ده س���تیده ده ن، جێگرتنه وه ی ئه وه ی كه شه ڕ خه رجی ده كات، بۆ نمونه كه تانكێكیان ش���كا یان سوتا، چۆن جێگاكه ی پڕده كه ن���ه وه ، ئه و تۆپ و چه كه قورس���انه ی هه یانه ناچارن خه رج���ی بكه ن له به رده وامی ش���ه ڕه كاندا، من هێش���تا دڵنیانی���م له وه ی ك���ه بتوانن جێگه كه ی پڕبكه ن���ه وه . پێموایه كێش���ه ی گ���ه وره ی هه رێم���ی كوردس���تان ئه وه یه ك���ه ناتوانیت له ب���ازاڕه جیهانیه كان چ���ه ك بكڕێت، چونك���ه ته نه���ا ده وڵه تانی خاوه ن س���ه روه ری ده توانێ���ت چه ك بكڕن، ب���ازاڕی كڕین و فرۆش���تنی چه ك له ئاس���تی نێوه ده وڵه تیدا چاودێری ده كرێت. حكومه تی به غدا له مڕوه وه كێش���ه ی نیه و هه موو الیه ك چه كی پێده فرۆش���ن، به اڵم ئه مه بۆ هه رێمی

كوردستان جیاوازه .ئاوێنه : ب���ه اڵم مه س���عود بارزانی به ڵێنی

دا پێش���كه وتووی چه ك���ی دابینكردن���ی به هێزه كانی پێشمه رگه له ناوچه ی خانه قین؟

ئه ندرێ���و س���له یتێر: له راس���تیدا بارزانی نه یوت چۆن و له ك���وێ ئه و چه كانه ده كڕێت، بۆی���ه م���ن نازان���م و تێناگه م ل���ه وه ی ئه و به غدا حكومه تی چاوه ڕوانده كرێت وتویه تی، ئاسته نگیه كی گه وره دروستده كات بۆ كڕینی

چه ك له الیه ن هه رێمه وه .ئاوێنه : تۆ چۆن ئه وه هه ڵده س���ه نگێنیت تا ئێستا هێزه كانی پێش���مه رگه له به ره كانی

جه نگدا كردوویانه ؟ئه ندرێو سله یتێر: پێموایه كێشه ی سه ره كی پێشمه رگه كان ئه وه یه كه هێشتا رانه هێنراون وه ك سه ربازێكی پرۆفێشیناڵ ئه ركی خۆیان جێبه جێبك���ه ن، ئه مه گرفتێك���ی گه وره یه و بڕێكی زۆری قوربانیه كانیش���یان له به ره كانی جه نگدا ه���ه ر په یوه ندی به نه بوونی راهێنانی پێویس���ته وه هه یه ، ب���ۆ نمونه دیس���پلین و راهێنانی���ان له س���ه ر چۆنیه تی ش���ه ڕكردن به ته نها ی���ان له ناو یه كه یه كی س���ه ربازیدا، س���ه ره تایی فریاكه وتنی به كارهێنان���ی یان له به ره كان���دا زۆر گرنگن ب���ۆ كه مكردنه وه ی ژم���اره ی قوربانیه كانی���ان. هه ندێك بریندار ئه ش���ێت هه ر له شوێنی ش���ه ڕه كاندا فریای بكه ویت و نه هێڵیت گیان له ده س���تبدات، یان هه ڵسوكه وتی هه ندێك مۆبایل و به كارهێنانی تر ده شێت به ئاس���انی پێشمه رگه یه ك بكاته

نێچیری دوژمنه كانی.ئاوێن���ه : مه به س���تت چی���ه له كێش���ه ی

دیسپلین، ئه كرێت زیاتر رونی بكه یته وه ؟ئه ندرێو س���له یتێر: گرفتی پێشمه رگه كان ئه وه ی���ه وه ك پێویس���ت پابه ن���د نی���ن به و له جه نگدا نه ریته س���ه ربازیانه ی رێنمای���ی و پێویسته ، بۆنمونه له كاتی روبه ڕوبونه وه كاندا كاڵوی خۆپارێ���زی و ئه و پێداویس���تیانه ی تر به كارناهێنن كه هه ر س���ه ربازێكی ئاس���ایی به دیس���پلینه پابه ندب���وون پێویس���تیه تی. بۆنمون���ه گرنگ���ه ، زۆر س���ه ربازیه كانه وه له به كارهێنانی نه خش���ه دا پێشمه رگه گرفتی هه ی���ه ، ئه گ���ه ر نه خش���ه به كاربهێنرێت ئه و حاڵه تانه رونادات كه پێشمه رگه یه ك به هه ڵه بچێت���ه ناو س���نوری دووژمنه كانیه وه و له وێ هه مووسه ربازێك ده ستگیربكرێت، به ئاسانی پێویس���ته بزانێت چۆن مامه ڵ���ه له گه ڵ ئه و بارودۆخان���ه دا ده كات كه ش���ه ڕ دروس���تی ده كات، نه بوون���ی ئ���ه م نه ریت و دیس���پلینه

س���ه ربازیانه به مس���ۆگه ری ده بێت���ه ه���ۆی هۆكاری قوربانی���ه كان، ژماره ی زیاتربوونی سه ره كیش���ه بۆ ماندووكردنی پێشمه رگه كان له كاتێك���دا كه پێویس���ته ب���ه وزه و توانای ت���ه واوه وه له به ره كانی ش���ه ڕدا بن، له رووی مێژووی���ه وه ئه وه س���ه لمێنراوه ك���ه چه نده راهێنان���ی زیاتر و باش���ترت هه بێ���ت توانای شه ڕكردنت باشتره و ژماره ی قوربانیه كانیشت كه مت���ره . ناكرێ���ت هه ركه س���ێك له ژیان���ی مه ده نیه وه دێت تۆ یه كسه ر بیكه یته سه رباز،

ژیانی س���ه ربازی زۆر زۆر سه خته ، پێویسته توانای خۆپارێزی الی س���ه ربازان دروس���ت بكرێ���ت، ئه گه ر تۆ ڕاینه هێنیت له س���ه ر ئه م دیس���پلین و نه ریته س���ه ربازیانه كه سێك كه تازه بووه ته پێش���مه رگه ناتوانێت به باشی خۆی بپارێزێت و توانای ش���ه ڕكردنی باش���ی هه بێت. جگه له مانه ، پێشمه رگه كان كێشه ی خزمه تگوزاریش���یان هه یه ، بۆ نمونه له به ره ی جه له والدا پێش���مه رگه هه بووه له ماوه ی 10 رۆژدا گۆشتی نه خواردووه ، ته نها نان و ئاوی بۆده س���ته به ركراوه ، ئه مه كاریگه ری ده بێت

له سه ر توانای ئه م كه سه .

راهێن���ان و نه بوون���ی كه وات���ه ئاوێن���ه : دیس���پلینی پێویس���ت رۆڵێكی راسته وخۆی

هه یه له زۆربوونی ژماره ی قوربانیه كاندا؟ئه ندرێو س���له یتێر: به دڵنیای���ه وه ، له دوای جه نگی جیهان���ی دووهه مه وه ئ���ه و لۆجیكه س���ه لماوه كه چه نده كات بۆ راهێنان دابین بكه ی���ت، هێنده كه مت���ر له به ره كانی جه نگدا ماندوو ده بیت و قوربانی ده ده یت به ش���ێوه ی ناپێویست. چه نده له راهێناندا ئاڕه ق بڕێژیت، ئه وه نده له ڕژانی خوێنی سه ربازه كانت به دوور ده بی���ت له به ره كان���ی جه نگدا، ته ماش���اكه

به درێژای���ی ش���ه ڕی عێراق هیچ س���ه ربازی ئه مریك���ی به دیلی نه گیرا، ئه مه ئه نجامی ئه و راهێنان و دیسپلینه یه كه سه ربازانی ئه مریكی

له سه ری راهێنراون. ئاوێن���ه : ئه م ج���ۆره راهێنانه ت���ا چه نده ق���ورس و زه حمه ته ؟ ئای���ا له توانای هه رێمی كوردس���تاندا هه یه بتوانێت وه ك پێویس���ت هه موو پێش���مه رگه كانی رابهێنێت له سه ر ئه م

سیسته م و نه ریته سه ربازیانه ؟ئه ندرێو س���له یتێر: له به رئه وه ی هێزه كانی پارتی���زان و له چه ك���داری پێش���مه رگه شۆڕش���گێڕه وه گوازراونه ت���ه وه ب���ۆ دۆخی سه ربازی حكومی، ئه مه گۆڕانێكی گه وره یه و راهێنانی���ان زۆر ئاس���ان نی���ه ، كاتی زۆر و پاره ی زۆری ده وێت، ئه وه ش له به رچاو بگرن ئه رك و به رپرس���یارێتی پێشمه رگه له ئێستادا زۆر زیات���رو گه وره تره له وه ی كه تا ئێس���تا هه یانب���ووه ، بۆیه پێویس���ته زیاتر له جاران ئاوڕ له دۆخی پێشمه رگه بدرێته وه ، پێویسته قوتابخانه ی سه ربازی پرۆفێشیناڵ هه بێ�ت بۆ پێشمه رگه راسته ئه فسه ره كانیان، ڕاهێنانی وا ده رئه كه وێت له دۆخێكی باش���دان و هه موو شتێك به باشی ده ڕوات، به اڵم پێویستیان به

گه شه پێدانی زیاترهه یه .ئاوێن���ه : به ڕای ت���ۆ پێویس���ته هه رێمی كوردس���تان له كوێ���وه ده س���تپێبكات ب���ۆ په ره پێدانی هێزی پێش���مه رگه ؟ كار له سه ر په یداكردنی چه كی پێشكه وتوو بكات، یاخود

راهێنانی پێشمه رگان؟زۆر زۆر راهێن���ان س���له یتێر: ئه ندرێ���و گرنگتره ، ده كرێت تۆ باشترین ته كنۆلۆجیاو جبه خان���ه ی س���ه ربازیت هه بێ���ت، ب���ه اڵم ك���ه س���ه ربازی راهێن���راوی باش���ت نه بوو

س���ودی لێوه رناگیرێ���ت، ك���ه تفه نگچیه كی باش���ت نه بوو باش���ترین چه كی ئه م دنیایه ئامانجێ���ك بۆ تۆ ناپێكێت. بۆیه پێویس���ته به پێی ستاندارده س���ه ربازیه كان پێشمه رگه رابهێنرێت، به تایبه تی ئه فسه ره كانیان ده بێت زۆر به باش���ی رابهێنرێ���ن، ته نان���ه ت له روی جه سته یش���ه وه ئه بێت كه سی گونجاو بن بۆ ئه فس���ه ری ، ناكرێت كه سێك قه ڵه و بێت یان كێشه ی تری ته ندروستی و جه سته یی هه بێت، بكرێته ئه فس���ه ری پێش���مه رگه ، چونكه ئه و ده بێته نمونه ی بااڵ بۆ پێشمه رگه كانی، بۆیه

بێكه م و نمونه یه كی ئه فس���ه ره كان پێویسته كوڕی و گونجاو بن له هه موو رویه كه وه .

هون���ه ری له ب���اره ی ئاوێن���ه : س���ه ركردایه تیكردنه وه ، پێتوای���ه هێزه كانی س���ه ركردایه تی پێویست وه ك پێش���مه رگه

ده كرێن له به ره كانی جه نگدا؟ ئه ندرێو س���له یتێر: پێموایه سه ركرده كانی پێش���مه رگه ئه زموونی باش���یان هه یه ، به اڵم ده كرێت س���ودی زیاتر ببین���ن له قوتابخانه س���ه ربازییه پێش���كه وتووه كان ی���ان رێگاو

شێوازه مۆدێرنه سه ربازیه كان.ئاوێنه : چ قوتابخانه و مۆدێلێكی سه ربازیت

پێباشه بۆ راهێنانی پێشمه رگه ؟ئه ندرێو سله یتێر: من خۆم كه پاشخانێكی ئه مریكیم هه یه ل���ه وه ئه چێ�ت بێالیه ن نه بم مۆدێل و گونجاوتری���ن له ده ستنیش���انكردنی قوتابخانه ی سه ربازی، به اڵم با باسی نمونه ی مۆدێل���ی س���وپای ئه مریكات���ان ب���ۆ بكه م، هه م���وو یه كه یه كی س���وپای ئه مریكا پێش ئ���ه وه ی بنێردرایه ن بۆ عێ���راق، ده نێردرانه ناوه ن���دی راهێنانی نیش���تمانی و له بیابانێكی دوره ده ستدا بۆ ماوه ی 30 رۆژ له ماڵ و حاڵی خۆی���ان دورده خرانه وه ، رێك وه ك ئه وه ی كه له شه ڕی راس���ته قینه دا بن، له وێ هه موو ئه و بارودۆخانه یان نیش���انده دان ك���ه له جه نگدا توش���ی ده بن، دوایش توانای ئه و سه ربازانه یه ك���ه یه كه هه ڵده س���ه نگێنرا ل���ه و ڕوه وه ی كه چۆن ش���ه ڕ ده ك���ه ن و چ���ۆن پالنه كان

جێبه جێده كه ن له مه یدانه كانی جه نگدا.ب���ۆ چی���ه قس���ه ت دوا ئاوێن���ه :

پێشمه رگه كان؟ئه ندرێ���و س���له یتێر: بۆ پێش���مه رگه كان بڕی���اره به پ���الن و پابه ندی���ان دیس���پلین و

سه ربازیه كانه وه گرنگترین خاڵێكه كه ده بێت هه موویان ره چاوی بكه ن، چۆن جوڵه ده كه ن به پێی پالن و تاكتیكه سه ربازیه كانیان، چۆن به وریایه وه ده چنه مه یدانی شه ڕ و به بێده نگی و هێ���وری ئه ركه كانی���ان جێبه جێده كه ن، یان روبه ڕوی دۆخ و ره وش���ه چاوه ڕواننه كراوه كان ده بنه وه ئه و پرس���انه یه ك���ه ده بێت هه موو ب���كات. چه نده پێش���مه رگه یه ك ره چ���اوی به پالن و رێكخراو بن له به ره كاندا به و ئه ندازه یه ژماره ی قوربانیه كانیان كه مده بێته وه و توانای

شه ڕكردنیان زیاد ده كات.

پێشمه رگه هێشتا رانه هێنراون وه ك سه ربازی پرۆفیشیناڵ ئه ركی خۆیان جێبه جێبكه ن، بڕێكی زۆری قوربانیه كانیشیان له به ره كانی جه نگدا هه ر په یوه ندی به وه وه یه ، له روی مێژویه وه ئه وه سه لمێنراوه كه چه نده راهێنانی زیاتر و باشترت

هه بێت توانای شه ڕكردنت باشتره و ژماره ی قوربانیه كانیشت كه متره

5)439( سێشه ممه 2014/8/5کوردستانی

شاره زایه كی سه ربازیی ئه مه ریكی له باره ی دۆخی پێشمه رگه وه بۆ ئاوێنه : له به رژه وه ندی پێشمه رگه نیه له وه زیاتر به ره كانی جه نگی بۆ فراوانتر بكرێت

پێشمه رگه زیاتر وه ك هێزێكی نافه رمی

ناڕێكخراو ده رده كه ون تا سوپایه كی ده وڵه تی

له ڕوی چه ك و جبه خانه وه هه ژارن و

له ئاستی سوپای عێراقدا نین، به تایبه تی

تانك و ئۆتۆمبیلی سه ربازیی و جبه خانه ی پێویستیان نیه ، هه مو

ئه وانه ی له به رده ستیانه هه مان ئه و چه ك و

ته قه مه نیه كۆنانه یه كه له سوپاكه ی رژێمی به عسه وه بۆیان جێماوه

هیچ گومانی تیانیه كه گیانی فیداكاری له ناو هێزه كانی پێشمه رگه دا زۆره ، به اڵم بۆ هێرش و په الماردانی داعش ئه مه به ته نها به س نییه ، زۆر

گرنگه تێبگه ین له وه ی كه له به رژه وه ندی پێشمه رگه دا نیه له وه زیاتر به ره كانی

جه نگی بۆ فراوانتر بكرێت، له ئێستادا زیاتر

له یه ك هه زار كیلۆمه تر به ره ی له گه ڵ داعش هه یه ، ئه مه ش ئه ركی

پێشمه رگه ی زۆر قورستر كردوه

ئه رك و به رپرسیارێتی پێشمه رگه له ئێستادا زۆر زیاترو گه وره تره له وه ی كه تا ئێستا هه یانبوه ، پێویسته

قوتابخانه ی سه ربازی پرۆفیشیناڵ

هه بێ�ت بۆ ڕاهێنانی ئه فسه ره كانیان،

راسته پێشمه رگه وا ده رئه كه وێت له دۆخێكی باشدان و هه مو شتێك

به باشی ده ڕوات، به اڵم پێویستیان

به گه شه پێدانی زیاتر هه یه

ئه ندرێو سله یتێر: ناکرێت که سی قه ڵه و بکرێت به ئه فسه ر، چونکه ده بێته نمونه ی بااڵ بۆ پێشمه رگه کانی

ئه م شه ڕه ده ستی پێكردوه و كه س نازانێت كه ی ته واو ده بێت، پێموایه هه مو الیه نه كانی شه ڕه كه بۆیان ده ركه وتوه كه چه نده گران و قورسه ، بۆ هێزی سه ربازیی كوردیش زۆر سه خته بتوانێ�ت ئه و سنوره به رفراوانه ی له گه ڵ داعش هه یه تی بپارێزێت

تایبه‌ت(439( سێشه ممه 662014/8/5

ویکیلیکس 2006

ئا: هاوكار حسێن

ئایه تواڵ عه لی سیستانی هۆشداری ده داته سه ركرده سیاسییه كانی

هه رێمی كوردستان سه باره ت به جیابونه وه ی كوردستان له عێراق و

پێیوایه هه نگاوێكی له وشێوه یه دابه شبونی واڵت و توڕه بونی گه وره ی

لێده كه وێته وه ، هه روه ها به ناوی حه وزه ی نه جه فه وه ره تیده كاته وه .

به پێ����ی به ڵگه نامه یه ك����ی نهێن����ی ویكیلیكس كه ئاوێنه ده قه كه ی كردوه به ك����وردی ، مه رجه عی ب����ااڵی ئاینی ش����یعه كانی عێ����راق، ئایه تواڵ عه لی ساڵح به رهه م له رێگه ی سیس����تانی هۆشداری داوه ته سه ركردایه تی كورد كه "جیابونه وه ی كوردستان له عێراق ده بێته ه����ۆی دابه ش����بونی عێراق و توڕه ییه ك����ی گ����ه وره كه ح����ه وزه ی

نه جه ف خۆی لێده پارێزێت". بۆ س����اڵی به ڵگه نامه كه مێ����ژوی 2006 ده گه ڕێت����ه وه كه له و س����اڵه دا به رهه م س����اڵح وه زی����ری پالندانانی حكومه ت����ی عێراق بوه و س����ه ردانی ئایه ت����واڵ عه ل����ی سیس����تانی كردوه به مه به س����تی گه یاندن����ی ناڕه زایه تی جه الل تاڵه بان����ی و یه كێتی به رامبه ر بۆ جه عفه ری ئیبراهیم كاندیدكردنی

پۆستی سه رۆك وه زیرانی عێراق. به ره����ه م كۆبونه وه ی����ه دا، ل����ه و س����اڵح به سیس����تانی راگه یاندوه كه دژی كوردستان نیشتمانی "یه كێتی كاندیدكردن����ی ئیبراهیم جه عفه رییه و هه ڵوێسته ش����ی ئ����ه م له س����ه ر له وه اڵمدا سیس����تانی ده مێنێته وه ".

وتویه تی ، پێویسته پارته سیاسیه كان تاوتوێی هه مو مه س����ه له كان پێكه وه بكه ن و خۆی����ان به دوربگ����رن له هه ر

ملمالنێیه ك". ده قی به ڵگه نامه كه :

06HILLAH36 : ئای دیبه سیستانی به رهه م ساڵح بابه ت: ده ڵێ����ت ك����ورد دژی كاندیدكردن����ی ده ڵێت جه عفه ریی����ه ، سیس����تانیش پێویس����ته پارته گ����ه وره كان بگه نه

ته وافوق.نوێنه رایه ت����ی س����ه رچاوه : باڵیۆزخان����ه ی ئه مه ری����كا له حلل����ه ،

عێراقبه روار: 5ی ئایاری 2006

پۆلێن: زۆر نهێنی پوخته :

له كۆبونه وه یه كدا رۆژی 5ی ئایاری 2006، به ره����ه م س����اڵح، وه زی����ری پالندانانی حكومه تی عێراق به ئایه تواڵ عوزما عه لی سیس����تانی راگه یاند كه جه الل تاڵه بانی و یه كێتی نیش����تمانی كوردستان دژی كاندیدكردنی ئیبراهیم جه عفه ری����ن له الی����ه ن هاوپه یمان����ی نیش����تمانی عێ����راق )هاوپه یمان����ی بۆ پۆستی سه رۆك ش����یعه كان(ه وه وه زیران����ی حكومه ت����ی نوێی عێراق. له وه اڵمدا سیس����تانی هانی سه رجه م پارته سیاس����ییه كانی دا بۆ ئه وه ی له دروس����تكردنی به دوربگرن خۆیان ملمالنێكان به وپێیه ی بارگرانی زیاتر ده خه نه س����ه ر عێراقییه كان، وتیشی پێویسته پارته سه ره كییه كان بگه نه پرۆسه ی پێشخس����تنی بۆ ته وافوق

سیاسیی . به رهه م س����اڵح، وه زیری پالندانان

رۆژی 5ی ئای����ار، له ماڵ����ی ئایه تواڵ به یه ك چاویان له نه جه ف سیستانی ك����ه وت. له و كۆبونه وه یه دا س����تافی ئاماده بون. س����اڵح نه جه ف لۆكاڵی به وه ده س����تیپێكرد كه سه ره خۆشی خۆی به سیستانی راگه یاند سه باره ت به ته قاندنه وه ی مه زارگه ی عه سكه رییه له سامه ڕا له 22ی شوبات، هه روه ها سوپاس����ی مه رجه عی����ه ت و حه وزه ی عیلمی نه جه فی كرد له پای ئه و رۆڵه ی گێڕایان ب����ۆ هێوركردنه وه ی توڕه یی

شیعه كان له دوای ته قینه وه كه وه . به رهه م ساڵح به سیستانی راگه یاند كه یه كێتی نیشتمانی كوردستان دژی كاندیدكردن����ی ئیبراهیم جه عفه رییه و هه ڵوێسته ش����ی ئ����ه م له س����ه ر ده مێنێت����ه وه . سیس����تانی له وه اڵمدا پارته سیاسیه كان پێویس����ته وتی ، تاوتوێی هه مو مه س����ه له كان پێكه وه بك����ه ن و "خۆی����ان به دوربگرن له هه ر ملمالنێی����ه ك له نێ����وان الیه نه كاندا". سیس����تانی وتیش����ی ، ئه م ملمالنێی له مشێوه یه هێنده ی تر باری قورسی س����ه ر عێراق گ����ران ده كات كه ئه و عێراق����ی ب����ه "واڵت����ه خوێناویه كه "

وه سفكرد.سیس����تانی ئام����اژه ی ب����ه وه كرد سیاس����یه كان پارته پێویس����ته كه س����ه ر ئێس����تای هه ڕه ش����ه كانی خه ڵك����ی عێراق به هه ن����د وه ربگرن، وتیشی ، "پێویس����ته پارته سیاسیه ته واف����وق بگه ن����ه س����ه ره كییه كان پرۆسه ی به ره وپێش����بردنی له پێناو بۆ ئه وه شی سیاسیی ". سیس����تانی س����اڵح رونكرده وه ك����ه گه لی عێراق ئه ركی سه رشانی خۆیان به جێهێناوه

له رێگه ی ده نگدانیان له هه ڵبژادنه كه ی 15ی كانون����ی یه ك����ه م و ئێس����تاش پێویسته سیاسییه كان ئه ركی خۆیان دامه زراندنی له رێگه ی جێبه جێبكه ن حكومه تێكی نوێ و پاراس����تنی هیواو یه كێت����ی گه النی عێ����راق. )تێبینی :

هاوش����ێوه ی په یامێكی سیس����تانی سیاس����یه كان به ئه ركی س����ه باره ت حه كیم، عه بدولعه زی����ز ئاراس����ته ی سه رۆكی ئه نجومه نی بااڵی ئیسالمی له عێ����راق كرد، له كۆبون����ه وه ی 24ی

شوبات(.

هۆشداری له كۆتاییدا، سیس����تانی دایه به رهه م س����اڵح كه جیابونه وه ی كوردس����تان له عێ����راق ده بێته هۆی دابه ش����بونی عێ����راق و توڕه ییه ك����ی گه وره كه ح����ه وزه ی نه جه ف خۆی

لێده پارێزێت.

ئا: میهره بان سه الم، هه ڵه بجه

دانیشتوانی هه ڵه بجه داوا ده كه ن له داهاتی ئه و نه وته ی له ناوچه كه یان

ده رده هێنرێت، به شێكی بۆ ئاوه دانكردنه وه ی شاره كه یان ته رخانبكرێت، ئه مه ش دوای

ئه وه دێت كه كۆمپانیای گازپرۆم له سه ره تای ساڵی 2014 هاته

هه ڵه بجه و ده ستیانكرد به پشكنین له كێڵگه نه وتیه كانی زیاتر له شه ش

ناوچه ی شاره كه .

مونیر عه بدواڵ كه مامۆس���تایه كی هه ڵه بجه یه ، به گه ش���بینیه وه له هاتنی كۆمپانی���ا بیانیه كانی ب���واری نه وت ده ڕوانێ���ت، ئ���ه و پێیوای���ه هاتن���ی كۆمپانیایه كی وه ك گازپرۆم بۆ سنوری پارێزگای هه ڵه بجه "هه لی كاری زۆرتر بۆ گه نجان ده ڕه خس���ێنێت، ئه مه ش واده كات رێژه ی بێكاریی له شاره كه دا یه كێك پێویس���ته بۆیه كه مبێته وه ، له مه رج���ه كان خس���تنه س���ه ر كاری گه نجی ش���اره كه مان بێت، تا له ڕوی گۆڕانكاری���ی ش���اره كه ئابوری���ه وه

به خۆیه وه ببینێت".هاوكات ش���یراز مه حمود گه نجێكی دانیشتوی هه ڵه بجه یه و ده رچوی به شی به هه مانش���ێوه ی نه وته ، ئه ندازیاریی مونیر به خۆشحاڵیه وه باسی له هاتنی ئ���ه م كۆمپانیایانه ك���ردو به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئێم���ه ژماره مان زیاتر له 20 ئه ندازیار ده بێت و تاوه كو ئێس���تا

هه لی كارم���ان نه بوه ، به ڵكو بتوانین له م ڕێگه وه خزمه تبكه ین و سودی بۆ له ڕوی پاش���ان هه بێت، هه ردوالمان

ئابوریشه وه سودی ده بێت". ئابوریناس عوسمان محه مه د باسی له وه كرد كه هاتنی كۆمپانیا بیانیه كانی بواری نه وت له روی ئابورییه وه سودی

ده بێت بۆ شاره كه یان له چه ند ڕوه وه ، وه ك زیادبونی هه لی كار بۆ بێكاران. ئ���ه و به ش���ه نه وته ش ك���ه له كێڵگه نه وته كانی سنوری پارێزگای هه ڵه بجه له داهاته كه ی به شێك ده رده هێنرێت، ده بێت بۆ ئاوه دانكردنه وه ی ش���اره كه بێ���ت، چونك���ه ل���ه ڕوی ئاب���وری و

جموجۆڵی بازاڕه وه الوازه و ئه مه ش وا ئه كات جموجۆڵ به خۆیه وه ببینێت". بی���ره به ش���وێنی س���ه باره ت نه وتی���ه كان خ���در كه ریم س���ه رۆكی ش���اره وانی هه ڵه بج���ه ، به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، "کۆمپانی���ای گاز پرۆمی دەرهێنان���ی کاری���ان ک���ە ڕوس���ی

لەکێڵگە ئیشی پش���کنینیان نەوتە، تەواوکردوە, هەڵەبج���ە نەوتیەکانی نەوتی دیاریکردوە شوێنێکیان چەند لێدەربهێنن، لەوانه زەردەهاڵ، داری ئیمامی بی���ارە, ناوچەی بەرمەڕانی

زامن و نەورۆڵی ناوچەی سازان" . خدر وتیش���ی, "بۆ خزمەتکردنی زیاتری هەڵەبجە لەگرێبەس���تەکەیاندا هات���وە لە %70ی ئ���ەو کارمەندانەی کە لەکۆمپانیاکەدا کاردەکەن، دەبێت

خەڵکی پارێزگاکە بن". ده ستبه كاربون و به كاتی سه باره ت مه رجه كان���ی ئی���داره ی هه ڵه بجه بۆ كاركردن، ئه ركان حس���ێن قایمقامی هه ڵه بج���ه ئ���ه وه ی ئاش���كراكرد كه کۆمپانیای گازپرۆمی روسی لەکۆتایی ساڵی 2014 دەست ئەکات بەکارکردن لەدۆزین���ەوەی ن���ەوت و کارکردن بۆ لەش���ارەکەدا، ن���ەوت دەرهێنان���ی بڕیاری���داوە ناوب���راو "کۆمپانی���ای چەندی���ن پ���رۆژەی خزمەتگ���وزاری ب���واری من���دااڵن و گەنج���ان و ب���ۆ هونەریی و وەرزش���یی و تەندروستی و تواناسازیی جێبەجێ بکات، هه روه ها بۆ س���اڵی خوێندن���ی 2014- 2015، ئامادەیی دەرچ���وی لەخوێندکارانی هەڵەبجە، 4 خوێندکار بۆ بواری نەوت بنێرێتە واڵتی ڕوس���یا تا پس���پۆڕیی

لەبوارەکەدا بەدەستبهێنن".زۆر ژماره یه ك���ی له ئێس���تادا نه وت ب���واری گ���ه وره ی كۆمپانیای به مه به ستی پێشخستنی كه رتی وزه ی هه رێمی كوردس���تان، هاتونه ته شاره

جیاجیاكان���ی كوردس���تان و خه ریكی پش���كنین و دۆزین���ه وه و ده رهێنان���ی نه وتن، بڕیاریش���ه له كۆتایی س���اڵی 2014، كۆمپانیای گازپرۆمی روس���ی خۆی به كاره كانی ده ست له هه ڵه بجه

بكات.

ئایه تواڵ سیستانی: جیابونه وه ی كوردستانتوڕه بونی گه وره ی لێده كه وێته وه

هه ڵه بجه ییه كان داوای پشك ده كه نله و نه وته ی له شاره كه یان ده رده هێنرێت

جیابونه وه ی كوردستان ده بێته هۆی دابه شبونی

عێراق و توڕه ییه كی گه وره كه حه وزه ی

نه جه ف خۆی لێده پارێزێت

کۆمپانیای گاز پرۆمی ڕوسی کە کاریان دەرهێنانی

نەوتە، ئیشی پشکنینیان

لەکێڵگە نەوتیەکانی

هەڵەبجە تەواوکردوە

کێڵگه یه کی نه وت له هه ڵه بجه � فۆتۆ: میهره بان

سیستانی

7 (439( سێشه ممه 2014/8/5 عێراق

ئا: بارام سوبحی

له دیمانه یه كدا له گه ڵ ئاوێنه ، پارله مانتاری عێراق و پێشمه رگه ی

دێرینی یه كێتی نیشتیمانی كوردستان محه مه د عوسمان ناسراو به حه مه سور دوشیوانی ، رایده گه یه نێت پێشمه رگه

به وره و خۆڕاگره ، به الم هه ندێك فه رمانده ی پێشمه رگه ئیهمالن.

هه روه ها ده ڵێت "داعش ده یه وێت مه ترسی بۆ كوردستان دروست بكات"،

به دوریشی ده زانێت له ئاینده یه كی نزیكدا داعش كۆتایی بێت.

ئاوێن���ه : ئێ���وه وه ك���و پارله مانتارو س���ه نگه ره كانی دێرین پێشمه رگه یه كی تاچه ند به سه ركردۆته وه ، پێشمه رگه تان رازی���ت له واقیع���ی پێش���مه رگه له ڕوی چه ك و خواردن و س���ه نگه رو پێداویستیه

سه ربازییه كانه وه ؟دوش���یوانی : له ڕاس���تیدا م���ن هه مو نه كردۆته وه ، به س���ه ر شه ڕم به ره كانی ته نه���ا به ره كان���ی س���نوری پارێزگای به س���ه ركردۆته وه . دوزم ت���ا كه ركوك به ش���ێوه یه كی گش���تی ئ���ه وه ی م���ن بینیم چ���ه ك و ته قه مه ن���ی تاڕاده یه كی ب���و، س���ه نگه ره كان باش به رده س���ت ب���اش لێدراب���ون، ئاماده گ���ی هه بو بۆ هه س���تمكرد روبه ڕوبونه وه یه ك، ه���ه ر پێشمه رگه بێزار نییه و به وره یه ، زۆربه ی پێشمه رگه دا له گه ڵ بینی فه رمانده كانم پێكه وه بون. به اڵم پێش���مه رگه ی ئێمه سوپایه كی ته واو نییه و كه موكورتی زۆره و ده بێت حكومه تی هه رێم و سه ركردایه تی وه زاره ت���ی كوردس���تان و سیاس���ی پێشمه رگه و سه رۆكایه تی هه رێم و الیه نه په یوه ندیداره كان كاربكه ن بۆ دابینكردنی ته واوی پێداویس���تیه كانی پێش���مه رگه ، له وانه ش دابینكردنی ژیانێكی شایسته و موچه یه كی باش بۆ پێشمه رگه . پێموایه ئه گه ر ئه گه ر پێداویستیه كانی پێشمه رگه ل���ه ڕوی راهێنان و پڕچه ككردنه وه تۆكمه بكرێن، ده بنه هێزێكی رێكخراو ده توانن به رگرییه كی باش له كوردو كوردس���تان

بكه ن.ئاوێن���ه : ئای���ا مانه وه ی پێش���مه رگه له حاڵه ت���ی به رگری نه بوه ت���ه خاڵێكی

الواز؟ دوش���یوانی : بێگومان به درێژایی مێژو ك���ورد هه رگیز هه وڵین���ه داوه په الماری خ���اك و خه ڵك بدات، هه ر ویس���تومانه به رگ���ری له خاكی خۆمان بكه ین. ره نگه مانه وه له حاڵه ت���ی چاوه ڕوانی و به رگری ش���تێكی ناخ���ۆش بێت، به اڵم ش���ه ڕو به رگری باش كراوه و رێگه به پێش���ڕه وی دوژمن نه دراوه ، له و پێناوه شدا تائێستا له س���نوری كه ركوك )39( پێشمه رگه ی قاره مان شه هیدبون، پێویسته حكومه تی هه رێم ژیانێكی شایسته بۆ خێزانه كانیان دابین بكات. س���ه ره ڕای هه م���و ئه وانه ده بێ���ت ئێمه خۆمان بۆ هه مو ئه گه رێك

ئاماده بكه ین.ئاماده س���ازی پێتوای���ه ئاوێن���ه :

ته واوكراوه ؟دوشیوانی : بێگومان نه كراوه ، ئه وه ش خه تای پێشمه رگه نیه و خه تای هه ندێك له به رپرس���انی پێش���مه رگه یه . پێموایه له ناوچه كانی ش���ه نگارو زوممار هه ندێك له به رپرسانی پێشمه رگه وه كو پێویست نه بون و پێداویستیه كانیان له ڕوی چه ك و به پێشمه رگه ئیداره كردنه وه ته قه مه نی و نه گه یاندوه ، یاخود ئاماده نه بون له پێشی پێشه وه له گه ڵ پێشمه رگه دابن، بۆیه ئه و

حاڵه تانه ی ناوچه ی شه نگار رویداوه .ئاوێنه : تاچه ند له گه ڵ ئه و بۆچونه ی پێش���مه رگه پاشه كش���ه ی پێیوایه كه له هه ندێ���ك ناوچه ی جه له والو موس���ڵ، په یوه ندی به ناكۆكیی به رپرسانی پارتی و

یه كێتیه وه هه یه ؟دوش���یوانی : پێموانی���ه په یوه ن���دی به وه وه هه بێت كه دو ته وجیهاتی له یه ك جی���اواز هه بێ���ت، چونكه پێش���مه رگه هێزێك���ی تێكه اڵوه و هێ���زی حكومه تی هه رێمه . ئه گه رنا بۆ س���وپایه ك بتوانێت له جه له والو خانه قین و دوز ش���ه ڕ بكات، بۆ له زوممارو شه نگار نه یكات. به ڕای من په یوه ندی به ئه داو جوڵه و له مه یدانبونی فه رمانده كانه وه هه ی���ه . ده مه وێت بڵێم به ش���ێك له فه رمانده كانی ئ���ه و ناوچانه ئاماده نه كردوه ، خۆی���ان بونه و ئیهمال چه ك و فیشه كی باش���یان به پێشمه رگه

نه گه یاندوه .له فه رمان���ده ب���اس ت���ۆ ئاوێن���ه : س���ه ربازییه كان ده كه یت، به اڵم به شێك

له میح���وه ره كان له الی���ه ن به رپرس���انی س���ه ركردایه تی ئه ندامان���ی حیزب���ی و

یه كێتیه وه سه رپه رشتی ده كرێن؟دوش���یوانی : كاتێك په الماری به شیر دراو بوه خه ته رێكی راس���ته وخۆ له سه ر كه ركوك، هه مومان هه رچه نده به فه رمی س���ه ر به وه زاره تی پێش���مه رگه نه بوین چه كمان هه ڵگ���رت و چوین بۆ به ره كانی شه ڕ بۆ پاڵپشتی هێزه كانی پێشمه رگه . پێموای���ه بونی ئه و به رپرس���انه گرفت دروس���تناكات و گ���وڕو تین���ی زیات���ر ده به خشێته پێشمه رگه ، چونكه هه ندێك ئه زمونێكی به رپرس���انه خاوه ن���ی له و س���ود ئاس���اییه س���ه ربازیین و زۆری له تواناكانیان وه ربگیرێت بۆ پاراس���تنی

كوردو كوردستان.ئاوێنه : یه كێك له گرفته كانی پێشمه رگه نه بونی هێزی ئاس���مانیه ، وه كو ده زانین فه رمانده ی هێزی ئاسمانی عێراق یه كێتیه

بۆچی داوای پاڵپشتی لێ ناكه ن؟دوش���یوانی : ئه و پیاوه به ته وجیهاتی یه كێتی هه ڵناسوڕێت و مه ركه زی كوردو بڕی���اری خۆی هه ی���ه ك���ه حكومه تی عێراقیه ، له ئێستاش���دا حكومه تی عێراق توشی سه رلێشێوان و سه رگه ردانی بوه ، به ه���ۆی نه بونی س���ه رۆكی حكومه ت و وه زی���ری به رگ���ری . ئێم���ه له هه وڵداین

عێ���راق پارله مان���ی له كۆبون���ه وه ی س���ه رۆك حكوم���ه ت ناوبنرێ���ت و پاش ئه وه ش س���ه ردانی سوپاساالری عێراق و فه رمانده ی هێزی ئاسمانی و به رپرسانی وه زاره تی به رگری بكه ین بۆ دروستكردنی پشتیوانی و هه ماهه نگی له گه ڵ هێزه كانی

پێشمه رگه .چڕبون���ه وه ی پێتوای���ه ئاوێن���ه : هێرش���ه كانی داعش بۆ سه ر پێشمه رگه له ئێستادا، په یوه ندی به به شداری كورد له حكومه تی عێراق و وه رگرتنی پۆس���تی س���ه رۆك كۆماری و جێگری س���ه رۆكی

پارله مانه وه هه بێت؟تائێس���تا له ڕاس���تیدا دوش���یوانی : هه موم���ان په یوه س���تین به حكومه ت���ی مه نزومه یه كی بڕیارنه مانداوه عێراقه وه و جیاواز بین، جگه له وه ش تیرۆریس���تان نه ك له كورد ده س���تیان له هیچ كه سێك نه پاراستوه ، ئه وانه هێزێكن له هه ر كوێ بۆیان بك���رێ و بۆیان بل���وێ په الماری په یوه ندییه كی ره نگ���ه ده ده ن، خه ڵك به و باسه وه هه بێت، به اڵم به پله ی یه ك په یوه ندی به ئایدیاو سیاسیه تی داعشه وه هه یه كه جگه له خۆی كه س���یتری قبوڵ نیه و هه مو كه س به نه یارو ناحه زی خۆی ده زانێت. پێویس���ته هه مومان پێش له و ئایدیاو فیك���ره بۆگه نه بگرین، هه روه ها

له مۆڵگه كان���ی خۆم���ان نه چینه س���ه ر كه س و قبوڵیش���ی نه كه ی���ن كه س بێته

سه رمان و په المارمان بدات.ئاوێنه : واته به باشی ده زانی پێشمه رگه هه روه كوئێس���تا له دۆخی به رگری بێت و

نه چێته حاڵه تی هێرشكردنه وه ؟پێشمه رگه باش���ه پێم دوش���یوانی : به رگری له خاكی كوردو كوردستان بكات، كوڕی خۆشمان نه كه ین به قوربانی هیچ كه سێك. شه ڕی موسڵ و ئه نبارو دیاله و تكریت جێ ش���ه ڕی ئێمه نی���ه و نابێت بچی���ن رۆڵه و مناڵی هه ژاری ئه م واڵته ی تیا به كوشت بده ین، به اڵم هه ر كه سێك هاته سه ر كوردس���تان ده بێت هه موان نه ك ته نها پێش���مه رگه به رگری بكه ن و

رێگه یان پێنه ده ین.له ئێس���تادا ت���ۆ ب���ه ڕای ئاوێن���ه : داعش بوه ته مه ترس���ی راس���ته قینه بۆ س���ه ر س���نوره كان و ناوخ���ۆی هه رێمی

كوردستانیش؟ئه وه گومان���ی به ڵ���ێ دوش���یوانی : ده كه م ئه وان بیانه وێت ئاسایش���ی ئه م ناوچان���ه تێكبده ن و وه ك���و ناوچه كانی دیكه ی عێراق بیشێوێنن، ته سه ورده كه م پریش���كی ئه و ئاگره ئێمه ش بگرێته وه و ره نگه به ئه نقه س���ت بیانه وێت شه ڕه كه بكه ن به ش���ه ڕی كوردو ع���ه ره ب، بۆیه

ده بێ���ت له الیه ك خۆمان���ی لێبپارێزین و له الیه كی دیكه ش رێگه نه ده ین كه س بێته سه رمان. پێموایه روداوه كانی ناوچه كانی بادینان ئاماژه یه كن بۆ ئه وه ی ده یانه وێت خه ته ر له سه ر كوردستان دروست بكه ن و ده بێت به هه مو الیه كمان رێگه به رودانی

نه ده ین.ئاوێنه : پێش���تر ده وترا داعش چه ند هه زار كه س���ێكن، به اڵم ئه و هێزه ئێستا له چه ندین به ره وه ش���ه ڕ ده كات، ئه مه ئاماژه نیه بۆ ئه وه ی ئه و هێزه پشتیوانی

ده وڵه تان و هێزی گه وره ی هه یه ؟دوشیوانی : به پێی زانیارییه كانی ئێمه هه مو چه كداره كانی داعش كه له سوریاوه هاتونه ته عێراق نه گه یش���تونه ته هه شت ه���ه زار چه ك���دار، به اڵم داعش ئێس���تا بوه ت���ه هێزێ���ك ملمالنێ���ی حكومه تی عێراق و هه رێم ده كات، ئه م هێزه سودی له چه ك و كه ره س���ته كانی سوپای عێراق بینی كه به ئه نقه س���ت راده س���تیانكرا و ئێستا سێیه كی عێراقیان به ده سته وه یه ، بۆی���ه ده بێ���ت پێمانوانه بێت كه داعش هێزێك���ی هی���چ نی���ه و به گ���ڕو فڕێك له ناوده چێ���ت، به اڵم ب���ه و قه باره یه ش گ���ه وره نیه ك���ه ئیعالم باس���یده كات، حكومه ت���ی له بێده س���ه اڵتی چونك���ه عێراق���ی و بێ كه ڵكی س���وپای عێراق و دزی و ف���زی فه رمانده س���ه ربازییه كانی عێ���راق داعش بوه ته هێزێ���ك كه زیاد له خ���ۆی گه وره ك���راوه ، ئه گه ر هێزێكی تۆكم���ه و ئاماده ك���راوی ب���اش هه بێت داعش ئه و هێزه نیه بتوانێت به ره نگاری ببێت���ه وه و خ���ۆی بس���ه لمێنێت و خۆی

به سه ر ناوچه یه كدا بسه پێنێت.ده كه ی���ت پێش���بینی ئاوێن���ه : له ئاینده یه كی نزیكدا داعش له ناوبچێت؟

دوش���یوانی : داع���ش و هاوڕێبازه كانی به عسیه كان و نه قش���به ندییه كان و وه كو ئ���ه و كۆمه ڵه رێكخراوه تیرۆریس���تیه ی یه كیانگرتوه ، پێموانیه ئه مه شتێك بێت له كتوپڕێك���دا هاتبێ و له كتوپڕێكیش���دا كۆتایی بێت، ئه مه سه ره نجامی ژانێكی گه وره و له دایكب���وی ئازارێكی گه وره تره له ناوچه ك���ه دا، بۆی���ه پێموانیه به زویی كۆتایی بێ���ت و به اڵم پێش���موانیه ئه و دومه ڵه به و ش���ێوه یه ی ئێس���تای هه ر

بمێنێته وه .

ئا: محه مه د عه بدولستار

ئه ندامێكی لیژنه ی دانوستانكاری هێزه كوردییه كان رایده گه یه نێت لیژنه كه یان په راوێز خراوه و شكستیهێناوه ، به اڵم

ئه ندامێكی دیكه ی ئه و لیژنه یه ده ڵێت "پێده چێت له گه ڵ ده ستپێكردنی

دانوستانه كان بۆ پێكهێنانی حكومه تی عێراق، لیژنه كه ده ست به كاره كانی بكاته وه ". هه روه ها پارله مانتارێكی

گۆڕان پێیوایه ئه و لیژنه یه شكستی هێناوه و ئه ندام په رله مانه كورده كان و

كه سی یه كه م و دوه می حزبه كان جێگه یان گرتۆته وه .

الیه نه له گه ڵ دانوستان به مه به ستی عێراقیه كان���دا بۆ پێكهێنانی حكومه تی نوێ���ی عێ���راق، هه ریه ك���ه له یه كێتی و پارت���ی و بزوتنه وه ی گ���ۆڕان و كۆمه ڵ و یه كگرتوی ئیس���المی و حزبی شیوعی ، به بڕیاری سه رۆكی هه رێمی كوردستان لیژنه یه كی دانوس���تانیان له گه ڵ الیه نه عێراقی���ه كان پێكهێن���ا. ئ���ه و لیژنه یه یه ك له )3/٦/2014( ته نها تائێس���تا كۆبون���ه وه ی ئه نجامداو تائێس���تا هیچ كۆبونه وه یه كی دیكه ی ئه نجام نه داوه .

لیژنه ی كۆبون���ه وه ی ئه نجامنه دانی دانوس���تانكار له كاتێكدای���ه ، له مانگی پۆس���تی كوردییه كان الیه نه رابردودا سه رۆك كۆماری عێراق و جێگری دوه می سه رۆكی پارله مانیان وه رگرت، له باره ی وه زارییه كانیش پۆس���ته وه رگرتن���ی نوێی عێراقدا، ئه ندامێكی له حكومه تی لیژنه ك���ه ده ڵێت "وه رگرتنی پۆس���ته

خزمه تگوزاریی���ه كان زیات���ر خزم���ه ت به كورد ده كات".

ئه ندام���ی لیژن���ه ی دانوس���تانكاری كورد له پش���كی یه كگرتوی ئیس���المی عادل نوری ، رونیده كاته وه یه كێك له و هۆكارانه ی كه بوه ته هۆی په رته وازه یی ن���او ماڵی ك���وردو دودڵ���ی الیه نه كان له س���ه ر پرس���ه كان له گه ڵ حكومه تی وه ف���دی "په راوێزخس���تنی عێراق���دا به غدادو له گه ڵ هه رێمه دانوستانكاری شكست پێهێنانی ئه و لیژنه یه یه و پرس

پێنه كردنێتی ". به بڕوای نوری ، پێویسته ئه و لیژنه یه چاالك بكرێت و به رده وامی پێ بدرێت، ن���ه ك هه ر ب���ۆ پێكهێنان���ی حكومه ت به ڵكو له دوای پێكهێنانی حكومه تیش، "به دڵنیایی���ه وه ئ���ه وه ی به ه���ۆكاری ئێمه كێش���ه ی دیكه مان له گه ڵ به غداد ب���ۆ دروس���ت ده بێت، وه ك كێش���ه ی نه وت و كێشه ی بودجه و پێش���مه رگه و

ناوچه تازه ئازادكراوه كان". له ماوه ی ده س���اڵی رابردودا، كورد كابینه كان���ی س���ه رجه م به ش���داری له كاتی ك���ردوه ، عێراقی حكومه ت���ی كابینه یه كیش���دا ه���ه ر پێكهێنان���ی به شداریكردوه و مه رجه وه به كۆمه ڵێك رێكه وتنی له گه ڵ الیه نه سیاس���یه كاندا ئه نجامداوه ، به اڵم تائێس���تا كه مترینی ئه و مه رج و خاڵی نێو ئه و رێكه وتنامانه مه رجه كانی له ب���اره ی جێبه جێكراون. كورده وه بۆ به شداریكردن له حكومه تی ن���وری ده ڵێت نوێی عێراق���دا، عادل ئێمه پێكنه هاتوه ، حكومه ت "تائێستا له كات���ی پێكهێنانی حكومه تدا مه رجی

خۆمان ده بێت".ئه ندامێكی دیكه ی لیژنه ی دانوستانكار ئاش���كرای ده كات هۆكاری په كه وتنی پێش���هاته روداو لیژنه كه ی���ان، كاری جێبه جێبونی عێ���راق و ئه منیه كان���ی

داخوازییه كانی كورده .دانوس���تانكار لیژن���ه ی ئه ندام���ی له پش���كی كۆمه ڵی ئیس���المی یاسین حه س���ه ن، بۆ ئاوێنه باس له وه ده كات بڕیارب���وه هه فته یه ك دوای ئه نجامدانی لیژنه كه ی���ان، كۆبون���ه وه ی یه ك���ه م كۆبون���ه وه ی دوه م ئه نجام بده ن، به اڵم به هۆی هاتنه ئارای روداوه كانی موسڵ و ش���ێوانی بارودۆخی ئه منی عێراق ئه و

كۆبونه وه یه نه كراوه . ب���ه وه ده كات ئام���اژه ناوب���راو، له حكومه تی لیژنه ك���ه داواكارییه كانی زۆر جێبه جێبوه "، "تاڕاده یه كی عێراق زیات���ر رونكردن���ه وه ی له وباره ی���ه وه ده دات و ده ڵێ���ت "پێمانوای���ه له دوای روداوه كانی ش���اری موس���ڵه وه ماده ی (140( جێبه جێب���وه . یه كێك���ی ت���ر جێبه جێكردن���ی له داواكاریه كانم���ان یاس���ای نه وت و غاز بو، ئه و بابه ته ش جێبه جێب���وه و داواكاریه كی تریش���مان سێباره كاندید نه كردنه وه ی مالكی بوه ، ئ���ه وه ش تاڕاده یه كی زۆر جێبه جێبوه و پێناچێ���ت ئه مجاره مالیك���ی ببێته وه

به سه رۆك وه زیرانی عێراق".له مانگی رابردودا س���ه رۆكی كۆمارو جێگری سه رۆكی پارله مانی عێراق به ر الیه نه كوردییه كان كه وت، له وه رگرتنی ئه و پۆستانه شدا وه فدی دانوستانكاری هیچ رۆڵێكی نه بو. له وه اڵمی ئه وه شدا

بۆچی له كاتی دابه ش���كردنی پۆس���ته لیژن���ه ی عێراق���دا، س���یادییه كانی دانوس���تانكاری ك���ورد رۆڵ���ی نه بوه ، یاسین حه س���ه ن ده ڵێت "هه ڵبژاردنی س���ه رۆك كۆم���اری عێ���راق و جێگری

س���ه رۆكی په رله مانی عێراق په یوه ندی به لیژنه كه مانه وه نیه ، بۆیه لیژنه كه مان هیچ قس���ه یه كی له س���ه ر ئه و بابه تانه

نه بوه ".به گوێره ی ده س���توری عێراق، دوای هه ڵبژاردنی س���ه رۆكی كۆماری عێراق، ده بێت س���ه رۆك كۆمار له ماوه ی پانزه رۆژدا گه وره ترین قه واره ی ناو پارله مان بۆ پێكهێنانی حكومه ت رابس���پێرێت، پاش���ان ئ���ه و قه واره ی���ه ش ده بێ���ت له ماوه ی س���ی رۆژدا كابین���ه ی نوێی حكومه ت به مه به ستی وه رگرتنی متمانه

پێشكه شی پارله مانی عێراق بكات. به بۆچون���ی به رپرس���ه كه ی كۆمه ڵی له گ���ه ڵ پێده چێ���ت ئیس���المی ، ب���ۆ دانوس���تانه كان ده س���تپێكردنی پێكهێنانی حكومه ت���ی عێراق، لیژنه ی دانوستانی كورد ده س���ت به كاره كانی به دیاریكردنی س���ه باره ت بكات���ه وه . كه سێكیش بۆ س���ه رۆكایه تی لیژنه كه ، وتی "باس له دیاریكردنی كه سێك كراوه بۆ س���ه رۆكی لیژنه كه ، به اڵم تائێستا

لیژنه كه سه رۆكی نییه ".كورد عێراقدا، ئێستای له حكومه تی بازرگانی و ده ره وه و به وه زاره ته كان���ی ته ندروستی و كۆچ و كۆچبه ران به شداره . له باره ی ئه وه ی كورد له كابینه ی نوێدا چ وه زاره تێك وه ربگرێت باشتره ، یاسین حه س���ه ن ده ڵێت "له ڕابردودا هه ندێك الیه ن له ناو ش���ه قامی عه ره بیدا هه وڵی بۆیه داوه ، ناش���رینكردنی كوردی���ان ل���ه م كابینه یه دا وه رگرتن���ی وه زاره ته خزمه تگوزاریی���ه كان زیات���ر خزم���ه ت به ك���ورد ده كات و ده توانێ���ت له گ���ه ڵ

شه قامی عه ره بی خۆی ئاشت بكاته وه ". هه روه ه���ا ده ڵێ���ت "ك���ورد وه زاره تی دارایی و پیشه سازی وه ربگرێت باشتره ، له به رئه وه ی س���ه رۆكی كۆمار كورده ، له وانه ی���ه الیه نه عه ره بی���ه كان دوباره

وه زیری ده ره وه به كورد نه ده نه وه ".ره خن���ه ی له چاودێ���ران هه ندێ���ك ئه وه ده گ���رن ك���ه له راب���ردودا الیه نه كورییه كان وه رگرتنی پۆستیان كردۆته قوربانی به دیهێنانی مافه نه ته وه ییه كان، به اڵم به رپرس���ه كه ی كۆم���ه ڵ جه خت له وه ده كاته وه ئه گه ر كورد پۆس���ت و پله و پایه بكات به قوربانی ده ستكه وتی نیش���تیمانی "زۆر باش���تره ، به جۆرێك )140(و به م���اده ی داننان له به رامبه ر جێبه جێكردنی هه ر پۆستێك له ده ست

بدات كێشه نییه ".له الیه ن خۆیه وه پارله مانتاری عێراق له سه ر لیستی گۆڕان د.ده رباز محه مه د، دانوس���تانكاری لیژنه ی رایده گه یه نێت ك���ورد "شكس���تی هێن���اوه و ئه ن���دام په رله مانه كورده كان و كه س���ی یه كه م و دوه می حزبه كان جێگه یان گرتۆته وه ". بۆ چاره س���ه ركردنی كێشه كانی كورد له گه ڵ به غدا، د.ده رباز بونی وه فدێكی ش���اره زا تۆكم���ه و دانوس���تانكاری به هاوكاری كۆمه ڵێك راوێژكاری پسپۆڕ له گه ڵ پته وی���ان په یوه ندییه كی ك���ه په رله مانتارانی كورد له عێراق و هه رێم و حكومه ت���ی هه رێ���م و ناوه ن���د هه بێت به پێویس���ت ده زانێت و ده ڵێت "ده بێت ئه و وه فده له ئاس���تێكدابێت كه توانای بڕیاردانی���ان هه بێ���ت، نه وه كو وه فدی

ژماره دو بن".

پارله‌مانتاری‌‌عێراق‌و‌پێشمه‌رگه‌ی‌‌دێرین‌حه‌مه‌سور‌دوشیوانی‌:

شكستی‌‌پێشمه‌رگه‌‌له‌شه‌نگال‌به‌هۆی‌‌که‌مته‌رخه‌می‌هه‌ندێك‌فه‌رمانده‌وه‌یه

وه‌فدی‌‌دانوستانكاری‌‌كورد‌په‌راوێز‌خراوه‌پارله‌مانتاران‌و‌كه‌سی‌‌یه‌كه‌م‌و‌دوه‌می‌‌حزبه‌كان‌جێگه‌ی‌‌لیژنه‌كه‌یان‌گرتۆته‌وه‌

شه ڕی موسڵ و ئه نبارو دیاله و تكریت جێ

شه ڕی ئێمه نیه و نابێت بچین رۆڵه و مناڵی

هه ژاری ئه م واڵته ی تیا به كوشت بده ین

یه كێك له و هۆكارانه ی كه بوه ته هۆی

په رته وازه یی ناو ماڵی كوردو دودڵی الیه نه كان له سه ر پرسه كان له گه ڵ

حكومه تی عێراقدا "په راوێزخستنی وه فدی

دانوستانكاری هه رێمه

محه مه د عوسمان

‌‌‌ئا:‌ئاسۆ‌سه‌راوی‌

په‌رله‌مانتارێكی‌‌یه‌كێتی‌‌باس‌له‌وه‌‌ده‌كات،‌سودمه‌ندترین‌حزب‌له‌په‌سه‌ندكردنی‌‌یاسای‌‌بودجه‌ی‌‌حزبه‌كان‌)گۆڕانه‌(،چونكه‌"نزیكه‌ی‌‌

3ملیار‌دینار‌بودجه‌كه‌یان‌زیادیكردوه‌"،‌له‌به‌رامبه‌ریشدا‌په‌رله‌مانتارێكی‌‌گۆڕان‌رایده‌گه‌یه‌نێ‌‌له‌دواخستنی‌‌ئه‌و‌یاسایه‌دا‌مانگانه‌‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌1ملیۆن‌دۆالر‌زیانی‌‌پێده‌گه‌یشت.كه‌مپینی‌‌هه‌ڵمه‌تی‌دادپه‌روه‌ریی‌موچه‌‌له‌هه‌رێمیش‌داوای‌‌راگرتنی‌‌یاساكه‌‌ده‌كه‌ن‌و‌ده‌ڵێن"النی‌

زۆری‌بودجه‌ی‌هیچ‌حزبێك‌نابێت‌له‌1 ملیۆن‌دۆالر‌زیاتربێت‌له‌مانگێكدا".

كورسی‌‌و‌پاره‌ی‌‌حزبه‌كان‌به‌پێی‌‌یاسا‌تازه‌كه‌

رۆژی‌24یته‌مموز,‌په‌رله‌مانیكوردستانیاسایبودجه‌یحزبه‌كانیپه‌سه‌ندكرد‌به‌پێی‌‌ئه‌و‌یاسایه‌‌س����ااڵنه‌‌1%ی‌‌بودجه‌ی‌‌هه‌رێم‌بۆ‌حزبه‌‌كوردستانیه‌كان‌ده‌بێت‌و‌بۆ‌ئه‌وه‌ش‌زیاتر‌ره‌چاوی‌‌ژماره‌ی‌‌كورسی‌‌و‌به‌شداری‌‌كراوه‌،‌ په‌رله‌مانیش‌ پێشوی‌‌ له‌خوله‌كانی‌‌به‌و‌جۆره‌‌كۆی‌‌گشتی‌‌زیاتر‌له‌240كورسی‌‌هه‌ژماركراو‌پارتی‌‌72كورس����ی‌،‌یه‌كێتی‌‌و‌51كورس����ی‌‌ویه‌كگرتو‌ هه‌ریه‌كه‌یان‌ گۆڕان‌ئیس����امی‌‌ كۆمه‌ڵ����ی‌‌ 19كورس����ی‌‌و‌به‌پێ����ی‌‌ تری����ش‌ 13كورس����ی‌،حزبه‌كانی‌‌هه‌ژماركراوه‌،‌ بۆ‌ كورس����یان‌ به‌شدارییان‌ئه‌گ����ه‌ر‌بودجه‌ی‌‌2013بكرێت����ه‌‌پێوه‌ر‌بۆ‌پێدانی‌‌ئه‌و‌پاره‌یه‌،ئ����ه‌وا‌بودجه‌ی‌‌پارتی‌‌مانگانه‌‌زیات����ر‌ده‌بێت‌له‌4ملیار‌و200ملیۆن‌گۆڕان‌و‌ له‌بزوتن����ه‌وه‌ی‌‌ هه‌ری����ه‌ك‌ دینار،‌یه‌كێتی����ش‌زیاتر‌له‌3ملی����ار‌‌و‌400ملیۆن‌دیناریان‌به‌رده‌كه‌وێت،‌هه‌رچی‌‌یه‌كگرتوی‌‌ئیسامییش����ه‌‌زیات����ر‌له‌1ملیار‌و100ملیۆن‌دیناری‌‌به‌رده‌كه‌وێت‌و‌كۆمه‌ڵی‌‌ئیسامییش‌

زیاتر‌له‌‌700ملیۆن‌دیناری‌‌ده‌بێت.

ته‌رخانكردنی‌‌1%ی‌‌بودجه‌ده‌س����ه‌اڵتداری‌‌ پارت����ی‌‌ ه����ه‌ردو‌پێشو)یه‌كێتی‌‌و‌پارتی‌(‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان،‌تۆمه‌تب����ار‌ده‌كه‌ن‌له‌به‌زوی����ی‌‌تێپه‌ڕاندنی‌‌

یاس����ای‌‌بودجه‌ی‌‌حزب����ه‌كان،‌به‌اڵم‌عه‌لی‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌ په‌رله‌مانت����اری‌‌ حه‌مه‌س����اڵح‌گۆڕان،جه‌خ����ت‌ل����ه‌وه‌‌ده‌كات����ه‌وه‌‌ك����ه‌‌له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‌ یاسایه‌‌ ئه‌و‌ په‌سه‌ندكردنی‌‌خه‌ڵكی‌‌كوردستانه‌،‌چونكه‌‌به‌بڕوای‌‌ئه‌و‌پێشتر‌به‌بێ‌‌یاسا‌هاوكاریی‌‌حزبه‌كان‌كراوه‌‌و‌ب����ه‌وه‌ش‌بودجه‌یه‌كی‌‌زۆری‌‌هه‌رێم‌به‌فیڕۆ‌ده‌چوو‌ئه‌و‌وتی‌‌"پێشتر‌سااڵنه‌‌پاره‌یه‌كی‌‌زۆری‌‌حكومه‌ت‌ده‌درای����ه‌‌حزبه‌كان،به‌اڵم‌ئێس����تا‌له‌وه‌‌كه‌متره‌‌و‌ته‌نها‌1%ی‌‌بودجه‌‌ئه‌مه‌ش‌ ب����ۆ‌حزب����ه‌كان،‌ ته‌رخانك����راوه‌‌به‌به‌راورد‌به‌رابردو‌مانگانه‌‌1ملیۆن‌دۆالر‌پاره‌‌بۆ‌حكومه‌ت����ی‌‌هه‌رێم‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌".‌ئه‌و‌باس‌له‌وه‌ش‌ده‌كات‌هه‌تا‌ئه‌م‌قه‌یرانه‌‌داراییه‌ی‌‌هه‌رێ����م‌به‌رده‌وامیی‌هه‌بێت،‌ئه‌و‌یاس����ایه‌‌ناچێته‌‌بواری‌‌جێبه‌جێكردنه‌وه‌،‌ئه‌و‌وتیش����ی‌‌"به‌ده‌رله‌وه‌‌ئه‌و‌یارمه‌تیه‌ی‌‌چاودێریی‌‌ له‌ژێ����ر‌ حزب����ه‌كان‌ ده‌درێت����ه‌‌دارایی‌‌حكومه‌تدا‌ده‌بێت‌و‌وه‌كو‌پێش����تر‌یه‌كێتی‌‌ هه‌روه‌هاپه‌رله‌مانتارانی‌‌ نابێ����ت"‌ب����ه‌وه‌‌تۆمه‌تب����ار‌ده‌كات،‌به‌هه‌ر‌جۆرێك‌زیادكردوه‌‌ كورس����یه‌كانیان‌ ژماره‌ی‌‌ بێت‌"له‌پێناوی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌ژماره‌ی‌‌كورسیه‌كانیان‌لێبێ����ت‌و‌چه‌نده‌ها‌بیانویان‌ وه‌ك‌ئێمه‌ی‌‌

گرت،‌له‌سه‌ر‌داواكاریی‌‌ئه‌وانیش‌ژماره‌ی‌‌كورس����یه‌كانی‌‌پێش����وش‌كرایه‌وه‌‌پێوه‌ر،‌ئه‌وان‌له‌دانیشتنه‌‌تایبه‌تیه‌كاندا‌بۆچونێك‌ب����اس‌ده‌ك����ه‌ن‌و‌له‌راگه‌یاندنه‌كانیش����ه‌وه‌‌ش����تێكی‌‌تر‌ده‌ڵێن،‌زۆر‌مه‌به‌س����تیان‌بو‌یاس����ا‌ده‌نگی‌‌له‌س����ه‌ر‌نه‌درێ����ت،‌چونكه‌‌وه‌كو‌ ده‌بن‌و‌ زه‌ره‌رمه‌ند‌ به‌جێبه‌جێكردنی‌‌پێش����و‌نابێت".په‌رله‌مانتاره‌ك����ه‌ی‌‌گۆڕان‌ئه‌گه‌ر‌ نیش����اندا‌ ئاماده‌ی����ی‌‌خۆش����یانی‌‌حزبه‌كانی‌‌تر‌رازیب����ن،‌ئه‌وا‌ئه‌وان‌پێیان‌باشه‌‌هاوكاریی‌‌حزبه‌كان‌له‌1%ی‌‌بودجه‌ی‌‌

هه‌رێم‌كه‌متریش‌بكرێته‌وه‌.

بودجه‌كه‌ی‌‌گۆڕان‌زیادیكرد‌گۆڕان،‌ په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‌‌ به‌پێچه‌وانه‌ی‌‌په‌رله‌مانت����اری‌‌یه‌كێتی‌‌خه‌ڵه‌ف‌ئه‌حمه‌د،‌باس‌له‌وه‌‌ده‌كات،‌كه‌‌له‌ئێستادا‌هه‌رێمی‌‌كوردس����تان‌به‌ده‌س����ت‌چه‌ندین‌گرفته‌وه‌‌ده‌ناڵێن����ێ‌‌بۆیه‌‌نه‌ده‌ب����و‌په‌رله‌مان‌خۆی‌‌به‌و‌یاسایه‌وه‌‌س����ه‌رقاڵبكات،‌ئه‌و‌ده‌ڵێت‌خۆیان‌ بودجه‌كه‌ی‌‌ زیادكردنی‌‌ "له‌پێناوی‌‌له‌600ملیۆن‌دیناره‌وه‌‌بۆ‌3ملیار‌و600ملیۆن‌بزوتن����ه‌وه‌ی‌‌ په‌رله‌مانتاران����ی‌‌ دین����ار‌گۆڕانبه‌تایب����ه‌ت‌س����ه‌رۆكی‌‌په‌رله‌مان‌زۆر‌

مه‌به‌ستیان‌بو‌ئه‌م‌یاسایه‌تێپه‌ڕێ‌،‌له‌وه‌ش‌خراپتر‌داواكاربون‌له‌سه‌ره‌تای‌‌ئه‌مساڵه‌وه‌‌جێبه‌جێكردنه‌وه‌‌ بواری‌‌ بخرێته‌‌ یاس����اكه‌‌به‌فش����اری‌‌ئێمه‌‌به‌و‌جۆره‌ی‌‌لێكرا‌كه‌‌تا‌ئه‌م‌قه‌یران����ه‌‌دارایی����ه‌‌له‌هه‌رێمدا‌هه‌بێت‌نابێت‌ئه‌و‌یاس����ایه‌‌جێبه‌ج����ێ‌‌بكرێت".په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‌‌یه‌كێتی‌‌پێش����ی‌‌باش����ه‌‌س����ه‌رۆكی‌‌هه‌رێم‌ئه‌و‌یاسایه‌‌واژۆ‌نه‌كات‌و‌بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‌بۆ‌په‌رله‌مان‌چونكه‌‌وه‌ك‌ئه‌و‌باسی‌‌ده‌كات‌كه‌موكوڕیی‌‌زۆره‌‌و‌پێویستی‌‌هه‌یه‌،په‌رله‌مانتاره‌ك����ه‌ی‌‌ به‌پێداچون����ه‌وه‌‌یه‌كێتی‌‌ئه‌وه‌ش‌ده‌خاته‌رو‌كه‌‌به‌ناچاریی‌‌له‌به‌ر‌ته‌وافوقی‌‌حزبی‌‌ئه‌وان‌وه‌ك‌یه‌كێتی‌‌

ده‌نگیان‌به‌یاساكه‌داوه‌.

پارتی‌:‌ده‌بو‌یه‌ك‌دۆالر‌بێت‌نه‌ك‌2دۆالر‌ونیو

د.فرس����ه‌ت‌ پارت����ی‌‌ په‌رله‌مانت����اری‌‌س����ۆفی‌‌هاوڕایه‌‌له‌س����ه‌ر‌ئه‌وه‌ی‌‌یاساكه‌،‌كه‌موكوڕی����ی‌‌تێدایه‌‌وخاتری‌‌هه‌ندێ‌‌الیه‌ن‌كورس����یه‌كان‌ ژماره‌ی‌‌ گیراوه‌‌وبه‌وهۆیه‌وه‌‌زیادكراوه‌،‌ئه‌و‌باس‌له‌وه‌‌ده‌كات،‌پاره‌كه‌‌به‌پێ����ی‌‌ده‌نگ����ی‌‌ده‌نگ����ده‌ری‌‌حزبه‌كان،‌دیاریكراوه‌‌بۆ‌ده‌نگی‌‌هه‌ر‌ده‌نگده‌رێكیش‌

نزیكه‌ی‌2دۆالر‌و50س����ه‌نت‌دیاریكراوه‌،‌ئه‌و‌وتی‌‌"به‌پێ����ی‌‌بارودۆخ����ی‌‌دارایی‌‌هه‌رێم‌واباش����تربو‌له‌بری‌‌ئه‌وه‌‌1دۆالر‌بۆ‌ده‌نگی‌‌ده‌نگده‌ر‌هه‌ژماربكرای����ه‌".‌هه‌ر‌له‌به‌رئه‌وه‌‌ل����ه‌و‌بڕوایه‌دایه‌‌كه‌‌یاس����اكه‌‌كه‌موكوڕیی‌‌به‌یاساكه‌‌ ده‌نگدانیشیان‌ هۆكاری‌‌ تێدایه‌،‌به‌هه‌مانش����ێوه‌‌ب����ۆ‌ته‌وافوق����ی‌‌حزب����ی‌‌

ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌.

پێدانی‌‌پاره‌كه‌‌ئامانجی‌‌خۆی‌‌ده‌پێكێ‌؟هه‌رچه‌نده‌‌ئه‌و‌پاره‌یه‌‌وه‌ك‌له‌یاساكه‌دا‌هاتوه‌‌له‌ژێ����ر‌چاودێریی‌‌حكومه‌تدا‌خه‌رج‌ده‌كرێ����ت،‌به‌اڵم‌ئابوریناس‌و‌مامۆس����تای‌‌زانك����ۆ‌د.‌خالی����د‌حه‌یده‌ر‌ل����ه‌و‌بڕوایه‌دا‌نییه‌‌ئ����ه‌و‌پاره‌یه‌ی‌‌ده‌درێت����ه‌‌حزبه‌كان‌به‌ته‌واوه‌تی‌‌ئامانجی‌‌خۆی‌‌بپێكێ‌‌و‌ده‌وری‌‌كاریگ����ه‌ری‌‌ببینێ‌‌له‌زیادكردنی‌‌كه‌ش����ی‌‌ئ����ازادی‌‌و‌دیموكراس����ی‌‌كوردس����تان‌و‌بۆ‌ئه‌مه‌ش‌ده‌ڵێت‌"به‌پێ����ی‌‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك‌كه‌‌ك����راوه‌‌ل����ه‌1دۆالر‌ك����ه‌‌له‌عێراقدا‌بۆ‌وه‌به‌رهێنان‌ته‌رخانكراوه‌‌ته‌نها‌20سه‌نتی‌‌ش����وێنی‌‌خۆی‌‌گرتوه‌،‌بۆیه‌‌له‌و‌بڕوایه‌دا‌نیم‌ئه‌و‌پاره‌یه‌ش‌هێنده‌‌ده‌ورێكی‌‌كاریگه‌ر‌كه‌ش����ی‌‌ زیاتری‌‌ له‌دروس����تكردنی‌‌ ببینێ‌‌

ئازادی����ی‌‌و‌دیموكراس����ی‌‌هه‌رچه‌نده‌‌له‌ژێر‌چاودێریی‌‌حكومه‌تیش����دا‌خه‌رج‌ده‌كرێت،‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌وه‌شدا‌من‌پێمباشه‌‌و‌پێویستیشه‌‌بڕه‌‌پاره‌یه‌ك‌له‌كوردستاندا‌بۆ‌حزبه‌كاندا‌ته‌رخانبكرێت،‌به‌اڵم‌به‌جۆرێك‌زۆر‌نه‌بێت‌كه‌‌كار‌بكاته‌‌سه‌ر‌بودجه‌ی‌‌هاواڵتیان".

هه‌ڵمه‌تی‌دادپه‌روه‌ریی‌موچه‌:‌یاسایه‌كی‌‌تااڵنیه‌

كه‌مپینی‌‌هه‌ڵمه‌تی‌دادپه‌روه‌ریی‌موچه‌‌له‌هه‌رێم‌ره‌خنه‌‌له‌زۆریی‌‌پاره‌ی‌‌ته‌رخانكراو‌بۆ‌حزب����ه‌كان‌ده‌گرێت،‌ئ����ه‌وان‌زیاترینی‌‌ره‌خنه‌كانیان‌بۆ‌ئه‌و‌حزبانه‌یه‌‌كه‌‌پێشتر‌له‌ب����ه‌ره‌ی‌‌ئۆپۆزس����یۆندا‌ب����ون‌هه‌ربۆیه‌‌ده‌نوسن‌"به‌پێییاسانوێكه‌بزوتنه‌وه‌یگۆڕانبودجه‌كه‌یله‌‌‌600هه‌زاردیناره‌وه‌به‌رزبوه‌وه‌بۆ‌‌3ملی����ارو‌‌600ملیۆندیناربه‌رێژه‌ی‌‌%600زیادیكردوه‌,‌یه‌كگرتویئیسامیبودجه‌كه‌یله‌‌ 140 هه‌زاره‌وه‌بۆملیارێ����ك‌و‌ ‌450زیادیك����رد,‌ ‌%260 ملیۆندیناربه‌رێ����ژه‌ی‌ملیۆنه‌وه‌ب����ۆ‌ ‌350 كۆمه‌ڵیئیسامییش����له‌‌‌%105 ملیۆنزیادیكرد،به‌رێ����ژه‌ی‌ ‌780زیادیك����ردوه‌".‌هه‌روه‌ها‌پارتی‌‌و‌یه‌كێتیش‌ب����ه‌ده‌ر‌ناك����ه‌ن‌له‌ره‌خنه‌كانیان‌وله‌گ����ه‌ڵ‌پاره‌كانیان‌ پێك����ه‌وه‌‌ گۆڕاندا‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‌مانگان����ه‌‌وه‌ك‌ئ����ه‌وان‌ده‌ڵێ����ن‌ده‌گات����ه‌‌11ملیاردینارك����ه‌‌له‌س����اڵێكداده‌كاته‌‌121 ملیۆن����دۆالر,‌ ملیاردیناركه‌نزیكه‌ب����ه‌‌‌100ئه‌وان‌ده‌ڵێن‌"ته‌نهابودجه‌یئه‌م‌‌3الیه‌نه‌هاوتایه‌به‌بودجه‌یسه‌رجه‌مپارته‌سیاسییه‌كانله‌واڵته‌پێشكه‌وتوه‌ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانیجیهان,‌ته‌نانه‌تزیاتره‌له‌بودجه‌یحزبه‌كانیتوركیاله‌ساڵیئاساییكه‌هه‌ڵبژاردنیتێدائه‌نجامنه‌درێت,‌له‌كاتێكدائابوریتوركیا‌32جارگه‌وره‌تره‌له‌ئ 15 ابوریكوردستان‌وژماره‌یدانیشتوانیشی‌

هێنده‌یكوردستانه‌".جگه‌له‌و‌ حزب����ه‌كان‌ پێیوایه‌‌ كه‌مینه‌كه‌‌بودجه‌ی����ه‌ی‌‌هه‌یانه‌،‌ل����ه‌ده‌ره‌وه‌‌داهات‌و‌یارمه‌ت����ی‌‌ده‌ره‌كیش����یان‌هه‌ی����ه‌‌هه‌ربۆیه‌‌"ئێمه‌وێڕایش����ه‌رمه‌زاركردنیئه‌می ده‌ڵێ����ن‌داواكارینبودجه‌یحزب����ه‌كان اس����اتااڵنیه‌,‌به‌جۆرێ����ك‌ كه‌مبكرێته‌وه‌بۆنیوه‌یپێش����و،‌ملیۆندۆالرز ‌1 النیزۆریبوجه‌یهیچایه‌نێكله‌‌

یاترنه‌بێتله‌مانگێكدا".

ئابوری)439(‌سێشه‌ممه‌‌2014/8/5 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

داوای‌‌كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‌بودجه‌ی‌‌حزبه‌كان‌ده‌كرێت"حزبه‌كان‌بۆ‌هه‌ر‌ده‌نگده‌رێكیان‌‌2دۆالر‌ونیویان‌پێده‌درێت"

‌په‌سه‌ندكردنی‌‌یاساكه‌‌

له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‌گۆڕانه‌‌

یاساكه‌‌كه‌موكوڕیی‌‌تێدایه‌‌و‌خاتری‌‌هه‌ندێ‌‌الیه‌ن‌

گیراوه‌

به‌په‌سه‌ندنه‌كردنی‌‌ئه‌و‌یاسای‌‌مانگانه‌یه‌‌هه‌رێم‌1ملیۆن‌دۆالر‌

زیان‌ده‌كات

یه‌كێتی‌:‌‌4ملیۆن‌دۆالرپارتی‌:‌4ملیۆن‌دۆالرگۆڕان:‌‌600ملیۆن‌دینار

شیوعی:‌580ملیۆن‌دینار‌‌یه‌كگرتو:450ملیۆن‌دینار‌‌زه‌حمه‌تكێشان:‌400ملیۆن‌دینار

كۆمه‌ڵی‌ئیسالمی:‌350ملیۆن‌دینار‌سۆسیالیست:‌350ملیۆن‌دینار‌

پێشتر‌به‌شێك‌له‌حزبه‌كان‌به‌مجۆره‌‌پاره‌یان‌پێدراوه‌:

‌‌‌ئا:‌شاهۆ‌ئه‌حمه‌د‌

فراكسیۆنی‌‌سه‌وز‌له‌ئه‌نجومه‌نی‌‌نوێنه‌رانی‌‌عێراق‌ئاشكرای‌‌ده‌كات‌

هه‌وڵێك‌له‌ئارادایه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌هه‌ردو‌بودجه‌ی‌‌‌2014و‌2015ی‌‌عێراق‌تێكه‌ڵ‌بكرێت‌و‌بكرێته‌‌یه‌ك‌بودجه‌،ئه‌ندامێكی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌نوێنه‌رانیش‌ده‌ڵێت"بودجه‌ی‌‌

17%ی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌كێشه‌ی‌‌زۆری‌تێدایه‌‌و‌هه‌وڵی‌‌چاره‌سه‌ری‌‌

ده‌ده‌ین".

س����ه‌وز‌ فراكس����یۆنی‌‌ ئه‌ندام����ی‌‌له‌ئه‌نجومه‌نی‌‌نوێنه‌رانی‌‌عێراق‌د.شێركۆ‌مه‌نگ����وڕی‌‌له‌ب����اره‌ی‌‌پ����رۆژه‌‌یاس����ای‌بودج����ه‌ی‌‌عێراقه‌وه‌‌ئه‌وه‌ی‌‌ب����ۆ‌ئاوێنه‌‌رونكرده‌وه‌‌كه‌‌كێش����ه‌یه‌كی‌‌گه‌وره‌‌هه‌یه‌‌كه‌س����ه‌رتاپا‌عێراقی‌‌گرتوه‌ته‌وه‌،به‌وه‌ش‌نه‌توان����راوه‌‌له‌خول����ی‌‌پێش����و‌بودجه‌ی‌‌2014ی‌‌عێراق‌په‌س����ه‌ندبكرێت‌هه‌ربۆیه‌‌بودجه‌كه‌‌كه‌وتۆته‌‌ئ����ه‌م‌خوله‌‌نوێیه‌ی‌‌په‌رله‌مان����ه‌وه‌‌و‌ئ����ه‌و‌باس����ی‌‌ل����ه‌وه‌ش‌كرد‌كه‌‌ه����ه‌ر‌له‌م‌خوله‌دا‌بڕی����اردراوه‌‌لیژنه‌یه‌ك‌پێكبهێنرێت‌له‌ناو‌هه‌مو‌كوتله‌‌ئه‌و‌ دیاریكراو‌ له‌ماوه‌یه‌كی‌‌ سیاسیه‌كان‌لیژنه‌یه‌‌ده‌س����تبه‌كاربێت‌بۆ‌پێداچونه‌وه‌‌به‌بودج����ه‌ی‌‌2014،‌"له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌پرۆژه‌یه‌‌خوێندنه‌وه‌ی‌‌یه‌كه‌می‌‌بۆ‌كراوه‌‌هه‌ركاتێكی����ش‌ئه‌و‌لیژنه‌یه‌‌ئیش����ه‌كانی‌‌ته‌واوكرد‌ئه‌وا‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌بۆ‌په‌رله‌مان‌و‌دوات����ر‌ی����ان‌خوێندن����ه‌وه‌ی‌‌دوه‌می‌‌بۆ‌كه‌موكوڕیه‌كانی‌‌ ده‌بێت‌ یاخود‌ ده‌كرێت‌

چاره‌سه‌ر‌بكرێت".ناوبراو‌ئاماژه‌ی‌‌به‌وه‌ش‌كرد‌كه‌‌له‌ئێستا‌چوار‌مانگی‌‌ماوه‌‌بۆ‌كۆتایی‌‌هاتنی‌2014 ،‌"بۆیه‌‌بودج����ه‌ی‌‌2015یش‌به‌رێوه‌یه‌‌و‌ه����ه‌وڵ‌هه‌یه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌هه‌ردو‌بودجه‌كه‌‌‌لێكبدرێت‌و‌به‌یه‌كجار‌هه‌ردوكیان‌‌2014و‌

‌2015به‌یه‌كه‌وه‌‌په‌سه‌ند‌بكرێت".هه‌رێم����ی‌‌ به‌بودج����ه‌ی‌‌ س����ه‌باره‌ت‌كوردستان‌واتا‌17%،‌ئه‌و‌په‌رله‌مانتاره‌ی‌‌یه‌كێتی‌‌تیشكی‌‌خسته‌‌سه‌ر‌ئه‌وه‌ی‌‌كه‌‌زۆرجار‌به‌غدا‌هه‌ڕه‌ش����ه‌ی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌كردوه‌‌كه‌‌ئ����ه‌و‌بودجه‌یه‌ی‌‌ره‌وان����ه‌ی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردس����تان‌ده‌كرێت‌زۆره‌و‌پێویس����ته‌‌كه‌مبكرێته‌وه‌‌و‌ئه‌و‌وتی‌"یه‌كێك‌له‌كێشه‌‌گه‌وره‌كانیش‌ناوچ����ه‌‌دابڕێنراوه‌كانه‌‌كه‌‌هه‌رێم‌ ده‌س����ه‌اڵتدارانی‌‌ ئای����ا‌ نازانرێت‌بودجه‌یان‌ب����ۆ‌دابین‌ده‌كات‌یان‌ناوه‌ند‌ئ����ه‌و‌بودجه‌ی����ه‌‌ده‌نێرێ����ت‌كه‌ئه‌وه‌ش‌گرفتێكی‌‌سیاس����ی‌گه‌وره‌ی����ه‌‌كه‌ره‌نگه‌‌ئه‌وه‌‌بكرێته‌‌كارتێكی‌‌سیاس����ی‌‌و‌موچه‌‌

نه‌درێته‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان"‌.هه‌ر‌له‌وباره‌یه‌وه‌‌سه‌رۆكی‌‌فراكسیۆنی‌‌یه‌كگرتوله‌ئه‌نجومه‌ن����ی‌‌نوێنه‌رانی‌‌عێراق‌په‌رله‌مانتار‌د.موسه‌نا‌ئه‌مین‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌راگه‌یان����د‌"بودج����ه‌‌گرنگترین‌پرس����ه‌‌كه‌له‌هه‌ش����ت‌مانگی‌‌رابردو‌خولی‌‌پێشو‌نه‌توانرا‌پرۆژه‌ی‌‌بودجه‌‌ته‌واوبكرێت،بۆیه‌‌ده‌بێت‌ئه‌و‌خوله‌‌ئه‌و‌پرۆژه‌یه‌‌په‌س����ه‌ند‌بكرێ����ت‌هه‌روه‌ها‌له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌‌بودجه‌‌پڕیه‌تی‌‌له‌كێش����ه‌‌و‌گرفت‌به‌تایبه‌تی‌‌ئه‌و‌به‌شه‌ی‌‌بۆ‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌ده‌نێررێت‌كه‌هیچ‌كاتێك‌به‌شێوه‌یه‌كی‌‌ته‌واو‌ره‌وانه‌‌

ئیراده‌یه‌كی‌‌سیاسی‌‌ ئێستاش‌ نه‌كراوه‌و‌نیه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌ئه‌وجاره‌ش‌به‌شێوه‌یه‌كی‌‌رێكوپێك‌بدرێت‌بۆیه‌‌كێشه‌یه‌كی‌‌گه‌وره‌یه‌‌به‌وه‌ی‌‌ده‌بێت‌ئێمه‌‌وه‌كو‌نوێنه‌ری‌‌كورد‌

هه‌نگاوه‌كانمان‌یه‌كبخه‌ین".س����ه‌باره‌ت‌به‌و‌كێش����انه‌ی‌‌له‌به‌ش����ه‌‌بودجه‌ی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌بونی‌‌هه‌یه‌‌ناوبراو‌ئاماژه‌ی‌‌به‌وه‌‌كرد‌كه‌‌كێشه‌كان‌زۆرن‌و‌ناتوانێ����ت‌ورده‌كاری����ه‌كان‌باس‌

بكات،‌به‌اڵم‌"گرنگترین‌كێش����ه‌‌ئه‌وه‌یه‌‌ئه‌و‌ناوچانه‌ی‌‌ئێس����تا‌داعش‌كه‌وتوه‌ته‌‌نێوانیانه‌وه‌‌واتا‌ماده‌ی‌‌‌140ره‌نگه‌‌ئه‌وه‌‌بكرێته‌وه‌‌به‌گرفتێكی‌‌گه‌وره‌،له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌ش����وێنانه‌ی‌‌په‌یوه‌ندییان‌به‌به‌غداوه‌‌نه‌م����اوه‌‌ته‌نیا‌به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‌ش����كڵی‌‌نه‌بێت،بۆیه‌‌من‌پێموایه‌‌ده‌بێته‌‌كێشه‌ی‌‌گ����ه‌وره‌ی‌‌ك����ورد‌له‌بودج����ه‌‌هه‌روه‌ه����ا‌كوردیش‌ده‌بێت‌ته‌به‌نی‌‌ئه‌و‌ش����وێنانه‌‌

بكات".ئابوریناس‌و‌مامۆستای‌‌زانكۆ‌د.خالید‌حه‌ی����ده‌ر‌له‌ب����اره‌ی‌‌پ����رۆژه‌ی‌‌بودجه‌ی‌‌عێراقه‌وه‌‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌راگه‌یاند"تێكه‌ڵكردنی‌‌هه‌ردو‌بودج����ه‌ی‌‌‌2014و‌2015ی‌‌عێراق‌كێش����ه‌ی‌‌گه‌وره‌ی‌‌لێده‌كه‌وێته‌وه‌‌به‌وه‌ی‌‌كه‌‌پاره‌ی‌‌پرۆژه‌ی‌‌پێشو‌ماوه‌،‌چونكه‌‌پێش����تر‌هیچ‌پرۆژه‌یه‌ك‌نه‌چۆته‌‌بواری‌‌جێبه‌جێكردن����ه‌وه‌‌و‌هه‌ڵده‌گیرێ����ت‌ب����ۆ‌

ئه‌مساڵ،‌ئه‌مساڵیش‌كۆمه‌ڵێك‌پرۆژه‌ی‌‌تر‌ه����ه‌ن،‌ه����ه‌م‌دیس����ان‌بودجه‌ی‌‌بۆ‌ده‌رده‌چێته‌وه‌،هه‌ر‌بۆیه‌‌ئه‌وه‌‌پێویستی‌‌ب����ه‌وه‌‌هه‌ی‌كه‌‌بپارێزرێت‌له‌دزی‌‌كردن‌و‌

گه‌نده‌ڵی‌‌تێدا‌كردن".ناوب����راو‌ئام����اژه‌ی‌‌به‌وه‌ش‌ك����رد‌كه‌‌پێویس����ته‌‌نوێنه‌ران����ی‌‌ك����ورد‌پێداگری‌‌له‌به‌ش����ه‌‌بودجه‌ی‌‌هه‌رێم‌بكه‌ن‌به‌ناوچه‌‌

دابڕێنراوه‌كانیشه‌وه‌.

هه‌وڵده‌درێت‌هه‌ردو‌بودجه‌ی‌‌‌2014و‌2015ی‌‌عێراق‌تێكه‌ڵ‌بكرێت"بودجه‌ی‌‌17%ی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌كێشه‌ی‌‌زۆری‌تێدایه‌"

نۆره‌گرتن‌بۆ‌ته‌واوکردنی‌مامه‌ڵه‌ی‌پێشینه‌ی‌هاوسه‌رگیری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فۆتۆ:‌ئاسۆ

‌‌‌ئا:‌محه‌مه‌د‌عه‌بدولستار

ماوه‌ی‌چه‌ند‌مانگێكه‌‌رێكخه‌ری‌‌گشتی‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا،‌له‌سه‌ر‌پرسه‌‌سیاسیه‌كان‌و‌روداوه‌كانی‌‌ئه‌مدواییه‌ی‌‌عێراق‌و‌كوردستان‌بێده‌نگه‌و‌هیچ‌هه‌ڵوێستێكی‌‌له‌سه‌ر‌ئه‌و‌بابه‌تانه‌‌ده‌رنه‌بڕیوه‌.‌هه‌ڵسوڕاوێكی‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌پێیوایه‌‌نوێنه‌ره‌كانی‌‌گۆڕان‌

له‌حكومه‌ت‌گوزارشت‌له‌رای‌‌بزوتنه‌وه‌كه‌‌ده‌كه‌ن.‌ئه‌ندامێكی‌‌جفاتی‌‌نیشتیمانی‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕانیش‌ده‌ڵێت‌"هۆكاری‌‌بێده‌نگی‌‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌ئه‌وه‌یه‌‌تا‌

ئێستا‌هیچ‌حزبێكی‌‌دیكه‌ش‌له‌كوردستان‌هه‌ڵوێستی‌‌فه‌رمی‌‌خۆیان‌له‌باره‌ی‌‌

روداوه‌كانه‌وه‌‌ده‌رنه‌بڕیوه‌".

بێده‌نگی‌‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌له‌كاتێكدایه‌‌كه‌‌ناوچه‌كه‌و‌عێراق‌و‌هه‌رێمی‌‌كوردس���تان‌به‌تایبه‌ت���ی‌،‌به‌بارودۆخێك���ی‌‌هه‌س���تیاردا‌تێده‌په‌ڕێت‌و‌چه‌ندین‌گۆڕانكاری‌‌سیاس���ی‌‌به‌سه‌ر‌عێراق‌و‌هه‌رێمی‌‌كوردستاندا‌هاتوه‌.‌وه‌كو‌كۆنتڕۆڵكردنی‌‌ش���اری‌‌موسڵ‌له‌الیه‌ن‌چه‌كدارانی‌‌داعشه‌وه‌،‌كۆنتڕۆڵكردنی‌‌ناوچه‌‌كێشه‌‌له‌س���ه‌ره‌كان‌له‌الیه‌ن‌پێشمه‌رگه‌وه‌،‌باسكردنی‌‌پرسی‌‌سه‌ربه‌خۆیی‌‌كوردستان‌و‌ئه‌نجامدانی‌‌راپرس���ی‌‌له‌هه‌رێمی‌كوردستان‌و‌ناوچه‌‌كێش���ه‌‌له‌سه‌ره‌كان‌له‌الیه‌ن‌مه‌سعود‌بارزانی‌‌سه‌رۆكی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستانه‌وه‌.

ئه‌ندامی‌‌پێش���وی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌پارێزگای‌‌سلێمانی‌‌و‌هه‌ڵس���وڕاوی‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌راگه‌یاند‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌‌ عه‌بدولكه‌ریم،‌ دان���ا‌به‌هۆی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌ڕابردودا‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌ئۆپۆزسیۆن‌بوه‌و‌یه‌كێك‌نه‌بوه‌‌له‌حزبه‌كانی‌‌ده‌سه‌اڵت،‌بۆیه‌‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌له‌پێناو‌به‌هێزكردن���ی‌‌پێگه‌ی‌‌بزوتن���ه‌وه‌ی‌‌گۆڕاندا‌له‌پرس���ه‌‌گرنگه‌كاندا‌به‌ن���اوی‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌

گۆڕانه‌وه‌‌قسه‌ی‌‌ده‌كرد.له‌ئێس���تادا‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌پۆس���تی‌‌

س���ه‌رۆكی‌‌پارله‌مان���ی‌‌كوردس���تان‌و‌چوار‌وه‌زاره‌تی‌‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێمی‌‌به‌ده‌سته‌وه‌یه‌،‌له‌عێراقیش���دا‌جێگ���ری‌‌دوه‌می‌‌س���ه‌رۆكی‌‌پارله‌مانی���ان‌هه‌یه‌،‌بۆیه‌‌وه‌كو‌دانا‌ده‌ڵێت‌به‌ش���ێكه‌‌ گۆڕان‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‌ "له‌ئێس���تادا‌له‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌و‌پۆستی‌‌ له‌ده‌سه‌اڵت‌به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌،‌ په‌رله‌مان���ی‌‌ س���ه‌رۆكی‌‌گ���ۆڕان‌ فه‌رمیه‌كان���ی‌‌ هه‌ڵوێس���ته‌‌له‌چوارچێوه‌ی‌‌ئه‌و‌پۆس���ته‌دا‌گوزارش���تی‌‌لێده‌كرێت،‌له‌هه‌مو‌پرسه‌كانیشدا‌سه‌رۆكی‌‌به‌ڕونی‌‌هه‌ڵوێستی‌‌ به‌ئاشكرایی‌‌و‌ په‌رله‌مان‌خۆی‌‌ده‌ربڕیوه‌و‌بۆچونی‌‌خۆی‌‌راگه‌یاندوه‌،‌ئه‌و‌هه‌ڵوێس���تانه‌ش‌گوزارشت‌له‌سیاسه‌تی‌‌فه‌رمی‌‌نه‌وش���یروان‌مس���ته‌فاو‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌

گۆڕان‌ده‌كه‌ن".ئه‌و‌هه‌ڵس���وڕاوه‌ی‌‌گ���ۆڕان،‌یه‌كێكی‌‌تر‌نه‌وش���یروان‌ بێده‌نگبونی‌‌ له‌هۆكاره‌كان���ی‌‌مس���ته‌فا‌ده‌گێڕێته‌وه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌ئێستادا‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌هیچ‌پۆستێكی‌‌فه‌رمی‌‌حكوم���ی‌‌نیه‌،‌"بۆیه‌‌نایه‌وێ���ت‌له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌هه‌رس���ێ‌‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌هه‌رێم‌و‌حكومه‌ت‌و‌

پارله‌مان‌قسه‌‌بكات".‌له‌الی���ه‌ن‌خۆیه‌وه‌‌رۆژنامه‌نوس���ێك‌باس‌ل���ه‌وه‌ده‌كات‌نه‌وش���یروان‌مس���ته‌فا‌وه‌كو‌تاك‌ئازاده‌‌كه‌‌قس���ه‌‌بكات‌یاخود‌نه‌كات،‌هه‌روه‌ها‌ده‌ڵێ���ت‌"ناكرێت‌ته‌نها‌ده‌ركه‌وتن‌له‌میدی���ا‌بكه‌ین���ه‌‌پێوه‌ر‌ب���ۆ‌بێده‌نگبون‌و‌

بێده‌نگ‌نه‌بونی‌‌كه‌سێك".نوس���ه‌رو‌رۆژنامه‌ن���وس‌له‌تی���ف‌فاتیح‌فه‌ره‌ج،‌پێیوایه‌‌مه‌رج‌نیه‌‌قسه‌كردن‌ته‌نها‌"له‌وانه‌یه‌‌ ده‌ڵێت‌ بێت‌و‌ له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌‌سیاس���یه‌كاندا‌ ناوه‌نده‌‌ له‌دانیش���تنه‌كان‌و‌نه‌وش���یروان‌مسته‌فا‌قس���ه‌ی‌‌خۆی‌‌بكات،‌بۆی���ه‌‌ناكرێ���ت‌ته‌نها‌ده‌ركه‌وت���ن‌له‌میدیا‌بكه‌ینه‌‌پێ���وه‌ر‌بۆ‌بێده‌نگب���ون‌و‌بێده‌نگ‌نه‌بون���ی‌‌كه‌س���ێك.‌هه‌روه‌ها‌ب���ه‌ده‌ر‌له‌و‌

بابه‌تانه‌ش‌بارودۆخه‌كه‌‌وا‌ده‌خوازێت".ناوبراو،‌باس‌له‌وه‌ده‌كات‌ئه‌و‌كه‌س���انه‌ی‌‌ده‌ڵێ���ن‌نه‌وش���یروان‌مس���ته‌فا‌بێده‌نگ���ه‌‌

ده‌یانه‌وێ���ت‌زیاتر‌خاڵ‌له‌س���ه‌ر‌وش���ه‌كان‌دابن���ێ،‌وات���ا‌"ئ���ه‌و‌كه‌س���انه‌‌زیاتریان‌ده‌وێت‌له‌وه‌ی‌‌كه‌‌ئێس���تا‌هه‌یه‌.‌هه‌روه‌ها‌نه‌وشیروان‌مسته‌فاش‌ئازاده‌و‌كه‌ی‌‌بیه‌وێت‌قس���ه‌‌ده‌كات‌و‌هه‌ركاتێكیش‌نه‌یه‌وێت‌قسه‌‌

ناكات".مس���ته‌فا،‌ نه‌وش���یروان‌ بێده‌نگبون���ی‌‌له‌كاتێكدایه‌‌له‌م‌ماوه‌یه‌دا‌سه‌رۆكی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردس���تان‌زۆرترین‌چاوپێكه‌وتنی‌‌له‌گه‌ڵ‌كه‌ناڵه‌‌عه‌ره‌بی‌‌و‌بیانیه‌كان‌هه‌بوه‌،‌هه‌روه‌ها‌هه‌ریه‌ك���ه‌‌له‌ئه‌میری‌‌كۆمه‌ڵی‌‌ئیس���امی‌‌و‌ئه‌مینداری‌‌گش���تی‌‌یه‌كگرتوی‌‌ئیسامی‌‌كه‌‌پێش���تر‌دو‌پارتی‌‌هاوپه‌یمانی‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌بون،‌له‌ڕێگه‌ی‌‌كه‌ناڵه‌كانی‌‌خۆیانه‌وه‌‌رای‌‌خۆیان‌له‌باره‌ی‌‌روداوه‌كانی‌‌ئێس���تای‌‌ته‌نها‌ خس���تۆته‌ڕو،‌ عێراقه‌وه‌‌ كوردستان‌و‌

ك���ه‌س‌كه‌‌قس���ه‌ی‌‌نه‌كردوه‌‌نه‌وش���یروان‌مس���ته‌فایه‌و‌بۆیه‌‌زۆرتر‌جه‌ختی‌‌له‌س���ه‌ر‌

ده‌كرێته‌وه‌.ئه‌ندامی‌‌جڤاتی‌‌نیش���تیمانی‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌به‌هج���ه‌ت‌ره‌ئ���وف،‌ره‌تیده‌كاته‌وه‌‌ده‌ڵێت‌ بێده‌نگبوبێت‌و‌ گ���ۆڕان‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‌"گ���ۆڕان‌بێده‌ن���گ‌نه‌ب���وه‌،‌ته‌نه���ا‌زمانی‌‌قس���ه‌كردنی‌‌گۆڕاوه‌،‌به‌به‌راورد‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌و‌زمانه‌ی‌‌له‌كاتی‌‌ئۆپۆزس���یۆنبوندا‌قس���ه‌ی‌‌پێده‌كرد.‌نه‌وش���یروان‌مس���ته‌فاش‌له‌سه‌ر‌بابه‌ته‌‌زۆر‌گرنگه‌كان‌نه‌بێت‌قسه‌‌ناكات".

له‌كۆنگ���ره‌ی‌‌ رونیده‌كات���ه‌وه‌‌ ناوب���راو،‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕاندا‌بڕیاردراوه‌‌گۆڕان‌زمانی‌‌قس���ه‌كردنی‌‌به‌و‌شێوه‌یه‌ی‌‌ئێستا‌بگۆڕێت‌و‌به‌زمانێكی‌‌جیاواز‌له‌پێش‌كۆنگره‌‌قس���ه‌ی‌‌خۆی‌‌ب���كات.‌راش���كاوانه‌ش‌ده‌ڵێت‌"ئه‌و‌زمانه‌ی‌‌كه‌‌ئێس���تا‌راگه‌یاندنه‌كانی‌‌گۆڕان‌قسه‌ی‌‌پێده‌كه‌ن‌و‌به‌كاریده‌هێنن،‌له‌كۆنگره‌‌بڕیاری‌‌له‌سه‌ردراوه‌‌كه‌‌به‌و‌شێوه‌یه‌‌بێت".له‌م���اوه‌ی‌‌چ���وار‌س���اڵی‌‌راب���ردودا‌كه‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌ئۆپۆزسیۆن‌بو،‌زۆرجار‌نه‌وشیروان‌مس���ته‌فا‌له‌ڕێگه‌ی‌‌دیمانه‌كانی‌‌له‌به‌رنام���ه‌ی‌‌روبه‌ڕوی‌‌كه‌ناڵ���ی‌‌كه‌ی‌‌ئێن‌ئێنه‌وه‌‌رای‌‌خۆی‌‌ده‌رده‌بڕی‌.‌به‌اڵم‌له‌دوای‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‌س���ی‌‌نیسانی‌‌ئه‌مساڵه‌وه‌،‌تائێستا‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌دیمانه‌ی‌‌له‌گه‌ڵ‌هیچ‌كه‌ناڵێكی‌‌ناوخۆی���ی‌‌و‌بیانی‌‌ئه‌نجامی‌‌

نه‌داوه‌.نیش���تیمانی‌،‌ جڤات���ی‌‌ ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌‌نه‌وش���یروان‌ سروش���تی‌‌ له‌وه‌ده‌كات‌ باس‌مس���ته‌فا‌وایه‌‌ك���ه‌‌له‌بابه‌ت���ه‌‌زۆر‌گرنگ‌و‌نه‌بێت‌قسه‌ناكات.‌هۆكاری‌‌ هه‌ستیاره‌كاندا‌بێده‌نگی‌‌نه‌وش���یروان‌مسته‌فاو‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕانیشی‌‌له‌س���ه‌ر‌ئه‌و‌روداوو‌پێشهاتانه‌ی‌‌كه‌‌له‌م‌ماوه‌یه‌دا‌به‌س���ه‌ر‌عێراق‌و‌هه‌رێمی‌‌كوردستاندا‌هاتوه‌،‌بۆ‌ئه‌وه‌‌ده‌گێڕێته‌وه‌‌كه‌‌"تا‌ئێستا‌هیچ‌حزبێكی‌‌دیكه‌ی‌‌كوردستان‌هه‌ڵوێس���تی‌‌فه‌رمی‌‌خۆی���ان‌له‌باره‌ی‌‌ئه‌و‌

روداوانه‌وه‌‌ده‌رنه‌بڕیوه‌".‌

‌‌‌ئا:‌ئاسۆ‌سه‌راوی‌

حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌بڕیارێك‌سه‌باره‌ت‌به‌نرخی‌‌خوێندنی‌قوتابخانه‌‌ئه‌هلیه‌كان‌

ده‌رده‌كات،‌به‌پێی‌‌بڕیاره‌كه‌‌هیچ‌قوتابخانه‌یه‌كی‌‌ئه‌هلی‌‌بۆی‌‌نییه‌‌نرخ‌له‌سه‌ر‌قوتابی‌‌زیادبكات‌له‌ماوه‌ی‌‌

سااڵنی‌‌خوێندندا،‌به‌اڵم‌بۆ‌سه‌ره‌تای‌‌وه‌رگرتنی‌‌قوتابی‌،‌ئازادن‌له‌دیاریكردنی‌‌

نرخدا‌وه‌ك‌به‌ڕێوه‌به‌ریقوتابخانه‌‌و‌په‌یمانگا‌ناحكومیه‌كان‌له‌وه‌زاره‌تی‌‌

په‌روه‌رده‌‌ده‌ڵێت‌"له‌سه‌ره‌تای‌‌وه‌رگرتنی‌‌قوتابی‌‌ئازادن‌چه‌ند‌نرخ‌

داده‌نێن،‌به‌اڵم‌دواتر‌هه‌تا‌ئه‌و‌قوتابیه‌‌له‌‌و‌قوتابخانه‌یه‌دا‌بخوێنێ‌‌نابێت‌نرخی‌‌

له‌سه‌ر‌زیادبكرێت".

چه‌ند‌ئامارێك‌له‌باره‌ی‌‌خوێندنی‌‌ئه‌هلی‌له‌هه‌رێمی‌‌كوردستاندا‌‌246قوتابخانه‌‌و‌هه‌ن،‌ ئه‌هلی‌‌ خوێندن���گای‌‌ په‌یمان���گا‌و‌له‌باخچه‌ی‌‌ 393قوتاب���ی‌‌ كه‌44ه���ه‌زارو‌س���اوایانه‌وه‌‌ت���ا‌12ی‌‌بنه‌ڕه‌ت���ی‌‌وانه‌ی‌‌ده‌خوێنن،به‌ڕێوه‌به‌ریقوتابخان���ه‌‌و‌ تێ���دا‌له‌دیوان���ی‌‌ ناحكومی���ه‌كان‌ په‌یمان���گا‌په‌روه‌رده‌ی‌‌هه‌رێم‌مامۆس���تا‌ وه‌زاره‌تی‌‌دان���ا‌محه‌مه‌د‌ئاماژه‌‌ب���ه‌وه‌‌ده‌كات،‌كه‌‌زۆرترین‌ئ���ه‌و‌قوتابخانان���ه‌‌كه‌وتونه‌ته‌‌ناو‌ش���اری‌‌هه‌ولێر‌و‌دواتریش‌سلێمانی‌‌و‌پاشان‌ش���اری‌‌دهۆك،ئه‌و‌رونیده‌كاته‌وه‌‌ب���ۆ‌خوێندن‌ل���ه‌و‌قوتابخانان���ه‌دا‌هیچ‌یاسای‌‌ دانه‌نراوه‌به‌پێی‌‌ رێگریه‌ك‌ مه‌رج‌و‌ژم���اره‌‌14ی‌‌په‌رله‌مان���ی‌‌كوردس���تان.‌وه‌ك‌ئه‌و‌باس���ی‌‌ده‌كات‌له‌ب���ه‌ر‌ئه‌وه‌ی‌‌هه‌ر‌یه‌كێك‌ل���ه‌و‌قوتابخانانه‌‌پڕۆگرام‌و‌ئاس���تی‌‌مامۆس���تایان‌جی���اوازه‌،‌بۆیه‌‌نرخ���ی‌‌خوێندنی���ش‌تێیان���دا‌جیاوازه‌،‌به‌جۆرێ���ك‌نرخ���ی‌‌خوێندنی‌‌س���اڵێكی‌‌قوتابی‌‌له‌1ملیۆن‌و‌200ه���ه‌زار‌دیناره‌وه‌‌ده‌ستپێده‌كات‌تا‌3هه‌زارو‌‌400دۆالر،ئه‌و‌رونیده‌كاته‌وه‌‌كه‌‌پێشتر‌له‌ماوه‌ی‌‌سااڵنی‌‌خوێندن‌نرخ‌له‌س���ه‌ر‌قوتابی‌‌زیادكراوه‌،‌

به‌اڵم‌دوای‌‌چه‌ندین‌ناڕه‌زایی‌‌كه‌‌به‌ده‌ست‌وه‌زاره‌تی‌‌په‌روه‌رده‌‌گه‌یشتوه‌،‌وه‌زاره‌ت‌بڕیارێكی‌‌نوێی‌‌ده‌ركردوه‌‌كه‌‌به‌مجۆره‌یه‌،‌هه‌ر‌قوتابخانه‌یه‌كی‌‌ئه‌هلی‌‌له‌س���ه‌ره‌تادا‌نرخی‌‌خوێندنی‌‌ب���ۆ‌قوتابیه‌ك‌به‌چه‌ند‌دیاریكرد،دوات���ر‌ب���ۆی‌‌نیی���ه‌‌له‌ماوه‌ی‌‌س���ااڵنی‌‌خوێندن���ی‌‌ئ���ه‌و‌قوتابیه‌‌له‌و‌قوتابخانه‌یه‌دا‌نرخی‌‌له‌س���ه‌ر‌زیادبكرێت‌"هه‌ر‌قوتابخانه‌یه‌كی‌‌ئه‌هلی‌‌س���ه‌رپێچی‌‌ئه‌م‌بڕیاره‌‌نوێیه‌‌بكات‌توش���ی‌‌س���زای‌‌

توند‌ده‌بێته‌وه‌".

له‌سه‌ره‌تادا‌ئازادن‌له‌نرخدانانداپه‌یمان���گا‌ به‌ڕێوه‌به‌ریقوتابخان���ه‌‌و‌وه‌زاره‌ت���ی‌‌ له‌دیوان���ی‌‌ ناحكومی���ه‌كان‌

كرد،‌ ل����ه‌وه‌ش‌ په‌روه‌رده‌،باس����ی‌‌له‌سه‌ره‌تادا‌بۆ‌نرخدانان‌قوتابخانه‌كان‌خۆیان‌ئ����ازادن،‌چه‌ند‌نرخ‌داده‌نێن‌قوتابخانه‌ی‌‌ له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌‌ "ب����ه‌اڵم‌ت����ر‌ه����ه‌ن‌و‌كێبڕك����ێ‌‌له‌نێوانیاندا‌نرخی‌‌ قوتابخانه‌كانیش‌ دروستبوه‌،‌زۆر‌دانانێ����ن،‌ئه‌گ����ه‌ر‌نرخ����ی‌‌زۆر‌دابنێن‌به‌دڵنیاییه‌وه‌‌قوتابی‌‌ناچێته‌‌

الیان‌بۆ‌خوێندن".سه‌باره‌ت‌به‌كاتی‌‌پێدانی‌‌پاره‌ش‌ئه‌و‌باسی‌‌له‌وه‌‌كرد‌كه‌‌به‌دو‌قۆناغ‌پاره‌‌له‌قوتابی‌‌وه‌رده‌گیرێ‌‌"قۆناغی‌‌یه‌كه‌م‌پێش‌8/15ی‌‌هه‌مو‌ساڵێك‌10رۆژ‌ دوای‌‌ دوه‌می����ش‌ قۆناغ����ی‌‌

له‌وه‌رزی‌‌دوه‌م".

ده‌بێت‌روبه‌ری‌‌قوتابخانه‌‌ئه‌هلیه‌كان‌زیادبكرێت

س���ه‌باره‌ت‌به‌روب���ه‌ری‌‌قوتابخان���ه‌ی‌‌ئه‌هل���ی‌‌وه‌زاره‌تی‌‌پ���ه‌روه‌رده‌‌بڕیارێكی‌‌نوێ���ی‌‌ده‌ركردوه‌،‌به‌پێی‌‌بڕیاره‌‌نوێیه‌كه‌‌ئه‌هلی‌‌ باخچ���ه‌ی‌‌س���اوایانی‌‌ روب���ه‌ری‌‌له‌200مه‌تر‌دوجاوه‌زیادكراوه‌‌بۆ‌400مه‌تر‌دوجا،‌روب���ه‌ری‌‌قوتابخانه‌ش‌له‌600مه‌تر‌دوجاوه‌‌بۆ‌1000مه‌ت���ر‌دوجا‌زیادكراوه‌،‌ئه‌و‌به‌رپرس���ه‌ی‌‌په‌روه‌رده‌ی‌‌هه‌رێم‌وتی‌‌"پێش‌ئه‌و‌بڕیارانه‌‌زیاتر‌له‌‌40داواكاری‌‌پێشكه‌ش‌كراوه‌‌بۆ‌كردنه‌وه‌ی‌‌قوتابخانه‌ی‌‌ئه‌هل���ی‌،‌به‌اڵم‌به‌ده‌ركردن���ی‌‌ئه‌و‌بڕیاره‌‌نوێیانه‌‌پێموای���ه‌‌نیوه‌ی‌‌ئه‌و‌داواكاریانه‌‌

نه‌یه‌نه‌وه‌‌به‌ده‌م‌كاره‌كه‌یانه‌وه‌".

هه‌ندێكیان‌له‌بینای‌‌حكومیدانئ���ه‌وه‌ی‌‌تێبینی‌‌ده‌كرێ���ت‌ژماره‌یه‌ك‌له‌بین���ای‌‌ ئه‌هلی���ه‌كان‌ له‌قوتابخان���ه‌‌حكومیدان،‌له‌كاتێك���دا‌حكومه‌ت‌خۆی‌‌كێشه‌ی‌‌كه‌میی‌‌بینای‌‌هه‌یه‌،‌له‌و‌باره‌یه‌وه‌‌مامۆستا‌دانا‌محه‌مه‌د‌ئه‌وه‌ی‌‌نه‌شارده‌وه‌‌ك���ه‌‌هه‌ندێ‌‌ل���ه‌و‌بینایانه‌"به‌رێككه‌وتنی‌‌تریشیان‌ به‌ش���ێكی‌‌ سیاسی‌پێیاندراوه‌،‌نرخیان‌زۆر‌هه‌رزانه‌‌ته‌نها‌كرێی‌‌خوێندن‌وه‌رده‌گرن‌و‌قازانجی‌‌ناخه‌نه‌س���ه‌ر،‌بۆیه‌‌حكومه‌ت‌بینای‌‌داونه‌تێ‌،‌هه‌ش���یانه‌هه‌ر‌به‌بێ‌‌به‌رامبه‌ر‌له‌س���ه‌ر‌بنه‌مای‌‌به‌رزیی‌‌نمره‌‌قوتابی‌‌وه‌رده‌گرێت‌وه‌ك‌ش���ه‌هید‌جه‌بار‌و‌كۆلێجی‌‌هه‌ڵه‌بجه‌ی‌‌شه‌هید‌بۆیه‌‌

بینا‌و‌مامۆستاشمان‌بۆ‌دابینكردوه‌".

دو‌سودی‌‌قوتابخانه‌ی‌‌ئه‌هلی‌به‌رپرس���ه‌ی‌‌ ئ���ه‌و‌ به‌بۆچون���ه‌ی‌‌پ���ه‌روه‌رده‌‌كردن���ه‌وه‌ی‌‌قوتابخانه‌ی‌‌ئه‌هلی‌‌سودی‌‌به‌قوتابیان‌و‌وه‌زاره‌تی‌‌پ���ه‌روه‌رده‌ش‌گه‌یان���دوه‌،‌چونك���ه‌‌قوتابیانه‌ی‌‌ ئ���ه‌و‌ به‌كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌‌له‌قوتابخانه‌‌ باش���ه‌‌ دارایی���ان‌ باری‌‌حكومیه‌كاندا‌ده‌رفه‌تی‌‌زیاتر‌ده‌درێته‌‌قوتابیه‌كانی‌‌ت���ر‌بۆ‌خوێندن،‌به‌ده‌ر‌ئ���ه‌و‌قوتابیانه‌ی‌‌ ل���ه‌وه‌ش‌خه‌رجی‌‌له‌سه‌ر‌ ئه‌هلیه‌كان‌ قوتابخانه‌‌ ده‌چنه‌‌چونكه‌‌ كه‌مده‌بێت���ه‌وه‌،‌ حكوم���ه‌ت‌خه‌رجی‌‌ه���ه‌ر‌قوتابی���ه‌ك‌له‌كه‌رتی‌‌حكومی‌‌به‌بڕوای‌‌ئه‌و،‌سااڵنه‌‌له‌نێوان‌

1000تا‌1500دۆالردایه‌.

9 (439(‌سێشه‌ممه‌‌2014/8/5 لۆکاڵ

بۆچی‌‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌له‌ئاست‌كێشه‌كاندا‌بێده‌نگه‌؟هه‌ڵسوڕاوێكی‌‌گۆڕان:‌سه‌رۆكی‌‌پارله‌مان‌گوزارشت‌له‌ڕای‌‌گۆڕان‌و‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌ده‌كات

بڕیارێكی‌‌نوی‌‌له‌باره‌ی‌‌نرخی‌‌خوێندنی‌‌ئه‌هلیه‌وه‌‌ده‌رده‌چێت"له‌هه‌رێمدا‌44 هه‌زارو‌‌393قوتابی‌‌له‌‌246قوتابخانه‌ی‌‌ئه‌هلیدا‌ده‌خوێنن"

نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فۆتۆ:‌ئاوێنه‌‌

له‌دوای‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‌30نیسانه‌وه‌،‌

تائێستا‌نه‌وشیروان‌مسته‌فا‌دیمانه‌ی‌‌

له‌گه‌ڵ‌هیچ‌كه‌ناڵێكی‌‌ناوخۆیی‌‌و‌بیانی‌‌ئه‌نجام‌نه‌داوه‌

خوێندنگا‌یه‌کی‌نمونه‌یی‌له‌سلێمانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فۆتۆ:‌ئاسۆ

نرخی‌‌خوێندنی‌‌ئه‌هلی‌‌تا12ی‌‌

بنه‌ڕه‌تی‌،‌له‌1ملیۆن‌و‌

200هه‌زار‌دیناره‌وه‌‌ده‌ستپێده‌كات‌تا‌3هه‌زارو‌‌400دۆالر

ئا: ئاوێنە

ماوه ی چه ند ساڵێکه به شێک له دانیشتوانی ھه رێم بۆ مه به ستی

گه شتکردن سه ردانی واڵتانی دراوسێ و چه ند واڵتێکی ئه وروپیی ده که ن و زۆربه ی ئه و گه شتانه ش

له رێی کۆمپانیاکانی گه شتکردنه وه رێکده خرێت.

له کۆمپانیاکانی یه کێ���ک خاوه ن���ی گه ش���تکردن به ئاوێن���ه ی راگه یاند که له م چه ند ساڵه ی دواییدا گه شتکردنی ھاواڵتیانی کوردس���تان په ره یسه ندوه و بۆ ئه و مه به س���ته ش چه ندین کۆمپانیا گروپی���ی گه ش���تی دروس���تکراون و رێکده خه ن، چونک���ه به گروپ تێچونی

که متری ده بێت.خاوه ن���ی ئه و کۆمپانیایه ئه وه ش���ی ئاش���کراکرد که کلتوری گه ش���تیاریی ل���ه الی ئێم���ه ھێش���تا تازه ی���ه و له و ڕوه ش���ه وه ھه ندێکجار توش���ی کێشه و

ئه و له گه ڵ لێکتێنه گه یش���تن ده بنه وه که سانه ی ده یانه وێت گه شت بکه ن.

ک���ورده کان گه ش���تیاره زۆرب���ه ی واڵتێکی چه ن���د ب���ۆ گه ش���ته کانیان ھ���ۆکاری ئه وی���ش دیارییک���راوه ، دیارییک���راوی خۆی ھه یه . واڵته کانیش

بریتین له :

ئێ���ران: واڵتێکی ھاوس���نوره له گه ڵ ھاواڵتیان���ی ھه رێم���ی کوردس���تاندا، تایبه تیی به ئوتومبێلی ده توانن ھه رێم به به راود دراوه که ی���ان بچ���ن. خۆیان به دراوی عێراق���ی نزمه و بۆ ھاواڵتیانی ھه رێ���م جۆرێک له ھه رزانییه . به ش���ی باش���وری واڵت���ی ئێ���ران ناوچه یه کی گه ش���تیارییه و ده که وێته سه ر ده ریای زۆربه ی گه شتیاره کورده کان قه زوین و به بێ چونه س���ه ر رۆخی ئه و ده ریایه

ناگه ڕێنه وه کوردستان.ئه وروپای���ه ده روازه ی تورکی���ا: به ڕوی کوردس���تاندا. خاوه نی چه ندین شاری گه ش���تیاریی و گه وره و مێژوییه .

ھاواڵتیان���ی ھه رێ���م ده توان���ن له ڕێی پاس���ی گه ش���تیاریی یاخود فڕۆکه وه گه شت بکه ن و پێویس���ت به وه رگرتنی فی���زا ناکات. به به راورد به واڵتی ئێران، تورکی���ا ئازادییه کی زۆرت���ری تێدایه و ئه وه یان ده بێته الیه نی س���ه رنجراکێش

بۆ گه شتیاره کورده کان.جۆرجیا: جگه له ته بلیسی پایته خت، ش����اری باتومیی����ش یه کێکه له ش����اره دڵڕفێنه کان����ی واڵت����ی جۆرجی����ا ب����ۆ گه ش����تیاران. ئ����ه و واڵت����ه ئه وروپییه ده که وێته س����ه ر ده ریای ره ش و به شێک گه شتیارانه له س����ه ر واڵته که له داھاتی بۆی����ه گرنگییه کی زۆری پێ����دراوه . بۆ ھاواڵتیان����ی ھه رێم����ی کوردس����تانیش نرخی پێدویس����تییه کان له چاو واڵتانی دیکه ی ئه وروپیدا ھه رزانتره و پێویس����ت به وه رگرتنی فی����زا-ش ناکات. زۆربه ری گه شتیاره کورده کان پشت به کۆمپانیاکان ده به ستن بۆ گه ش����تی جۆرجیا به ھۆی سنوری نه بونی له زمان و نه ش����اره زایی

ئه و واڵته له گه ڵ کوردستان.

rangalayawene@gmail.com (439( سێشه ممه ‌2014/8/5ره‌نگاڵه

بیت، ره ش���بین ناكات پێویس���ت كاره كانت به باش���ی ده ڕوات. تۆزێك ھه وڵدانی ئه وێت و پێویست به و ترسه

زۆره ناكات.

ب���ۆ كار ب���اش به ش���ێوه یه كی باش���تركردنی دۆخ���ی داراییت بكه ، چونكه پاره ی زیاترت پێویست ده بێت

له ئێستاو له داھاتویه كی نزیك.

ھێنده دڵپاك���ی به رامبه ر به ھاوڕێ ش���تێك ھه مو نزیكه ك���ه ت خه ریكه ده دركێنیت. وا باش���تره ئ���اگاداری

نهێنیه تایبه ته كانت بیت.

به كاره كان���ت و ده وروبه ره ك���ه ت سه رس���امكردوه . بیرۆكه كان���ت نزیكت ھاوڕێیه ك���ی چاوپێكه وتن���ی

دڵخۆشت ده كات.

به وردی بیر له و بڕیاره بكه ره وه كه به نیازی بیكه یت. ئێستا ته ندروستیت له ب���ار نیه بۆ ئ���ه وه ی ھیچ بڕیارێك

بده یت.

له ئام���ۆژگاری س���ود ده كرێ���ت خێزانه كه ت یاخود خۆشه ویسته كه ت وه ربگریت. ئه وان زۆر مه به س���تیانه

بۆچونیان وه ربگریت.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

کاروان عومه ر:سه ما گه شتێكى فراوانه به ناو ڕوبه رى جه سته دا

هاواڵتیانی هه رێم بۆ گه شتکردن به لێشاو ده چنه ده ره وه ی واڵت

ئا: ترێ شۆڕش

له رۆمانی “زۆربا”ی رۆماننوسی یۆنانی که س����ایه تی کاتێک کازانتزاکی����س، نزیکی که سێکی رۆمانه که سه ره کیی له ده ستده دات، بۆ ده ربڕینی ھه ست و گوزارش����تکردن له و غه مه ی، س����ه ما

ده کات!

ره نگه ئه و دیمه نه ھێمایه کی ڕونبێت بۆ ده رخستنی گرنگیی سه ما.

س����ه ما، مێژویه کی دێرین����ی ھه یه له جیهاندا. ئه و مێژوه به ش����ێوه یه کی پراکتیکی����ی و رێکخراویی ده گه ڕێته وه بۆ سه ده کانی 15 و 16، له و سه رده مه کۆشکی پادشاکان به تایبه تی له ئیتاڵیاو ئه ڵمانیا مامۆستای تایبه تی سه مایان ھه بو بۆ فێربونی ئ����ه و ھونه ره . گه ر مێژوی س����ه مابێت ئه وه س����ه ره تای له روی دیراس����ییه وه ، ئ����ه وا به بڕوای ش����اره زایانی ئه و بواره ، س����ه ماکردن ھه ر له سه ره تای له دایکبونی منداڵه وه

ده ستپێده کات.له دایکبون����ی ل����ه دوای من����داڵ “به ئازادانه خۆی ده جوڵێنێت، سه ره تا ته نها بۆ ئه وه یه ھاوسه نگی جه سته ی گرنگیدان پاش����ان بدۆزێتەوە، خۆی جوڵ����ه کان به الس����اییکردنه وه ی له ئاکاره خۆی����ان، به ھه مانش����ێوه ی سروشتیه بۆماوه ییه کانی مرۆڤه . بۆیه کاتێک له سه مادا ئه و دو سه رچاوه یه جوڵ����ه و به فێربون����ی )گرنگی����دان الس����اییکردنه وه( وه ک پێویس����تیه ک یه کده گرن، س����ه ما دێته بون”. کاروان عومه ر، خاوه نی بڕوانامه ی ماس����ته ر له سه مادا به و جۆره باس له و ھونه ره

ده کات.ئه و ھونه رمه نده خاوه نی ئه زمونێکی له س����ه ماداو چه ن����د س����اڵێکه زۆره په ره پێدانی باڵوکردن����ه وه و له ھه وڵی ھونه ری سه مایه له کوردستاندا. بۆ ئه و مه به س����ته ش چه ند خولێکی سه مای له باره ی کردوه ت����ه وه . ھاوچه رخ����ی س����ه مای ھاوچه رخه وه کاروان عومه ر ده ڵێت: “س����ه ماى ھاوچه رخ بريتیيه له به کاربردنی ھه مو ھه وڵه کان له توانا ھۆش����داریةکانی جه س����ته به باشترین به ئاگابونێکی له کاتی سه مادا. شێوه جه سته. ته ندروستی و به ژیان و زیاتر نوێیه ھونه رێکی ھاوچه رخ س����ه مای

له ب����واری ش����انۆو س����ه مادا. تێکڕای مرۆڤه کان خاوه نی ھێزو توانای له بن نه ھاتوی جه س����ته ن، به اڵم زۆر که م له مرۆڤ����ه کان ئ����ه و توان����او وزه یه بۆ خه ونه کانی جه سته یان به کارده ھێنن، یارمه تی ب����ه اڵم س����ه ما ده توانێ����ت ده ربێت، چونکه س����ه ما گه ش����تێكى فراوان����ه به ن����او ڕوبه رى جه س����ته دا، نه ك ته نها ژيان به ھه مو ماناكانيه وه ، به ڵكو ھه مو كاره ڕۆژانه ييه كانیشمان ده بن����ه چاوگێكى ف����راوان له به رده م

جوڵه كاندا”.راب����ردودا، کاروان عومه ر له مانگی ژماره یه ک ب����ۆ س����ه مای خولێک����ی ک����رده وه ، له گه نجان����ی کوردس����تان

له خوله که دا له س����ه ر بنه مای زانستیی راھێنان����ی س����ه مای ھاوچ����ه رخ به و گه نجانه کرا، “گواستنەوەی بیرۆکه ی خولی س����ه مای ھاوچه رخ درێژکراوه ی وۆرکش����ۆپی س����ااڵنی 2008 و 2013 یه، که له س����ه ر بنه مای ئیشکردنێکی پڕۆفێش����ناڵ به جه سته ى تاكى كورده به ته کنیکه کان����ی س����ه ماى ھاوچه رخ كه له ئێس����تادا ڕوبه رێكى زۆر فراوانى له جيهان����دا گرت����وه . به پشتبه س����تن به چۆنيه ت����ى به كاربردنى جه س����ته ى تاكى كورد له سه ر شانۆ به شێوه يه كى زۆر زانستيانه و ئه کادیمیانه له ئێستادا له ھه م����و جیهان����دا كارى پێده كرێت ھاته کایه وه، وه ک چ����ۆن بۆ ته واوی

ئه م خول����ه چه ند ئامانجێکی تایبه ت و گش����تییم ھه یه که ئه نجامی باش����یان

ده بێت”.له باره ی دۆخی س����ه مای ھاوچه رخ ب����ۆ ھه وڵه کان����ی له کوردس����تانداو به ره وپێش����چونی ئه و ھونه ره ، کاروان عوم����ه ر ده ڵێت: “س����ه مای ھاوچه رخ ژماره یه کی له کوردس����تان له ئێستادا زۆر بین����ه رو گه نج����ی له خۆگرتوه و تا ئاس����تێکی ب����اش ئاگاداری س����ه مای ھاوچ����ه رخ����ن، ئه مه ش ب����ۆ خۆی مژده ی فروانبون و به ره وپێشچونه له و بواره دا. ھه وڵده ده م به ھه ناس����ه یه کی بهێنمه کایه وه. بۆ دواڕۆژێکی قوڵه وه زۆر له س����ه رخۆو به ئارامی بناغه یه کی

پته وو بونیادێکی زانس����تی بۆ داڕێژم به شێوه شارستانییه که ی”.

خاوه ن����ی ھونه رمه ن����ده ئ����ه و کۆمپانیایه کی تایبه ته به سه ما به ناوی له رێگا یه وه عومه ر کاروان کۆمپانیای پرۆژه کانی بواری سه ما به ڕێوه ده بات ئاماده “کۆمپانیای سه مای ھاوچه رخ ده کرێت بۆ پرۆژه ی س����ه مای داھاتوم له کوردستان، به دڵنیایيه وه له داھاتودا ھه نگاوه کان ب����ه رده وام و زۆرتر ده بن، ل����ه م خوله دا باش����ترین ئه و چونکه که سانه ی که پێشکه وتنیان تیێدا به دی ده کرێت و خۆشه ویس����تییان بۆ سه ما ھه ست پێده کرێت ده کرێن به گروپێکی

سه ما له شێوه ی پۆلێکدا”.

شوان عه توف له کاری ده رهێنان به رده وام ده بێت

ش���وان نواندن بواری ھونه رمه ن���دی عه توف دوای ده رھێنانی کورته فیلمێک و س���ه رکه وتن تێیداو به ده ستهێنانی چه ند خه اڵتێک���ی جیهانی���ی، رایده گه یه نێ���ت به ته نیش���ت کاری ئه کته ریی���ه وه ، وه ک

ده رھێنه ری فیلم به رده وام ده بێت.کورته فیلم���ی “ماڵ و کلیل” یه که مین به رھه م���ی ھونه رمه ن���د ش���وان عه توفه وه ک ده رھێن���ه ر. ئه و فیلم���ه له نواندنی به رھه م���ی ھه ره س���ه و حه مه ره ش���ید به ڕێوه به رایه ت���ی ھون���ه ری س���ینه مای

سلێمانییه .“ماڵ و کلیل” دوای ئه وه ی له ش���اری سلێمانیی نمایش���کرا، به شداری لەچه ند فیس���تیڤاڵێکی جیهانی���دا کردوه و چه ند خه اڵتێکیشی به ده ستهێناوه ، دواترینیان خه اڵتی باش���ترین فیلمه له فیس���تیڤاڵی

)جیرۆنا( له واڵتی ئیسپانیا.شوان عه توف به ئاوێنه ی راگه یاند که له ئه مس���اڵدا کاری ده رھێنان بۆ کورته فیلمێکی دیکه ده کات و له ئاینده دا پرۆژه ی فیلمی درێژیشی ھه یه . ھه روه ھا له کاری نواندنیش به رده وام ده بێت و له ئێس���تادا

چه ند سیناریۆیه کی له به رده ستدایه .ته له فزیۆن و بواری سینه ماو ئه کته ری شانۆ ش���وان عه توف، له دایکبوی ساڵی 1972ی شاری سلێمانییه و له ساڵی 1994 وه ک باشترین ئه کته ر له دوه م فیستیڤاڵی شانۆ له سلێمانیی ھه ڵبژێردراوه و له ساڵی 2011 وه ک باشترین ئه کته ری الوی عێراق له الیه ن یه کێتی رۆژنامه نوسانی عێراقه وه

دیارییکراوه . له چه ندین شانۆ و فیلمی سینه مایی و به ش���دارییکردوه ته له فزیۆنی درام���ای له وان���ه ، ش���انۆیی )کاوه ی ئاس���نگه ر، رۆژه جوانه کان، که الوه کان، که رنه ڤاڵی ئه و ده م���ه ی دونیا بێتام���ه حه یرانێ(. ش���وێنێک )گێژاو، س���ینه مایی فیلمی بۆ یاریی، ھێالنه س���وتاوه کان، شیرین، عاشق به پێوه ده مرێت( ھه روه ھا درامای

گه رده لول.

ئا: رێنوار نەجم

ھەرچەندە ژینگەی ھەوای سلێمانیی تۆزو خۆڵێکی زۆری تێدایەو

لەبەرزاییەکانەوە ئاشکرا ھەستی پێدەکرێت، بەاڵم بەڕێوەبەری

فەرمانگەی ژینگەی سلێمانیی ئاماژە بەوەدەکات ھێشتا ژینگەی شارەکە بەو شێوەیە پیس نییەو ستانداردی

جیھانیی تێنەپەڕاندوە.

کاتێک لەبەرزاییەکانی چیای گۆیژەو ش���اری سلێمانیی ئەزمەڕەوە سەیری دەکەیت، تەمێکی س���پیی چڕ بەسەر

شارەکەوەیە. ئەو تەمە ھیچ نییە جگە لەو ت���ۆزو گازانەی رۆژان���ە لەکارگەو ش���ارەوە دانیش���توانی ئوتومبێل���ی شارەکەدا لەئاس���مانی بەرزدەبێتەوەو دەوەس���تێت. بەرێوەبەری فەرمانگەی محەمەد سەعید س���لێمانیی، ژینگەی گرنگترین ھۆکارەکانی ئەو پیس���بونەی ئاوێن���ە ب���ۆ س���لێمانیی ژینگ���ەی

روندەکاتەوە.

رەشەباکەی سلێمانیی ڕەحمەتە

ب���ۆ ھۆکاری س���ەرەکیی ئەو دۆخە، ژینگەی فەرمانگەی بەرێوەبەرەک���ەی

دانیشتوانی بەزۆریی ئاماژە سلێمانیی سلێمانیی و ھەڵکەوتەی تۆبۆگرافی ئەو ش���ارە دەکات. ئەو دەڵێت سلێمانیی شارێکی بەچەند دەوردراوە ش���ارێکە دیکەو مەودای گەشەکردنیش���ی کەمە، بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا بەردەوام ژمارەی دانیشتوانی زیاد دەکات و بیناو خانوی نوێ دروست دەکرێت. ھەمو ئەمانەش کاریگەریی خراپیان لەسەر ژینگە ھەیە. بەاڵم رەشەبا کاریگەریی باشی ھەیە بۆ البردنی ئەو تۆزو خۆڵە و پاککردنەوەی

ناوبەناو.ئەگەر ئەو پیسبونە بارانی بەسەردا بەباران���ی ئ���ەوە دەبێ���ت ببارێ���ت،

ترشەڵۆکیی و کاریگەریی دەبێت لەسەر بەاڵم سەوزایی، رێژەی کەمکردنەوه ی بەگوت���ەی بەرێوەبەرەکەی فەرمانگەی ژینگە تا ئێس���تا ژینەگەی س���لێمانیی بەو شێوەیە پیس نەبوە تا بارانی لەو

جۆرە دروست ببێت.

ئۆزۆنی باش و ئۆزۆنی خراپزۆربون���ی ئ���ەو تۆزو غوب���ارە لەناو ش���ارەکاندا دەبێتە ھۆی دروس���تبونی چینێک���ی گازی ژەھراویی کە بەئۆزۆن ناس���راوەو جی���اوازە ل���ەو ئۆزۆن���ەی لەبەرگ���ە ھەوای زەویدا ھەیە. ئۆزۆنی ب���اش لەبەرگە ھەوای زەوی���دا ھەیە و

بەسودە بۆ رێگرییکردن لەھاتنی گازی ژەھراویی بۆ سەر زەوی. ئۆزۆنی خراپ ئەوەیە لەئەنجامی گازە ژەھراوییەکانی ئوتومبێل و کارگەکاندا ھەیەو لەبەرزایی ت���ا 10 کیلۆمەتر لەزەوییەوە دروس���ت دەبێ���ت و ئەمەیان مەترس���ی بۆ ھەمو

زیندەوەران ھەیە. بۆ پێوانەکردنی ئەو گازانە، محەمەد س���ەعید ئاماژەی بەوەدا “داوای چەند ئامێرێکمان کردوە بۆ پێوانی ئەو تۆزو گازانە، یەکێکیان بۆ کڕیوین و بەڕێوەیە بگاتە دەس���تمان. ئ���ەو ئامێرە رێژەی ھەم���و گازەکان ل���ەھەوادا دەپێوێت. ش���وێنمان دابینکردوە ک���ە لەبازیانەو

ئا: ئاوێنە

لەپرۆژەیەکی نوێیدا کتێبفرۆشی غەزەلنوس لەشاری سلێمانیی چەندین

کتێبی کوردیی بەشێوەی کتێبی دەنگیی لەسەر سی دی باڵودەکاتەوە.

ئامادەکارانی نوێیەک����ە وەک پرۆژە ئام����اژەی بۆ دەکەن بۆ دروس����تبونی دەنگییە، کوردیی کتێبخانەی بناغەی کە تا ئێس����تا لەکوردستاندا بایەخێکی کەمی پێدراوەو پێشتر چەند ھەوڵێکی زیاتر ھەب����وەو تاکەکەس����یی بچوک و لەبواری شیعر خوێندنەوەدا بوە، بەاڵم ئەم پرۆژەیە گش����تگیرو بەکۆمەڵترەو لەکتێب����ی ش����یعر، چەندی����ن جگ����ە بەدەنگ کتێبی����ش دیک����ەی ج����ۆری

باڵودەبێتەوە.کتێبفرۆشی یەکەمیاندا، لەھەنگاوی غەزەلن����وس نزیکەی 20 کتێبی دەنگی باڵودەکەنەوە، کتێبەکانیش تەنھا لەیەک بواردا نین، بەڵک����و پێکدێن لەرۆمان و

فەلس����ەفیی و کۆمەڵناس����یی و کتێبی ھەروەھا گش����تیی. کتێب����ی چیرۆک و جگە لەچەندین کتێبی وەرگێڕدراوی لەزمانی نوس����ەرە جیھانیی����ەکان بیانییەوە بۆ زمانی کوردیی، چەند کتێبێکی نوس����ەرانی کوردیش����ی

کتێبەکانی ھاوشێوەی تێدایە عەتا س����یوەیلیی و رێبوار

محەمەد.دەنگیی کتێبخان����ەی

جگە لەوەی بەسودە بۆ کەسانی نابینا توان����ای ک����ە خوێندنەوەیان ھاوکات نییە، ی ۆ ھ ب����ەس����تیی ە د اڵ با

و ی����ا ژ لۆ کنە تەسەرقاڵیی کەسانی

س����ودی ئاس����اییەوە، دەبێت بۆ ئەوانیش بۆ زیاتر ئاشنابون

بەکتێبەکان.

دەزگای رۆشنبیریی جەمال عیرفان پێشانگایەکی گەورەی پۆرترەیتی کەسایەتییە دیارەکانی کوردستان

دەکاتەوەو داواش لەھونەرمەندان دەکەن بەکێشانی پۆرترێتی کەسایەتییەکی

کورد، بەشداری پێشانگاکە بکەن.

بەختیار س���ەعید بەڕێوەبەری دەزگای رۆش���نبیریی جەمال عیرف���ان رایگەیاند لەخۆئامادەکردندایە دەزگاکەی���ان ک���ە پێش���انگایەکی کردن���ەوەی ب���ۆ تایبەت���ی بەپۆرترەیت���ی کەس���ایەتییە ئ���ەو کردن���ەوەی نیش���تیمانییەکان. سەرەکیی مەبەس���تی دو پێشانگایەش ئاوڕدان���ەوەو “ئەوی���ش لەپش���تەوەیە ھەروەھا بەوھون���ەرە، گرنگیدان���ە کەسایەتییە پۆرترەیەتی ئەرشیفکردنی نیش���مانییە کوردەکانی ھەمو بەشەکانی

کوردستانە”.لەب���ارەی مەرج���ی بەش���دارییکردنی شێوەکارەکان لەو پێشانگایەدا، بەختیار س���ەعید ئاش���کرایکرد، “پۆرترەیتەکان

لەسەر ئەندازەی 100*70 سم دەبێت، مەرجی بەشدارییکردنیش ئەوەیە کارە ھونەریی���ەکان تازەو ڕەنگاوڕەنگ بن و بۆ دروس���تکردنەکەی ھەر ماتریاڵێک کارەکان ئاس���اییەو بەکاربھێنرێت دەبێت تا س���ەرەتای مانگی ئەیلول

بگاتە دەزگای جەمال عیرفان”.دوات���ر لەالی���ەن لیژنەیەک���ەوە پۆرتره یت���ەکان س���ەرجەم ب���ۆ ھەڵدەس���ەنگێنرێت بەش���دارییکردن لەپێشانگاکەدا. کردن���ەوەی لەگ���ەڵ دوات���رو کوراس���ەیەکی پێش���انگاکەدا بەس���ەرجەم تایب���ەت دروستدەکرێت و پۆرترێتەکان

چاپ دەکرێت.ھونەری یاخود پۆرترەیت کەس���ەکان، پیش���اندانی بریتییە لەتابلۆ یاخود وێنە ڕوی کە پەیکەرێ���ک یان کەسایەتییەکی دیارییکراو

دەربخات .

‌ره‌نگاڵه(439( سێشه ممه 2014/8/5 rangalayawene@gmail.com

گاکاوڕ

راستگۆییت واتلێده كات متمانه به خۆت په ی���دا بكه یته وه و خۆشه ویس���ته كه ت زیاتر ئاسوده ده بێت له گه ڵت و ھاوكارت

ده بێت.

ده رفه تێكی سه رنجراكێشت بۆ دێته پێش كه ده تگه یه نێت به و ئامانجه ی

ماوه یه كه چاوه ڕێی ده كه ی .

خاوه نی بیرۆكه ی باشیت ده توانیت كاره كه ت. له ش���وێنی به كاریبهێنیت

ھێنده متمانه ت به خۆت نه بێت.

چۆك ئاس���ته نگیه كانت له ب���ه رده م دام���ه ده ب���ا توش���ی كێش���ه نه بیت له كاره كان���ت، زۆر به باش���ی ده توانی

چاره یان بكه یت.

ده كه ی���ت و دی���اری ئامانجه ك���ه ت س���ه ركه وتنی به رچاو به ده ستدێنیت. گرفت���ه كان خۆش���یه كانت مه ھێڵ���ه

لێتێكبده ن.

قرژاڵدوانه‌‌

چاوێ���ك وه ربگ���ره و پش���ویه ك كاتێكی بخش���ێنه وه ، به پالنه كان���ت خ���ۆش له گ���ه ڵ خۆشه ویس���ته كه ت

به سه ربه ره .

فه‌‌ریکشێر

1010

سلێمانی.. شارێک لەتۆزدارێژەی سەوزایی نزیکەی 10% یه

کەسایەتییە دیارەکان دەکرێن بەپۆرترەیتکتێبخانەی دەنگیی کوردیی دادەمەزرێت

لەوێ دایدەنێین، ئەویش بەھۆی بونی ئەو کارگەی چیمەنتۆیە لەو ناوچەیە. ئەگەر ئامێری دیکەشمان بۆ بکڕدرێت ئەوا لەناوچەکانی تانجەرۆو ناوشاریشدا دایدەنێی���ن. بەاڵم لەئێس���تادا تەنھا

ئامێرێکی بچوک و دەستییمان ھەیە”.

سەوزایی چارەسەری زۆربەی کێشە ژینگەییەکانە

روبەری رێژەی س���ەوزایی سلێمانیی لەئاستی کوردستان و عێراقدا یەکەمە . 10%ی نزیک���ەی س���ەوزاییش رێژەی بەرێوەبەرەکە بەوت���ەی ش���ارەکەیە. لەساڵی 2007 کاتێک ژینگەی سلێمانیی بەرزبونەوەی 1%بو. تەنھا دروستبو، ھۆی دەبێ���ت س���ەوزاییش رێ���ژەی چارەسەی زۆربەی کێشە ژینگەییەکان. بەتەواوبونی پارکی ھەواری شاریش ئەو رێژەیە زی���اد دەکات و نزیک دەبێتەوە لەس���تانداردی جیھان���ی ب���ۆ رێژەی

سەوزایی لەشارەکاندا کە 15%یە.پرۆژەو چەند س���لێمانییدا لەشاری رێنماییەک ھەیە بۆ زیاتر سەوزکردنی شار، بۆ نمونە ھەر ھاواڵتییەک خانویەک دروس���تبکات دەبێت 15%ی سەوزایی بێت، ئەگەر ئەو رێژەیە لەنەخش���ەی ناکرێت. بیناکەی���دا نەبێت پەس���ەند “بەاڵم دەبێت ئەوە چاودێریی بکرێت و بەدواداچون ھەبێت، چونکە بەش���ێک لەھاواڵتییان لەنەخشەی خانوەکانیاندا سەوزایی ھەیە، بەاڵم لەواقعدا دەیکەن

بەچیمەنتۆ”.بەپێ���ی یاس���ای ژینگ���ەی س���اڵی کوردس���تان لەپەرلەمانی ک���ە 2008دەرچوە، ھەر پرۆژەیەک بکرێت بەپێی بکرێت و دەبێت ژینگ���ە رێنماییەکانی

بەفلتەری ژینگەدا تێبپەڕێت. بەرێوەب���ەری فەرمانگ���ەی ژینگەی کە بەوەش���دا ئام���اژەی س���لێمانیی بەردەوام س���ەرقاڵە فەرمانگەکەی���ان بەپێدان���ی ھاواڵتی���ان بەھۆش���یاریی ڕێنمایی و کردنەوەی خول بۆ قوتابخانەو خوێندن���گاکان. ھەروەھا لەھەماھەنگی بەردەوامدای���ە لەگ���ەڵ رێکخراوەکاندا “چونک���ە پاراس���تنی ژینگ���ە تەنھا بەالیەنەکان���ی حکومی ناکرێت، بەڵکو ھاواڵتیانیش رێکخ���راوەکان و دەبێ���ت بکرێ���ن بەبەش���ێک لەپ���رۆژەی پاک

راگرتنی ژینگە”.

به نده كان���ی)62، 63، 64(ی په یمانی سیڤه ری س���اڵی 1920 مافی دامه زراندنی ده وڵه تی به گه لی كورد له باكورو باشوری كوردستان به خش���یبو، به اڵم به رژه وه ندی زلهێزه كانی دوای جه نگی یه كه می جیهان وایكرد كه له په یمانی لۆزانی ساڵی 1923دا له پێدانی ئه و مافه به گه لی كورد په ژێوان

ببنه وه . ئی���دی له وكاته وه پرس���ی گه لی كورد له پرس���ێكی دانپێدانراوی نێوده وڵه تییه وه بو به پرسی ناوخۆیی ئه و ده وڵه تانه ی كه

كوردستانیان به سه ردا دابه شكرابو.ل���ه و كات���ه وه خه باتی نزیك���ه ی یه ك سه ده ی گه لی كورد له ناو سنوری ده وڵه ته داگیركه ره كانی كوردس���تاندا هه ر دروشم و ناوونیش���انێكی هه بوب���ێ له گه وهه ردا بۆ س���ه ربه خۆیی و دامه زراندن���ی ده وڵه ت���ی

خۆماڵی بوه .گه لی تێكۆش���انی ئێس���تاش خه بات و كورد له هه ر چوار پارچه كه ی نیش���تماندا به ش���ێوازی جی���ا ب���ۆ به ده س���تهێنانی

سه ربه خۆیی درێژه ی هه یه .كوردس���تانی باش���ور له به ده ستهێنانی مافه نه ته وه ییه كان���ی له پێش پارچه كانی دیكه وه یه و س���ه رباری ئه وه ی به ش���ێكی فراوانی باشور له ساڵی 1992ه وه ئازاده و

خاوه ن حكومه ت و په رله مانی خۆیه تی. له ساڵی 2003 شه وه به شێك له مافه كانی وه ك پێدان���راوه و دان���ی له ده س���توردا ناس���ێنراوه . به فه رمی فیدراڵ هه رێمێكی به شێكی تری ماف و خاك و دانیشتوانه كه ی وه ك ناوچه ی جێناك���ۆك له ناو ته لبه ندی بڕگه كانی ماده ی 140ی ده ستوردا شه ته ك

درابو.

ل���ه دوای روداوه كانی ئه م چه ند مانگه ی رابردوو ده سته به سه راگرتنی داعش به سه ر سوننه نشیندا، ناوچه كانی زۆری به ش���ی زه مین���ه ی ئه وه ره خس���ا ك���ه زۆرینه ی ناوچه كان���ی م���اده ی 140 له الیه ن هێزی پێش���مه رگه ی كوردس���تانه وه كۆنت���رۆڵ بكرێت و به شه كه ی تری كوردستان بكه وێته ژێ���ر قه ڵه مڕه ویی په رله م���ان و حكومه تی

كوردستانه وه .چاوه ڕوان���ی زیات���ر له 10 س���اڵی گه لی ناوچه كانی گه ڕان���ه وه ی بۆ كوردس���تان جوگرافیای ماده ی 140 له رێی قانونه وه بۆ س���ه ر هه رێمی كوردستان چاوه ڕوانییه كی توالن���ی بێهوده ب���و. رێگه ی ده س���تورو قانون ئ���ه و مافه ی به گه لی كوردس���تان نه دایه وه و ئ���ه و مافه له دوتوێی ماده یه كی ده ستوردا قه تیس���كرا و ئه وه ی به 10 ساڵ به قانون نه كرا به زه بری هێزی ئه مری واقع

جێبه جێكرا.ئه زمونه كانی زیاتر له 90س���اڵی گه لی ك���ورد له گ���ه ڵ حكومه ته ی���ه ك له دوای یه كه كانی عێراقدا ئه و راستییه ی سه لماند كه كێشه كانی ئه م گه له له رێی ئۆتۆنۆمی و پێویستی چاره س���ه رنابێت و فیدراڵییه وه به وه هه یه وه ك هه مو گه النی دیكه ی جیهان به مافی چاره نوس���ی خۆی له دامه زراندنی

ده وڵه تی سه ربه خۆدا شادبێ .رێگاكانی گه یشتن به سه ربه خۆیی زۆرن، به اڵم كورتترین رێگا رێگای به غدایه ، به وه ی كه قه ناعه ت به نوێنه رانی عه ره بی سوننه و ش���یعه بهێنرێ كه رێگری له دروس���تبونی نه كه ن و كوردستان سه ربه خۆی ده وڵه تی پشتیوانی بكه ن كه مایه ی كۆتایی هاتنی كێشه كان و له قازانجی هه ردو گه لی كوردو

گه لی عه ره بدا ده بێت.ئه زمونی جیابونه وه ی باش���وری سودان ئه زمونێك���ی زیندوه كه ده كرێ س���ودی لێوه ربگیرێ ، ساڵی 2005 عومه ر حه سه ن به شیری سه رۆكی سودان و جۆن گه ره نگی سه رۆكی بزوتنه وه ی گه لیی رزگاری سودان رێككه وتننام���ه ی نیفاش���ایان ئیمزاك���رد بۆ دامه زراندنی س���ودانی ن���وێ له ماوه ی شه ش س���اڵی قۆناغی ئینتیقالیدا، ئه گه ر ئه وه یان بۆ نه كرا گه لی باش���وری سودان له رێی راپرس���یی گش���تییه وه چاره نوسی

خ���ۆی دیاری ب���كات. ئه وه ب���و له ماوه ی ش���ه ش س���اڵی ئینتیقالی���دا نه یانتوانی تێزی س���ودانی نوێ به رجه س���ته بكه ن. ئه وه بو له مانگی كانون���ی دوه می 2011دا رێگه به گه لی باش���وری سودان درا له رێی راپرسیی گش���تییه وه بڕیاری دیاریكردنی چاره نوس���ی خۆی بدات و گه لی باش���وری س���ودان به راپرس���یی چاره نوس���ی خۆی دیاریكردو بڕیاری س���ه ربه خۆیی خۆی داو كۆمه ڵگ���ه ی نێوده وڵه تی پێش���وازی له و بڕیاره كردو ده وڵه تی باشوری سودان بوه 193 هه مین ده وڵه تی ئه ندامی رێكخراوی

نه ته وه یه كگرتوه كان.هه مو كوردس���تانیش باش���وری گه لی له ئۆتۆنۆمی و پێكه وه ژیانی ش���ێوازه كانی ت���ازه دا ك���ۆن و له عێراق���ی فیدراڵ���ی

تاقیكرده وه ، ده رك���ه وت هیچ یه كێك له و شێوازانه كێشه ی نه ته وه یی ئه م گه له یان

پێ چاره سه رنه كرا.تاقیكردنه وه ی هه مو له به رئ���ه وه دوای رێگاكان به گشتی و رێگای فیدراڵی عێراقی نوێ به تایبه تی، هه قه ئیدی سه ركردایه تیی سیاسی گه لی كوردستان به فه رمی پڕۆژه ی خۆی بۆ سه ربه خۆیی كوردستان پێشكه ش

به ده زگا ره سمییه كانی عێراق بكات.پڕۆژه یه ئ���ه و به جێگه یاندنی بێگومان ب���ه اڵم موس���ته حیلیش نییه . قورس���ه ، ئه گه ر نوێنه رانی عه ره بی س���وننه و شیعه ره زامه ندی بۆ جێبه جێكردنی ئه و پڕۆژه یه بنوێنن، كۆمه ڵگه ی نێوده ڵه تیش په سه ندی ده كات و له كورتترین رێگاوه كورد به مافی

سه ربه خۆیی شاد ده بێت.به پێچه وانه ی ئه و رێگه یه وه ، گرتنه به ری ه���ه ر رێگه یه كی ت���ر بۆ به ده س���تهێنانی سه ربه خۆیی گه لی باش���وری كوردستان، س���ه رباری ئه وه ی مافێكی ره وایه ، به اڵم به دیهێنانی زۆر قورسه و روبه ڕوی كێشه ی ئه وه ده بێته وه كه كۆمه ڵگه ی نێوده وڵه تی

دانی پێدا نه نێت.كۆس���ۆڤۆ نمونه ی له وچوارچێوه ی���ه دا زیندوترین نمونه یه ، گه لی كوسۆڤۆ له ساڵی 2008ه وه له رێ���ی په رله مانی واڵته كه یه وه یه كالیه ن���ه و به بێ ره زامه ن���دی ده وڵه تی زیاتر راگه یاندوه و سه ربه خۆیی سربستان له 100 ده وڵه ت دانی پێدا ناوه ، به اڵم له به ر ڤیتۆی روسیا تا ئێس���تا له الیه ن نه ته وه یه كگرتوه كان���ه وه به فه رمی وه ك ده وڵه ت

دانی پێدا نه نراوه .ئ���ه وه له كاتێكدایه كه گه لی كۆس���ۆڤۆ سێ س���اڵی پێش گه لی باشوری سودان بڕیاری س���ه ربه خۆیی دا، باشوری سودان هه ر زو له الیه ن نه ت���ه وه یه كگرتوه كانه وه وه ك ده وڵه ت ناسێنرا، كه چی كۆسوڤۆ تا ئێستا به فه رمی نه بۆته ده وڵه ت و ئه ندامی

نه ته وه یه كگرتوه كان.له ب���ه ر ئه وه هه وڵدانی س���ه ركردایه تیی سیاس���یی گه لی كوردستان بۆ داواكردنی س���ه ربه خۆیی له رێ���ی به غ���داو قه ناعه ت پێهێنان���ی برا عه ره به چاوڕه ش���ه كان به و داوایه ، له كورتترین رێگاوه گه لی كوردستان

ده كاته خاوه ن ده وڵه تی دڵخوازی خۆی.

بەپێچەوان����ەی فرۆی����دو قوتابخانەی زۆرانێک ش����یکردنەوەی دەرونیی����ەوە، پێیانوایە توندوتیژیی مەیل و ئارەزویەکی غەریزییانە نییە لەمرۆڤدا، ش����تێک نییە لە ”جەوهەر“ی مرۆڤدا ئامادەبێت و وەک بۆم����اوە لەنەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی تر بمێنێت����ەوە. توندوتیژی����ی غەریزەیەک نییە کردەی فێربون و هۆش����یاربونەوەی زیاترو ئەزمونی جیاواز نەتوانێت بەری پێبگرێت. وەک چۆن، بۆ نمونە، گەڕان ب����ەدوای خۆراک و سێکس����دا الی مرۆڤ پێداویس����تی غەریزین و دەمێننەوە، یان وەک چۆن باڵن����دە پاڵنەرێکی غەریزیی هەیە وایلێدەکات هێالنە دروس����تبکات، توندوتیژیی الی مرۆڤ بونێکی غەریزیی نیی����ە واب����کات بۆ هەمیش����ەو تاهەتایە لەگەڵ مرۆڤ����دا بمێنێتەوە. توندوتیژیی ش����تێک نییە لەناو جینەکانی ئینساندا نائاگایانەش پاڵنەرێک����ی چێنرابێ����ت، نییە مرۆڤ بۆ هەر ش����وێنێک ڕۆیشت و لەهەر سەردەم و ڕۆژگارێکدا ژیا، لەگەڵ خۆیدا هەڵیبگرێت. توندوتیژیی ئامرازە، ئامرازێک����ی دەرەکیی����ە م����رۆڤ بۆی����ە پەنای بۆ دەبات بۆ ئەوەی مەبەس����ت و ئامانجێکی دیارکراو بەدەستبهێنێت کە بەبێ بەکارهێنانی توندوتیژیی و بەڕێگای تر جێبەجێ نەکرێت، یان جێبەجێکردنی

زۆر زەحمەت بێت.توندوتیژیی تا ئەو شوێنەی لەئاستی تاکەکەسیدا بمێنێتەوە وەک ”شەڕ“ێکی تاکەکەسییانە وێنا دەکرێت، بەاڵم کەی ئەنجامیانداو پێک����ەوە تاقمێک گروپ و پێبەخشی، دەستەجەمعییان ئاکارێکی ئ����ەودەم دەبێت بە ”جەنگ“. بەاڵم هەم ”ش����ەڕ“ و هەم ”جەن����گ“ دو پێکهاتی تاکەکەس����یی و مێ����ژوی س����ەرەکیی ئامرازن مرۆڤ����ن، دو دەس����تەجەمعیی مرۆڤ ب����ەردەوام پەنای ب����ۆ بردون بۆ

جێبەجێکردنی کۆمەڵێک مەبەست.لەدونیای مۆدێرندا زیادبونی بڕو ڕادەی دیاردەیەکی توندوتیژی����ی بەکارهێنانی بەرچاوە، ئەمەش لەزۆر ڕوەوە پابەستە بەدروستبونی دەوڵەتی مۆدێرنەوە، ئەم دەوڵەتە ئامرازێکی گرنگ و س����ەرەکیی بەرهەمهێنان و پیادەکردنی توندوتیژییە. مێژوی دروس����تبونی دەوڵەتی مۆدێرن و مێژوی بەرپاکردن����ی جەنگی ناوەکیی و دەرەکیی ئەم چەند س����ەدەیەی دوایی لەیەکت����ری جیاناکرێنەوە. بەش����ێکی زۆری ئەو جەنگانە جەنگ بون لەس����ەر پاراستنی سنور. زەویی و دروستکردن و س����ەرزەمینی گەورە مانای دانیشتوان و کەرەستەی خاوو خۆراکی گەورە بوە، ئەمان����ەش مان����ای بونی پ����ارەو باجی زۆرت����رو زیاتر بوە ب����ۆ دەوڵەت خۆی. ڕێکخراوو ئاکارێکی مۆدێ����رن دەوڵەتی سیستماتیک بەتوندوتیژیی دەبەخشێت. بەبەراورد بەتوندوتیژیی بەر لەپەیدابونی دەوڵ����ەت، ک����ە زۆربەی����ان توندوتیژیی پەالماریی تاکەکەس����یی و خێڵەکی����ی و لۆکاڵ����ی بچ����وک ب����ون، توندوتیژی����ی دەوڵەت توندوتیژییەکی گەورەو فراوان و ڕێکخراوە. دروستبونی سوپای مۆدێرن خۆش����ی لوتکەی گەیشتنی توندوتیژییە ڕێکخستن. سیس����تماتیکبون و بەدۆخی سوپا دەزگایەکی ڕێکخراوەو لەناوخۆیدا بەشێوەیەکی هیرارکی پلە جیاوازەکانی لەیەکت����ری ئاش����کرایی بەڕون����ی و جیاکراونەت����ەوە. ئەم س����وپایە تەنها بەڵکو مەش����قێکی پیادەناکات، جەنگ جەنگک����ردن لەس����ەر بەردەوامی����ش دەکات، جەنگ لێرەدا دەبێت بەپیش����ە، بەدیاردەیەک����ی دەزگای����ی و ئابوری����ی. ئەگەر باوەڕ بەمیش����ێل فۆکۆش بکەین سوپا دەبێت بەمۆدێلێک بۆ ڕێکخستنی

کۆمەڵگا خۆشی.ماک����س ڤێبەر باس ل����ەوە دەکات کە لەگەڵ دروس����تبونی دەوڵەتی مۆدێرندا ش����تێک بەناوی ”مافی مۆنۆپۆڵیکردنی توندوتیژی����ی“ لەکۆمەڵ����گادا دروس����ت دەبێت. بەپێی ئەم پرنس����یپە ئەو تاکە الیەنەی کە مافی بەکارهێنانی توندوتیژیی هەی����ەو ئ����ەم بەکارهێنان����ەش لەڕێگای یاس����اوە ڕێکدەخات، دەوڵەت خۆیەتی. هەمو ش����ێوازەکانی ت����ری توندوتیژیی دەبن����ە توندوتیژیی نایاس����ایی و ئەرکی دەوڵ����ەت ئەوەیە بەگژیان����دا بچێتەوەو بێانهێنێت����ە ژێ����ر ڕکێ����ف و کۆنترۆڵی توندوتیژیی و ”ڕێکخس����تن“ی خۆیەوە. کردنی بە ”پیش����ە“و بونی بەبەش����ێک ل����ە ”ئابوری����ی“، وادەکات جەنگەکانی

کۆمەڵگای مۆدێرن شێوازێکی گەورەترو خوێناویت����رو ترس����ناکتر بگرنەخۆیان، ژم����ارەی ک����وژراوی جەنگ����ەکان بەرزو وێرانەس����ازییەکانی قووڵترب����ن. بۆی����ە هاوش����ان بەمە ش����تێک بەناوی ”یاسای ک����ە دەبێ����ت لەدای����ک جەن����گ“ەوە یاس����اغی دەکات کەرتە ناس����ەربازیی و مەدەنییەکانی دانیشتوان، وەک بەشێک لەجەنگ ببینرێن و پەالماربدرێن. بەاڵم ئەم یاس����ایە بەبەردەوامی پێشێلکراوەو لەزۆرێک لەجەنگەکاندا جیاوازیی لەنێوان

سەربازو کەسی مەدەنیدا نەکراوە. لەنیوەی دوهەمی س����ەدەی بیستەمدا دیاردەیەکی سەرنجڕاکێش دروستدەبێت، ژمارەی لەکەمبون����ەوەی بریتیی����ە کە ئ����ەو جەنگان����ەی لەنێ����وان دەوڵەت����ە سەربەخۆکاندا بەرپادەبن. ئەم دیاردەیە بەش����ێکی پەیوەستە بەو ڕاستییەوە کە س����ەدەکە یەکەمی نیوەی جەنگەکانی جەنگی تا بڵێی خوێناوی و کارەستئامێز بەکاردەهێنران چەکان����ەی ئ����ەو بون و چەک����ی کۆکوژی ترس����ناک ب����ون کە هەمو یاس����ایەک لەیاس����اکانی جەنگی پێش����ێل دەکرد. ئەمە وایکردوە لەمڕۆدا بڕی����اردان بۆ جەن����گ بڕیارێکی قورس بێ����ت و بەئاس����انی پەنای ب����ۆ نەبرێت. جگە لەمە لەنیوەی دوهەمی سەدەکەدا ژمارەیەکی زۆر دەوڵەت دروس����تبون کە ئابوریی و ت����ۆڕی پەیوەندیی بەچەندان بەیەکترییەوە فەرهەنگییەوە سیاسیی و گرێدراون و ئەم����ەش وادەکات پەنابردن ب����ۆ جەنگ زیانێک����ی گ����ەورە بەهەمو ئەو ڕەهەن����دە پێکەوه ییانە بگەیەنێت. پابەس����تبونی هەمەالیەن و پەیوەن����دی دەوڵەتەکان����ی دونی����اش بەیەکترییەوە وایکردوە کە زیانگەیش����تن بەیەکێکیان زیان����ی ب����ۆ دەوڵەتەکانی ت����ر هەبێت، جەنگ لەش����وێنێکدا دەرەنجامی خراپی ب����ۆ ش����وێنەکانی ت����ر لێبکەوێت����ەوە. پرنسیپی ”سەروەری ڕێژەیی ڕێزگرتنی نەتەوەی����ی“ش ڕۆڵ����ی بینی����وە لەوەدا دەوڵەتەکان بەئاسانی پەالماری یەکتری نەدەن و ئەوەی دەوڵەتێک لەناو سنورە دانپیانراوەکانی خۆی����دا دەیکات، وەک بەش����ێک لەس����ەروەریی ئ����ەو دەوڵەتە دەوڵەمەندبون و لەهەمانکاتدا ببینرێت. بەهێزبونی دەوڵەت لەسەدەی بیستەمدا چیتر پابەندی ئەوە نەبوە ئەو دەوڵەتە بتوانێ����ت دەوڵەتێکی ت����ر داگیربکات و دانیش����توانەکەی زەوی����ی و خ����اک و بهێنێت����ە ژێر ڕکێفی خۆی����ەوە. جگە لەهەم����و ئەمانەش س����ەدەی بیس����تەم ل����ەزۆر ڕوەوە س����ەدەی دروس����تبونی تاکەکەسە لەبەشێکی گەورەی جیهاندا، سەدەیبونی تاکەکەسە بەسێنتەری ژمارە یەکی ژیانی کۆمەاڵیەتیی و فەرهەنگیی. سێنتەری تاکەکەس لەهەرشوێنێکیشدا بێ����ت و خەونی ژیان����ی کۆمەاڵیەتی����ی سەرەکیش����ی گ����ەڕان بێ����ت ب����ەدوای بەختەوەریی خۆیدا، لەوێدا کۆکردنەوەی ژمارەیەکی زۆری دانیشتوان بۆ جەنگ و هاندانیان بۆ چون بۆ بەرەکانی کوشتن،

کارێکی زەحمەت دەبێت.هەمو ئەمان����ە وایانک����ردوە لەنیوەی دوهەم����ی س����ەدەکەدا جەنگ����ی نێوان ف����راوان دیاردەیەک����ی دەوڵەت����ان نەبێ����ت. بەاڵم کەمیی جەن����گ لەنێوان دەوڵەتەکاندا ڕێگر نەبوە لەدروستبونی جۆرێک����ی ت����ر لەجەنگ ک����ە ”جەنگی جیاواز نادەوڵەتیی هێ����زی لەباتیی“ە، ”لەبات����ی“ دەوڵ����ەت جەن����گ بک����ەن. لەنیوەی دوهەمی سەدەکەدا دروستبونی یەکێکە توندوتیژ بکەری ”نادەوڵەتیی“ لەدیاردە سەرەکییەکان، هەریەکێکیشیان بۆ مەبەس����تێک لەگەڵ دەوڵەتێک، یان جەنگەوە. دەکەوێتە دەوڵەتێکدا چەند زۆربەی جەنگەکانی ئەمڕۆکەش جەنگی گروپ����ە دینی����ی و ئەتنی����ی و نەتەوەییە بەیەکت����ری و دژ ”نادەوڵەتیی“ەکان����ە دژ ب����ەو دەوڵەتان����ەی کە وا هەس����ت دەک����ەن دەی����ان چەوس����ێننەوە. ئەم ج����ۆرە جەنگەش جەنگی نایەکس����ان و نابەرامب����ەرە، زۆربەی جار دەوڵەتەکان بەهێزت����رو پڕچەکترو قایمترن بەبەراورد بەبکەرە نادەوڵەتییەکان، بۆیە شێوازی بەس����ەردا گۆڕانی����ان ش����ەڕەکانیش هات����وەو توندوتیژت����ر دەردەکەون. لەم جەنگان����ەدا گروپ����ە الوازەکان پەنا بۆ هەمو ش����ێوازێکی توندوتیژ دەبەن، تا کردنی خۆیان و جەستەی تەقاندنەوەی

جەستە بەچەکێکی کاریگەر.

بیروڕا(439( سێشه ممه 122014/8/5 birura.awene@gmail.com

سه‌ربه‌خۆیی‌له‌رێگه‌ی‌به‌غداوه‌!

جەنگ‌و‌توندوتیژییخه لیل عه بدواڵ

هه وڵدانی سه ركردایه تیی سیاسیی

گه لی كوردستان بۆ داواكردنی سه ربه خۆیی له رێی به غداو قه ناعه ت

پێهێنانی برا عه ره به چاوڕه شه كان به و

داوایه ، له كورتترین رێگاوه گه لی كوردستان ده كاته خاوه ن ده وڵه تی

دڵخوازی خۆی

ڕەنگ���ە یەک���ەم ئاماژەی سیاس���ەتی دو ڕەهەن���دی هەنوکەی���ی حکومەت���ی هەرێم لەپاش ڕوداوەکانی موس���ڵ و ناوچە سوننی نش���ینەکان، لەس���ەر زاری ش���اندی هەرێم ب���ۆ ئەمه ری���کا کەوتبێتە بەر ب���اس، بەاڵم ئاماژەکان���ی دەکرێت زوتر باسوخواس���یان لێوەکرابێت؛ سیاس���ەتی دو ڕەهەندی واتە یارمەتیدان���ی دوبارە بنیاتنان���ەوەی عێڕاق لەگەڵ هاوبەشە سیاسیەکان، بەاڵم هاوکات هەنگاون���ان بۆ گشتپرس���ی لەکوردس���تانی باشور بەس���ودوەرگرتن لەمافی چارەی خۆ نوس���ین. سیاس���ەتی دو ڕەهەندی بەزاراوە دژە بەسیاس���ەتی دو فاق���ی، ئەمەی دواتر دو ڕەهەن���دی دژیەک���ی ناک���ۆک پێک���ەوە کۆدەکات���ەوە، بەکوردیەک���ەی بانێ���ک و دو

هەوا!ماف���ی چ���ارەی خۆنوس���ین و داخ���وازی جیابونەوە لەواڵتی دایک بەتەنها پرس���ێکی پەیوەندیدار بەکوردستانەوە نەبوەو نییە، هەر ئەمساڵ سکۆتلەندا گشتپرسی ئەنجامدەدا بۆ بەڕیتانیا یەکگرتوی لەشانشینی جیابونەوە لە18-ی ئەیلول، گەر زۆرینەی دەنگدەرانیش بەبەڵێ دەنگ ب���دەن، ئەوا لە 24-ی ئازاری 2016 سکۆتلەندا دەبێتە واڵتێکی سەربەخۆ، بەمانایەک���ی ت���ر نزیک بەدو س���اڵ لەدوای

گشتپرسیەکەی ئەمساڵ دێت.دی���ارە کە ڕاگەیان���دن و تەنانەت هەندێک لەسیاسەتوان و چاودێرانی سیاسی کورد باس لەدژیەکی هەڵوێستی کورد دەکەن لەهەمبەر لێدوانەکانی کورد، بەتایبەت مەسعود بارزانی، بۆ سەربەخۆیی کوردستان. گوایە بەشداری ک���ورد لەپەرلەمان���ی عێ���ڕاق و دیاریکردنی کاندی���دی کورد ب���ۆ س���ەرۆکایەتی کۆمار، بەمانای پاشگەزی کورد دێت لەلێدوانەکانی پێشوتری. بەاڵم ڕاگەیاندن، لەوەش گرنگتر دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی، پرۆس���ەیەکی م���اوە درێژترە وەک لەوەی زۆرێک لەکوردان هی���وای بۆ دەخ���وازن، بەکورتیەکەی کاری

شەوو ڕۆژێک نییە.دەکرێت پرس���ی س���کۆتلەندا دەرفەتێک بێت ب���ۆ گەیش���تن لەبابەتی گشتپرس���ی و ڕاگەیاندن و دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ

ب���ۆ کوردس���تانیان. س���ەرەتا، پەرلەمان و حکومەت���ی س���کۆتلەندا بەپێی یاس���اکانی ش���انینی یەکگرت���وی بەڕیتانی���ا، ماف���ی ئەنجامدانی گشتپرسی نەبو، هەربۆیە ناچار لەپاش دانوس���تان لەگەڵ حکومەتی وێست مینیس���تەر، لێکگەیش���تنێکیان ئەنجام���دا ک���ە بەوپێیە بەش���ێوەیەکی کاتی ئەو مافە بەپەرلەمانی س���کۆتلەندا بدرێ���ت، گەر نا ئەنجامی گشتپرس���یەکە، وەک گشتپرس���ی هەرێمی کەتەلۆنیا سەنگێکی یاسایی نەدەبو، ب���ەو ج���ۆرەش لەئەنجامدا پش���تیوانیەکی نێودەوڵەتی زەحمەت دەبێت. بۆیە مانەوەی کوردس���تان لەعێراق ب���ۆ ماوەیەکی زیاترو بەش���داری چاالکی لەپرۆس���ەی سیاس���ی، لەڕۆشنایی هەنگاونان بۆ بە یاسایی ناساندن و ئەنجامدانی گشتپرسی لەناوچە گەڕێنراوەکان و دواتریش لەکوردستانی باشور پێویستیەکی ژیارییە، ڕاس���تە حکومەتی ناوەندی عێراق لەڕوی سیاسی و س���ەربازیەوە بەشێوەیەکی بێوێن���ە لەمێژوی هاوچەرخ���ی خۆیدا الواز بوە، بەاڵم هێشتا ش���ەرعیەتی نێودەوڵەتی لەدەستنەداوە، هەربۆیە تا کورد ئاشتیانەتر هەنگاوبنێ���ت، میوەی زیات���ر دەچنێتەوە.

لەگەڵ ئەوەش���دا، هیچ نەتەوەیەک لەس���ەر س���ینی ڕازاوە دەوڵەتی پێشکەش نەکراوە، تەنانەت ئ���ەو ئەمه ریکایەی ئەمڕۆ بۆ خۆی

دەوڵەت دەبەخشێتەوە!جگ���ە لەش���ەرعیەتی نێودەوڵەتی، کورد پێویس���تی بەمانەوەیەک���ی زیات���ر لەعێراق هەیە تا بتوانێت لەس���ەر کۆی پرس���ەکانی جیابونەوە لەگەڵ دەوڵەتی ناوەند پێکبێت. کورد لەسەر دەس���تی حکومەتی ناوەندی، لەگ���ەڵ دامەزراندن���ی دەوڵەت���ی عێڕاقی، ڕوبەڕوی ڕەشەکوژی و کاولکردنی خاکەکەی بوەتەوە، بەو ئاراس���تەش کورد دەبێت بەر زیانی لەجیابونەوە پرسی قەرەبوکردنەوەی ئەو چەند دەی���ە لەعێڕاق یەکالیی بکاتەوە، قەرەبوەک���ەش بڕێک���ی هێندە ک���ەم نییە کورد بەو ئاس���انییە لێیبگوزەرێت، پرسێک نە کوەیت لێیخۆش بو لەئاس���ت عێراق و نە

ئیسرائیلیش لەئاست ئەڵمان و واڵتانی تر.لەگ���ەڵ ئەوەش���دا، کورد بەش���ێوەیەکی نایاس���ایی و نادەس���توری بۆ م���اوەی یانزە س���اڵە بێبەش���کراوە لەپڕچەککردنی هێزە س���ەربازیەکانی ت���ا ئەو ئاس���تەی دەکرێت لەڕوی هێزی ئاس���مانیەوە بەنزیک لەس���فر لەقەڵەمبدرێت، بۆ هێ���زی پیادەش، بەپێی لێدوانەکانی وەزارەتی پێشمەرگە بێت، لەڕوی چەک و تەقەمەنیەوە، نەگەیش���توەتە ئاستی دەوڵەتی ئیسالمی لەعێڕاق و شام )داعش(، چ بگات بەئاس���تی دەوڵەتانی دراوس���ێی. گ���ەر بێتو کورد ئاش���تیانە )پشتئەس���تور بەگۆڕانکاری���ەکان(، تا ئەو ڕادەی دەکرێت، قەرەبوی دەتوانێت بخاتەڕو، داخوازیەکانی هێزە س���ەربازیەکانی لەعێ���ڕاق وەربگرێت، ئەم���ەش دەبێت���ە بنەمایەک���ی پت���ەو بۆ

کوردستانێکی سەربەخۆ.بێ���ت هەرێ���م س���ەرۆکی بەلێدوان���ی لەپەرلەمانی کوردستان، ئێستا ئەو واڵتانەی کە پش���تگیری ماف���ی چارەی خۆنوس���ین ناکەن، دژایەتیش���ی ناکەن. ئەم لێدوانە، تا ڕادەیەک���ی زۆر بۆ زۆرێک لەواڵتان ڕاس���تە، بەتایبەت تورکی���ا. تاکە واڵتێک پێچەوانەی خواس���تی کوردان بێت واڵتی ئێرانە، بەاڵم هۆش���داری ئێرانیش دەکرێت لەچوارچێوەی فش���ارەکانیدا بێت بۆ دەس���تگرتن بەسەر پشکێکی گەورەتر لەبازاڕو وزەی کوردستان، نەک گوڕەش���ەیەکی ڕاستەقینە. لەئێستادا، لەپاڵ چین، عێڕاق شاهاوبەش���ی ئاڵوگۆڕی

بازرگانی���ە لەگ���ەڵ ئێران، ل���ەو نێوەندەش بەردەکەوێت، گەورەی پشکێکی کوردستان بەتایبەت کە هێش���تا ئێران لەژێر ئابڵوقەی لەبەرامبەر بەجۆرێک ڕۆژئاوادای���ە، ئابوری ئاس���انکردنی ئەو ئابڵوقە، بەبڕی سی ملیار دۆالرێ���ک، ئامادەبو بەرنام���ە ئەتۆمیەکەی بخاتە سەر مێزی گفتوگۆ؛ بەتەنها ئاڵوگۆڕی بازرگانی کوردس���تان لەگەڵ ئێران سێیەکی ئ���ەو بڕەی���ە. هەر ج���ۆرە گوڕەش���ەیەکی ڕاس���تەقینەش ل���ەدژی هەرێم ب���اری ئێران گرانتر دەکات، دەوڵەت���ی نیمچە میانڕەوی حەس���ەن ڕۆحانیش ناتوانێت ئەو ڕیس���کە بکات. لەب���ارەی واڵتی میس���رەوە، دوریی جوگرافی و پێگەی الوازی لەپاش ڕوداوەکانی ئەم دواییەی میسر، دەخوازێت لەهەاڵیەکی

ڕاگەیاندن زیاتر گرنگی پێنەدرێت.بەاڵم کورد دەبێت هەنگاوێک زیاتر بچێتە پێش���ەوەو ڕای ئەو واڵتان���ە بەدیوی خۆیدا بشکێنێتەوە، بەتایبەت ئەمه ریکاو بەریتانیا، ئەوی���ش لەم م���اوە زیادک���راوەی ماویەتی لەعێراق، ناشکرێت ئەندامە هەمیشەییەکانی تری ئەنجومەنی ئاس���اییش لەبیربکرێن، بۆ نمونە ڕوسیا، ئەزمونی ئەو واڵتەش لەسوریا س���ەلماندویەتی، هەر وەک لەم دواییانەش لەکاتی فرۆشتنی فڕۆکەی دەستە دوو چەک و تەقەمەنی بەعێراق زەقتردەبێتەوە، دەتوانێت ش���ایی کورد ب���کات بەش���یوەن، دەوڵەتی کوردی، س���وپایەکی بەهێزی پێویستە، بەو جۆرەش دەکرێت کورد چەند گرێبەس���ێکی لەگەڵ ڕوسیا هەبێت، ئەوکات پشکێکی ئەو

گۆڕانکاریە لەبەرژەوەندی ڕوسیا دەبێت.لەئیستادا لەسەر کورد پێویستە پارێزگاری لەدەس���تکەوتە نوێیەکان���ی لەعێراق بکات: گەڕێن���راوەکان و ناوچە گرنگت���ر لەهەموی جیۆپۆلەتیکیەک���ەی ، ش���وێنگە ه���اوکات لەگەڵ ئەوەشدا دەبێت بەردەوام پشتیوانی نێودەوڵەتی بۆ سەربەخۆیی کوردستان، یان لەخراپترین باردا، بۆ کۆنفیدڕاڵی کۆبکاتەوە. بۆ ئەو مەبەستەش، سیاسەتی دو ڕەهەندی، هەر بەو ش���ێوەی ئێس���تا هەی���ە، دەبێت بەردەوام���ی پێبدرێت: لەهەر کوێ باس���ی بەش���داری لەدەوڵەتی عێراقیدا کرا، دەبێت کورد لەهەم���ان دەقدا خواس���تی خۆی بۆ جیابونەوە لەعێراق بەش���ێوەیەکی ڕون گۆیا بکات، هەر ئەوەش بکرێت بەدەستپێکی هەر

جۆرە دانوستانێک.

پرۆسەی دەوڵەتی کوردستان: پێیەک‌لەبەغداو‌پێیەک‌لەهەندەران

ئوسامە گوڵپی

لەهەر کوێ باسی بەشداری لەدەوڵەتی عێراقیدا کرا، دەبێت کورد لەهەمان دەقدا

خواستی خۆی بۆ جیابونەوە لەعێراق بەشێوەیەکی ڕون

گۆیا بکات

13 (439( سێشه ممه 2014/8/5 birura.awene@gmail.comبیروڕا

رێبین هەردی

لەناس���یۆنالیزم قس���ە هەرکاتێ���ک دەوڵەتیش پرسیاری راستەخۆ ئەکرێت، دێت���ە ئ���اراوە. ناس���یۆنالیزم و دەوڵەت دوانەیەکی پێکەوە دراون کە ئەس���تەمە لەیەک جیاببنەوە. لەراس���تیدا نایۆنالیزم لەناوەڕۆک���دا ئ���ەو تەوژمە سیاس���یەیە کە ن���ەک هەر ه���ەوڵ ب���ۆ دامەزراندنی دەوڵەتی نەت���ەوە ئەدات، بەڵکو پێیوایە بەب���ێ بونی دەوڵەتی نەتەوە، کێش���ەی کۆمەڵ���گاکان چارەس���ەرنابن و تەنگژەی ب���ەردەوام ئەبێت. نێوان کۆمەڵ���گاکان ناس���یۆنالیزم نەبونی دەوڵەتی نەتەوەیی شەڕو لەهۆکارە سەرەکیەکانی بەیەکێک جەنگ لەنێ���وان کۆمەڵگاکاندا دائەنێت و ب���ڕوای وایە ش���ێوەی سروش���تی ژیانی دابڕێژرێت بەجۆرێ���ک ئەبێت سیاس���ی کە ه���ەر نەتەوەیەک دەوڵەتی سیاس���ی خۆی پێکبهێنێت. ئەکرێت سێ شێوازی ناس���یۆنالیزم دیاریبکرێت: ناسیۆنالیزمی ریفۆرمخواز. ناسیۆنالیزمی یه کگرتوخوازو ناسیۆنالیزمی جیاخواز. ناس���یۆنالیزمی ریفۆرمخواز ئەو ناسیۆنالیزمانە ئەگرێتەوە کە تیایدا س���نوری نەت���ەوەو دەوڵەت تا ئەگونجێن. بەس���ەریەکدا زۆر رادەیەکی واتە هەر لەسەرەتاوە هەمو نەتەوە لەژێر حوکمرانیدا سیس���تەمێکی فەرمانڕەوای ژی���اوە. ئەمج���ۆرە ناس���یۆنالیزمە تەنها رەوایەتی بەدەس���تکاریکردنی پێویستی حوکمرانی بوە، لەحوکمڕانی ئیمپراتۆری ب���ۆ حوکمرانیەک بنەماڵەیی���ەوە ی���ان بەناوی نەتەوەوە. وات���ە بەمانایەکی تر کاری ئەم ناسێۆنالیزمە دەستکاریکردنی نەخش���ەو جوگرافیای سیاس���ی نەتەوە نەبو، بەڵک���و کاری س���ەرەکی گۆڕینی بنەماکانی حوکمڕانی و شێوازی رەوایەتی دەس���ەاڵتدارێتی ب���و. ئەکرێ���ت بۆ ئەم شێوازە لەناس���یۆنالیزم نمونەی واڵتانی بهێنرێت���ەوە. ئینگلت���ەرا فەڕەنس���او شێوازی ناس���یۆنالیزم کە ناسیۆنالیزمی یەکگرتوخوازە ئەو جۆرەیە لەناسیۆنالیزم دابەش���بونی کە جوگرافیای سیاس���ی و دەس���ەاڵت لەناوی���دا پارچ���ە پارچەیەو لەژێر کۆنتڕۆڵی دەس���ەاڵتدارێتی و میری جیاوازدای���ە. واتە جوگرافیای سیاس���ی لەگەڵ دەسەاڵتدارێتی سیاسیدا نەتەوە، هاوت���ا نایەت���ەوەو نەت���ەوە دابەش بوە بەسەر ناوەندو کەرتی سیاسی جیاوازدا. ئامانجی ئەم ناسیۆنالیزمە یەکخستنەوەی پارچەکانی نەتەوەو لەناوبردنی دەسەاڵتە لۆکاڵیەکانە، بۆ ئەوەی یەک سیس���تەمی حوکمران���ی بەس���ەر نەت���ەوەدا زاڵبێت. ناس���یۆنالیزمی یەکگرتوخواز س���ەرجەم سیاس���ەت و گوت���ارو ئەدەبیاتی تەرخان ئەکات ب���ۆ زاڵبونی ئ���ەو بۆچونەی کە س���ەرجەم هۆکاری هەمو کێشە ئابوری و سیاس���ی و کۆمەاڵیەتیەکان ئەگەڕێنێتەوە ب���ۆ پارچ���ە پاڕچەبونی نەت���ەوە لەناو دەس���ەاڵتدارێتی جیاوازداو چارەس���ەری سەرجەم ئەو کێش���انەش ئەگێڕێتەوە بۆ دامەزراندنی پارچ���ەکان و یەکگرتنەوەی دەوڵەتیکی یەکگرتو کە یەک سیستەمی حوکمرانی هەیە. نمونەی ئەم ناسیۆنالیزمە لەئەڵمانیاو ئیتاڵیای سەدەکانی نۆزدەدا ئەبینین. شێوازی سێهەمی ناسیۆنالیزم، ناس���یۆنالیزمی جیاخ���وازە. ئەمج���ۆرە ناسیۆنالیزمە لەوکاتانەدا دەرئەکەوێت کە زیاد لەنەتەوەیەک لەناو یەک حوکمرانیدا بژی���ن. ئامانج���ی ئ���ەم ناس���یۆنالیزمە لەدەس���ەاڵتدارێتی جیابونەوەی���ە ناوەن���دی و دروس���تکردنی دەوڵەتێک���ی لەنەتەوەکانی جیابون���ەوە نەتەوەی���ی و ت���ر. لەمێ���ژوی هاوچەرخ���دا ئەکرێ���ت دروس���تبونی دەوڵەتەکانی پاش کەوتنی یەکێتی س���ۆڤیەت بەنمون���ە بهێنینەوە. گوتارو ناسیۆنالیزمی جیاخواز سەرجەم ئەدەبیاتی لەس���ەر ئ���ەوە دائەمەزرێنێت کە کۆی کێش���ەکانی لەهەمو ئاستەکاندا پەیوەستە بەوەوەی وەک نەتەوە خاوەنی دەوڵ���ەت نی���ەو ژێردەس���تەی نەتەوەو

کۆمەڵگای ترە.س���ەره کیەی ش���یوازە س���ێ ئ���ەم جیاوازی ش���ێوازی سێ ناس���یۆنالیزم. ناسیۆنالیزم دروست ئەکات. ناسیۆنالیزمی ریفۆرمخواز کە بەدوای ئەوەوەیە رەوایەتی حوکمران���ی بگۆڕێت، مەس���ەلەی ماف و س���ەرەکی بنەمای ئەکاتە هاواڵتیب���ون کارکردنی. خەمی س���ەرەکی ئەم جۆرە ناس���یۆنالیزمە دامەزراندنی دەسەاڵتێکی رەها نیە، بەڵکو بەپێچەوانەوە هەوڵدانە بۆ کۆنترۆڵکردنی دەسەاڵت و چاودێریکردنی. بەاڵم دو ش���ێوازەکەی تری ناسیۆنالیزم لەبەرئەوەی چ لەدۆخی پارچەپارچەبون و چ لەدۆخ���ی جیابون���ەوەدا، پێویس���تی بەجەختکردن لەس���ەر شوناسی نەتەوەو یەکرەنگی و یەک چارەنوس���ی هەیە، ئەوا

مافی نەت���ەوە وەک یەکەیەکی هاوڕەنگ، پێ���ش ماف���ی هاواڵتیب���ون ئەکه وێ���ت. بگرە ئ���ەم ناس���یۆنالیزمە لەپرۆس���ەی دروستکردنی دەوڵەتدا جۆرێک لەکلتوری سیاسی بەرهەم دێنێت کە کەمترین رێگە بەجیاوازی سیاس���ی و کلت���وری ئەدات و لەنەخش���ەکانی هەمو جۆرە دەرچونێک خۆی بەخیانەتی نەتەوەیی ئەژمار ئەکات. بەمانایەک���ی ت���ر هەردو ناس���یۆنالیزمی یەکگرتوخ���وازو جیاخواز زۆرتر لەس���ەر بنەماکان���ی ماف���ی گش���تی و الوازی یان ک���زی مافی تاکەکەس���ی دروس���تبون، هەر لەبەرئەمەش ئەم دو ناس���یۆنالیزمە بەردەوام کێش���ەیان لەگەڵ سیس���تەمی حوکمرانی شێوازێکی وەک دیموکراسیدا هەی���ە. خولی���ای ئ���ەم ناس���یۆنالیزمە دروس���تکردنی دەوڵەتە ب���ۆ نەتەوەیەک کە یان پاڕچە پارچەیە یان لەژێردەستی نەتەوەیەکی تردایە. لەبەرئەوە هەمیش���ە دروس���تبونی ئەم دەوڵەت���ە جێگەیەکی پیرۆز لەخەیاڵی سیاسی ئەم دو جۆرەی ناس���یۆنالیزمدا داگیر ئ���ەکات کە بەهیچ یان بەگومانک���ردن رێگ���ە ش���ێوەیەک رەخنەکردنی نادات. دروستبونی دەوڵەت ئەوەندە ئەبێت بەشتێکی پیرۆزو مافێکی ئەوەندە رون و ئاشکرا کە ئەبێت لەپێناویدا هەم���و مافەکان���ی تر قوربان���ی بکرێت. لەم دۆخەدا ئەوەی لەگەڵ دروس���تبونی دەوڵەتدا نەبێ���ت، بەخیانەتکارو ناپاکی تاوانبار ئەکرێت و وەک دوژمن یان دەستی دوژمن تەماش���ا ئەکرێت. بەمشێوەیەش خودی دروستبونی دەوڵەت بەدەر لەوەی کارو ئەرک و بەرپرسیارێتی ئەم دەزگایە چی���ە، ئەبێتە ئامانجێکی س���ەرەکی کە هەمو ئامانجەکانی تر دائەپۆش���ێت. لەم پرۆسەیەش���دا ئەم جۆرە ناس���یۆنالیزمە ئەوە لەبیر ئەکات کە لەبنەڕەتەوە ئامانجی دروستبونی دەوڵەت بەو بیانوە گەورەیە ئەنجام���دراوە ک���ە بەبێ بون���ی دەوڵەت نەت���ەوە هەرگیز مافەکان���ی هاواڵتیانی پارێزراو نابێ���ت. دەوڵەت دەزگایەکە کە بونی قەدەری مرۆڤ ئەزەلی نیە، بەڵکو ئامرازێکە مرۆڤ دروستیکردوە بۆ ئەوەی ئاس���ایش و پارێزگاری س���ەرەکی ببێتە ئ���ازادی هاواڵتی���ان، ن���ەک ئاس���ایش و ئازادی هاواڵتیان بکرێت���ە قوربانی ئەو. ستەمکارەکانی ترسناکترین لەراستیشدا مێ���ژوی سیاس���ی، لەگیرفان���ی ئەم دو هاتنەدەرێ. ناس���یۆنالیزمەوە شێوازەی قوربانیەکان���ی ک���ە س���تەمکارانێک هەزاران ئەندامان���ی نەتەوەیە کە بڕیارە لەپێن���اوی ئەوان���دا حوکمران���ی بکەن. نمون���ەی ناس���یۆنالیزمی ئەڵمان���ی کە بەهیتل���ەر و نازیەکان گەیش���ت و ئیتاڵیا ناسیۆنالیزمی گەیشت و بەمۆسۆلۆنی کە عەرەبی کە بەبەعس و س���ەدام حس���ێن گەیشت، دیارترین نمونەی ئەو ستەمکارە ترسناکانەن کە لەگیرفانی ئەم دو جۆرەی

ناسیۆنالیزمەوە دروستبون.هەم���و ئەزمون���ە مێژویی���ەکان ئ���ەو راس���تیە ئەس���ەلمێنن ک���ە باس���کردنی دەوڵەت وەک ئامانجێک���ی پیرۆز، بەبێ گرێدان���ەوەو ناچارکردن���ی بەراپەڕاندنی کارە سەرەکیەکەی خۆی کە دابینکردنی ئاس���ایش و پاراس���تنی مافی هاواڵتیانە، دڵرەق و س���تەمکارانەو لەئەزمونی جگە س���ەرکوتکەر بۆ هەمو ئەوانەی لەگەڵیدا جی���اوازن، هی���چ ش���تێکی ت���ر بەرهەم

ناهێنێت.

ناسیۆنالیزم و دروستکردنی دەوڵەت

دەوڵەت دەزگایەکە کە بونی قەدەری مرۆڤ ئەزەلی نیە

بەڵکو ئامرازێکە مرۆڤ دروستیکردوە بۆ

ئەوەی ببێتە پارێزگاری سەرەکی ئاسایش و

ئازادی هاواڵتیان نەک ئاسایش و ئازادی

هاواڵتیان بکرێتە قوربانی ئەو

کتێبخانه ک����ه به جێ����گای ڕه وا ئاش����نایکردم. پاشان بۆم ده رکه وت ک����ه ده توان����م، س����ه رباری گه رم����ا پڕوکێنه ره كه، نزیک دره نگانی عه سر، له جێ����گای مانه وه که م����ه وه، به پێیان بڕۆمه ئه وێ. من عه ش����قی ڕۆش����تنم به پێیان یان به پاسکیل، به تایبه ت له و جێگایه نه دا که تازه نیشته جێم. له گه ڵ ته مه نێکی هاوڕێیه تیمان دوچه رخه دا هه یه ده گه ڕێته وه بۆ رۆژانی سه ره تام له ئه وروپا، له گوندێکی دوره ده س����ت، له باک����وری هۆڵه ن����دا. کتێبخانه ك����ه نوێی����ه و ئه ندازه یه ك����ی جوانی هه یه. دیاری پی����اوه وردیله كان����ی کۆریای باشوره، که له رۆژانی روخانی رژێمی پێش����ودا وه ك به شێک له هاوپه یمانی ئێره. هاتبونه ئه مه ری����کا هێزه كانی خێڵه کی له که لتورێکی گه لێکه کۆریا دواکه وتوی وه ک که لتوری ته س����کی جیهانی جه نگ����ی له پ����اش خۆمان؛ دوه م، به تایبه ت پاش جه نگی کۆریا، که وته ناو بازن����ه ی بایه خی واڵتێکی وه ک ئه مه ریکاو ئیتر پالنی بۆ داڕێژرا ک����ه بکرێته جێ����گای رکه به ریکردنی دۆس����تانی س����ۆڤیه ت. ئه مرۆ کۆریا خاوه ن ئابوری و سیسته مێکی سیاسی

سه قامگیرو پێشکه وتوه.دی����اری وه ك کتێبخانه ی����ه ك کۆرییه كان هه ڵێنجاوی ئه و ئه زمونه یه که چه ند مه عریفه گرنگه بۆ ده رچون له قۆناغێک و گه یشتن به قۆناغێکی تر. زۆربه ی چۆڵه. هه میشه کتێبخانه که کات ته نه����ام. الی خۆم گومانم کرد: ڕه نگ����ه من دره نگ پێ����ش ته واوبونی کاتی کارکردن ده ڕۆم بۆ ئه وێ. به اڵم کاتێک که له کارمه نده خڕیله كه م پرسی له وه اڵمدا وتی: ره مه زانه، قوتابخانه و زانک����ۆکان داخراون، ک����ه س کتێبی ناوێ چونکه کاتی توێژینه وه نه ماوه. ش����تێک هه مو له باڵه خانه كه جگ����ه له کتێبخانه ك����ه دا کۆنه، سیس����ته می

کارمه نده كه کتێبه کان، رێکخس����تنی پێیوتم سیس����ته می سااڵنی چله كانه. کتێبه کان زۆریان کۆن و نه خوێندراوه ن. ئه وه ی من به دوایدا ده گه ڕێم خیتابی رژێم����ی به عس و عه ره ب����ه ده رباره ی ڕۆژانه ئ����ه م نه وت. خۆماڵیکردن����ی س����ه رقاڵی توێژینه وه یه ک����م له گ����ه ڵ Folke Bernadotte Academyله شاری س����توکهۆڵم له سوید، له گه ڵ ش����اره زای ب����واری نه وت����ی عێراقی که مال البصری. ئه وه ی من ده مه وێت له س����ه ری بکۆڵم����ه وه چه مکی نه وت وه ك چه کێکه، که هه تا ئێستا ته نها ڕه هه نده ده ره كیه که ی زیاتر قس����ه و باس����ی لێوه كراوه، به اڵم به دیدی من به هه مانش����ێوه ی ڕه هه ن����دی ده ره كی ڕه هه ندی ناوه کی هه یه. ئه م پرۆسه یه بریتیه له به سیاسیکردنی نه وت و کردنی به ئامرازێک بۆ ئامانجی سیاسی. گه ر له ئاستی ده ره كی ئه م پرۆسه یه بریتیه له ناسیونالیزمی وزه، ئه وا له ڕه هه ندی ناوه کی����دا به هه مان ئاس����ت و خیتاب بریتی����ه له قۆرغکردن����ی سیس����ته می سیاسی. بۆیه پرۆژه كه ی من له ئاستی ناوخۆدا بریتیه له له سیاسه تخس����تنی وزه و کردن����ی به كااڵیه ك����ی ئاب����وری به رێس����ا ئابوری����ه كان. ئه م����ه ب����ۆ هه رێم و عێ����راق و نێ����وان په یوه ندی ته نانه ت بۆ ناوه وه ی هه رێم خۆش����ی تۆزی له کتێبخانه هه میش����ه ڕاسته. زۆری کتێبه نه خوێنراوه کان توش����ی پژم����ه پژمێکی زۆرم ئ����ه کات و هۆڵه چۆڵه کان هێنده ی تر ده نگده ده نه وه. ژی����ان له هه ولێر س����یحرێکی تایبه تی خۆی هه یه. شارێک که به خێراییه كی بێ وێنه بونیاد ده نرێت. رۆژنامه نوسه ناوده نێن، نه وتی به شاری بیانیه كان له گه شه ی خێراو نیشانه ی زۆری پاره و جه نگه ڵێک له ئۆتۆمبێل. به اڵم چیدی ناتوانین قس����ه له سه ر هه ولێر بکه ین وه ک شارێکی خاوه ن تاکه شوناسێک. جه نجاڵتر له سویسرا، گرانتر شارێک به کۆمه ڵ����گا س����یخناخ له ناپۆل����ی، چیخ����دراوه كان، پڕ پ����ڕ له خه ڵکانی گش����ت ش����وێنێک. ئای����ا له ئه زمونی کوردیدا هه ولێر ته نها ده بێته شارێکی بونیادنراو به پاره ی کرێی کۆمپانیاکان یان ده بێت����ه ناوه ندێک بۆ هه ڵمژینی تواناکان����ی ده وروبه ری و س����ه رله نوێ له گش����ت هه ولێر به رهه مهێنانه وه ی. رویه كه وه چه ن����د هه ولێرێکه. خه ڵك دێن ب����ۆ ئه وه ی پاره په ی����دا بکه ن،

بۆ ئه وه ی تواناکانیان نمایش بکه ن، بۆ ئ����ه وه ی په ناگه یه ك بدۆزنه وه، بۆ ئه وه ی پاره كانیان بخه نه کاره وه، بۆ ئه وه ی ژیانێکی ت����ر بژین. له پانتایی هه ولێردا جه نگێک له ئارادایه، جه نگی نێوان کۆنکری����ت و قوڕ، تاک نهۆمی و .Skyscraper س����کای س����کره یپه ریه كێکی له ناوده چێ����ت و هه ولێرێ����ک تر جێ����گای ده گرێت����ه وه. هه رچه نده له هه ندێک جێگادا که له پور ده پارێزرێت به تامێکی خۆشه وه. دو مانگی پێشو کاتێک میوانی په یمانگای رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس����ت ب����وم بۆ توێژین����ه وه که به شێکه له قونس����وڵخانه ی فه ڕه نسی ((IFPO ک����ه خانویه کی ناو قه اڵی هه ستت نۆژه نکردوه ته وه، هه ولێریان ده كرد تێرده بی����ت له رابوردوو له ورده ئه زم����ون له مێژویه ک����ی جوان����ی و لێش����اوی له ب����ه ر ئێم����ه نه ك����راو. ش����ته کانی مۆدێرنه دای����ن و هه تا بێت له ب����واره فه رهه نگ����ی و مه عریفیه كه ی

ده بینی ش����ه وان دورده که وین����ه وه. له پارکی سامی عه بدولڕه حمان خه ڵک بایه خ به ته ندروس����تی و له ش و الریان ئه ده ن، به ش����ێکی ت����ر له ژیاره کانی سه رده می مۆدێرنه ی دره نگ. جه سته زۆرینه مان ئێم����ه دا، الی له که لتوری خاوه ن����ه و خ����اوه ن پێکهاته یه ك����ی ده بێ����ت له چ����اوی ب����ه د بپارێزرێت و ته نها بۆ که سانێکی که م نه بێت، یان هه ندێجار بۆ هیچ که س����ێک، نمایش له روی ئابوری����ه وه ، له روی نه كرێت. بژێوی و ئاس����تی ژیاری و کۆمه اڵیه تی و فه رهه نگیه وه چه ند هه ولێرێک هه یه. هه ندێکی����ان به یه کت����ر نامۆن، ڕه نگه له روی مه ودای جوگرافیه وه له یه که وه نزیکب����ن به اڵم هه تا بێت زیاترو زیاتر لێکتر ده ترازێن. هه ولێر ده بێت ببێته ناوه ندی ڕاکێشان و پانتایی سه رله نوێ به رهه مهێنانه وه. له چه قی شارستانیه جیاوازه کانی ناوچه که دا گه ر فه رهه نگ و که له پ����وری پته و نه كات ئه وا ش����اره گه وره کانی ناوچه که له نێوان خۆیاندا گورگان����ه خواردی ده ک����ه ن. هه ولێر ده بێت رکه به ری به غداو ئیسته نبول و دیمه شق و تاران بکات. ئه مه ش به وه ی خۆی بێت، شوناس����ی که لتوری جودا بێ����ت، توانای قوت����دان و تواندنه وه و هه ڵلوش����ینی هه بێ����ت له پێن����او خۆ بونیادنانه وه، خ����ۆ نوێکردنه وه، خۆ رکه به ری توان����ای ده وڵه مه ندکردن و به بون����ی زه خی����ره ی ن����وێ. هه ولێر ده بێت قۆناغی به شاربون تێپه ڕێنێت بۆ قۆناغ����ی به ناوه ندبون. ناوه ندبون یانی وه رگرتن له پێناو بونیادنانه وه ی جودایی. توان����ای گۆڕانکاری له وه ی له ده ره وه ی دێت، نه ک به پێچه وانه وه. ش����ارێک گ����ه ر ناوه ند نه بێ����ت ئه وا به ئاره زوی ده ره کی����ه كان کاریگه ریه خۆی����ان بۆیاخی ئه ک����ه ن. له کاتێکدا ده ره وه ئ����ه وا ناوه ندبێ����ت گ����ه ر به خه س����ڵه تی خ����ۆی، به تامی خۆی به رهه مده هێنێته وه. ئه وه ی ئاشکرایه که ئه و گه ش����ه ئابوری����ه ی که هه یه بڕێکی زۆری ڕاگوزه ره. ئه مه گه شه ی بونیادنانی سه ره تایه، بۆ درێژه پێدانی ئه فراندن پێویس����ته. ش����اری نه وتی ش����اری خوێیه، وه ك عه بدولره حمان ش����اری خوێ، پێمانده ڵێت. مونیف تۆکمه ده ربکه وێت، هه رچه نده ره ق و به رگ����ه ی ئاوی زه مان����ه ناگرێت. که ئ����او دێت نابێت ئێم����ه له گه ڵ خۆیدا

بتاوێنێته وه.

هه ولێریبون

سه ردار عه زیز

لەڕاس���تیدا خەونی دروس���تکردنی دەوڵ���ەت زیات���ر لەس���ەدەیەکە لەو دەم���ەی ش���ێخ س���ەعیدی پی���ران تورکیای ئەوسای بەدەسەاڵتدارانی گوت کاتێک هەمو میللەتان دەوڵەتیان هەیەو دەبێ ئێمەی کوردیش بگەینە ئەو مافە. ئەو خواس���تە هەمیش���ە بۆتە بەش���ێک لەرۆحی ئێمە، زۆرێک لەنوسەرو سیاسەتمەدارو هونەرمەندو هەڵکەوتەکان���ی ئێمە کاتێ باس���ی ح���ەزی خۆی���ان دەکەن هەمیش���ە دەڵێن دەمانەوێ پێش ئەوەی بمرین

دەوڵەتی کوردستان ببینین.ئ���ەو خواس���تە لەئێس���تا لەهەمو کات زیاتر هەن���گاوی گەورەی ناوەو زۆرترین قسەی لێدەکرێ لەسەرئاستی ناوخۆیی و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش، دواتری���ن بەرەوپێش���وەچونیش ئەو ڕاپرس���یەی کۆش���کی س���پی بو کە ڕەس���میەکەی خۆیان لەسەر سایتە باڵویانکردۆتەوە بۆ ئەوەی لەئەگەری ئ���ەوەی زیاتر لە100000 س���ەد هەزار کەس پشتگیری بکات بابەتەکە بخرێتە

لیستی بەرنامەکانی کۆنگریس.بەاڵم گرنگە ئەگەرچ���ی بابەتەکە لێرە من قس���ە لەسەر بۆچونی خۆم دەکەم بۆ ئەو پرس���ە، لەپێشدا لەو

راپرسیەی کۆشکی سپی دەنگم نەدا نەک لەبەرئ���ەوەی خەون بەدەوڵەتی کوردستانی نەبینین بەڵکو هۆکارەکە جیای���ە، م���ن بۆچونم وای���ە دەبێ لەپێش���دا فۆرم���ی دەوڵەتەکەم���ان لەبەرچاوبێ بۆ ئەوە وادەڵێم چونکە نابێ کارێک بکەین دەوڵەتێکی وەک کوێ���ت و قەتەرم���ان بۆ دروس���تبێ، لەقەتەر لەسەر رەخنەیەک لەئەمیری س���اڵ چەندی���ن ش���اعیرێک واڵت خرای���ە زیندان، لەکوێتیش لەس���ەر بەرنامەیەک���ی تەلەفزیۆنی کەناڵێکی ئاسمانی سوتێنرا، کە ئەو دو نمونە دەهێنمەوە مەبەس���تم ئ���ەوە نیە کە لەکوردس���تان نی���ە بەپێچه وان���ەوە بەزیادەوە هەیە، کەناڵی تەلەفزیۆنی س���وتێنراوەو رۆژنامەن���وس گیراوە، لەس���ەر رەخنە کەسێکی وەک سەید ئەکرەم رەوانەی زیندان کرا، کارزان کەریم و نیاز عەزیز لەهەولێر لەس���ەر کاری رۆژنامەنوس���ی سزای سیاسی دران و بەندکران، لەسلێمانی ئاسۆس هەردی هێرشی کرایە سەر، روداوەکانی 1٧ شوبات، دواین نمونەش لەکاتێکدا ئەو ڕاپرسیە ئەنجام دەدرێ لەدهۆک رۆژنامەنوسێک جەس���تەی خەڵتانی خوێن دەک���رێ، بۆی���ە کاتێک ئێمە س���ەیری هەمو ئەو نمونانە دەکەین خەون���ی دەوڵ���ەت زۆر بێمانا دەبێ، دەوڵەت بۆ کۆمەڵێک سیاسی ستەمکار

دروس���تناکەین بۆ خۆش���گوزەرانی و مومارەس���ەکردنی ماف���ی تاکەکانە، کاتێ���ک ئەو ئامانجە نەپێکێ ئیتر بۆ

دەبێ ئەوەندە پەلەی دروس���تکردنی دەوڵ���ەت بین، ئای���ە لەپێناو ئەوەی خەباتی چ���ۆن وەک سیاس���یەکان ش���اخیان لەپێناو خۆیان کرد کەچی بەهەمانش���ێوە پێماندەفرۆش���نەوە، لەپێن���او بەرژەوەندیەکانیان دەوڵەت

دروستبکەن و پێمانی بفرۆشن؟!زامنی دەوێ دەوڵەتێکم���ان ئێمە ئازادی و شەفافیەت و سەروەریی یاسا

بێ. هەندێ���ک بۆچونیان وایە با جارێ دەوڵەتەکە دروس���ت بکەین ئەوکات دیموکراسیەکان بنەما چەس���پاندنی بڕینی زەحمەت���ە ئەوەی ئاس���انە، هەن���گاوی دروس���تکردنی دەوڵەتە، من پێموایە ئەوە خۆهەڵخەڵەتاندنە، ئەگین���ا هی���چ زەمانێک نی���ە دوای دەوڵەتێکی دەوڵەت دروس���تکردنی وەک قەت���ەرو کوێ���ت دیزاین نەکرێ بۆ کوردس���تان، ئەوکات نمونەیەکی ناش���یرین دەبی���ن، کۆمەڵگەی زۆر نێودەوڵەتی پشتگیری ئەو جۆرە واڵتە بنەما دیموکراس���یەکان و دەکات کە یاسایان س���ەروەریی ش���ەفافیەت و

چەسپاندبێ.لەپێن���او بنیاتنانی دەوڵەت ئەرکی لەپێشینەمان چەسپاندنی ئەو بنەما س���ەرەکیانەیە، بەپێچه وان���ەوە هەر کارێک بکرێ ئ���ەو ئامانجە گەورەی

ئێمە ناپێکێت.

دەنگم بەڕاپرسیەکەی کۆشکی سپی نەدا

هیچ زەمانێک نیە دوای دروستکردنی دەوڵەت

دەوڵەتێکی وەک قەتەرو کوێت دیزاین نەکرێ بۆ کوردستان

ئەوکات نمونەیەکی زۆر ناشیرین دەبین

هه ولێر ده بێت رکه به ری به غداو ئیسته نبول و

دیمه شق و تاران بکات. ئه مه ش به وه ی خۆی بێت، شوناسی که لتوری جودا بێت

توانای قوتدان و تواندنه وه و هه ڵلوشینی

هه بێت له پێناو خۆ بونیادنانه وه، خۆ نوێکردنه وه، خۆ ده وڵه مه ندکردن

فەرمان ڕەشاد

hamashwan.awene@yahoo.no

س���یوپێنج ساڵ بەر لەئێس���تا، یەکێتی س���ۆڤیەتی جاران ئەفغانستانی داگیرکرد. گەمەی دو هێ���زە جیهانیەکەی ئەو دەمە، هانی ئەمه ریکیەکانی دا، بەدرێژایی دە ساڵ، پشتیوانی جیهادیەکانی ئەفغانستان بکەن. دوازدە س���اڵ دوای چونەدەرەوەی سوپای سوری س���ۆڤیەتی لەئەفغانس���تان، چەند جیهادیەکی سعودی، کە هەر لەئەفغانستان ڕاهێنانیان پێکرابو، لەئاسمانی ئەمه ریکاوە چ���وار فڕۆک���ەی مەدەنیان فڕان���د، دوان لەفڕۆکە فڕێنراوەکان، س���ەنتەری بازرگانی جیهانی���ان لەنیویۆرک ک���ردە ئامانج. لەو دەمەوە تا ئەمرۆ، ئاسایشی زۆربەی واڵتانی جیه���ان کەوتوەتە مەترس���یەوە. پرس���ی توندڕەویی ئیس���امی لەپرسێکی ئەفغانی و چیچان���ی و یەمەنی و س���وری و عێراقیەوە، بوە بەپرس���ێکی گلۆب���اڵ و زۆرێک لەدەزگا ئەکادیم���ی و هەواڵگریەکان���ی بەخۆی���ەوە س���ەرقاڵکردوە. لەواڵتانی ڕۆژئاوا، هەزاران هەڵگڕی رەگەزنام���ە( )خ���اوەن هاواڵتی فیکری جیهادین . ه���ەزاران کەس، بونەتە هەڕەشەیەکی راس���تەقینە بۆ سەر واڵتانی

هەر پێنج کیشوەرەکەی سەر زەوی. سەرباری بونی ڕێکخراوی قاعیدە، ساڵی ٢٠٠٦ ڕێکخراوێکی تر، کە دواتر بەدەوڵەتی ئیسامی لەعێراق و ش���ام )داعش( ناسرا،

لەعێراق دامەزرا. مانگی شەش���ی ئەمس���اڵ س���ەنتەری سۆفان گروپ بۆ لێکۆڵینەوە ستراتیژیەکان لەنیویۆرک، لەڕاپۆرتێکدا ژمارەی جیهادییە بێگانەکانی ناو داعش، واتە ئەو جیهادیانەی

خەڵکی عێراق و سوریا نین، ئاشکراکرد. ڕاپۆرتەکە ئاماژە بەبونی دوازدە هەزار جیهادی دەکات، کە لەهەشتاو یەک واڵتەوە، لەهەر پێنج کیشوەرەکەی جیهانەوە، ڕویان

لەس���وریاو عێراق کردوە. س���ۆفان گروپ بەم ش���ێوەیە جیهادیەکان هەژمار دەکات: سعودیە، س���ێ هەزار. تونس، سێ هەزار. مەغری���ب، ه���ەزارو پینجس���ەد. جەزائیر،

دوسەد.. تاد.پێش���تر وا زانراب���و ک���ە ژم���ارەی ئەو جیهادیانەی لەواڵتانی ڕۆژئاواوە گەڕاونەتەوە بۆ ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست لەپێنجسەد کەس تێناپ���ەرن، بەاڵم لەڕاپۆرتەکەی س���ۆڤان گروپدا رێژەکە بۆ زیاتر لەدوهەزار جیهادی س���ەرکەوتوە. بەم ش���ێوەیە: ڕوس���یای ئیتیحادی هەشتسەد. فەرەنسا، حەوتسەد. بەریتانیا چوارس���ه د. تورکیا چوارس���ەد. دانیمارک سەد. ئوسترالیا، س���ەدوپەنجا. ئەمه ریکا حەفتا.. تاد. بەگوێرەی س���ۆفان گروپ، لەسەدا شەشی جیهادیەکانی داعش لەواڵتەکانی ئەوروپاوە بونەتە موس���ڵمان . بەش���ی زۆری ئ���ەو گەنجان���ەی لەئەوروپا بونەتە موسڵمان، لەنەوەی دوەمی پەنابەرە

ناموسڵمانەکانن. داع���ش لەڕێگ���ەی ئامادەکردنی ڤیدیۆ کلیپی تایبەت، هەوڵدەدات س���ەرنجی ئەو توێ���ژە لەگەنجان���ی ئەوروپا رابکێش���یت. ک���ە پروپاگەندەئامێ���زدا، لەڤیدیۆیەک���ی لەمانگ���ی شەش���ی ئەمس���اڵدا باڵوبوەوە، گەنجێک���ی بیس���ت و چوار س���اڵ بەزمانی ئینگلی���زی ب���اس لەچاالکیەکان���ی داعش دەکات. ئەو گەنجە کە لەڤیدیۆکەدا نازناوە جیهادیەک���ەی نەهات���وە، ناوی باس���تیان ئەلیکس���س ڤاسکوس���ە، بەرەگەز خەڵکی واڵت���ی چیلیای���ە. لەنەروی���ج لەدایکبوە و هەر لەنەرویج تێک���ەڵ بەگروپی )ئومەتی پێغەمب���ەر( بوە . پێش ئەوەی باس���تیان لەنەرویجەوە بچێتە سوریاو عێراق، لەالیەن ئاسایشی نەرویجیەوە لێکۆڵینەوەی لەگەڵدا کراوە. هەر لەو ڤیدیۆیەدا، باستیان دەچێتە ناو چەند دیلێک���ەوەو ئاماژە بەزیندانیەکی یەزی���دی و چەند زیندانی ش���یعەو چەندین زیندانی سوننە دەکات و هەمویان وەک دژە ئیسام ناودەبات. ڤیدیۆکە بەتەقاندنەوەی

بنکەیەکی پۆلیسی عێراقی کۆتایی دێت. دوای تەقینەوەکان���ی مەدری���د، ٢٠٠٤و دەزگا ،٢٠٠٥، لەن���دەن تەقینەوەکان���ی هەواڵگری���ە ئەوروپی���ەکان بەش���ێوەیەکی س���ەرنجراکێش کاریانک���ردوە ت���ا پێ���ش بەئەگەری ڕودانی هێرشە چاوەڕوانکراوەکان

بگرن.ئینس���تۆتی بەرگ���ری ب���ۆ ڵێکۆڵینەوە لەنەرویج )ئێف ئێف ئ���ای( لەراپۆرتێکدا

ئاش���کرایکردوە کە لەماوەی هەشت ساڵی ئەوروپیەکان هەواڵگری���ە دەزگا ڕابردودا، ن���ۆ هەوڵی توانیویان���ە ڕێگ���ە لەچ���ل و پەالماردانی تیرۆریس���تی بۆ سەر ئەوروپا فەرەنس���ا و دانیمارک و لەواڵتەکانی بگرن. ئیتاڵیا و سوید و ئیسپانیاو نەرویج و ئەڵمانیاو جیهادی دەی���ان کۆس���ۆڤۆ، بەریتانی���او دەس���تگیرکراون. لەناو دەستگیرکراوەکاندا جەزائیری و بەرەگ���ەز کەس���ی چەندی���ن مەغریب���ی هەن. بەگوێ���رەی زانیاریەکان، لەنەروی���ج، س ش. بەن���اوی کوردێ���ک بەتۆمەتی تیرۆر دەستگیرکراوەو ماوەی دو

ساڵە لەزینداندایە.ئەمس���اڵ، بەئەن���دازەی کات هی���چ ئیس���امی توندڕەوی���ی تارمای���ی ،٢٠١٤بەئاس���مانی ئەوروپاوە تۆخ و مەترس���یدار نەب���وە. لەبیس���توچواری مانگ���ی ئایاری ئەمساڵدا، لەبروکسیلی پایتەختی بەلجیکا، کەس���ێک بەچەکەوە هێرش���ی کردە سەر مۆزەخان���ەی جولەک���ەکان و چوارکەس���ی کوشت. لێکۆڵینەوە هاوبەشەکانی پۆلیسی بەلجیک���ی و فەرەنس���ی ئاش���کرایانکردوە، کە کەس���ێکی تەمەن بیس���ت و نۆ س���اڵ.

دانیش���توی شاری مارس���یلیای فەره نسا، بەتۆمەتی هێرش���ەکە دەستگیرکراوە، ئەو کەسە، پێشتر لەسوریا ڕاهێنانی سەربازیی پێکراوە. پۆلیسی فەرەنسی کەسێکی تری دەس���تگیرکردوە کە پێشتر لەهێرشێکدا بۆ

سەر ئەبوغرێب لەعێراق، بەشداربوە.هەفت���ەی ڕاب���ردو دەزگا هەواڵگریەکانی نەروی���ج و ئەمه ری���کا، زەنگ���ی ئەگ���ەری لەنەروی���ج تیرۆریس���تییان پەالماردان���ی گروپێکی زانیاریەکان بەگوێرەی ڕاگەیاند، س���ەر بەداع���ش، بەمەبەس���تی پەالماری تیرۆریس���تی، لەس���وریاوە ب���ەرەو نەرویج بەرێکەوتون. دوای ئەوەی پۆلیسی نەرویجی ڕێوش���وێنی توندی لەدەروازە سنوریەکان و دامەزراوە هەس���تیارەکانی واڵت گرتەبەر، دەزگا هەواڵگریەکان���ی واڵتان���ی ئەوروپا، ڕوبەڕوبونەوەی هەر بۆ لەئامادەباش���یدان ئەگەرێکی تیرۆریستی. یەکێک لەئاستەنگە گەورەکان���ی دەزگا ئەمنی���ە ئەوروپیەکان ئەوەیە کە جیهادیەکان، لەسوریاو عێراق، ڕاهێنانی پێویس���تیان پێکراوە هەر خۆیان یان بۆمبڕێژک���راو، پش���توێنی دەتوان���ن تەقینەوەی تر دروستبکەن و لەهێرشەکانیاندا

بەکاریبێنن.مەترسی توندڕەویی ئیسامی لەئەوروپا. لەئێس���تادا تێپەڕاندوە. ئەمنیی ئاس���تی بانکە ئەوروپیەکان ڕێوشوێنی تایبەت دژی دەگرنەبەر.لەچەند ئیسامیەکان دامەزراوە ڕۆژی ڕابردودا بانکی بەناوبانگی بەریتانی، ئێچ ئێس بی س���ی، چەندی���ن دامەزراوەی ئیسامی، لەوانە مزگەوتی فنسبری پارک ، کە پێش���تر ئەبو حەمزەی میسری ئیمامی بوەو س���ەنتەری ئیس���امی بۆ توێژینەوە لەلەن���دەن، ئاگادارکردوەت���ەوە، کە بانکی ناوبراو حسابە بانکیەکانیان دادەخات. ئەو بانکە حس���ابی ئەندامانی خێزانی بەشێک لەبەرپرس���ی دامەزراوە ئیسامیەکانیش���ی

داخستوە.لەئێستادا پرس���ی پەالماری تیرۆریستی لەئەوروپا، تەنها لەسەر کات و توانای دەزگا

هەواڵگریەکان وەستاوە.تارمایی توندڕەویی ئیس���امی، ئاسمانی ئەوروپ���ای داگرتوە. مەترس���ی هێرش���ی تیرۆریس���تی، بوەتە بەش���ێک لەهەس���تی مرۆڤ���ی ئەوروپ���ی. ترس لەو کەس���انەی ڕۆژانێک بەئایدیایەک���ی دیایکراوەوە بەرەو س���ەفەریانکرد، ناوەڕاس���ت ڕۆژهه اڵت���ی ئێس���تا بەفیکری گڵۆبالیزم���ی جیهادیەوە

دەگەڕێنەوە ئەوروپا.

وش����ەی هیپۆکریس����ی مان����ای دوڕوی، بۆیە دەگەیەن����ێ. دودیویی دوفاقەی����ی و لێرەدا هەر وەک چەمکێک، نەک بڕیارێکی رەوش����تی لێیدەدوێ����م . لە<س����ەردەمی دیجت����اڵ<دا گۆڕانێک����ی جۆریی بەس����ەر روخس����اری ژیانی کورددا هات کە دواجار ماناو روانگەکانیش گۆڕان. کە دەڵێم گۆڕا، دەبێ چەمکی پێشکەوتن بخەینە ئەوالوە. لێرەوە، گریمانەکە ئەوەیە: هیپۆکریس����ی س����ەردەمی دیجت����اڵ، کولت����وری زارەکی )virtual(ک����وردی بۆ کولتوری بین����راو

گواستەوە. با بزانین چۆن؟بەس����ەیرکردنی تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان، کۆمەڵگەیەک����ی دیجتاڵ����ی کارا، خێ����راو دەبینین. واقیعی لەکۆمەڵگ����ەی چاالکتر بەتایبەت کە س����یفەتێکی ت����ری میدیای دیجت����اڵ، خێرای����ی گەیان����دن و کارلێکە. لێ����رەوە بەدیوێکدا، ئەوەن����دەی کۆمەڵگە دیجتاڵیەکە بەگوڕوتین����ەو پڕ لەکارلێکە، هێن����دە کۆمەڵگەی باو ب����ەو جۆرە نییە. جگ����ە ل����ەوەی لەس����ەرهەندێ ئاس����ت، کۆمەڵگ����ە باوەکە وەک خ����ۆی ماوەتەوە، بەاڵم کۆمەڵگەی دیجتاڵ، توانی لەالیەنی سیاس����ی و کولتوریەوە بەخێرایی تەشەنە بسێنێ. بۆیە، سیاسەت و پەیام و کردەکانی، ه����اوکات ژیان����ی کۆمەاڵیەت����ی و ئاین����ی بەجۆریکی زەق و خێرا لەتۆرەکاندا گوزەر دەکەن. تەنان����ەت بەکارهێنەر ئەوەندەی لەخەمی چونەسەر هێڵە، هێندە پەرۆشی ئەویتر نییە لەژیانی رۆژانەدا. ئیتر س����ەیر نییە کە هاوسەر، هاوڕێ و خزمەکان جۆری تۆڕەکانەوەو دەخەن����ە پەیوەندییەکانیان

لەوێوە بەیەکدەگەن! پێموایە >بینراوێتی< و لەبەرچاوبون ئەنجامێک����ی ت����ری زاڵبون����ی کولت����وری دیجتاڵە. هۆکاری سەرەکی سەرکردنەسەر ئەو بەکارهێنانە شێلگیرەی تاکی ئێمەیە. هەس����تی بینراویی و بینین وایکرد مرۆڤی ئێمە ببێتە بینەرو تەماش����اکار، تەنانەت خۆیش����ی کردۆت����ە وێنەو فیل����م و دیمەنێ ک����ە دەبێ لەگ����ەڵ هاوڕێکانیدا ش����ەیری بکات. جگە لەوەی پاڵنەرێکی سروش����تی کولتوری و کۆمەاڵیەتییە کە مرۆڤ بەدوای دانپێدانان و پەسەندکردندا دەگەڕێ. وەلێ ئالودەب����ون بەدیمەنگەرای����ی، وێنە وەک ئامرازی گواستنەوەو پەیوەندیکردن بەبێ تێکست و نوس����ین، وەرچەرخانێکە. ئەگەر راگوزەری بڵێین؛ کولتوری ئێمە ئێستەشی پێویس����ت نەیتوانیوە وەک لەگەڵداب����ێ، دەوڵەمەن����دی فەرهەنگی خۆی بخاتە نێو دەق����ەوە. بۆیە لەکولت����وری زارەکییەوە، راستەوڕاس����ت چوە کولت����وری بینینەوە. بەمانایەک����ی تر، ئێمە تا ئێس����تاش هەر لەئاستی بەرهەس����تەکاندا، مامەڵە لەگەڵ دونیاو جیهانبینی خۆماندا دەکەین. ئەوەی کە هەیە نەمانتوانیوە بیگوازینەوە ئاستی هزریی و لەدەقئاوێزان����دن و بەرهەمهێنانیدا

رەنگداتەوە.نەتوانی����ن و خێراگۆڕان����ی تەکنەلۆج����ی پاساوی حازربەردەس����تی داینەدەست کە چیتر بیر لەدەقس����ازی نەکەینەوە، بەڵکو دەرەوە، هەس����تەکی و ئاس����تی لەس����ەر لەزارەوە بۆ جۆرێکی تری هەس����ت و سۆز بڕۆین کە بینین، دیمەن و وێنەپەرس����تیە. بەجۆری����ک ئ����ەم کولتورە، هێن����دەی تر تام����ەزرۆی نمایش����کردن، خۆبازاڕیکردن و پیاس����ەیەک بەهێزکرد. خۆدەرخس����تنی بەکۆاڵن و خانەو شارۆچکەکانی فەیسبوکدا، دیمەنەکان����ی خوان و خ����واردن جلوبەرگ و مۆدە، باڵەخانەو پارک، ئۆتۆمبیل و گەشت و هت����د، دەردەکەوێ کە م����رۆڤ ئینتەرنێت نشینە. خەمی ئەو دیمەنانەش بینراوێتیە. س����ەردانی هێزەکانی پێش����مەرگەو ناوچە کێشەلەسەرەکان، زێتر وێنەن وەک ئەوەی سەردانکەرەکان بەراس����تی لەو جێگەیانە بن. ئاخر کامێرای مۆبایلەکە کە دیمەنەکە دەخاتە س����ەر تۆڕەکان، خێراترە لەوەی کە خۆی لەوێیە! ئەگەر وەک فەیلەسوفی فەرەنسی >بۆردیار" بدوێین، وەک ئەوەی راستی سەردانەکە روینەدابێ، بەڵکو تەنها لەسەر تۆڕەکاندایە. وەک ئەوی کەسەکان مەنجەڵ����ە دۆڵمەو یاپراخەکەی بەربانگیان نەخواردبێ، بەئەندازەی وێنەیەکی نەجواڵو

لەفەیسبوک.ئیدی کولتوری بینین وایکرد هیپۆکریسی ئاسانکراوو مرۆڤ گومانی لەهەر هەڵوێست و جوڵەو پەیامێک بێ، چونکی لەخۆیدا هیچ ماناو گرنگی بەئەندازەی دەستەخۆش����ی و نمای����ش نیی����ە. تەنان����ەت کاری ب����اش و کۆنفرانس����ی کۆبونەوەو مرۆڤدۆس����تیی، بەگومانە مرۆڤ رۆش����نبیریش، زانستی و لێی. لەبەرئ����ەوەی پێدەچێ کەس خەمی

کارەکەی نیی����ە، بەڵکو لەخەمی ئەوەدایە پێشکەش����کردنی بنوێنێ. لەوێدا حزوری گوڵێ بەپێش����مەرگەیەک، یا دەستگرتنی بەتەمنێ کە دەچنە س����ەرتۆڕەکان، وەک ئ����ەوەی خۆنمایش����کردن ب����ێ. تەنانەت بەئەندازەی لەگەشتوگەڕانەکاندا، کەسێک وێنەکان����ی س����ەر پەڕەک����ەی لەواڵتێکە. بەمانایەک����ی تر؛ ئەو نەچ����وە با بڵێین بۆ ئەمه ریکا، بەڵکو بۆ فەیسبوکەکەی چوە! کەواتە، هیپۆکریسی سەردەمی دیجتاڵ بەهای لەشتەکاندا س����ڕییەوەو بەهای بۆ خودی وێنەو چۆنیەتی نمایش و ئامرازەکە دان����ا. بەدەربڕینێکی ت����ر؛ بەهای چاکەو مرۆڤدۆستی و خەمخۆری لەکارەکانیدا نییە، بەڵکو لەنمایشکردنیاندایە. ئیتر، ناوەرۆک چوە پش����تی وێنە، وێنەشی لەسەر ئاستە هەستەکیەکەی کردە ئەقڵ، لۆگۆس. کورد گوتەن����ی >ئەقڵ لەچاودای����ە<. نزیکەی )٩( ساڵ زیاترە فەیسبوک بەکارده هێنم، بەدرێژایی ئەو ماوەیە لەپرۆفایلی کەسانی خوێن����دەوار رۆش����نبیرو ناس����راو، زۆر س����ەرنجمداوە کە وتارو باسوخواس����ەکان بەدەگم����ەن الی����ک دەکرێ����ن، تەنان����ەت ش����فتەیەکیش قاپەبریانی و بەئەن����دازەی ب����ژی ب����ۆ ناک����رێ! وێن����ەی کەس����ێک و من����داڵ و هاوس����ەرەکەی، یا لەتەنیش����ت پەیکەرێک����ەوە، دەبێتە ه����ەاڵو روداوێکی ئینتەرنێتی. باس����ێکی جیدی و پرس����ێکی هەس����تیاریش کات لێی قاتییە. لەبەر دو هۆ: مامەڵەکردن لەگەڵ بابەتەکاندا تەنها وەک دیمەن و رواڵەتە نەک ناوەڕۆک، تەنها نوس����ینێک وەک وێن����ە چوارچێوەداربێ، الیکی دەک����رێ. دوەم، خێرایی و قاتوقڕی کات و حەوسەڵەی وردبونەوەو بەدواچون. مرۆڤەکان����ی ئینتەرنێ����ت وەک هەنگێکی بێبەرهەم، لەم گوڵی الستیک بۆ ئەو گوڵ

دەڕۆن و بێ ئۆقرەن.ئی����دی رەفت����اری مرۆڤ����ی دیجت����اڵ، ئ����ەو >کۆجیتۆ<ی����ەی هەڵگێڕان����ەوەی دیکارت����ە: > من بیردەکەم����ەوە، کەواتە ه����ەم<. واتە گۆڕا بە: >م����ن دەبینرێم، نمایش����دەکەم، ئینج����ا ه����ەم<. لێرەوە، رواڵەتگەریی، نمایشسازی و خۆدەرخستن، هێندەی تر لەدونیای دیجتاڵدا کارئاسانی ب����ۆ ک����را. دواجار ئێم����ەی لەبون����ەوەرە زارەکیەکەوە کردە بون����ەوەرە بینراوەکە. بەاڵم تەنه����ا لەتۆڕەکاندا، نەک لەزەمینی لەواقیعەوە دیمەنەکان ئەگەرچی واقیعدا. بۆ س����ەر ت����ۆڕەکان دەگوێزرێنەوە، بەاڵم ئەو دیمەنان����ە تەنه����ا وەک وێنەن، دەنا لەس����ەر واقیع نەک هەر نیازو مەبەستێکی راس����ت تێیاندا ونە، بەڵکو وەک خۆش����ی کارو کارلێك����ی نیی����ە. بۆی����ە ئەنج����ام و ئاکام و کارلێک ئ����ەو رەفتارانە هەڵگیراوە بۆ ن����او دونی����ای دیجتاڵ: دەستخۆش����ی رەتدانەوە و ی����ا بەالیک و پەس����ەندکردن، سەرکۆنەکردن. بەمەش دونیای رۆژانەمان بەجێهێش����ت و لەجێگەیەکی ئەلتەرناتیڤدا، بەگۆش����ەگیرانە هاوبەشی لەگەڵ دۆست و

هاورێ و نەناسراوەکاندا دەکەین.

بیرورا)٤3٩( سێشه ممه ٥/8/٢٠١٤ 14

هیپۆکریسی دیجتاڵ کولتوری زارەکی بۆ بینراو گواستەوە

▼

ره‌هه‌ندیسێیه‌م‌ گۆشه یه که دو هه فته جارێک

"نه وزاد جه مال" ده ینوسێت

تارمایی توندڕه ویی ئیسالمی بەئاسمانی ئەوروپاوە

)٩( ساڵ زیاترە فەیسبوک بەکارده هێنم

بەدرێژایی ئەو ماوەیە لەپرۆفایلی

کەسانی زۆر ناسراو، رۆشنبیرو خوێندەوار

سەرنجمداوە کە وتارو باسوخواسەکان

بەدەگمەن الیک دەکرێن، تەنانەت

بەئەندازەی قاپەبریانی و شفتەیەکیش بژی بۆ

ناکرێ!

لەپێش���مەرگایەتیدا ج���اران ع���ەدەد رەش���اش و ع���ەدەد ئاربیجی و ش���تی وا باوب���و. لەدوای راپەڕینە ش���کۆدارەکەی خۆماڵی���ە رۆژنام���ە کوردستانیش���ەوە س���ەربەخۆ هەقبێژەکان باس���ی "عەدەد مەس���ینە"ی هەن���دێ لەبەرپرس���ەکان و

"ع���ەدەد" نازانم چی���ی گەندەڵکارانیان دەک���رد! ب���ەاڵم وابزان���م ت���ا ئێس���تا هەندێ تەلەف���ۆن"ی "ع���ەدەد باس���ی

لەبەرپرسەکانیان نەکردوە!لەدەمێک���ەوە بوە بەباو ک���ە هەندێ لەبەرپرسەکان وەاڵمی تەلەفۆن نادەنەوەو کەس���انێکیان دیاریک���ردوە کە هەڵگری مۆبایلەکانیان بن و، ئەوان لەجیاتی خۆیان وەاڵمبدەنەوە، چونکە وەاڵمی هەمو کەس نادەنەوەو خۆی���ان بەبیروبۆچون و داوای

خەڵکەوە سەرقاڵناکەن!ی���ان لەبەر ئەوەیە کاتیان نیەو کاریان

زۆرە! جا ئەگەر س���ەرنجبدرێ زۆربەی کات "عەدەد تەلەفۆن" بەدوای بەڵگەو بیانوی زۆر نابەجێ���دا دەگەڕێ���ن و، لەوەاڵمیاندا باش���ترین بەڵگەش���یان ئەوەی���ە دەڵێن

"جەنابی بەرپرس لەکۆبونەوەدایە"!س���ەیرە ئەم کۆبونەوانە س���ەرەتایان هەی���ەو کۆتایی���ان نیە، زۆرب���ەی جار دوای "لەکۆبون���ەوەدان"، بەیانی���ان نی���وەڕوان لە "کۆبون���ەوەدان"، ئێواران ش���ەو تەنان���ەت "لەکۆبون���ەوەدان"و

درەنگیش هەر لە "کۆبونەوەدان"!ماڵ���ی کۆبونەوەم بەقوڕ گرت! خۆزگە دەمزانی ئ���ەم کۆبونەوانە چین و چییان تێدا ب���اس دەکرێ���ت؟ ئاخ���ۆ "عەدەد تەلەفۆن" نازانێ کە ئەم وەاڵمە ناڕاستەی

ئاشکرایە!؟دی���ارە هەندێ بەرپرس���ی ت���ر هەن س���ەریان رەحەتە! نە"عەدەد تەلەفۆن" دادەنێن و نە هیچ، بەڵکو وەاڵمی تەلەفۆن نادەنەوە! ژمارەیەکی دیاریکراو بەزۆربەی کەس���ان دەدەن کە هەمیشە بێ وەاڵمن،

بۆ ئەوانەش بیانەوێ ژم���ارەی تایبەتی دەدەن!.

ئەی بەرپرس���انی جەم���اوەری! ئەی ئەوانەی لەس���ەر حیس���ابی ئ���ەم گەلی کوردستانە تێکۆشەرە بۆ کاتێک هەندێ

پۆستی گرنگتان بەدەستەوەیە!هەڵم���ژن، پ���اک هەناس���ەیەکی لەبەرپرس���ە گەلێ���رو دڵس���ۆزو چ���او خزمەتگ���وزارەکان بک���ەن و بزانن: هەمو حاڵەت و بارودۆخێک کۆتایی دێت، قۆڵی لێهەڵکەن بۆ خزمەتی رۆڵەکانی ئەو گەلەی لەروی تێکۆشان و کۆڵنەدان و نەبەزینیەوە ئێوەی گەیاندە ئ���ەو بارودۆخە. ئێوەش دەبێ بەڕاشکاوی وەاڵمیانبدەنەوە، فیزو درۆو رواڵەت کەڵکت���ان ناگرێ. جام کە پڕب���و لێی���دەڕژێ، ئەودەم پەش���یمانی

بەفریاتان ناکەوێ.

ئۆپۆزس���یۆنی كوردس���تان ل���ه دوای ده ستبه كاربونی خولی تازه ی په رله مانی رێژه یه كی به ده س���تهێنانی كوردستان و په رله م���ان و كورس���یه كانی باش���ی وه رگرتنی پۆس���تی سه رۆكی په رله مان و په رله مانی و لیژنه ی س���ه رۆكی چه ندان چه ندان وه زیرو پله و پۆس���تی حكومی،

بڕیاریاندا تێبكۆش���ن بۆ جێبه جێكردنی ئه و پرۆژه یاس���ایانه ی ك���ه له خزمه تی خه ڵكدایه س���ه ره تای پرۆژه یاس���اكه ن به نزین نرخ���ی زیادكردنی به پ���رۆژه ی له په رله مانه وه و ره واییدان به و زیادكردنه به خه ڵك���ی له پێن���او خزمه تك���ردن كوردس���تان، هه روه ه���ا جێبه جێكردنی پ���رۆژه یاس���ای بودجه ی حزب���ه كان و كوردستانه وه و له په رله مانی رێكخستنی زیادكردنی بودجه ی ئۆپۆزسیۆنی خولی

پێش���وی په رله مان به رێ���ژه ی چه ندان به رامبه ر به بودجه ی پێش���ویان و له دوای ده نگدان به و پرۆژه یاسایه ئۆپۆزسیۆن بڕیاری���دا ئه و بڕه پاره ی���ه ی بۆیان زیاد ب���وه ئه گه ر هه موش���ی نه بێ���ت نیوه ی بگه ڕێنه وه بۆ پرۆژه خزمه تگوزاریه كان، چونكه هه روه ك چۆن پێش���وتر خۆیان رایانگه یاندبو ئ���ه وه قوتی خه ڵكه بۆیه بڕیاریان���داوه بگه ڕێن���ه وه ب���ۆ خه ڵك، له به رامب���ه ر ئ���ه و زیادكردن���ی بودجه و

به ش���داریپێكردنیان له كابین���ه ی تازه ی حكومه ت ده نگه دلێره كه یان نوساندوه و چیتر ئه و ده نگه ی كه پێشوتر وه كو شێر نه ڕه ی ده هات ئێس���تا ن���ه ڕه ی نه ماوه و راگه یاندنه كانیشیان له خزمه تی حكومه ته بڕیاریش���یانداوه تازه كه به كارده هێنن و بێده نگ���ی هه ڵبژێرن به رامبه ر ئه و هه مو كه موكوڕییه ی كه ئێس���تا هه یه له پێناو به رژه وه ن���دی خۆی���ان بۆی���ه له داهاتو

چاوه ڕێی كاری باشتریان لێده كه ین.

"عەدەد" تەلەفۆن!

ئۆپۆزسیۆنی كوردستان بڕیارده دات قوتی خه ڵك بگێڕێته وه بۆ خه ڵك!

رێبین چاالک

شوان حەمە

مەترسی هێرشی تیرۆریستی، بوەتە بەشێک لەهەستی

مرۆڤی ئەوروپی. ترس لەو کەسانەی ڕۆژانێک

بەئایدیایەکی دیایکراوەوە بەرەو ڕۆژهه اڵتی ناوەڕاست

سەفەریانکرد، ئێستا بەفیکری گڵۆبالیزمی

جیهادیەوە دەگەڕێنەوە ئەوروپا

جەالل دەباغ

15 (439( سێشه ممه 2014/8/5 tandrostyawene@gmail.comته‌ندروستی

نه‌شته‌رد.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت

سەرمایەدارە سۆسیال دیموکراتەکانی

تەندروستی!وەزی���ری تەندروس���تی عێ���راق بەڕێ���ز لەپەراوێزی ئه می���ن محه م���ه د مەجی���د ڕوداو لەکەناڵ���ی چاوپێکەوتنێک���دا باس���ی سیس���تم و وەزارەتی تەندروستی لەکوردس���تان و عێ���راق دەکات. لەگ���ەڵ ئەوەی بەش���ێکی کەمی چاوپێکەوتنەکە بۆ تەندروس���تی تەرخانکراوە، بەاڵم ئەو بەش���ە کەمە زۆر شتمان پێدەڵێت لەسەر دنیابین���ی و تێگەیش���تنی س���ەقەتی ئەم بەرپرس���ە لەتەندروس���تی و پاڵنەرەکانی ئەو ج���ۆرە تێگەیش���تنانەو دەرئەنجامە کارەس���اتبارەکانی بۆ س���ەر تەندروستی

لەعێراق و کوردستانیشدا. تەندروس���تی وەزی���ری لەقس���ەکانی دەردەکەوێ���ت کە ئەم پی���اوە بڕوایەکی ت���ەواوو نەگۆڕی هەی���ە بەکەرتی تایبەت لەسیس���تەمی تەندروستیدا. ئەو وەهمێک دەکات���ە بەڵگ���ەی دروس���تیی بڕوابونی خۆی بەکەرتی تایب���ەت. هەرچەندە ئەو وەزی���ری تەندروس���تی عێراقەو لەس���ەر وێرانەی���ەک دانیش���توە، ب���ەاڵم دەڵێت ئەوەی ئ���ەو ناویدەنێت )پێش���کەوتنی( سیستمی تەندروس���تی لەکوردستاندا بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە کەرتی تایبەت تێیدا

پەرەیسەندوە. ئەم قسانەی وەزیر بەڵگەیەکی ڕونن لەسەر بێئاگاییەکی کوش���ندەی جەنابیان لەسەر چەند ئاس���تێکی زۆر گرنگ و هەس���تیار. وەزیری تەندروس���تی خۆی بێئاگا دەکات ل���ەو قوڕبەس���ەریی و نەگەبەتیان���ەی کە کەرت���ە تایبەتە بەڕەاڵو بێ کۆنترۆڵەکەی بەس���ەر لەکوردس���تاندا تەندروس���تی هاونیشتیمانیانی هێناوە. ئەو خۆی بێئاگا دەکات ل���ەو خەڵکەی کە چاوی کوێرکرا، لەو ژمارە زۆرەی نەخۆش کە لەنەخۆشخانە تایبەتەکاندا ئەتک دەکرێن و بۆ بڕێ پارە ده کوژرێ���ن، خ���ۆی بێئ���اگا دەکات لەو دەرماننوس���ینەوەو بەناوی کیمیابارانەی بۆ پارە پەیداکردن دەرخواردی هاواڵتیان دەدرێ���ت. لەپ���اڵ هەم���و ئەمانەش���دا، قسەکانی جەنابی وەزیر، بەڵگەن لەسەر بێئاگاییەکی کوشندە لەسەر ئەو گفتگۆو دیبەیتان���ەی کە لەس���ەر رۆڵ���ی کەرتی تایبەت لەسیس���تمی تەندروستی لەدەزگا ئه کادیمیەکان���ی جیهان لەئارادایە. ڕەنگە هیچ بابەتێک نەبێت کە ئەوەندەی گرنگیی تایبەت کەرتی کۆنترۆڵکردنی لغاوکردن و هاوڕای���ی لەس���ەربێت لەالیەن پس���پۆرو تەندروستی. سیاس���ەتی شارەزاییەکانی وەزیری تەندروستی عێراق خۆی لەو هەمو ڕاستیانە گێل دەکات و بانگەوازی ئاینێکی ت���ازە دەکات و داوا لەهەمومان دەکات کە بڕوای پێبکەین و س���وجدەی بۆ بەرین کە

ئەویش کەرتی تایبەتە. ڕەنگە ه���ۆکار زۆرب���ن بۆ ئ���ەم باوەڕە نەلەرزیوەی وەزیری تەندروستی بەکەرتی تایبەت، ب���ەاڵم دوان لەوانە گرنگە لێرەدا باس بکرێن. هۆکاری یەکەمیان دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 2003، کە ئیدارەی پۆل بریمەری ئەوکات کەسێک بەناوی )جیم هەیڤمان( وەک���و وەزی���ری تەندروس���تی ئیدارەی ئەمه ریکا لەعێراق دەستنیش���ان دەکات. بەبەتایبەتکردنی تەواوی بڕوای هەیڤمان سیس���تمی تەندروس���تی دەبێ���ت و هەمو هەوڵێک دەدات ک���ە لەماوەیەکی کورتدا بااڵدەستی کەرتی گشتی لەواڵتەکە کۆتایی بێ���ت و وەکو چ���ۆن لەش���کری عێراقیان هەڵوەش���اندەوە ئاوەهاش ئەو لەش���کرە لەپزیش���ک و کارمەن���دی تەندروس���تیانە بیانکەن بتۆرێن���ن و گش���تی لەکەرت���ی بەکەرەس���تەیەک بۆ ئەو کەرتە تایبەتەی ک���ە لەخه یاڵدانیاندا بو. خۆش���بەختانەو بەهۆی ئامادەبونی کاریگەری ڕێکخراوێکی وەکو ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی، ئەم بەاڵم پرۆژەیەی هەیڤمان س���ەرینەگرت. بیرۆکەو دنیابینیەکانی هەیڤمان هێش���تا ماون و ئەشێت وەزیری تەندروستی عێراق

دڵسۆزترین خوێندکاری ئەو بێت. بەبەرژەوەندییە پەیوەندی دوەم هۆکاری زۆرو زەبەن���دو چەورەکان���ی خودی ئەم بەرپرس���انەو ئاغاکانی���ان هەیە لەکەرتی هەم تەندروستی بەرپرسەکانی تایبەتدا. لەعێراق و هەم لەکوردستانیشدا دەستیان کۆمپانی���ای زۆر ژمارەیەک���ی لەگ���ەڵ تایبەتی دەرمان و کەرەس���تەی پزیشکی و نەخۆش���خانەی تایب���ەت تێکەڵک���ردوەو خۆی���ان بەرژەوەندییان ل���ەوەدا هەیە کە کەرت���ی تایب���ەت ئەوەندەی تر لەس���ەر

حیسابی کەرتی گشتی گەشە بکات. عێراق و تەندروس���تی وەزی���ری ڕەنگ���ە لەکوردستاندا هاوپۆس���تەکەی هاوحزب و تەنه���ا دو بەرپرس���ی س���ەر بەحزبێکی سۆس���یال دیموکراتب���ن لەجیهان���دا کە بانگەش���ەی فراوانکردنی ب���ێ کۆنترۆڵی

کەرتی تایبەت بکەن.

بەشی دوەم

لەبەش����ی یەکەمی ئ����ەم بابەتەدا ئەو هۆکارانەمان باسکرد کە دەبنە لەمپ����ەر لەڕێگای س����ودمەندنبونی تەندروس����تی لەمافی کەمئەندامان ئەوان����ەی لەگ����ەڵ بەب����ەراورد کەمئەندام نین، لەبەر ڕۆشنایی ئەم ڕاس����تیانە لیژنە تایبەتەکانی سەر بڕیارو نێودەوڵەتیەکان بەڕێکخراوە پێش����نیاری جۆراوجۆریان داڕشتوە تا دەوڵەت����ەکان پابەندبن بەپێدانی ئاستەنگەکانی البردنی پێشترێتی و لەپێناوی کەمئەندام����ان ب����ەردەم سودمەندبونیان بەتەواوی بڕگەکانی ئەم نمون����ەی تەندروس����تی مافی لەپەڕەی ڕاس����تی بڕیارانەش وەک

ژمارە31 دا باسی لێکراوە :ڕێکكەوتنی مافەکانی کەمئەندامان کە کاری پێ دەکرێت لەم دواییەدا پاراس����تن و پتەوک����ردن و داوای زامنکردن دەکات لەدەوڵەتەکان بۆ س����ودمەندبونی هەمو کەمئەندامان بەیەکسانی تەواو سودمەندبونێکی لەگ����ەڵ خەڵکان����ی ت����ر لەگش����ت ئازادیی����ە م����رۆڤ و مافەکان����ی بۆ ڕێز پتەوکردنی بنەڕەتییەکان و، کەرامەتیان. مادەی 25 ددان دەنێت بەمافی “س����ودمەندبون لەبەرزترین ئاستی تەندروستی بەبێ جیاکاری” ب����ۆ کەمئەندام����ان و وردەکاری ئەو کرداران����ەی تیای����ە کە پێویس����تە دەوڵەتەکان بیک����ەن بۆ زامنکردنی

ئەو مافە.بریتیی����ە کرداران����ەش ئ����ەم لەزامنکردنی ئەوەی کە کەمئەندامان خزمەتگوزاری پزیشکی و کۆمەاڵیەتی وەردەگ����رن بەتایبەت����ی ئەوەی کە بۆ کەمئەندامییەکەیان و پێویس����تە س����ودمەندبن لەم خزمەتگوزاریانە، دەستنیش����انکردن و هەروەه����ا دەس����تێوەردانی خێرا ب����ۆ البردنی لەمپ����ەرەکان و دابینکردن����ی ئ����ەو خزمەتگوزاریان����ەی ک����ە ئامانجیان ب����ۆ کەمئەندامیی����ە دابەزاندن����ی

لەڕودانی رێگرە ئاس����ت و کەمترین زیات����رو هەروەه����ا خزمەتگ����وزاری نەشتەرگەری ئێس����ک و ڕاهێنانەوە، کە یارمەتیان ئەدات س����ەربەخۆبن و ڕێگ����رە لەزیادبون����ی کەمئەندامی و تێکەڵبون����ەوەی یارمەت����ی کۆمەاڵیەتیان ئەدات. بەم ش����ێوەیە پێویستە دەوڵەتەکان خزمەتگوزاری دابی����ن بنک����ەکان تەندروس����تی و بکات بۆ ئەم کەس����انە لەنزیکترین ش����وێن لەکۆمەڵ����گا ناوخۆییەکان، لەگەڵیشیدا ناوچە دێهاتنشینەکان. سەرەڕای ئەوەش بنەمای ناجیاکاری چاودێ����ری و ک����ە ئەخوازێ����ت وا بەرنامەی تەندروس����تییان بۆ دابین بکرێ����ت بەخۆڕایی یان بەتێچونیکی گونجاو.. هاوشێوە بێت لەبوارەکانی مەوداو کوالیت����ی و پێوانەیی لەگەڵ ئەو خزمەتگوزاری����ی و پرۆگرامانەدا کە پێش����کەش ئەکرێت بۆ کەسانی

تر” .پێویس����تە دەوڵەت����ەکان ڕێگربن بنەم����ای لەس����ەر لەنکوڵیک����ردن جی����اکاری و لەپێنەدان����ی چاودێری خزمەتگ����وزاری تەندروس����تی و یان خۆراک و شلەمەنی تەندروستی

بەهۆی کەمئەندامییەوە.گرنگ ئەوەیە کە دەوڵەتەکان داوا تەندروستییەکان پیش����ە لەخاوەن ب����کات ک����ە چاودێری پێش����کەش بەهەمان بک����ەن بەکەمئەندام����ان کوالیت����ی وەک ئەوەی بەکەس����انی ت����ر دەدرێ����ت، لەس����ەر بنەم����ای سەربەستی و وەرگرتنی ڕەزامەندی. بۆ ئەمەش پێویس����تە دەوڵەتەکان تەندروس����تییەکان پیش����ە خاوەن ڕابهێنن ب����ۆ گەاڵڵەکردنی پێوانەی ڕەوش����تی تایب����ەت و گش����تی ب����ۆ ڕێکكەوتنی تەندروستی. چاودێری )م����ادەی25( من����داڵ مافەکان����ی منداڵ����ە بەماف����ی دەنێ����ت ددان کەمئەندامەکان لەچاودێری تایبەت و لەتوانای گەیش����تن بەش����ێوەیەکی تەندروس����تی و بەچاودێ����ری کارا

خزمەتگوزاری ڕاهێنانەوە.

سیاسەتی تەندروستی دکتۆر شێرکۆ سەعید زمناکۆ ده ینوسێت

کەمئەندام و مافی تەندروستی

دكتۆر شه ریف حیجازی ، پسپۆری قوڕگ و گوێ و لوت

نه خۆش: ئه و برینانه له كوێی ناوده م دروست ده بن؟

دكتۆر: له هه مو ش���وێنه كانی ناوده م، به ش���ێوه ی تاك تاك و هه مو كه سێك توش���ی ئه بێت، ب���ه اڵم ناگوێزرێته وه له كه س���ێكه وه بۆ یه كێكی ترو به بێ چاكئه بێته وه ، كه سه كه چاره سه ریش به اڵم ده رمان ته نها ناهێڵێت زیادبكات و ئازاره كه ی ناهێڵێت. ئه م برینه ره نگی

سپی یان سور یاخود په مه ییه .نه خۆش: هۆكاری دروستبونی برینه كه

چیه ؟دكتۆر: گه وره و بچوك توش���ی ده بن، له منداڵ زیاتر په یوه ندی به وه وه هه یه ك���ه ره نگه ناوده می خۆی به ش���تێك بریندار كردبێت، یاخود شتی گه رمی خواردب���ێ، خواردنی هه ندێ ده رمان، ل���ه رزو ت���ا. له گه وره ش���دا هه ندێجار په یوه ن���دی به دڵه ڕاوكێ و په س���تانی ئه مه به تایبه ت���ی هه یه ده رونی���ه وه به باش���ی تاقیكردنه وه كان له كات���ی شوش���تنی ده یبینین، له هه رزه كاران ددان���ه كان به توندی ، خواردنی گه رم، جگه ره كێش���ان، له ژنان���ی دوگیانیش

زۆرتر روئه دات.نه خۆش: چاره سه ری چیه ؟

دكتۆر: زۆرجار پێویست به وه رگرتنی ده رم���ان ناكات، چونكه خۆی له دوای هه فته یه ك بۆ دو هه فته چاكئه بێته وه ، ب���ه اڵم ده كرێ���ت ب���ۆ كه مكردنه وه ی پزیش���ك به بڕیاری ده رمان ئازاره كه

به كاربهێنرێت.نه خۆش: چۆن به شێوه یه كی سروشتی

ئازاره كه كه مبكه ینه وه ؟دكت���ۆر: خواردنی س���ارده مه نیه كان دوركه وتنه وه كه مده كاته وه ، ئازاره كه له خواردنی تۆو هه روه ها گه رم، له كاتی دان شوشتن وریابه ، خواردنی ڤیتامین س���ی و بی ، دوركه وتنه وه له خواردنی ترش���ی ، ئ���او خواردن���ه وه ی زۆر بۆ

ئه وه ی ده م به وشكی نه مێنێته وه .نه خۆش: كه ی پێویس���ته س���ه ردانی

دكتۆر بكرێت؟دكت���ۆر: ئه گ���ه ر هات���و برین���ه كان به ش���ێوه ی كۆمه ڵ و زۆر بون، چونكه ئ���ه م برین���ه به ش���ێوه ی ت���اك تاك هه فته ی ل���ه دو زیاتر ده رده ك���ه ون، خایان���د، هه وكردنی قوڕگ���ی له گه ڵ بو، برین���ه كان هیچ ئازاری���ان نه بو، له ماوه یه كی كورتدا چه ند جارێك ئه و

برینانه دروستبونه وه .

پرسیاری نه خۆش و وه اڵمی پزیشكه ته

تایبه کی

ۆشه ی گ

ه کانۆشی

ه نه خب

برینی ناو ده م

ده كه ن ب���ه وه ئاماژه توێژین���ه وه كان دواكه وتنی منداڵ له قس���ه كردن ره نگه ئاماژه یه ك بێت بۆ كێش���ه ی ره فتاریی ل���ه دوارۆژدا. توێژه ره وه كان ده ڵێن زۆر پێویس���ته داوای هاوكاری له پزیش���ك بكرێت ئه گ���ه ر هاتو من���داڵ ته مه نی گه یشته س���ێ س���اڵ و نیوو نه توانێت قس���ه بكات. لێكۆڵ���ه ره وه كان ئاماژه

به وه ده ك���ه ن كه ره نگ���ه دواكه وتنی منداڵ له قسه كردن په یوه ندی به كه میی هۆشمه ندیی و س���ه رنج و فره جوڵه ییه وه بێت. به پێی توێژینه وه یه ك كه رۆژنامه ی ده یلی مه یل���ی به ریتانی باڵویكردۆته وه په یوه ندیه ك���ی پت���ه و هه ی���ه له نێوان دواكه وتنی منداڵ له قسه كردن و كێشه ی ره فتاریی له دوارۆژدا. هه روه ها ئاماژه ی

به وه كردوه منداڵ ده توانێت له رێگه ی ئه و وش���انه ی ك���ه ده ریانده بڕێت ئیتر به هه ر ش���ێوه یه ك بێت كه له منداڵێك بۆ یه كێكی تر ده گۆڕێت، به س���ه ر زۆر له ره فتاره كانی���دا زاڵبێت. هه ر هه مان ئه و ده رخس���توه ئ���ه وه ی توێژینه وه مندااڵن���ه ی زو فێری قس���ه كردن ئه بن

له دوارۆژدا له قوتابخانه زیره ك ده بن.

خێرای���ی ده رهاویش���تن یه كێكه له و زۆرینه ی كه كێش���ه سێكس���یانه ی پیاوان له زۆربه ی ته مه نه كان توش���ی ده بن. ه���ۆكاری ئه م حاڵه ته ش وه ك

پسپۆرانی بواره كه ئاماژه ی پێده كه ن په یوه ن���دی به دڵه ڕاوكێ و په س���تانی ده رونی زیاد له پێویسته وه هه یه . ئه م كێش���ه یه ته نها بۆ پیاوان ناره حه ت

نیه به ڵك���و ژنانیش پێی نامۆ ئه بن و زۆرجار كێشه ی لێده كه وێته وه چونكه چێژ له و جوتبونه وه رناگرن. به پێی وته ی پزیش���كان ژنان ده توانن رۆڵی پیاوان له یارمه تیدانی ببین���ن گرنگ ب���ۆ دره نگخس���تنی ئه و پرۆس���ه یه . ئه وی���ش له رێگ���ه ی هاوس���ۆزیی بۆ هاوس���ه ره كه یان ك���ه قایلیان بكه ن به وه ی كه ئه وان توانیویانه چێژ له و جوتبونه وه ربگرن نه ك به پێچه وانه وه به رامبه ره كه ی���ان بێ���زار بك���ه ن كه پرۆس���ه كه به په ل���ه ك���راوه و ئه مان نه یانتوانیوه چێژ وه ربگرن. خاڵێكی تر كه گرینگ���ه ئه نجامبدرێت ئه وه یه ك���ه ژن���ان زیاتر خۆشه ویس���تی بۆ پیاوه كانیان ده رببڕن و زو زو هه وڵی جوتبون ب���ده ن له گه ڵیان بۆ ئه وه ی ئ���ه و زو ده رهاویش���تنه دوابكه وێت. به پێی ش���اره زایان هه رچه نده زو زو س���ێكس بكرێت ئه وه ئه گ���ه ری زو ده رهاویش���تن كه مده بێت���ه وه یاخود

دره نگ روده دات.

داوا ب���واری جوان���كاری پس���پۆرانی له خانم���ان ده كه ن كه ده توانن مانگانه ته نها بكه ن���ه وه ج���وان ده موچاویان به به كار هێنانی ئه م گیراوه سروشتیانه كه ده توانی له ژوری چێش���تلێنانه كه ت

ئاماده یان بكه یت:گیراوه كه . دو كه وچك ئارد، نیوكه وچكی بچوك زه رده چه وه ، دو كه وچك شیری

گیراوه ، سی قه تره ئاوی لیمۆ.به باش���ی زه رده چه وه ك���ه ئ���اردو *تێك���ه ڵ به یه ك بكه دواتر ش���یره كه و ئاوی لیمۆكه بكه به سه ریاندا و به باشی تێك���ه ڵ به یه كیان بك���ه . ئه گه ر هاتو هه ویره كه توندبو ده توانیت شیره كه ی ب���ۆ زیادبكه ی���ت. دوات���ر گیراوه ك���ه له ده موچاوت بده بۆ ماوه ی نیوكاتژمێر.

پاشان به ئاوی گوڵ ده موچاوت بشۆ.

ئاگاداری دره نگ قسه كردنی منداڵه كه ت به

خێرایی ده رهاویشتنله پیاوان و رۆڵی ژنان له و بواره دا

ئه م گیراوه یه پێستت جوان ده كات

چونکە ئ����ەو کاتەی پیاژێ دەس����تی بەلێکۆڵینەوە کرد، بەشێک یا زنجیرەیەکی پچڕاو لەلێکۆڵینەوە زانستیەکان لەبارەی جیهانبینی منداڵەوە هەس����ت پێدەکرا. پی����اژێ توان����ی ئ����ەو زنجی����رە پچڕاوە ببینێتەوەو تیشکی بخاتە سەرو بەمەش ئەمه ریکاییەکانی سەرنجی دەرونناس����ە

بەالی خۆیدا راکێشا.واڵتە یەگرتوەکانی ئەمه ریکا تا 1830 نە ئەو بایەخ����ە گەورەیەی بەپەروەردە دەداو ن����ە پ����ەروەرده ش لەزانکۆکان����ی تایبەتی س����تاتوی خاوەنی ئەمه ریکادا خۆی ب����و. ب����ەاڵم کاتێ����ک ژان پیاژێ لەسەرەتای س����ەدەی رابردوەوە دەستی دایە پەروەردە ئەوروپا لەس����ەردەمێکی تردا بو. بەاڵم ئەوەی سەختی بۆ پیاژێ دروستکرد ئەو زۆر بەجیدی کاری لەسەر زانس����تی دەرونناسی دەکرد کە زانایانی هیچ واڵتێک بەئەندازەی ئەمه ریکاییەکان

تیایدا بااڵدەست نەبون.داهێنانە سەرچاوەی ئەمه ریکاییەکان نوێ����کان و تیۆریی����ە تازەکانی����ان مەهار کردبو، بەهەمانشێوەش خاوەنی هەزارەها لێکۆڵینەوەی گەورە بون کە زیاتر مێتودی )کوانتیت����ی( ی����ان تێ����دا بەکاردەهێنا. بۆیە زۆر ئەس����تەم بو ئەمه ریکاییەکان سویس����ری گەنج����ی بایەلۆژیس����تێکی ک����ە لەبنەڕەت����دا هی����چ پەیوەندییەکی بەتینی ئەوتۆی بەدەرونناس����یەوە نەبو دکتۆرانامەکەش����ی تەنانەت قبوڵبکەن. لەس����ەر ئاژەڵە نەرم لەشەکان نوسیبو. دواجار نەک ئەمه ریکاییەکان بەڵکو هەمو جیهان ناچاربون لەبەر چەند هۆکارێک پیاژێ وەک خۆی قبوڵبکەن. بێشانسی پیاژێ لەوەدابو کە لەئەمه ریکا نەدەژیاو س����ەرباری ئەوەش بەزمان����ی ئینگلیزی نەیدەنوس����ی بەڵکو بەفەرەنسیەکی زۆر

ئاڵۆز دەینوسی.لێکۆڵینەوەکانی لەس����ەرەتادا پیاژێ ت����ەنها لەس����ەر منداڵەکان����ی خ����ۆی س����ازکردبو، بۆیە ئەمە ش����تێکی هێندە گرین����گ نەبو ت����ا س����ەرنجی زۆر الیەن رابکێشێت. بەاڵم دەبێ ئەوەش یاداشت بکەین کە لێکۆڵینەوەکانی پیاژێ بەپێی مێتود )کوالیتی( بون و لەئەنجامیشیانەوە گەشتە چەند خالێک کە دواتر قوتابخانە

دەرونناسیەکان دانیان پێدا نا. لەالیەکی دیک����ەوە پی����اژێ لەم����ەر پەیوەن����دی من����داڵ و گەورەوە زورب����ەی هەرە زۆری رەتدەکردەوە فێربون����ی تیۆرییەکان����ی کە س����ەرجەمیان لەالیەن ده رونناس����ە

ناودارەکانی ئەمه ریکاوە دانرابون.لەم ب����وارەدا دەک����رێ هەندێک خاڵ جێگەی س����ەرنج بن: بەپێ����ی تیۆرییە دەرونناسیەکانی فێربون کە پرۆفیسۆری ئەمه ریکی سکینەر یەکێکە لەدامەزرێنەرە ناودارەکانی، منداڵ ئۆبژێکتەو گەورەش س����وبژێکتە. واتە ک����ورد گوتەنی منداڵ وەکو الپەرەیەکی سپی وایەو گەورەکان هەمو شتێکی بۆ دیاری دەکەن و دەزانن کامان����ە هەڵ����ەن و کامانەش دروس����تن و منداڵ ت����ەنها لەرێگەی کاریگەرییەکانی دەوروبەرەوە فێری ش����ت دەبێت. بەاڵم تیۆرییەکانی گەشەسەندن کە دەرونناسی لەدامەزرێنە یەکێکە گێزیل ئەمه ریکایی ناودارەکانی پێیوایە بەپێچەوانەوە منداڵ سوبژێکتەو گەورە ئۆبژێکتە. واتە منداڵ بەبێ کاریگ����ەری ژینگە خۆی گەش����ە دەکات چونک����ە فاکتەرە بۆماوەییەکان و هێزەکان����ی ن����اوەوە رۆڵ����ی س����ەرەکی

لەگەشەکردنی منداڵدا دەبینن.وەک پی����اژێ نێوەن����دەدا ل����ەم پرۆفیس����ۆرێکی گەن����ج، وەک یەکێ����ک لەبونیادگ����ەراکان و رابەرێک����ی دی����اری تی����ۆری مەعریف����ی کە کاری لەس����ەر منداڵ کردبو بیرکردنەوە مەعریفیەکانی تیۆرییەکی تەواو جودای بەناوی تیۆری ی����ا کۆگنەتیڤ خس����تەرو. مەعریف����ی )Cognitio( مەعریفی ک����ە لەالتینیەوەوەرگیراوە هەمو ئەو ش����تانە دەگرێتەوە کە پەیوەندییان بەزانست و بیرکردنەوەو فێربونەوە هەیە یا بەش����ێوەیەکی دیکە ئەو پرۆس����ە مەعریفیانەی لەناو مێشکدا بەرجەستە دەبن. پیاژێ کاتێک لەزانکۆی سۆربۆن فەلسەفەی دەخوێند بەرێکەوت ئاش����نایەتی لەگ����ەڵ تیۆدۆر س����یمۆن پەیداک����رد کە ئەوکات لەگ����ەڵ ئەلفرێد بینێت خەریکی داڕش����تنی تێستی ژیری بون. ئەوەی س����ەرنجی پیاژێی راکێشا ئەوەب����و بۆ منداڵ����ەکان بەهەڵە وەاڵمی

پرسیارەکان دەدەنەوە. بەپێ����ی تیۆرییەکەی پی����اژێ منداڵ و هەردوکیان سوبژێکتن و )ژینگە( گەورە وەکو دو بونەوەری ئەکتیڤ کار دەکەن و کار لەیەکت����ر دەک����ەن و من����داڵ بەهیچ شێوەیەک پەسیڤ نیە، بەڵکو لەرێگەی

مامەڵەکردنی کۆنکریتی لەگەڵ شتەکانی بۆچونی هەبێت و دەوروبەریدا دەتوانێت گفتوگۆی خۆی هەبێت. منداڵ کەسێکە کە توان����ای ئەوەی هەی����ە جیهانبینی خۆی بەدەس����تی خۆی دروست بکات و ئەو کائینە گ����وێ رایەڵە نیە کە تەنها گ����وێ بگرێت بەلک����و کائینێکە گفتوگۆ دەکات و بەرپەرچی گریمانەی گەورەکان

دەداتەوە.روانگەی مەعریف����ی و تیۆری مەعریفی ک����ە پی����اژێ وەک����و پەرچ����ە کردارێک بەرامب����ەر روانگ����ەی رەفتارگەراییەکان کاری پێدەک����رد، گۆران����کاری گەورەی هێنایەکای����ەوە تا ئ����ەو رادەیەی ئەمرۆ زانس����تێکی دەرونناس����ی هەیە بەناوی دەرونناسی مەعریفی و تیۆری مەعریفی. منداڵ مەعریفیەکانەوە لەگۆش����ەنیگای تەنها ئۆپژێکت نیە کە ژینگەی دەوروبەر

کاری تێب����کات، بەڵکو منداڵ هەمو ئەو ب����ۆی لەدەوروبەرەکەی����ەوە ش����تانەی دێت، بەوردی کاری����ان لەگەڵدا دەکات و ش����یکردنەوەیان ب����ۆ دەکات و هەروەها جۆرە هەماهەنگیەک ساز دەکات لەنێوان ئەم ش����تە نوێیانەوەو کۆنەکانی دیکەی کە لەالی خۆی هەبون. بەشێوەیەکی دی

بەرگێکی مەعریفیان بەبەردا دەکات.خاڵێک����ی دیک����ەی نوێی پی����اژێ بۆ دەرونناس����ە گەورەکان ئەو تێڕوانینەی بو کە منداڵ لەتەمەنێکدا ناتوانێت لەوە بگات کە کەسانی دیکە هەن بەشێوەیەکی جی����اواز لەخۆی بیردەکەن����ەوە. بەپێی رەهەندی ئێگۆس����ەنتریزم منداڵ تەنها لەبۆچونەکانی خ����ۆی دەکاتەوە. بی����ر تا من����داڵ لەتەمەنێکی دواتر بەهەندێک )ریڤێرسیبڵ( مێنتاڵیدا ئۆپەراس����یۆنی تێپ����ەر نەبێت ناتوانێ����ت لەرەهەندێکی

دێسەنتراڵەوە تێگەیشتنی بۆ جیهان و بۆ ئەوانی دیکە هەبێت.

خاڵێکی دیکەی نوێ����ی پیاژێ بریتی بو لەو نوس����ینانەی لەب����ارەی زیرەکی زرینگ����ی مندااڵنەوە نوس����یبوی. پیاژێ بەش����ێوەیەکی زۆر پیش����ەییانە ئامرازو هۆکارەکانی زیرەکی مندااڵنی خس����تەرو بەفاکتەرە ئەوت����ۆی پەیوەندییەکی کە بۆماوەییەکانەوە نیە بەڵکو بەش����ێوازی مندااڵن����ەوە فێرکردن����ی کاک����ردن و هەی����ە. پی����اژێ رەخن����ەی لەتیۆریی����ە دەرونناس����یە کۆنەکان گ����رت و پێیوابو ئ����ەوان زیرەکی بەرادەی تێگەیش����تنی مندااڵن����ەوە دەبەس����تنەوە لەکاتێک����دا داهێنانەوە بەتێگەیشتن و زیرەکی دەبێ ببەس����ترێتەوە چونک����ە کاری ئ����ەم دو ستروکتور لەداڕش����تنی بریتین چەمکە لەرێگ����ەی س����تروکتوریزەکردنی واقیع و پرۆسەی لەکۆی دەوروبەرەوە. ژینگەی من����داڵ مەعریفیش����دا گەشەس����ەندنی تێدەپەرێت کە قۆناغ����دا بەکۆمەڵێ����ک پەیوەندییان بەمامەڵەو گەشەس����ەندنی خ����ودی منداڵ����ەوە هەیە، ب����ۆ نمونە: وەرگرتنی زانیاریی����ەکان و گونجاندنیان، ئەسیمیالسیۆن، پراکتیکیەکان، پرۆسە

ئەکۆمۆداسیۆن، هاوسەنگی هتد.گرفتی دواتری����ش زیرەکی و گرفت����ی دیداکتیک����ی پەروەردەیی بەش����ێوەیەک لەشێوەکان ئاوێتەی گرفتی هەرە بنەڕه تی ئیپستمۆلۆجیا بوە کە باس لەسروشتی وش����یاری ئای����ا دەکات: زانس����تەکان مەعریف����ی بریتیە لەکۆپیکردنی واقیع یا بەپێچەوانەوە واقیع لەناو س����تروکتوری گۆڕانکارییەکان����دا توێنراوەتەوە. ئەوەی لێرەدا پەیوەن����دی بەچەمکی زیرەکیەوە هەیە پیاژێ پێیوابو کە وشیاری مەعریفی لەناو خ����ودی روداوەکان و کردارەکانەوە هەڵدەقوڵێ����ت. پی����اژێ پێیواب����و کاتێ بەدوای ئۆبژێکتێکەوە لەب����ارەی منداڵ زانیاری و زانس����تدا دەگەڕێت مانای وایە ئەم پرۆس����ەی گەڕانەی قبوڵەو دەست بەگەڕان دەکات بەدوای ئەو زانیارییانەدا کە پێویستی پێی هەیە. دەستکەوتنی ئەو زانست و زانیارییانەش مانای ئاوێتەبونی ستروکتوری )پرۆس����ەی( لەناو واقیعە خودی لەراستیش����دا گۆڕانکارییەکاندا. ئەم س����تروکتورەیە کە گەشە بەزیرەکی روداوەکان درێژک����راوەی وەکو دەدات و نمایش����ی دەکات بەاڵم لەسەر ئاستێکی مێنت����اڵ. هەم����و ئەمان����ەش بەتایبەت

ب����ۆ ئەمه ریکاییەکان جێگەی س����ەرنج و لێکۆڵینەوە ب����و چونکە ئەوان منداڵیان لەپراکتیکدا بەم شێوەیە وەکو کائینێکی

ئەکتیڤ و بەتوانا وەسف نەکردبو.چەختی خۆیدا لەتیۆرییەکانی پیاژێ لەس����ەر بیرکردنەوەی منداڵ دەکردەوەو بەالی����ەوە گرینگ بو کە جیهانبینیەکانی لەب����ارەی کات، دوری، خێرایی، جیهان، م����ۆراڵ ...هتد چیە. بۆی����ە زنجیرەیەک کتێب����ی گرینگی لەو بارەی����ەوە بەچاپ س����نوری کاریگەرییەکانی ک����ە گەیاند

دەرونناسی تێپەڕاند.ب����ۆ تێگەیش����تن لەجیهانبینی منداڵ ئەوە گرین����گ بو بۆ پی����اژێ بۆ منداڵ لەبەرامبەر هەندێک لەهەندێک تەمەنداو پرس����یاردا وەاڵم����ی هەڵ����ە دەداتەوە، بەاڵم پ����اش چەند مانگێک یا س����اڵێک وەاڵمی راستی هەمان پرسیار دەداتەوە بەاڵم وەاڵمی هەڵەی پرس����یارێکی نوێ دەدات����ەوە. پی����اژێ ل����ەم ب����وارەدا دو چەمکی نوێ دێنێت����ە ئاراوە کە بریتین ئەکۆمۆداس����یۆن. لەئەسیمیالس����یۆن و پرس����یارەکانی منداڵ یەکەمیان بەپێی دەوروبەر بەش����ێوەیەک دەش����ێوێنێ بۆ ئ����ەوەی لەگ����ەڵ زانیارییەکان����ی ناخی خۆی����دا )وەک س����وبژێکت( بگونجێنێ، بەاڵم بەپێ����ی دوەمی����ان بەپێچەوانەوە بیروبۆچونەکان����ی ناخی خۆی دەگۆڕێت زانیارییەکان����ی لەگ����ەڵ ئ����ەوەی ب����ۆ ئەوان����ی دیکەدا بگونجێن����ێ و وەاڵمێکی پێویس����تی ئەم����ەش دروس����تبداتەوە، بەدوبارە ئۆرگانیزەکردنی ش����ێماکان، یا هەیە. بیرکردنەوەوە س����تروکتورەکانی بێگومان ئەو ناکۆکیانەی لەناخی منداڵدا هەیە دوای گەشەسەندنی منداڵ دەگاتە کۆتایی پێدێت و منداڵ دەگاتە حاڵەتێکی هاوسەنگ. ئەم هاوسەنگیەش لەپرۆسەی گەشەسەندنی مەعریفیدا، بەپرۆسەیەکی

گرینگ ئەژمار دەکرێت.خودبینیەوە چەمکی لەرێگەی پیاژێ ئەوە دەخاتەرو کە منداڵ درک بەپێگەی خۆی ناکات وەک سوبژێکتێک و ناتوانێت لەگۆشەنیگای کەسانی دیکەوە شتەکان ببینێت. خاڵی سەرەکیش لێرەدا بەالی پیاژێ- وە ئەوەی����ە کە منداڵ تەرکیزی لەس����ەر تەنه����ا لەس����ەر خۆیەت����ی، یا بەش����ێوەیەکی دی خۆی دەکاتە چەقی

هەمو گۆشەنیگاکان.

خوێندن)439( سێشه ممه 162014/8/5

ریکالم

پەروەردە پێویستیی بەپیاژێ هەیەفایەق سەعید

بەپێی تیۆرییەکەی

پیاژێ منداڵ و گەورە )ژینگە(

هەردوکیان سوبژێکتن و وەکو

دو بونەوەری ئەکتیڤ کار دەکەن و کار

لەیەکتر دەکەن و منداڵ بەهیچ

شێوەیەک پەسیڤ نیە

پیاژێ بەشێوەیەکی

زۆر پیشەییانە ئامرازو هۆکارەکانی

زیرەکی مندااڵنی خستەرو کە

پەیوەندییەکی ئەوتۆی بەفاکتەرە

بۆماوەییەکانەوە نیە بەڵکو بەشێوازی

کاکردن و فێرکردنی مندااڵنەوە هەیە

19 »»

(439( سێشه ممه 2014/8/5 komalayatyawene@gmail.com17 كۆمه‌اڵیه‌تی

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

كه چوینه نێو بنكه ی ته ندروستی ناحیه ی قه ره ته په وه جمه ی ده هات

له ئاواره ی توشبو به نه خۆشی جۆراوجۆر، له قاوشێكدا منداڵێكی

بێئاگا له سه ر قه ره وێڵه یه ك سه رنجی هه موانی بۆ الی خۆی راده كێشا،

دایكی به جلێكی ره شی قه ترانییه وه فرمێسكی ده ڕشت، به ده م قوڵپی گریانه وه وتی، ناتوانم قسه بكه م،

چونكه تۆپبارانی فرۆكه كانی سوپای عێراق باوك و نه نكی كچه كه یان

كوشتبو.

حه نین به بێ ئاگا له سه ر قه ره وێڵه یه ك كه وتب���و، دایكی به جلێك و عه بایه كی حه نین���ه وه قاچ���ی الی ره ش���ه وه دانیشتبوو ته نها هه ردو چاوی دیاربو، فرمێس���ك ده گریاو به رده وام چونكه خ���واره وه ، ده هات���ه به چاوه كان���ی نه خۆش���خانه كه ش كارمه ندێك���ی به ته نیش���تی حه نین���ه وه دانیش���تبو سه رقاڵی لێدانی ده رزی و دانانی ئاوی موغه زی بو ب���ۆی، ئه ویش )حه نین( بێ ئ���اگا له هه مو ئه و كاره س���اتانه ی

به سه ریدا هاتبو.ئ���ه و منداڵه ئاواره ی���ه ناوی حه نین محه مه د بو، به وت���ه ی دایكی ته مه نی ته نها ساڵێك و حه وت مانگه ، ناوه كه ی به كوردی مانای روخۆش و خۆشه ویست، به اڵم ئاواره یی و كوژرانی باوك و نه نكی ئ���ه و لێیس���ه ندبوه وه ، روخۆش���یان بێئ���اگا له هه م���و روداوه كان به ئازاری

ته نها لێكه وتبو، خه وی نه خۆشییه وه مه مكه وشكه كه ی به كه ڵكی ده هات كه

به ده میه وه الر ببوه وه .گریان���ی دایك���ی حه نی���ن هه موانی ت���ه واو غه مبارك���رد، وت���ی “خاوه نی پێنج منداڵ���م و مێرده كه م و دایكم واتا به موش���ه ك و حه نین نه نك���ی باوك و

ناپاڵمی فڕۆكه كانی سوپاكه ی مالیكی كوژران”.

له ئاواره ییدا نه خۆشكه وتوه و حه نین داخڵی نه خۆشخانه كراوه و به به رده وامی چاودێریی ده كرێ���ت، به هۆی گه رمای به تین���ی هاوینه وه توش���ی زه ردویی و

گرانه تا هاتبو.

ئه وانه له گوندی دوالی سه ر به ناحیه ی ده لی عه باس له قه زای خاڵس���ی سه ر به پارێزگای دیاله وه ئاواره ی قه ره ته په بب���ون، وه ك دایك���ی حه نین ئاماژه ی ب���ۆ كرد، “لێ���ره له قه ره ته پ���ه له نێو قوتابخانه یه ك���دا دانیش���توین و ئ���اوو كاره باو هیچ پێداویستییه كی نێو ماڵم

نیی���ه ، ئه وه تا وه ك خۆت���ان ده یبینن له م نه خۆشخانه یه به دیار كچه كه مه وه دانیش���توم و منداڵه كانی دیكه م له نێو

قوتابخانه كه به جێهێشتوه “.به هۆی شه ڕی داعش و سوپای عێراق و تۆپبارانی فڕۆكه و موش���ه كی سوپای عێراقه وه له ناوچه سوننه نش���ینه كانی

زۆربه ی دیال���ه به پارێ���زگای س���ه ر ناحیه و گونده كان چۆڵكراون و ئاواره ی ناحیه ی قه ره ته په بون كه ئێستا له ژێر ده ستی هێزی كوردستانیدایه ، به وته ی ش���اره وانی ئه نجومه نی ئه ندامێك���ی ناحی���ه ی قه ره ته پ���ه به نزیكه ی 3000

خێزانی ئاواره مه زه نده ده كرێن.

ئا: هاوكار حسێن

شاره زایانی بواری ئای تی ، هۆشداری ده ده نه گه نجان و به كارهێنه رانی

ئینته رنێت كه خۆیان له به كارهێنانی چات )ده مه ته قێ (ی سایته كوردیه كان

بپارێزن، به وپێیه ی له روی ئه منیه وه پارێزراونین و ده شێت به ئاسانی كه سی سێیه م دزه به و زانیارییانه بكات كه

له نێوان دو هاوڕێ یان دو به كارهێنه وه ئاڵوگۆڕده كرێن.

له ئێستا هه ندێك سایتی كوردی هه ن كردوه ته وه تایبه تی���ان به ش���ێكی كه له رێگ���ه ی گفتوگ���ۆ به ده مه ته ق���ێ و نام���ه ی ئه لكترۆنی راس���ته وخۆوه كه ب���ه “چات” ناوده برێت، ئه م به ش���ه ش له الی���ه ن به ش���ێكی زۆری گه نج���ان و بۆ به كارده هێنرێت تازه پێگه یش���توان

سه رگه رمیی و كات به سه ربردن. به اڵم پس���پۆڕانی بواری ته كنه لۆژیا، پێیانوایه زۆرین���ه ی ئه و چاتانه له روی ئه منی���ه وه پارێزراونی���ن، بۆیه زۆرجار كێش���ه ی كۆمه اڵیه ت���ی لێده كه وێته وه و به كارهێنه رانی توشی گرفت ده كاته وه .

سه رده ش���ت عه زیز، شاره زای بواری ته كنه لۆژیای زانیاری ، ته نانه ت گومانی له وێب سایته به رباڵوو به ناوبانگه كانیش هه یه و به ئاوێن���ه ی راگه یاند، “ته نانه ت یاه���و س���كایپ و وه ك س���ایته كانی مێسنجه رو فه یسبوكیش قسه یان له سه ر هه ی���ه ، چونكه ئه و چاتان���ه ی كه له و موشه فه ر پێویسته ده كرێت سایتانه دا

)كۆدبه ند( بن”.سه رده ش���ت زیاتر له سه ر ئه و بابه ته ده ڕوات و نمونه بۆ وته كانی ده هێنێته وه ، “ئه گه ر س���ه یری س���ایتی فه یس���بوك بكه ی���ن، ده بینی���ن پێ���ش پیته كانی (www(، چه ن���د پیتێك���ی دیك���ه هاتون ك���ه )https(ه ، ئه و )s(ه ی )security( كورتكراوه ی كۆتاییش ه ، واته پارێزگاری ، هه ر وێب س���ایتێك ئه و تایبه تمه ندییه ی نه بێت، ده ش���ێت كه سی س���ێیه م بێته ناو گفتوگۆی ئه و دوكه س���ه وه و ده توانێت ئه و زانیارییانه

ببینێت”.ئه و ش���اره زایه ی بواری ته كنه لۆژیای ك���ه دوپاتیده كات���ه وه زانی���اری ، له به رئه وه ی سیكیوریتی ئه و ئه و سایته كوردیان���ه زۆر نزمن، به ه���چ جۆرێك پارێزراونی���ن ل���ه وه ی “زانیاریی���ه كان له الیه ن كه سی س���ێیه مه وه نه بینرێن و ته نانه ت پێوه نه كرێ���ت، ته حه كومیان

ئه گه ر له الیه ن ئه دمینی سایته كانیشه وه نه بێت، ده ش���ێت له الیه ن خاوه نی ئه و كۆمپانیایان���ه وه بێ���ت كه س���ێرڤه ری

سایته كه یان ته رخانكردوه “.جوان ئازاد، 22 ساڵ، به مه به ستی كات به سه ربردن بۆ ماوه یه ك چاتی یه كێك له و سایته كوردیانه ی به كارهێناوه كه خاوه نی به ش���ی تایبه ت به چاتن، به اڵم پاش ماوه یه ك هه س���تی ب���ه وه كردوه له الیه ن “هه ندێك له به كارهێنه ره كانه وه ئیس���تغالل ده ك���رام”، چونك���ه وه ك خ���ۆی ده ڵێت به ناوی خۆی���ه وه چاتی ك���ردوه ، ئه مه ش وایكردوه وته و وێنه ی

ناشایسته ی بۆ بنێردرێت.ئ���اره زوی به ته نی���ا ه���ه ر ج���وان به كارهێنان���ی ئه و به رنامه ی���ه نه بوه ، به ڵك���و له گه ڵ دو هاوڕێی دیكه ی كچدا بۆ ماوه یه ك چاتی���ان به كارهێناوه له و سایتانه دا، به اڵم به هۆی ئه و گرفتانه ی پێش���تر باس���یكرد، هه موی���ان وازیان

لێهێناوه .ه���اوكات رزگار عه زی���ز، به ڕێوه به رو سه رپه رش���تیاری ماڵپه ڕی ئاوێزه ، كه تایبه ت فیڵ���دی خاوه نی ماڵپه رێك���ه به چات���ه ، دان ب���ه وه دا ده نێ���ت ك���ه به ش���ێوه یه كی گش���تیی ، “ئه و چاتانه

پارێزراو نین بۆ به كارهێنان”. ماڵپ���ه ڕی سه رپه رش���تیاری ئاوێزه ،نكۆڵی له وه ده كات كه ئه دمینی به ش���ی چاته ك���ه بتوانێ���ت بچێته ناو زانیارییه تایبه تیه كانی ئه و كه س���انه ی له نێوان خۆیان چات ده كه ن. وتیشی ، “مانگان���ه ب���ڕی 270 دۆالر له به رامبه ر ئ���ه و چات���ه ده ده ی���ن به كۆمپانی���ا و مه به ستیش���مان له كردنه وه ی ته نها بۆ

خزمه تگوزارییه “.ك���ه نایش���ارێته وه عه زی���ز رزگار له ئێس���تادا له گفتوگۆی ئ���ه وه دان ئه و له سایته كه یان به چات تایبه ته به شه ی توش���ی له رابردودا چونك���ه الیبه رن،

هه ندێك كێش���ه ی ك���ردون، “هه ندێك خه ڵك هه ی���ه به خراپ به كاریده هێنێت، هه روه ه���ا س���یكیوریتیان به هێز نیه ، ئ���ه وه ش ك���ه زیات���ر وایلێكردوین بیر له داخس���تنی بكه ینه وه ئ���ه وه بو كه هه ندێك كه س پێداگری ده كه ن له سه ر ئه وه ی ببنه ئه دمین، ده شێت هه ندێك جاریش له پشتی ئێمه وه ئه وه بكرێت”.

ئ���ه و نمونه ی���ه ك ده گێڕێت���ه وه كه به هۆی ئه م چاته وه توشی كێشه یه كی كۆمه اڵیه تی بون، “كه س���ێك له رێگه ی چات���ه وه ژماره ی ته له فۆنی كه س���ێكی ت���ری دابو، دوات���ر براده رێ���ك هات و داوای ناس���نامه ی ئه و كه سه ی كرد كه ژماره كه ی دابو، بۆئه وه ی بزانن كێیه “.

به كارهێنانی كوردس���تان له هه رێمی به ش���ێك له ئامێره كانی په یوه ندیكردن و چوارچێوه یه كی خراوه ت���ه ئینته رنێت یاس���اییه وه به ناوی یاسای ژماره )6(ی ساڵی 2008، )یاسای قه ده غه كردنی

ئامێره كان���ی به كارهێنان���ی خ���راپ په یوه ندیكردن له هه رێمی كوردس���تان(

به كارهێنانی به چۆنیه ت���ی تایبه ته كه ته له فۆن و په یوه ندییه كانی پۆس���ته یی و ئه لكترۆنی ، یاس���اكه هه م���و ئه مانه ی وه س���فكردوه و تایبه تی “ “به كاروباری باس���ی له وه ش كردوه ك���ه “نابێ رێزو

حورمه تیان بشكێنرێت”.م���اده ی دوه می یاس���اكه ب���اس له و س���زاو س���ه رپێچیانه ده كات ك���ه له و ب���واره دا ده ش���ێت روب���دات و ئام���اژه ب���ه وه كراوه كه “هه ر كه س���ێك ئه گه ر به خراپ���ی ته له فۆنی خانه یی )مۆبایل( یان ئامێرێك���ی په یوه ندیكردنی ته لدار یان بێته ل یان ئه نته رنێت یان پۆستی هه ڕه شه كردن مه به ستی بۆ ئه لكترۆنی یان تۆمه ت هه ڵبه س���تن یان جنێودان یان باڵوكردنه وه ی هه واڵی هه ڵبه ستراو به كارهێنا كه ترس په ی���داده كات یان دزه ی به گفتوگۆك���ردن كرد یان وێنه ی

چه س���پاوو ج���واڵو ی���ان كورتیله نامه )مه س���ج( باڵوكرده وه كه له گه ڵ خوو ڕه وش���تی گشتیدا ناگونجێن، یان به بێ روخس���ه ت و موڵه ت وێن���ه ی گرت یان كاروبارێكی وا كه شه ره ف برینداربكات یان هان���ی ئه نجامدانی تاوان یان كاری به دڕه وشتی یان باڵوكردنه وه ی زانیاری په یوه س���ت به نهێنی ژیانی تایبه ت یان خێزان���ی بۆ تاك���ه كان باڵوبكاته وه كه به ه���ه ر رێگایه ك بێ���ت چنگی كه وتن هه ت���ا ئه گه ر راس���تیش ب���ن، ئه گه ر به هۆی باڵوكردنه وه یان و دابه شكردنیان سوكایه تی یاخود زیانیان پێ بگه یه نێ، ئ���ه وا بۆ ماوه ی���ه ك به ن���د ده كرێ كه له ش���ه ش مانگ كه متر نه بێت و له پێنج ساڵیش زیاتر نه بێت و به غه رامه یه كیش س���زاده درێ كه له یه ك ملی���ۆن دینار كه مترنه بێ���ت و له پێنج ملیۆن دیناریش زیاترنه بێ یان به یه كێك له و دو س���زایه

سزاده درێت”.

حه‌نین،‌باوكی‌ده‌كوژرێت‌و‌له‌ئاواره‌ییدا‌نه‌خۆش‌ده‌كه‌وێت

)چات(ی‌‌سایته‌‌كوردییه‌كان‌گونجاون‌بۆ‌به‌كارهێنان؟

خاوه نی پێنج منداڵم و مێرده كه م و دایكم واتا باوك و

نه نكی حه نین به موشه ك و

ناپاڵمی فڕۆكه كانی سوپاكه ی مالیكی

كوژران

حه نین محه مه د فۆتۆ: ئاوێنه

کێشه ی کۆمه اڵیه تی باوترین کێشه کانی ئه م جۆره چاته ن

تایبه‌ت (439( سێشه ممه 182014/8/5

بودجه‌ی‌حزبه‌كان‌له‌نێوان‌موزایه‌ده‌و‌به‌هه‌ده‌رداندا ئا: محه مه د ره ئوف

په سه ندكردنی یاسای پێدانی بودجه ی حزبه كانی هه رێمی كوردستان كه له چه ند رۆژی رابردودا له په رله مانی كوردستان،

گفتوگۆو مشتومڕی زۆری له نێوه نده سیاسی و میدیایه كاندا دروستكردوه و

روبه روی ره خنه ی زۆریش بۆته وه به وه ی له م دۆخه پڕ له قه یرانی داراییه دا

كه حكومه ت موچه ی فه رمانبه رانی پێدابین ناكرێت، چۆن ئه و بودجه ده داته حزبه كان، كه هه ندێكیش

پێیانوایه ئه وه به فیڕۆدان و به تااڵنبردنی بودجه ی گشتیه له الیه ن حزبه كانه وه ، به اڵم هه ندێكیش پێیانوایه بودجه ی

حزبه كان له پرۆژه یاسای بودجه دا دیاری ده كرێت و حزبه كانیش تا ئێستا به گۆتره و

به ناعه داله تی و به بێ هیچ یاسایه ك بودجه یان دیاریكراوه ، بۆیه په سه ندكردنی

ئه م یاسایه ، به هه نگاوێك به ئاراسته ی دادپه روه ری له پێدانی بودجه بۆ حزبه كان و

به یاساییكردنی بودجه ی حزبه كان داده نرێت.

یاسای پێدانی بودجه ی حزبه كان:یاسای 1993ه وه له ساڵی ئه گه رچی ده رچوه و كوردستان هه رێمی حزبه كانی ده بێت كه كراوه به وه ئاماژه تیایدا به اڵم دیاریبكرێت، حزبه كان بودجه ی حزبه كان رابردودا ساڵی 20 له ماوه ی بودجه یان بۆ خۆیان بردوه ، به بێ هیچ یاساو حزبه كان بودجه ی دیاریكردنی پێوه رێك، بنه مای له سه ر پارتی له یه كێتی و جگه ئینتیمابونیان بوه بۆ حزبه بااڵده سته كان و

هه ركاتیش ویستبێتیان بڕیویانه .ماده له 6 حزبه كان بودجه ی یاسای ئاماژه یه كه مدا له ماده ی پێكهاتوه ، به وه كراوه كه حكومه تی هه رێم بودجه یه كی بودجه ی كۆی )1%(ی به بڕی سااڵنه گشتی هه رێم بۆ حزبه مۆڵه ت پێدراوه كان دیاری ده كات، به وپێیه ش بودجه ی 2013ی له 16 زیاتر بڕه كه ی كه هه رێم وه رگیراوه 16( ئه وان به اڵم بوه ، دینار ترلیۆن به وپێیه ش داناوه ، دیناریان ترلیۆن( ترلیۆن( 16( بودجه كۆی له )1%(ی 16,000,0000,000,000( ده كاته دینار )160,000,000,000( =)%1) 100 دابه ش بودجه ی دینار، واتا ملیار شه ست سه دو ده كاته حزبه كان پێدانی بۆ ته رخانكراو بودجه ی پێشتر كه دینار( ملیار 160)ته رخانكراو بۆ حزبه كان )190 ملیار دینار(

بو، واتا )30 ملیار دینار( كه مكراوه ته وه .كه هاتوه یاساكه دا دوه می له ماده ی به م مۆڵه تپێدراوه كان حزبه بودجه ی

پێوه رانه دابه ش ده كرێت:كوردستان په رله مانی كورسی یه كه م: ده كرێته بنه ما و به های كورسیه كیش مانگانه بودجه ی گشتی كۆی (0,000375(ی ملیار 160( به وپێیه ش ده بێت. حزبه كان 60,000,000( واتا = 0,000375 × دینار كوردستان په رله مانی كورسیه كی به های ئه و دیاریكردنی دیناره (، ملیۆن 60)ئه گه ر بنه مایه یه ئه و له سه ر رێژه یه بودجه ی ئه وا كه میكردوه گشتی بودجه ی به پێچه وانه شه وه ، كه مده كات و حزبه كانیش به اڵم ئه گه ر )60 ملیۆن دینار( دیاریبكرێت ئه گه ر بودجه ی هه رێم كه میشیكرد بودجه ی

حزبه كان هه ر جێگیر ده بێت.له بڕگه ی دوه مدا ئه وه هاتوه كه ژماره ی كۆده كرێته وه په رله مان كۆتایی خولی دو له گه ڵ كورسیه ك بۆ هه ر خولێكی په رله مانی له 4 حزبانه ئه و به مه رجێك كوردستان،

كورسی كه متریان نه بێت له په رله ماندا.خراوه ته رو ئه وه سێیه میشدا له بڕگه ی ژماره ی كورسییاننه هێناوه و حزبانه ی ئه و كورسیان دو ئه وا )40%(ه ده نگه كانیان له په رله مانی )دیاره ده كرێت، ئه ژمار بۆ هه زارو 19 كورسیه ك به های كوردستان له )%40( به وپێیه ش بو( ده نگ 522ده نگه كانی كورسیه ك ده كاته نزیكه ی )8 ئه وه له بڕگه ی چواره میشدا هه زار( ده نگ. كورسیان حزبانه ی ئه و كه رونكراوه ته وه بۆ %20( ده نگه كانیان رێژه ی نه هێناوه و 39%( بێت ئه وا یه ك كورسیان بۆ ئه ژمار

ده كرێت.حزبێك هه ر پێنجه مدا له بڕگه ی به اڵم كه خاوه نی یه ك كورسی بێت له خوله كانی ده كرێت، كۆمه ك كورسی به دو په رله مان به وه ئاماژه شه شه مه دا له بڕگه ی به اڵم راپه ڕین كه پێش ئه و حزبانه ی كه كراوه رزگاریخوازی له بزوتنه وه ی به شداربون ملیۆن 300( له نابێت ئه وا كوردستان حزبی هاوكات كه متر وه ربگرن، دینار( بۆ یه ك كورسی خاوه ن كورسیه كۆتاكان (0,0005(ی بودجه ی حزبه كانی پێده درێت، به و پێیه ش )160,000,000,000 × 0,0005 80( كورسیه ك هه ر بۆ )80,000,000 =سێیه مدا له ماده ی ده كات، دینار( ملیۆن

ژماره یاسای سه رپێچی حزبێك هه ر (17(ی 1993 بكات ئه وا بێبه ش ده كرێت

له بودجه ی سااڵنه .دیاریكراون بڕگانه ی ماده و ئه و ته واوی حزبه كان بودجه ی پێدانی بۆ بنه ما وه ك به ته وافوق كراوه و وه ك ئه وه ی هه ر بڕگه یه ك

بۆ حزبێك و خاتری حزبێك دیاریكرابێت.

دیاریكردنی بودجه ی حزبه كانبه پێی یاسای پێدانی بودجه ی حزبه كان خۆی دیاریكراوی بودجه ی حزبێك هه ر بۆی كورسیانه ی ئه و به پێی ده بێت و

ئه ژماركراوه :له خولی كوردستان دیموكراتی پارتی هه بوه و كورسی )30( دا 2009 سێیه م كورسی 38 2013دا چواره مدا له خولی په رله مان خولی چوار له گه ڵ هه یه به شداریكردوه كه 4 كورسی ده كات كۆی گشتی كورسیه كانی ده كاته )72 كورسی( ده كاته مانگێكی بودجه ی به وپێیه ش 72( دینار( واتا ملیۆن 320 ملیارو 4)كورسی× 60 ملیۆن = 4,320,000,000( 840 ملیار و 51( ده كاته ساڵێكیش بۆ پارتی بودجه ی به وپێیه ش دینار(، ملیۆن چونكه كه میكردوه ، دینار( ملیۆن 390)دیناری ملیۆن( 720 ملیار و 4( پێشتر

وه رده گرت.له خولی گۆڕان له بزوتنه وه ی هه ریه ك چواره م له خولی كورسی و )25( سێیه م (24( كورسی له گه ڵ دو خول به شداریكردوه ، ده كاته )51( كورسی به وپێیه ش بودجه ی 60ملیۆن ملیارو 3( ده كاته مانگێكی ملیۆن= 60 كورسی× 51( دینار( واتا ده كاته ساڵێكیش بۆ )3,060,000,000(36 ملیار و 720 ملیۆن دینار(، به وپێیه ش بزوتنه وه ی گۆڕان )2 ملیارو 460 ملیۆن( 600( پێشتر چونكه زیادیكردوه دینار

ملیۆن( دیناری وه رگرتوه .كوردستانیش نیشتیمانی یه كێتی له خولی كورسی و )29( سێیه م له خولی خول چوار له گه ڵ كورسی )18( چواره م

كورسی )51( ده كاته به شداریكردوه ، ده كاته مانگێكی بودجه ی به وپێیه ش 51( دینار( واتا 60ملیۆن ملیارو 3) )3,060,000,000 ملیۆن= 60 كورسی× 720 ملیار و 36( ده كاته ساڵێكیش بۆ بڕی یه كێتی به وپێیه ش دینار(، ملیۆن (1 ملیارو 660 ملیۆن( دینار كه میكردوه ، ملیۆن( 720 ملیار و 4( پێشتر چونكه

دیناری وه رده گرت.كوردستانیش ئیسالمی یه كگرتوی له خولی كورسی و )6( سێیه م له خولی خول سێ له گه ڵ كورسی )10( چواره م كورسی )19( ده كاته به شداریكردوه ، ده كاته مانگێكی بودجه ی به وپێیه ش 19( دینار( واتا ملیۆن 140 ملیارو 1)كورسی× 60 ملیۆن= 1,140,000,000( بۆ ساڵێكیش ده كاته )13 ملیار و 680 ملیۆن دینار(، به وپێیه ش یه كگرتو )690 ملیۆن( زیادیكردوه كه پێشتر )450 ملیۆن دینار

دینار(ی وه رگرتوه .كۆمه ڵی ئیسالمی كوردستانیش له خولی سێیه م )4( كورسی و له خولی چواره م )6( به شداریكردوه ، خول سێ له گه ڵ كورسی ده كاته )13( كورسی به وپێیه ش بودجه ی مانگێكی ده كاته )780 ملیۆن دینار( واتا (13 كورسی× 60 ملیۆن= 780,000,000( بۆ ساڵێكیش ده كاته )9 ملیار و 360 ملیۆن ملیۆن( 430( كۆمه ڵ به وپێیه ش دینار( 350( پێشتر چونكه ده كات. زیاد دینار

ملیۆن( دیناری وه رگرتوه .ئه و به پێی تریش حزبه كانی ته واوی بۆ بودجه یان هاتوه له یاساكه دا بڕگانه ی

دیاری ده كرێت.

بودجه ی حزبه كان له نێوان هۆڵه نداو كوردستاندا:

هاوكاری و دونیا له واڵتانی له زۆرێك یارمه تی حزبه كان هه یه و له سه ر ژماره یه ك بنه ما بودجه یان پێده درێت، له هۆڵه ندا بڕی حزبه كان بۆ دیاریكراوه بودجه یه ی ئه و كۆی )0,0024(ی 2014دا له ساڵی

داهاتی كۆی هۆڵه ندایه ، گشتی داهاتی هۆڵه ندا )613 ملیار یۆرۆیه ( تێكڕای ئه و 15( حزبه كان بۆ دیاریكراوه بودجه یه ی

ملیۆن یۆرۆیه (.پێدانی یارمه تی حزبه كانی هۆڵه ندا له سه ر )زانیاریه كانی ده بێت بنه مایه ك چه ند یارمه تیدانی قانونی له بابه تی هۆڵه ندا ره زا. مه حمود سه رنجێ، چه ند حزبه كان و

وه رگیراوه ( له وانه :دوه م( )ژوری له پارله مان حزبێ هه ر پچوك یان گه وره بێ هه بێ، ئه ندامی دا پاره ی بڕێ یه كی به یه كسانی ده وڵه ت له ژوری حزب 14 خوله دا )له م ئه داتێ گه وره ترینیان هه یه . ئه ندامیان دوه مدا خاوه نی 41 كورسی و پچوكترینیان خاوه نی 1 كورسیه (، ئه م 14حزبه بێ جیاوازی بۆ یۆرۆ( 539 هه زارو 169( یه كی ساڵێك له ده وڵه ت وه رئه گرن، كه تێكڕا ئه كاته )2 ملیۆن و 373 هه زار 546( یۆرۆیه و ژماره ی ئه م بكا، كه م زیاد و پارله مان ناو حزبی

بڕه ش زیاد و كه م ئه كا. 454 هه زار و 626 ملیۆن و 12( ئه و یۆرۆ(یه ی ده مێنێته وه به م شێوه یه دابه ش

ئه كرێ:به گوێره ی ژماره ی پارله مانتار:

پارله مانێك ئه ندام هه ر بۆ ده وڵه ت به حزبه كه ی. یۆرۆ(ئه دا 175 هه زارو 49) 150 هۆڵه ندا پارله مانی دوه می ژوری به م پاره یه ی ئه و كۆی پارله مانتاره . گوێره یه ده وڵه ت ئه یدا به حزبه كان ئه كاته حزب گه وره ترین یۆرۆ(. 7,376,250)كه خاوه نی 41 كورسییه )2,016,175( یۆرۆی به ر ئه كه وێ. پچوكترین كه خاوه نی یۆرۆ(ی 49,175( ته نیا پارله مانتاره 1

به رئه كه وێ.به گوێره ی ژماره ی ئه ندامی حزب:

له سه ر حزب بۆ حكومه ت یارمه تیدانی بناغه ی ژماره ی ئه ندام، بۆ كوردستان نابێ. چونكه له هۆڵه ندا كه سێك به ئه ندامی حزب له رێگه ی به رێكوپێكی كه ئه كرێ حساب له حسابی به حزب: بدا ئابونه بانكه وه ئه ندامه كه وه مانگانه ، وه رزانه ، 6 مانگ یان ساڵی جارێك بڕی ئابونه كه ی بچێته سه ر

كۆنتۆی حزب.حزبم 9 ئه ندامی ژماره ی له 13حزب، گه وره كانی حزبه هه مو كه له به رده ستبو، 285,216 خاوه نی یان 9 به هه ر تێدایه ، ئه ندامن. گریمان 4 حزبه كه ی تر به هه مویان ئه ندامانی كۆی هه بو. ئه ندامیان 50,000

هه ر 13 حزبه كه ئه كاته 335,216 ئه ندام. بكه ین دابه ش یۆرۆكه ئه گه ر 5,250,204 به سه ر تێكڕای ژماره ی ئه ندامانی هه ر 13 حزبه كه دا ئه وا هه ر ئه ندامێك 15 یۆرۆ و 66

یۆرۆ سێنتی به رئه كه وێ.

خاڵه پۆزه تیڤ و نێگه تیڤه كانی یاساكه ره خنه ی زۆرترین روبه روی یاسایه ئه م كوردستان هاواڵتیانی رۆژنامه نوسان و

بویه وه خاڵه نێگه تیڤه كان:

گونجاو یاساكه تێپه ڕاندنی كاتی 1ـ كوردستانی ته واوی دارایی قه یرانی نیه و

گرتۆته وه .ته رخانكراوه زه به الح بودجه یه كی 2ـ بودجه یه به و ده كرێت كه حزبه كان بۆ پێ پۆلی 18 قوتابخانه ی له )150( زیاتر ساڵێكی بودجه ی یاخود بكرێت. دروست نزیكه ی 3 بۆ 4 وه زاره ت ده كات. كه ئه ویش

به هه ده ردانێكی گه وره یه .ته وافوقی له ده ره وه ی یاساكه ده بو 3ـ سیاسی فراكسیۆن و حزبه كان بوایه ، چونكه خاتری به سه ریدا و زاڵه حزبه كان بۆچونی

هه مو حزبه كان گیراوه .4ـ به زیادبونی بودجه ی گشتی بودجه ی رێژه به وپێیه ی ده كات زیاد حزبه كانیش

دیاریكراوه نه ك ژماره .5ـ زه مانه ت نیه بۆ چاودێریكردنی بودجه ی

حزبه كان كه چۆن خه رج ده كرێت.خاڵه پۆزه تیڤه كان:

له گۆتره كاریه وه حزبه كانی بودجه ی 1ـ به یاسایی كرد.

حزب ده ستی دورخستنه وه ی 2ـ له كاروباری بودجه و په یوه ستبون به یاسای

حزبه كانه وه .ته رخانكراو پاره ی كه مكردنه وه ی 3ـ

به بڕی 30 ملیار دینار.4ـ تا قه یرانی بودجه هه بێت ئه م موچه یه

نادرێت به حزبه كان.5ـ پێوه ری كورسی دانا بۆ بودجه چونكه

پێشتر هیچ پێوه رێك نه بوه .

بودجه یه كی زه به الح ته رخانكراوه بۆ

حزبه كان كه ده كرێت به و بودجه یه زیاتر

له )150( قوتابخانه ی 18 پۆلی پێ

دروست بكرێت. یاخود بودجه ی ساڵێكی نزیكه ی 3 بۆ 4 وه زاره ت

ده كات. كه ئه ویش به هه ده ردانێكی

گه وره یه

یارمه تیدانی حكومه ت بۆ حزب له سه ر بناغه ی ژماره ی ئه ندام، بۆ كوردستان نابێ. چونكه له هۆڵه ندا كه سێك به ئه ندامی حزب حساب

ئه كرێ كه به رێكوپێكی له رێگه ی بانكه وه ئابونه بدا به حزببه زیادبونی بودجه ی گشتی بودجه ی حزبه كانیش زیاد

ده كات به وپێیه ی رێژه دیاریكراوه نه ك ژماره

پێنج حزبه كه و قۆرخكردنی كۆمسیۆنی

بااڵی سه ربه خۆی هه ڵبژاردنه كان و ڕاپرسی

(439( سێشه ممه 2014/8/5 19تایبه‌ت

ونبون

* ناسنامه یه کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )دانا فواد عبدالقادر ( هه رکه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه پرسگه ی ئاوێنه . * ناسنامه یه کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی ) ئاكام حه مه سعید مجید(هه رکه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه پرسگه ی ئاوێنه .

* ناسنامه یه کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )خضر اسماعیل بوكر (هه رکه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه پرسگه ی ئاوێنه. * ناسنامه یه کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )هێمن علی سعید محمد (هه رکه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه پرسگه ی ئاوێنه.

* ناسنامه یه کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی ) عبدالله نوری جالل ( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* ناسنامه یه کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )به ختیار عبدالله محمد (هه رکه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه پرسگه ی ئاوێنه.

* ناسنامه یه کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )بنار محمد غریب (هه رکه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه پرسگه ی ئاوێنه.* ناسنامه یه كی هاورده كاران و نارده نیكارانی هه رێمی كوردستان ونبوه به ناوی ) عبدالله نوری جالل ( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .

دەکات و بەهەمانشێوەش جیهانبینیە سەیرو س���ەمەرەکانی منداڵ دەرب���ارەی بۆ نمونە مۆراڵ، ئاین، خێرایی، کات، راستگۆیی و... هت���د بۆ ئەو دیاردەی���ە دەگەڕێنێتەوە. لەم بوارەش���دا پیاژێ دو رانان���ن بۆ دو چەمکی گرینگ دەکات کە بریتین لەسەنترالیزەکردن و زۆر بەش���ێکی ک���ە دێس���ەنترالیزەکردن،

لەلێکۆڵینەوەکانی داگیر دەکەن.ب���ەاڵم لەگەڵ ئەوەی من���داڵ پێ دەنێتە قۆناغی چوارەمەوە خودبینی بەجێ دێڵێت و پێ دەنێت���ە قۆناغیێکی نوێ���وە کە پیاژێ پێدەڵێ کۆمەڵبینی. لێرەدا بیروبۆچونەکانی دەس���تێنێت و گەش���ە وردە وردە من���داڵ دەتوانێت لەرێگەی گەشەسەندنی ستروکتورە لەگۆشەنیگای بیرکردنەوەوە مەعریفیەکانی ئەوانی دیکەش���ەوە ش���تەکان ببینێ و بەم ش���ێوەیەش توانای ئ���ەوەی هەیە بڕیارێکی

لۆژیکی و هاوسەنگ بدات.ژان پیاژێ بەپێچەوانەی دەرونناس���ەکانی دیک���ەوە، لەپێش���ی هەموش���یانەوە ئێریک ئێریکس���ۆن، قۆناغەکان���ی گەشەس���ەندنی مندااڵنی بەسەر چوار قۆناغدا دابەش کردوە. بەپێی ئەک قۆناغانە منداڵ بەش���ێوەیەکی ئۆتۆماتیکی لەقۆناغێک���ەوە بۆ ئەوی دیکە دەجێی، ئەمەش پی���اژێ روبەڕوی رەخنەی بەش���ێوەیەکی ئەگەرچ���ی ک���ردەوە. زۆر ناهاوتەریبی���ش بێت، منداڵ بەچوار قۆناغی

بیرکردنەوەشدا تێپەردەبێت.لەس���ەرجەمی قۆناغەکانی گەشەسەندنی مندااڵن���دا، بەپێچەوان���ەی ڤیگۆجیس���کی، گیزێل و سکینەرەوە، ئەوەی دەبێتە سەنتەری گەشەکردن و دۆزینەوەی شتە نوێکان لەالی پیاژێ خودی منداڵە وەکو س���وبژێکت، هەر لەدۆزین���ەوەی هەڵەکانەوە تا پێگەش���تن و

هاوسەنگبون. بەش���ێوەیەکی دی دەوروبەر لەالی پیاژێ رۆڵی یەکالکەره وە نابینێت.

یەکێ���ک لەگرنگتری���ن پرۆس���ەکان ک���ە هاوس���ەنگبونە، پرۆس���ەیەکی زۆر ئاڵۆزەو بەژینگ���ەی دەوروب���ەر چارەس���ەر ناکرێت، بەڵک���و دەبێ خودی من���داڵ لەناخی خۆیدا یا بەش���ێوەیەکی دیکە لەرێگەی ستروکتورە مەعریفیەکانەوە کە دەس���تی پێیانرادەگات، ئەو ناکۆکیانە چارەسەر بکات و بگاتە خاڵی هاوسەنگبون، بۆ نمونە هاوسەنگبون لەنێوان بێگومان ئەکۆمۆداسیۆندا. ئەسیمیالسیۆن و بەش���ێک ل���ەو ناکۆکیانە چەندین س���اڵی پێدەچێت و لێرەش���دا پیاژێ تیش���کدەخاتە

سەر پرۆسەیەکی دیکە کە شرۆڤەکردنە.فێربون پرۆس���ەی دیک���ەوە لەالیەک���ی بەراس���تکردنەوەی پەیوەندی پیاژێ لەالی هەوڵدان و لەرێگ���ەی هەی���ە هەڵەکان���ەوە بیرکردن���ەوەی زیات���ر ئەوی���ش لەرێگ���ەی مەعریفیەکان���ی س���تروکتورە بیناکردن���ی هەڵەکان وەاڵمە راس���تکردنەوەی خۆیەوە. بەوە نابێ���ت کە ئێمە وەاڵمە دروس���تەکان بۆ منداڵەکان بڵێین���ەوەو ئەوانیش لەبەری بکەن، بەڵکو لەرێگەی ئەو ئەنجامگیرییەوە دێت���ە دی کە منداڵ خۆی لەکاتی کارکردن و

بیرکردنەوەدا بەدەستی دێنێت.پی���اژێ و نێ���وان جیاوازیی���ەی ئ���ەم دەرونناس���ەکانی دیکە رەنگدانەوەی بەسەر فێربوندا پ���ەروەردەو پرۆس���ەی ت���ەواوی بەکارهێنانی لەکات���ی قوتابخانەکان هەبو. لەگ���ەڵ مندااڵندا کارکردن مەنهەج���ەکان و بایەخێک���ی تایبەتی���ان بەخ���ودی من���داڵ وە � پی���اژێ لەگۆش���ەنیگای بەوپێی���ەی گۆڕانکارییەکانەو س���ەرچاوەی تاکە منداڵ هەر خۆش���ی )نه ک دەوروبەر یا مامۆستا(

دەتوانێ���ت ئەنجامگیری لەکردارەکانی خۆی بەدەس���تبێنێت. لەب���واری پراکتیکدا مرۆڤ ئەم���ە لەقوتابخانەی واڵت���ە رۆژئاواییەکاندا

بەرونی دەبینێت.پی���اژێ پێداگی���ری زۆر لەس���ەر دو جۆر مەعریف���ەو بیرکردنەوە دەکات و لەنێوان ئەم دو جۆرەشدا رانان بۆ شاچەمکێکی یەکجار گرین���گ دەکات. جۆری یەک���ەم بریتیە لەو مەعریفەیەی منداڵ لەقۆناغێکدا بەدەس���تی دێنێت کە گەشەس���ەندنی پابەندە بەمامەڵە کۆنکریتیەکانەوە لەگەڵ ئۆبژێکتەکاندا. جۆری دوەمیش بریتیە لەمەعریفەی ئەبس���تراکت. ب���ۆ ئەوەی منداڵی���ش لەیەکەمیانەوە بگاتە قۆناغی دوەم دەبێ بەپرۆسەو بیرکردنەوەی ئۆپەراتیڤ���دا تێپەڕببێ���ت ی���ا ش���اچەمکی پێچەوانەبون لەکارو گوتارەکانیدا بەرجەستە بکات. منداڵ هەمان ئۆپەراتیڤبونی پێویستە راس���تەوخۆوە لەبیرکردن���ەوەی کاتێ���ک )بیرکردنەوەی دوای یەکەم س���ەرنج( بەرەو دەنێت. هەنگاو ئەبس���تراکت بیرکردنەوەی بۆ ئ���ەوەی بیرکردنەوە بەپرۆس���ە لەقەڵەم بدرێ، پی���اژێ دو م���ەرج دادەنێت؛ یەکەم ئۆپەراتیڤب���ون، وات���ە بیرکردن���ەوە دەبێ هەڵگ���ری خەس���ڵەتی پێچەوانەب���ون بێت و دوەمی���ش بیرکردن���ەوە دەب���ێ بریتی بێت

لەزنجیرەیەک بیرکردنەوە.پیاژێ تا مردنی لەساڵی 1980 بایەخێکی گ���ەورەی پێ���دەدراو ب���ۆ م���اوەی چەندین دەی���ەش بەبێ رکاب���ەر ب���و. رەنگدانەوەی تیۆرییەکان���ی پیاژێ لەن���او پالنی فێرکاری واڵتە رۆژئاواییەکاندا زۆر بەئاش���کرا دیاربو. م���ن پێموایە ت���ا چەندین دەی���ەی دیکەش هەن���دێ دەمێنێت���ەوەو وا ه���ەر پی���اژێ بەش���ی تیورییەکانیش���ی تا ماوەیەکی زۆر

دورودرێژتریش تەمەن دەگوزەرێنن. لەدوای مردن���ی پی���اژێ- وە بایەخێک���ی تایب���ەت بەڤیگۆجیسکی و سەرجەمی ئەو دەرونناسانە دەدران کە پێیانوابو گەشەسەندنی مەعریفی تەنه���ا لەرێگەی خ���ودی منداڵ���ەوە بەدی نایەت، بەڵک���و لەپ���اڵ هەوڵەکانی خودی منداڵەوە دەب���ێ منداڵ ه���اوکاری هەبێت. پی���اژێ بەنوس���ینی 50 کتێ���ب و زیات���ر لە 1500 لێکۆڵینەوەو وتارو 37بەرگ لەس���ەر مەعریفەی جێنێتیکی بەیەکێک لەدەرونناسە هەرە ئەکتیڤەکان دەژمێردرێت کە لەسەدەی رابردودا گەورەترین کاریگەری بەسەر بواری

پەروەردەوە هەبوە.ئەوەی من دەیبینم پیاژێ تا دێ بایەخی زیات���ری پێدەدرێت بەتایب���ەت لەالیەن ئەو واڵتان���ەی رێچکەی پێش���کەوتنیان لەدوای روخانی بلۆکی سۆسیالیس���تیەوە گرتەبەر، هەروەه���ا لەالی���ەن واڵتەکان���ی جیهان���ی س���ێیەم. تا ئەورۆکەش پیاژێ لەقوتابخانە پێدەکرێت. کاری ئامادەیەو رۆژئاواییەکاندا بێگوم���ان دەبێ ئەوەش یاداش���ت بکەم کە خوێندن���ەوەو پیادەکردنی پیاژێ نەک تەنها بۆ مامۆس���تایان و پ���ەروەردەکاران گرینگە بەڵکو بۆ هەمو یەکێک کە منداڵ پەروەردە بکات و س���ەروکاری لەگەڵ مندااڵندا هەبێت گرینگە. بەشێوەیەکی دیکە بۆ هەمو دایک و باوك و براو خوشکێک گرینگە. هەمو ئەوانەی پیاژێیان خوێندۆتەوە ئاماژەیان بەوە کردوە کە دوای ش���ارەزابون لەپیاژێ، گۆڕانکاری گەورەی���ان لەهەڵس���وکەوتەکانی خۆیان���دا

بەرانبەر بەمندااڵن یا خوێندکاران کردوە.

E-mail: faiekk@hotmail.com

له دانیش���تنی پارله مانی كوردستان ژماره چ���واره م خول���ی 2014/7/24 رۆژی 19وه رزی یه كه م، سه باره ت به یاسای بودجه ی حزبه كانی كوردس���تان من هه ڵوێس���تم به م شێوه یه بو )زۆربه ی هاوڕێیانی فراكسیۆنی كه مكردن���ه وه ی هه ڵوێس���تیان گۆڕانی���ش بودجه ی حزبه كان بو تا سنوری گونجاو به اڵم به داخه وه ئه م هه ڵوێس���ته توشی به ربه ستی هه ندێ بڕیاربه ده س���تی ناو فراكسیۆنه كانی دی بویه وه به هه ندێ له ئیسالمیه كانیشه وه (.

ده قی وته كه م ئه م���ه ی خواره وه بو به اڵم به داخ���ه وه س���ه رۆكی پارله مان س���ێ جار وته كه ی منی ب���ڕی و مایكه كه ی كوژاندمه وه بۆی���ه به ناچاری پچڕ پچڕ خوێندمه وه و وه ك پێویس���ت په یامه كه م نه گه یش���ت له كاتێكدا سیاسی په خش���انێكی س���ه نگاوی فه رهاد خوێنده وه كه له وه ی من زیاتر بوو كه سیش

نه یبڕی .ئه م���ه ده قی وته سانس���ۆركراوه كه ی ناو

هۆڵی پارله مانم بو:به ڕێ���ز س���ه رۆكی پارله م���ان، به ڕێ���زان

ئه ندامانی پارله ماندوێن���ێ له م هۆڵ���ه وه یاس���ایه كی گرنگ به سازانی گشت فراكس���یۆنه كان ده رچوێنرا واته یاس���ای )كۆمسیۆنی بااڵی هه ڵبژاردنه گشتیه كان و راپرسیه كان( كه به ڕای من ئه م یاسایه چه قاندنی یه كه م پایه ی دروستبونی ده وڵه تی كوردستان بو، هیوادارم ده رچواندنی یاس���ای بودج���ه ی حزب���ه كان نه بێته هۆی

شێواندنی سازانی نێوان فراكسیۆنه كان.من له گه ڵ ئه وه دام حزب كۆمه ك بكرێت و به یاس���ا رێكبخرێت به اڵم سنورداربێت وه ك

ده ڵێ���ن )هه م���و ش���تێ به خ���وێ و خوێش به مانا(. بۆ ئه وه ی هه ر حزبه و پشكی خۆی بزان���ێ ئیدی حزبه بچوكه كان نه بنه كۆیله ی حزبه گ���ه وره كان، حزب چاوی له ده س���تی حكومه ت بێت باش���تره نه ك له حزبێكی دی

یان واڵتێك و الیه نێكی ده ره كی .ئ���ه م ڕێ���ژه زۆره ی بودج���ه ب���ۆ حزب، موچه خۆری���ی حزب���ی به رده وامی ده بێت و كۆمپانیاكانی حزب له بره ودا ده بن و حزبایه تی ده بێته پیش���ه واته له بری ئه وه ی بڵێین من )جوتیارم، كرێكارم، ئه ندازیارم، مامۆستام.. هتد( ئه بێ بڵێین من له حزبی )س، ص، ع..(م، له ماوه ی رابوردودا باره گای حزبه كان وه ك بانك���ی لێهاتبو، موچه ی تێدا دابه ش ده كرا، كارمه نده كانی باره گاكانی حزب پله به ندییان بۆ كراوه ، پۆس���تی )وه زی���رو جێگر وه زیرو به ڕێوه به ری گش���تی و به ڕێوه به ر.. هتد(یان پێ���دراوه ، له مه كته ب���ی سیاس���ی و باره گای فه رمانگ���ه كان جوڵه پێده كرێ و حزبه كانه وه له وێوه پۆس���ته ئیداریه كان���ی فه رمانگه كان

ده به خشرێ.ه���اوكاری حكومه ت بۆ حزب ئه گه ر ته نها بۆ كاروباری ئیداری و راگه یاندن و چاكسازی بیناو شمه ك بێت بودجه ی كه متری ده وێ.

له سییه كان تا كۆتایی هه شتاكانی سه ده ی رابردو ئه ندامان و هه وادرانی حزب سه رچاوه ی دارایی ح���زب بون و ئ���ه وان حزبیان به خێو ده كرد به اڵم له پاش راپه ڕین و ده وڵه مه ندبونی حزبه كانی كوردستان به هۆی پاره ی گومرگ و داگیركردنی سه ر زه وی و بنزه وی كوردستان و كوردس���تان و بازاڕه كان���ی قۆرغكردن���ی ده ستگرتن حزبی و كۆمپانیای دروستكردنی به س���ه ر پش���كی ش���ێری ئ���ه و بودجه یه ی له به غداوه ده ه���ات، دواجار بازرگانی نه وت و قۆرغكردنی پااڵوگ���ه كان و كێڵگه نه وتیه كان ب���ۆ كۆمپانیاكانی ح���زب ئیتر ح���زب بوه س���ه رچاوه ی بژێوی ئه ندام���ان و هه وادارانی خۆی و بوه ئامێرێكی گرنگ بۆ به ڕێوه چونی پرۆسه ی هه ڵبژاردن كڕینی ویژدانی ئه وانه ی ده نگیان فرۆش���ت به پاره و ئیراده ی خۆیان گۆڕیه وه به دراو، لێ���ره وه هه ندێكی به رچاو له تاكی ك���وردی به ه���ۆی وه رگرتنی پاره ی ح���زب و دیوه خانان���ه و دی���اری له بۆنه كان و

كاتی هه ڵبژاردنه كاندا، كه له بنه چه دا پاره و سامانی گشتی بو، بونه چاوشۆڕی سه رانی موچه ی كوردستان و ده وڵه مه نده كانی حزبه پاش مه ستیكردن و رویانكرده حزب و پشتیان له به رژه وه ندی گش���تی ك���رد. بۆیه من داوا ده كه م پێوه ری هاوكاری بۆ حزبه كان ته نها ژماره ی كورس���یه كانی ئه م خوله ی پارله مان

بێت.% 5,.ی كۆی گشتی بودجه ی كوردستان ب���ۆ حزبه كان بێت. نرخی یه ك كورس���ی بۆ یه ك مانگ %125.,.ی كۆی گشتی بودجه ی هه رێ���م كه ده كاته نزیك���ه 20 ملیۆن دینار. پش���تگیری بۆچونه كانی هه ریه ك له به ڕێزان، د.ش���ێركۆ محه مه د ئه مین، د. فرسه ت، د. ش���ێركۆ جه وده ت، مامۆستا عه بدولره حمان

ده كه م. )كۆتایی وته كه م(.له كۆتایدا یاساكه ده رچو بودجه ی گشتی حزبه كان به 1% دانراو، نرخی یه ك كورسی بو ب���ه 0375,. كه نزیكه ی 60 ملیۆن دینار

ده كات بۆ یه ك كورسی.یاساكه به ش���ێوه یه ك رێكخرا كااڵ به قه د ب���ااڵی حزبه كان ب���ڕا، به تایب���ه ت یه كێتی نیش���تمانی كه پێی له س���ه ر حس���ابكردنی كورسیه كانی دو خولی رابوردو كردو بۆ هه ر خولێكی پارله مانیش كورسیه ك، به م شێوه یه ژماره ی كورسیه كانی هاوتا بو له گه ڵ گۆڕان و بوه 51 كورسی)18+29+4(=51 بۆ یه كێتی ، 25+24+2= 51 بۆ گۆڕان و به هه مانشێوه بۆ

حزبه كانی دی هه رچه نده یاس���اكه به ویس���تی ئێمه واته فراكس���یۆنی گۆڕان نه بو، ب���ه اڵم ده رچونی هه نگاوێكی خراپ نه بوو س���ودی خۆی هه یه به م شێوه یه : تا ساڵی 2010 پارتی و یه كێتی هه ریه كه یان مانگانه 40 ملیاریان له بودجه ی پ���اش 2010و دوای ده ب���ردو حكوم���ه ت دروس���تبونی گۆڕان و فش���اری ئۆپۆزسیۆن وه ك هه نگاوی یه كه م بودجه ی هه ریه كه یان مانگانه بوه به 5,1 ملیارو به م یاس���ایه ش پارت���ی ب���وه 4,3 ملیار بۆ ی���ه ك مانگ و یه كێت���ی بوه 3,06 ملی���ارو گۆڕان له 6,. ملیاره وه ب���وه 3,06ملیارو یه كگرتوش بوه 1,1ملیار كۆمه ڵیش ب���وه 0,78 ملیار ئه و حزبانه ش كه خاوه نی یه ك یان دو كورس���ی

ب���ون و هێنده ی گۆڕان زیاتر بودجه یان هه بو رێژه یه كیان بۆ دیاریك���را كه له 300 ملیۆن كه متر نه بێت )سودی دانانی بودجه به رێژه ئه وه یه ئه گ���ه ر بودجه ی حكوم���ه ت كه می كرد له چاو ئه و بودجه یه ی كه ئه م یاس���ایه كردویه تیه بنه ما كه بودجه ی س���اڵی 2013 یه ئ���ه وا بودج���ه ی حزبه كانیش به گش���تی ك���ه م ده كات(و هه ندێ حزب���ی بچوكیش كه رێ���ژه ی ده نگیان ئه وه نده نه ب���و كه 25,. ی ی���ه ك كورس���ی بهێنن هی���چ كۆمه كێك ناكرێن و ئه و دیارده یه بنبڕكرا كه هه ر چه ند كه س���ێك كۆده بونه وه حزبێكیان پێكده هێنا له س���ایه ی یه كێ له حزبه بااڵده سته كاندا بۆ به رپرسانی گفتوگۆی مێزی قه ره باڵغكردنی حزبه بااڵده س���ته كان له كاتی ته نگژه و كێشه

له گه ڵ نه یاره كانیاندا .به م ش���ێوه یه تێكڕای بودجه ی حزبه كان ب���ه 40 ملی���ار له س���اڵی 2013 كه می كردو ده گه ڕێته وه بۆ خه زێن���ه ی حكومه ت، ئه مه هه نگاوی دوهه م بو به و هیوایه ی له پاش یه ك ساڵی دی و له هه نگاوی سێهه مدا بتوانین ئه م یاس���ایه هه موار بكه ین و بودجه ی حزبه كان به گۆڕانیشه وه زیاتر له قاڵب بده ین، شایانی باس���ه س���ه رۆكی پاڕله مان پاش پیرۆزبایی له خه ڵك���ی كوردس���تان به ده رچواندنی ئه م پڕۆژه ی���ه ئ���اگاداری ئه ندامان���ی ك���رد كه بودج���ه ی حزب���ه كان ده كرێته نی���وه ی ئه و رێژه ی���ه ی له م یاس���ایه دا بڕی���اری لێدراوه ت���ا كۆتایی قه یران���ی دارایی كوردس���تان، شایانی باس���ه پێش ده رچونی ئه م یاسایه هه ری���ه ك له پارتی و یه كێتی مانگانه نزیكه ی 5 ملیاری���ان له بودج���ه ی حكوم���ه ت ده برد كه ده یكرده 6,. ی ك���ۆی ئه و بودجه یه ی ب���ۆ حزبه كان دیاریكراب���و، هه مو حزبه كانی دی���ش )به گۆڕانیش���ه وه كه كورس���یه كانی له كورس���یه كان یه كێتی زیاتره ( ته نها 4,.ی كۆی گشتی بودجه ی حزبه كانیان وه رده گرت. به هه رحاڵ یاس���اكه تێپه ڕێن���راو بوه ئه مری واقیع، خۆزگه حكومه ت دور بوایه له كۆمه كی حزب بۆیه به ناچاری ده ڵێم: باشتره حكومه ت به یاسا كۆمه كی حزبه كان بكات له وه ی حزبی بااڵده ست به ویستی خۆی بودجه ی حكومه ت

تااڵن بكات.

پەروەردە‌پێویستیی‌بەپیاژێ‌هەیە...پاشماوه‌

یاسای‌بودجه‌ی‌‌حزبه‌كان‌له‌پارله‌مانی‌‌كوردستان‌په‌سه‌ندكرا

په رله مانتاری فراكسیۆنی ئازادیگومان له وه دا نیه له دوای هه ڵبژاردنی هه رس����ێ بڕیاردان����ی 2014/9/21و الیه نی ئۆپۆزس����یۆنی پێشو )گۆڕان و به شداریكردنی بۆ كۆمه ڵ( یه كگرتو و له ده س����ه اڵت وه ك به شدارو هاوبه ش، مۆدێلێكی نوێی حوكمڕانی له كوردستان دوركه وتنه وه له ب����ری هاته كای����ه وه ، دورخس����تنه وه ی له قۆرخكاری����ی و له حكومه ت و ڕێگه گرتن ده ستی حزب له به هه ده ردانی سامانی گشتی و دانانی پ����الن و به رنامه بۆ چاره س����ه ركردنی سه رجه م كێشه و گرفته كانی ڕابردوو، به ش به شێنه و دابه شكردنی پله وپایه له نێ����وان ئ����ه و پێن����ج الیه ن����ه بوه ئه وله ویه تی حوكمڕانی له كوردستاندا، به پێچه وانه ی دروش����مه كانی ڕابردوی ئۆپۆزسیۆن، پێشوی الیه نی هه رسێ ك����ه ب����ه رده وام دژی ئه و ش����ێوازی كاركردن����ه بون له س����ه ره وه ئاماژه م پێدان، )پارتی و یه كێتی(یان تۆمه تبار ده كردو به ش����ێكیش له و دروش����مانه ڕاس����ت و له جێی خۆیدا ب����ون بۆ ئه و به داخه وه ئێس����تاش، بۆ سه رده مه و ده یڵێ����م كاڵبون����ه وه و ده رك����ه وت بۆ مه رامی سیاس����ی به كارهێنرابون نه ك

به رژه وه ندی گشتی و خه ڵك.ده مه وێ����ت مه به س����تمه و لێ����ره دا وردترو ڕونتر قس����ه ی له س����ه ر بكه م، په رله مان و كاری له س����ه ر به تایبه تی كابین����ه ی )8(ی حكومه ت����ی هه رێم، له په رله مانداو له كابینه ی س����ێیه مه وه دو الیه نی سیاسی كه پارتی و یه كێتی بون و هاوپه یمانی له نێوانیاندا هه بوو، په رله مانیان كورس����یه كانی زۆرینه ی بڕیاره كانیان یاساو سه رجه م هه بوو، به زۆرین����ه ی ده ن����گ تێده په ڕاندو ئه و س����ێ الیه نه ش ه����ه ر پرۆژه یاس����او پێشنیارێكیان هه بوایه و له به رژه وه ندی میلله تیش بوایه ڕه تده كرایه وه و ئه وه شی له س����ه ر ئۆپۆزسیۆن بو ته نها گله یی و ڕه خنه گرتن بو، تا كار گه یش����ته ئه و ڕاده یه نه بونیان له په رله ماندا به باشتر )ئیفلیج(یان به په رله مانێكی ده زانی و له قه ڵه مده داو به ڕاش����كاوی ده یانگوت ئه گ����ه ر په رله مان به و ش����ێوه یه بێت

نه بونی چاكتره .چواره م����ی له خول����ی ئێس����تاش په رله مان����ی كاری په رله مان����دا چڕكراوه ت����ه وه له و پێنج الیه نه و به ش پله وپایه ، دابه ش����كردنی به ش����ێنه و س����ه رۆكایه تی له ده س����ته ی ه����ه ر په رله مانه وه تاكو سكرتێرو بڕیارده ری لیژنه هه میش����ه ییه كان و ت����ا ده گاته لیژن����ه كاتییه كان، له نێ����وان خۆیاندا ڕێككه وتنی له س����ه ر ده كه ن، ئه وه شی پێویس����ته وه ك نمونه باس����ی بكه م ئه وه یه كه جێی سه رنجه نزیكه ی دو مانگه په رله مان بڕیاری دروستكردنی س����ێ لیژنه ی داوه كه گرنگیی خۆی هه ی����ه )لیژن����ه ی كاروب����اری ناوچه هه رێ����م، ده ره وه ی جێناكۆكه كان����ی لیژنه ی كاروب����اری په رله مان، لیژنه ی كوردی( ڕه وه ندی په یوه ندیی����ه كان و ب����ه اڵم تاك����و ئێس����تا ئ����ه و لیژنانه ده س����تبه كار نه بون له ب����ه ر ملمالنێ و ڕێكنه كه وتن����ی ئ����ه و پێن����ج الیه نه ، ئه مه ش ده رخه ری راس����ته قینه ی ئه و

قسه و بۆچونانه ی سه ره وه یه .من نایشارمه وه و سه دانجار ئاماژه م پێ����داوه ، ئه گه ر قۆرخكاریی دو الیه ن بیكات ی����ان پێنج الی����ه ن هه ر وه ك یه كه و یه ك مانا ده به خش����ێت، ئه گه ر ناعه داله تی هه بێت هه ر ده س����ه اڵتێك ئه نجامی بدات هه ر وه كو یه كه ، ئه گه ر حزبی پله یه ك و پل����ه دو هه بێت یان هاواڵت����ی پله یه ك و پل����ه دو هه بێت ی����ان چه وس����انه وه ی م����رۆڤ هه بێت یان سامانی گش����تی به هه ده ر بدرێت حزبێك ئه نجامی بدات یان پێنج هه ر وه كو یه كه !، حكومه تێك ئه م كاره ی ئه نجامدابێت دو حزب به شدارو شه ریك

بوبێتن یان پێنج هه ر وه كو یه كه .لێ����ره دا ده توانم له س����ه ر كابینه ی

هه ش����ته می حكومه ت����ی هه رێم وه ك نمونه یه كی تر باسی لێبكه م و به راوردی بك����ه م له گه ڵ كابین����ه ی حه وته م كه تێیدا پێش����تر به ڕێككه وتنی دو الیه ن پێكهێنراب����و، پارت����ی( )یه كێت����ی و سۆشیالیست و ش����یوعی و حزبه كانی زه حمه تكێشان و بزوتنه وه ی ئیسالمی و ئاش����وریه كانیش كل����دۆ توركم����ان و به ش����داربون، واته هی����چ الیه نێكیان نه خسته ده ره وه ی حكومه ت ته نها ئه و الیه نانه نه بێت ك����ه به بڕیاری خۆیان ئۆپۆزس����یۆنبونیان هه ڵب����ژارد، به اڵم ئ����ه م كابینه یه له پێنج حزب پێكهات و به شدارینه كردنی سه ره كییان مه رجی الیه نه كان����ی تر بو، له ژێ����ر په رده ی سازانی هه ڵبژاردن و ئیس����تیحقاقاتی سیاس����یدا، كه هه موم����ان تێده گه ین كه س����ازانی نیش����تمانی و حكومه تی مه حرومكردنی مان����ای بنكه ف����راوان چه ند الیه نێك نیه ، ئه گه ر حكومه تی بنكه فراوان به و ش����ێوه یه بێت ئه رێ نه ده كرا فراوانتر بكرێت و س����ه رجه می پێكهاته كان به ش����داری تێدا بكه ن؟، زۆر دروس����ت و بابه تییه گ����ه ر بڵێین

ئه مه یان قۆرخكارییه یان ئه وی تر؟هه نگاوێكی تری مه ترس����یداری ئه و پێنج الیه نه له قۆرخكردنی كۆمسیۆنی بااڵی سه ربه خۆی هه ڵبژاردن و ڕاپرسی له كوردس����تانی عێراق، جه وهه ری ئه م له هه نگاوێك و كه ئێمه یه نوس����ینه ی بڕیارێكی گرنگی ئه م خوله ی په رله مانی كوردستاندا خۆی ده بینێته وه ، ئه ویش ده رچواندن����ی یاس����ای كۆمس����یۆنی ڕاپرسی هه ڵبژاردنه كان و سه ربه خۆی بو، ك����ه به س����ه ركه وتنێكی گه وره ی له قه ڵ����ه م ده ده م، ب����ه اڵم لێره و له وێ گوێبیس����تی ئ����ه وه ده بین له پش����تی پ����ه رده وه و ل����ه ژوره داخراوه كاندا كه ئه و پێن����ج الیه نه )پارتی, یه كێتی, گۆڕان, یه كگرت����و, كۆمه ڵ( به نیازن كۆمس����یۆنه كه پێكبهێن����ن، هیوادارم وا نه بێ����ت، چونك����ه ل����ه دورو نزیك فراكس����یۆنه كان و له كۆبون����ه وه ی نه س����ه رۆكایه تی په رله مان����داو نه له ناو هۆڵی په رله ماندا ئه مجۆره ڕێككه وتنه ئه نجامدراوه ، ته نه����ا ئه وه نه بێت كه لیژنه یه ك����ی په رله مان����ی پێكدێت بۆ وه رگرتنی س����یڤی ئ����ه و هاواڵتیانه ی ب����ه و پێش����كه ش داواكانی����ان ك����ه لیژن����ه په رله مانیی����ه ده ك����ه ن، بۆیه ده ڵێم هی����وادارم كۆمس����یۆنی بااڵی س����ه ربه خۆی هه ڵبژاردنه كان له س����ه ر س����ه ربه خۆییه كه ی بپارێزن و دایبماڵن له قۆرخكاریی ئه و پێنج الیه نه ، چونكه به م هه نگاوه به حزبیكردنی كۆمسیۆن ڕاده گه یه نن و ئیدی لێره ش����ه وه هه مو راستیینه كان له به رامبه ر هه نگاوه كانی تۆخكردن����ه وه ی هه ژمون����ی حزب����ی و بااڵده ستبونی له په رله مان و سیسته می حكومڕانی بۆ هه ریه ك له و پێنج حزبه

ده بنه قسه ی به تاڵ و بێناوه ڕۆك.له كۆتاییدا پێویس����ته ئه و راس����تیه دوپاتبكه ینه وه ، س����ازان یان ته وافوق س����نوردار نییه ته نها بۆ پێنج الیه ن و ب����ه س، به ڕونی و به ڕاش����كاوی بیڵێم بۆچی ده بێت الیه نێك 38 یان 24 یان 18 كورسی هه بێت قبوڵی سازان بكات له گه ڵ الیه نێكی خاوه ن )6( كورسی به شدارینه كردنی مه به ستم لێره دا كه ئ����ه و الیه نه نییه ، به ڵكو پێمخۆش����ه به ش����داربن، به اڵم پێویسته ئه وانیش ڕازیب����ن به و الیه نانه ی ك����ه له خۆیان كورسی كه متریان هه یه ، هه روه ك چۆن ئه و الیه نانه ی تر رازین به به ش����داری ئه وان له حكومه ت و پرۆسه ی بڕیاردان له كاتێكدا چوار جارو پێنج جار له وان

زیاتر كورسییان هه یه .ب����ه م هه ن����گاوه كان ئه گه ری����ش ئاراسته یه ی ئێستا بڕۆن و به رده وامبن، ئه وا ناڕه زایه تی و ره خنه و قبوڵنه كردن له پارت����ی و ته نی����ا ن����ه ك ئ����ه وكات یه كێت����ی ، به ڵكو له پارت����ی ، یه كێتی ، گۆڕان، یه كگرتو، كۆمه ڵ، له ش����ێوازو به میكانیزم����ی تر به رجه س����ته ده بن، به تایبه ت به رامبه ر هه رسێ حزبه كه ی ئۆپۆزسیونی پێشو )گۆڕان، كۆمه ڵ،

یه كگرتو(.

هاوڕێ ئه بو كاروان عومه ری حاجی عینایه ت

له‌باره‌ی‌‌ده‌وڵه‌تی‌‌كوردییه‌وه‌.. چی‌‌ده‌گوزه‌رێ‌؟!

ئه حمه د موفتی

ڕه نگه هیچ كات هێنده ی ئێستا قسه وباس له سه ر له دایكبونی ده وڵه تێكی كوردی گه رموگوڕ نه بوبێت و هیچ كاتیش خه ڵكی كوردستان هێنده ی ئێستا به دوای هه واڵه یه ك به دوای یه كه كانیدا وێڵ نه بوبن، ئاشكرایه كه ئه وه ی هه مو كورد له سه ر ئه م مه س���ه له یه ته با ده كات ئه و ڕاس���تیه یه كه ده وڵه تی كوردی خه ونی له پێشینه ی گش���ت كوردێكه بێ جیاوازی ، هی���چ كوردێكیش نییه به درێژای���ی چه ندین هه زار س���اڵه ی مێژو ئاواته خوازی ئه وه نه بوبێت كه هه تا خۆی له ژیاندایه ئه و خه ونه ی

بێته دی .ئه م خه ونه ، نه وه به دوای ن���ه وه ده گوێزرێته وه و به گوێره ی له باربون یان نه بونی زروفی ناوخۆیی و ئیقلیمی و نێوده وڵه تی له خه ونی چۆله كه وه ده گۆڕێت بۆ واقیعێكی نزیك و هه ندێجار واده و به رواریشی بۆ دیاری ده كرێت، نه وه سیاسیه كانی كوردیش كه ی بۆیانكرابێت ئه م پرسه یان وه ك كارت و ده سكه ال به كارهێناوه و ته نانه ت چانسی خۆش���یان له ڕاگه یاندنی ده وڵه تی كوردیدا به كارهێناوه ، له گه ڵ ئه مه شدا له زۆربه ی هه ره زۆری ماوه زه مه نیه كانی ده سه اڵتدارانی كورددا، ئه م مه سه له یه له یه كالیه نی سه ره كیدا له یه كچو بوه ، ئه ویش ئه وه یه كه ئه م پرسه له سه ر مێزی ده سه اڵتداران نه هاتوه ته خواره وه و هه میش���ه له تاریكیدا قسه ی له سه ركراوه به جۆرێك كه تاكی كورد كه مترین زانیاری له سه ر ورده كاریه كانی هه بوه ، هه ڵبه ت له به ر هه ستیاریی و سروش���ته نه ته وه ییه كه ی ئه م پرس���ه ، هه میشه قسه كردن له س���ه ری و كنه كردن به دوای ورده كاریه كاندا مرۆڤی خس���تۆته به رده م تۆمه تی خیانه ت و دژایه تیكردنی ئه م پرسه . ئه مه له كاتێكدا كه بڕیارێكی وه ك ڕاگه یاندنی ده وڵه تی كوردی ، ئه بێ هه مو میلله ت له دروس���تكردنیدا به ش���داربێ، هیچ نه بێ بۆ ئه وه ی له حاڵه تی هه ر

ئاسته نگێكدا، هه مو میلله ت لێی به رپرس بن و به رگه ی لێكه وته كانی بگرن.ئێستاش كه پرسی ده وڵه تی كوردی زۆر به گه رمی له ئارادایه ، ئه ركی سه ركردایه تی سیاس���ی كوردییه كه هه مو الیه نه كانی ئه م پرسه به ش���یكراوه یی بخه نه به رده م میلل���ه ت به جۆرێك خه ڵ���ك بزانێت كه الیه نه "به هێز"و "بێهێز"و "فرس���ه ته كان"و "ته ح���ه داكان" كامانه ن له م پرس���ه دا، میلله ت ئه بێ بزانێ ك���ه له هه مو ڕوه كانی سیاس���ی و ئابوری و كۆمه اڵیه تی و ئه منیه وه چی ده س���ت ده كه وێت و چی له ده ست ئه دات، كێ له گه ڵم���ان ده بێت و كێش دژمان ده بێت؟ ناكرێ خه ڵك به بێ زانیاری مه ست بكرێت و بخرێته خه ونی نه ته وه ییه وه ، به تایبه تیش كه ئێستا پالنی ڕاپرسی ئه م مه س���ه له یه له ئارادایه ، پێویس���ته هه مو ئه م الیه نانه بۆ كورد شیبكرێنه وه بۆ ئه وه ی بتوانێ ده نگێكی ته ندروس���ت بدات له س���ه ری ، چونكه ئه گه ر ورده كاری و پاشخان و دۆست و دوژمن و لێكه وته سیاسی و ئابوری و ئه منیه كانی ئه م هه نگاوه بۆ خه ڵ���ك ڕون نه كرێته وه ، ئه وا من، وه ك تاكێكی كورد، چۆن بڕوا به جدیبونی ئه م هه نگاوه بكه م؟ یاخود چۆن چاوه ڕێی ده نگدانێكی ته ندروس���ت بكه م كه میلله ت

نه زانن ئه م ورده كارییانه ی چییه ؟مێژوی ماوه سیاس���یه جیاجیاكانی كورد هه میش���ه ئه و ترس���ه مان ده داتێ كه بارودۆخه له باره كانی كورد بۆته قوربانی بڕیارێكی حساب بۆنه كراوی سیاسیه كان و میلله تیش به بێ ئه وه ی بزانێ كه چی ده گوزه رێ، هاتۆته وه س���ه ر خاڵی سه ره تاو هه ر میلله تیش���ه له كۆتاییدا تاقه تی كاره ساته كان ئه گرێت، ئیتر من، وه ك تاكێكی كوردی خاوه ن خه ونی ده وڵه تی كوردی ، چۆن بڕوا به جدیبونی ئه م پرس���ه بكه م و

چۆنیش دڵنیابم كه مێژو دوباره نابێته وه ؟

نوێنه‌ری‌ئاوێنه‌‌له‌ئه‌وروپاشوان‌حه‌مه‌‌ـ‌نه‌رویج004799004729

hamashwan.awene@yahoo.noAweneکوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه گه رمیانی، سەردەشت عوسمان، سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاهیر

خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

‌100ساڵ‌‌به‌سه‌ر‌جه‌نگی‌‌یه‌كه‌می‌‌جیهانیدا‌تێپه‌ڕی‌عێراق‌زاده‌ی‌‌جه‌نگی‌‌یه‌كه‌می‌‌جیهانی‌‌‌‌‌‌

داعش..‌كۆتایی‌‌شارستانیه‌تنزرگه و كلتوری���ه كان، تێكدان���ی ش���وێنه واره مزگه وت و كه نیس���ه و دێر و په رستگاكان و هه مو ئه و شوێنانه ی به الی موسڵمانی سوونه و شیعه و ئاینه كانی مه سیحی و ئێزیدییه موباره ك و پیرۆز

ب���ون، كراونه ته ئامان���ج له الی���ه ن چه كدارانی ده وڵه تی خه الفه تی ئیسالمی داعشه وه .

یه كێك له و نزرگانه ی كه هه زار س���اڵه به چاوی قه دره وه ته ماشا ده كرێت نزرگه ی نه بی یونسه ،

نه بی یونس كه سمبولی په یوه ندی درێژخایه نی ئایی���ن و مه زهه ب و كلت���وره جی���اوازه كان بو، له الی���ه ن چه کدارانی داعش���ه وه ته قێندرایه وه و وێرانكرا، كچێكی مه سیحی له م باره وه به گۆڤاری

دیرش���بیگلی ئه ڵمانی راگه یان���دوه كه "داعش به دینامێت و شۆفل به ربونه ته گیانی شوێنه واره به شارستانیه ت كۆتایی ده یانه وێت پیرۆزه كان،

بهێنن".

ئا: سه د ساڵ له مه وبه ر له رۆژانێكی وه ك ئه م رۆژانه ی وه رزی هاویندا

جه نگی یه كه می جیهانی هه ڵگیرسا، ئه و جه نگه ی كه گۆڕانكارییه كی ریشه یی له ئاستی نێوده وڵه تیدا به دیهێنا و دامه زراندنی ده وڵه تی

عێراق و دابه شكردنی كوردستانیشی لێكه وته وه .

یه كێكه جیهان���ی ، یه كه م���ی جه نگی وه رچه رخان���ه هه ژێن���ه رو ل���ه روداوه مێژوییه كانی جیهان كه كاریگه رییه كی گ���ه وره و درێژخایه نی له س���ه ر جیهان به جێهێش���ت و تا ئێس���تاش ئاسه وار و له رۆژهه اڵت���ی ده رهاویش���ته كانی ناوه ڕاس���تدا به دیده كرێ���ت، جه نگ���ی یه كه می جیهان���ی چوار ئیمپراتۆریه تی عوسمانی و روسی و ئه ڵمانی و نه مسایی مه جه ری���ی به یه كه وه هه ره س���پێهێنا و به ریتان���ی و ئیمپراتۆریه ت���ی دو سه ره تای بوه به هێزكردو فه ره نس���ی ده ركه وتنی هێزێك���ی گه ردونیی وه ك ئه مه ریكاش، جه نگی یه كه م له ئاس���تی تۆتالیتارییه كانی سیسته مه ئه وروپادا به لشه فیك و فاشی و نازیی لێكه وته وه و بۆ به دیاری ئیخ���وان موسلمینیش���ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس���ت هێنا، ته نانه ت ده رئه نجامه كان���ی ئ���ه و جه نگ���ه هه ر له چوارچێ���وه ی سیاس���ی و ئابوری���دا له ب���واری به ڵك���و نه م���ا، قه تی���س دادایزم و بزوتنه وه ی رۆشنبیرییش���دا،

سوریالیزمی به دوای خۆیدا هێنا.ره گ و ریشه ی ئه م روداوانه ی كه ئێستا له واڵتانی عێراق و س���وریا و فه له ستین روده ده ن ده گه ڕێته وه بۆ ئه نجامه كانی ئه و جه نگ���ه جیهانیه ی ك���ه له 28ی ته مموزی س���اڵی 1914 ده ستیپێكردو له 11ی تشرینی دوه می ساڵی 1918دا كۆتاییهات، كه به پێی رێككه وتننامه ی س���ایكس بیكۆ ئ���ه م ناوچه یه له نێوان به ریتانی���او فه ره نس���ادا دابه ش���كرا و نه خشه و دادپه روه رانه به ش���ێوه یه كی س���نوری ده وڵه ته كانیان به س���ه ر ئه و ناوچه یه دا سه پاند، له م چوارچێوه یه شدا "ویالیه تی موسڵ " كه باشور و هه رێمی كوردس���تانی ئێستا ده گرێته وه به زۆر و به ده ر له خواستی دانیشتوانه كه ی لكێنرا دامه زراوی عێراقه وه ، تازه به ده وڵه تی به ریتانی���ا و فه ره نس���ا و ئه مه ریكا هه ر زو له جێبه جێكردنی په یمانی س���یڤه ر دامه زراندنی واده ی كه پاشگه زبونه وه به كورد س���ه ربه خۆیان كوردستانێكی داب���و، له بری ئ���ه وه له گ���ه ڵ توركیا په یمان���ی لۆزانی���ان مۆرك���ردو هه مو باشوری س���ه ربه خۆخوازه كانی هه وڵه شێخ به س���ه ركردایه تی كوردستانیان

مه حمود سه ركوتكرد.سه د ساڵه ئه م كێش���ه ئاڵۆزانه ی كه ده رئه نجامی جه نگی یه كه می جیهانین له م واڵتانه دا به رده وامن و رێگه چاره یه كی ئاش���تیانه ش ب���ۆ چاره س���ه ركردنیان

له ئاسۆدا به دیناكرێت.

Der Spiegel :فۆتۆکان

ساته وه ختی داگیرکردنی که رکوک له الیه ن سه ربازانی به ریتانیاوه

شێخ مه حمود له کاتی به دیل گرتنیدا