บาลี 43 80

ประโยค๕ - มงคลตถทปน (ทตโย ภาโค) - หนาท 1

มงคลตถทปนยา ทตโย ภาโค ป จมคาถายตถวณณนา [๑] ป จมคาถาย ฯ ทานนต ทานเจตนา ฯ ธมมจรยาต ธมมสส จรยา กรณ ฯ าตกานนต อตตโน าตน สงคโห ฯ อนวชชานต อนวชชาน อนนทตาน อครหตาน อโปสถกมมาทน ฯ เอตนต ย จ ทาน ยา จ ธมมจรยา โย จ าตกสงคโห ยาน จ อนวชชกมมาน อท ทานาท จตพพธ อตตม มงคลนต คณหาห เทวเตต อยเมตถ สงเขโป ฯ อยนเตวตถ วตถาโร ฯ ทานกถา [๒] ทาน นาม จาคเจตนาวรตเทยยธมมวเสน ตวธ โหต ฯ ตถา ห สทธา หรย กสล จ ทานนต อฏกงคตตเร ทานสตเต๑

จาคเจตนา ทาน นาม ฯ ตตถ สทธาต ยาย สทธาย ทาน เทต สา สทธา ฯ หรยนต ยาย หรยา ทาน เทต สาว อธปเปตา ฯ กสล จ ทานนต อนวชช จ ทานนต ตพพณณนา๒ ฯ อภย เทตต อาคตฏาเน วรต ทาน นาม ฯ ตตถ อภยทาน ๑. อง. อฏก. ๒๓/๒๔๐. ๒. มโน. ป. ๓/๒๘๘.


กโรต ป จสลสงขาต วรต สมาทยตต อตโถ ฯ อท อารต วรต ปาปาต เอตถาวภวสสต ฯ ทาน เทต อนนปานนต อาคตฏาเน เทยยธมโม ทาน นาม ฯ [๓] กถาวตถวณณนายมป ๑ ตตถ จาคเจตนา เทต เทยยธมม เทนต วา เอตาย เทยยธมมนต ทาน ฯ วรต อวขณฑนตเถน ลวนตเถน จ ทาน ฯ สา ห อปปชชมานา ภยเภรวาทสงขาต ทสสลสส เจตน ขณเฑต ลนาต จาต ทาน ฯ เทยยธมโม ทยยตต ทานนต วตวา เอวเมต ตวธมป อตถโต เจตสโก เจว ธมโม เทยยธมโม จาต ทวธ โหตต วตต ฯ ตตถ มงคลตต เจตสกทาเน ยชชต น อเจตสเก ฯ ตสมา อเจตสก เทยยธมมทาน อธ น ลพภต ฯ เจตสกทาเนป วรตยา ปรโต ปาปวรตมชชปานส เมห คยหมานตตา สาป อธ น ลพภต ฯ ตสมา ปารเสสนเยน จาคเจตนา ทานนต ทฏพพ ฯ เจตนาต จ ปธานวเสน วตต ฯ ตคตกตตา ปน ตสมปยตโต อโลโภป ทาน นาม ฯ เตนฏกถาย ๒ ทาน นาม ปร อททสส สพทธปพพกา อนนาททสวตถกา ทานปรจจาคเจตนา ๓ ตสมปยตโต วา อโลโภต วตต ฯ [๔] ตตถ สพทธปพพกาต สมมาทฏ ปเรจารกา ฯ อตถ ทนนนตอาทนยปปวตตสมมาทฏ เหตถ สพทธ นาม ฯ ๑. ป. ท. อภ. ว. ๒๕๔. ๒. ป. โช. ข. ข. ๑๕๔ ๓. อนนาททสทานวตถปรจจาค เจตนาต ปาโเยว ทสสต ฯ . ว.


สมมาทฏ โก เอโกว อตถ ทนนนต สมมาลทธโก หตวา ทาน นาม สนทร พทธาทห ปณฑเตห ปสตถ ปณฑตปป ตตนต สททหนโต อตตนาป ทาน เทต ปรมป ตตถ สมาทเปต น มจฉาทฏ โก ฯ ตถา ห นตถ ทนนนต มจฉาลทธโก อชโต นาม ตตถกโร เอวมาห ภสสนตา หตโย ทตตปป ตต ยทท ทานนต ฯ ตตถ ภสสนตาต ภสมนตา ฯ อยเมว วา ปาล ฯ หตโยต ย ปโหนกสกการาทเภท ทนนทาน สพพนต ฉารกาวสานเมว โหต ฯ น ตโต ปร ผลทายก หตวา คจฉตต อตโถ ฯ ทตตปป ตตนต ทตตห พาลมนสเสห ป ตต ฯ อท วตต โหต พาเลห อพทธห ป ตตมท ทาน น ปณฑเตห พาลา เทนต ปณฑตา คณหนตต ๑ สาม ผลวณณนา ๒ ขนธกวคเค ๓ ทฏ สยตตวณณนา ๔ จ ฯ ทปปนต มยหนตต ทตต มยหปคคลาต สาม ผลฏกา ฯ [๕] อนนาททสวตถกาต อนน ปาน วตถ ยาน มาลา คนธ วเลปน เสยยาวสถ ปทเปยย ทานวตถ อเม ทสาต เอว วตตเทยยธมมวตถกา ฯ ตตถ อนนนต ยงก จ ขาทนย โภชนย ฯ ปานนต ๑. เอตถนตเร ปนฏกถาส ทสเสตต ปท ขายต. ๒. ส. ว. ๑/๒๐๗. ๓. ขนธวารวคเค. . ว. ๔. สา. ป. ๒/๔๑๑.


อมพปานาทปานก ฯ วตถนต นวาสนปารปนาทอจฉาทน ฯ ยานนต รถวยหาท อนตมโส อปาหน อปาทาย คมนสาธน ฯ มาลาต คนถตาคนถตเภท สพพ ปปผ ฯ คนธนต ยงก จ คนธชาต ปสต อปสต คนธปกรณ จ ฯ วเลปนนต ฉวราคกรณ ฯ เสยยาต ม จปาท เจว ปาวารโกชวาท จ สยตพพวตถ ฯ เสยยาคหเณน เจตถ อาสนมป คหตนต ทฏพพ ฯ อาวสถนต วาตาตปาท- ปรสสยวโนทน ปฏสสย ฯ ปทเปยยนต ทปกปลลกาท ปทปปกรณนต อตวตตเก ตกนปาตสส ตตยวคเค อวฏ กสตตวณณนา ๑ฯ [๖] อนนนต ขชชโภชน ๒ ฯ ปานนต ยงก จ สายน ๓ ฯ วตถนต นวาสนปารปน ฯ ยานนต ฉตตปาหน อาท กตวา ยงก จ คมนปปจจย ฯ มาลนต ยงก จ สมนมาลาทปปผ ฯ คนธนต ยงก จ จนทนาทวเลปน ฯ เสยยาวสถ ปทเปยยนต ม จปาทเสยย เอกภมกาทอาวสถ วฏฏเตลาทปทปปกรณนต ขนธกวคเค นาคสยตตวณณนา ๔ ฯ [๗] อทนยโต อนน ฯ ขาทนยโต ขชช ฯ ปาตพพโต ปาน ฯ สายนยโต สายน อมพรสาท ฯ นวาสตพพนต นวาสน ฯ ปรปรตพพนต ปารปน ฯ ยนต เตนาต ยาน อปาหนาท ฯ อปาหนาทต อาทสทเทน จ วยหสวกาทน สงคโห ฯ ฉตตมป วสสาตปทกขปรรกขเณน มคคคมนสาธนนต กตวา ฉตตปาหนนต ๑. ป. ท. อต. ๓๑๑. ๒. ขาทนยโภชนยนตป ปาโ. ๓. ปานกนตป ฯ . ว. ๔. สา. ป. ๒/๔๒๒.


วตต ฯ เตนาห ยงก จ คมนปปจจยนต ตฏฏกา ฯ ปทเป ปทปเน เอตพพ เนตพพนต ปทเปยย เตลาทอป- กรณนต จตกกงคตตเร ทตยปณณาสกสส จตตถวคคฏกา ฯ [๘] ปานนต นทเทสนเยน โสฬสวธ โหต ฯ เตนาห ธมมเสนาปต อฏ ปานาน อมพปาน ชมพปาน โจจปาน โมจปาน มธกปาน มททกปาน สาลกปาน ผารสกปาน ฯ อปรานป อฏ ปานาน โกสมพปาน โกลปาน พทรปาน ฆฏปาน เตลปาน ปโยปาน ยาคปาน ๑รสปานนต ๒ ฯ ตวฏกสตตนทเทสปาล ฯ [๙] อมพปานนต อาเมห วา ปกเกห วา อมเพห กตปาน ฯ ตตถ อาเมห ภกขนา กโรนเตน อมพตรณาน ภนทตวา อทเก ปกขปตวา อาตเป อาทจจปาเกน ปจตวา ปรสสาเวตวา ตทหป- ปฏคคหเตห มธสกกรกปปราทห โยเชตวา กาตพพ ฯ ชมพปานนต ชมพผเลห กตปาน ฯ โจจปานนต อฏ กกทลผเลห กตปาน ฯ โมจปานนต อนฏ เกห กทลผเลห กตปาน ฯ มธกปานนต มธกาน ชาตรเสน กตปาน ฯ ตมปน อทกสมภนน วฏฏต สทธ น วฏฏต ฯ มททกปานนต มททกา อทเก มททตวา อมพปาน วย กตปาน ฯ สาลกปานนต รตตปปลนลปปลาทน สาลเก มททตวา กตปาน ฯ ผารสกปานนต ผารสเกห อมพปาน วย กตปาน ฯ โกสมพปานนต โกสมพผเลห กตปาน ฯ โกลปานนต โกลผเลห ๑. ปาลยมปน ยาคปาน ปโยปานนต เอว วาเรน อาคต. . ว. ๒. ข. มหา. ๒๙/๔๕๐.


กตปาน ฯ พทรปานนต มหาโกลผเลห อมพปาน วย กตปาน ฯ อมาน เอกาทส ปานาน สตานป อาทจจปกกานป วฏฏนต ฯ ฆฏปานนต สปปปาน ฯ เตลปานนต ตลเตลาทปาน ฯ ปโยปานนต ขรปาน ฯ ยาคปานนต อมพลาทยาคปาน ฯ รสปานนต สากาทรสปานนต ตพพณณนา ๑ฯ เอว อโลภสหตา อนนาททสวตถกา ทานเจตนา อธ ทาน ฯ อโลเภนาป ห สก วตถ ปฏปาเทต ฯ เตนฏกถาย ตทภย สนธาย ทยยเต อมนาต ทาน อตตโน สนตก ปรสส ปฏปาเทตต ๒ วตต ฯ [๑๐] ตมปเนต ทาน ฉฬงคก เว มหปผล โหต ฯ เตนาห กถ จ ภกขเว ฉฬงคสมนนาคตา ทกขณา โหต ฯ อธ ภกขเว ทายกสส ตณงคาน โหนต ปฏคคาหกาน ตณงคาน ฯ กตมาน ทายกสส ตณงคาน ฯ อธ ภกขเว ทายโก ปพเพว ทานา สมโน โหต ทท จตต ปสาเทต ทตวา อตตมโน โหต อมาน ทายกสส ตณงคาน ฯ กตมาน ปฏคคาหกาน ตณงคาน ฯ อธ ภกขเว ปฏคคาหกา วตราคา วา โหนต ราควนยาย วา ปฏปนนา วตโทสา วา โหนต โทสวนยาย วา ปฏปนนา วตโมหา วา โหนต โมหวนยาย วา ปฏปนนา อมาน ปฏคคาหกาน ตณงคาน ฯ อต ทายกสส ตณงคาน ปฏคคาหกาน ตณงคาน ฯ เอว โข ภกขเว ฉฬงคสมนนาคตา ทกขณา โหต ฯ เอว ฉฬงคสมนนาคตาย ภกขเว ทกขณาย น สกร ป สส ๑. สา. ป. ๒/๑๐๙. ๒. ทยเต....ปฏปาทยตต วตต โหตต อฏกถาย ลขต ฯ . ว.


ปมาณ กาต เอตตโก ป าภสนโท กสลาภสนโท สขสสาหาโร โสวคคโก สขวปาโก สคคสวตตนโก อฏาย กนตาย มนาปาย หตาย สขาย สวตตตต อถโข อสงเขยโย อปปเมยโย มหาป กขนโธเตวว สงขย ๑ คจฉต ฯ เสยยถาป ภกขเว มหาสมทเท น สกร อทกสส ปมาณ คเหต เอตตกาน อทกาฬหกานต วา เอตตกาน อทกาฬหกสตานต วา เอตตกาน อทกาฬหกสหสสานต วา เอตตกาน อทกาฬหกสตสหสสานต วา อถโข อสงเขยโย อปปเมยโย มหาอทกกขนโธเตวว สงขย ๑

คจฉต เอวเมว โข ภกขเว เอว ฉฬงคสมนนาคตาย ทกขณาย น สกร ป สส ปมาณ คเหต ฯเปฯ มหาป กขนโธเตวว สงขย คจฉตต ฯ อทมโวจ ภควา อท วตวาน สคโต อถาปร เอตทโวจ สตถา [๑๑] ปพเพว ทานา สมโน ทท จตต ปสาทเย ทตวา อตตมโน โหต เอสา ย สส สมปทา ฯ วตราโค วตโทโส วตโมโห อนาสโว เขตต ป สส ๒ สมปนน ส ตา พรหมจารโน สย อาจมยตวาน ๓ ทตวา สเยห ๔ ปาณภ อตตโน ปรโต เจโส ย โ โหต มหปผโล ฯ ๑. ปาลยมปน สงขนต ทสสต ๒. ย สสาต ฯ . ว. ๓. อาจรยตวานาต ปาลย ทสสต. ๔. สเกหต ฯ . ว.


เอว ยชตวา เมธาว สทโธ มตเตน เจตสา อพยาปชฌ สข โลก ปณฑโต อปปชชตต ฯ ฉกกงคตตเร ปมปณณาสกสส จตตถวคเค ฉฬงคทานสตต ๑ฯ [๑๒] ฉฬงคสมนนาคตาต ฉห คณงเคห สมนนาคตา ฯ ทกขณาต ทาน ฯ ปพเพว ทานา สมโนต ทาน ทสสามต มาสฑฒมาสโต ปฏาย โสมนสสปปตโต โหต ฯ เอตถ ห ปพพเจตนา ทสสามต จตตปปาทกาลโต ปฏาย อโต อฏ เตน ทาน ทสสามต เขตตคคหณ อาท กตวา จนเตนตสส ลพภต ฯ ทท จตต ปสาเทตต เอว วตตา ม จนเจตนา ปน ทานกาเลเยว ลพภต ฯ ทตวา อตตมโน โหตต อยมปน อปรเจตนา อปราปร อนสสรนตสส ลพภต ฯ วตราคาต วคตราคา ขณาสวา ฯ ราควนยาย วา ปฏปนนาต ราควนยปปฏปท ปฏปนนา ฯ อกกฏเทสนา เจสา ฯ น เกวลมปน ขณาสวาน อนาคามสกทาคามโสตาปนนานมป อนตมโส ตทหปปพพชตสส ภณฑคคาหกสามเณรสสาป ทนนา ทกขณา ฉฬงคสมนนาคตาว โหต ฯ โสป ห โสตาปตตมคคตถเมว ปพพชโตต ฉฬงคสตตวณณนา ๒ ฯ [๑๓] ทกขนต วฑเฒนต เอตายาต ทกขณา ปรจจาคมย ป ตทปกรณภโต เทยยธมโม จ ฯ อธ ปน เทยยธมโม อธปเปโต ฯ อโต อฏ เตนาต อโต เขตตโต อปปนเนน ฯ ราโค วนยต เอเตนาต ราควนโย ราคสมจเฉทกา ปฏปทา ฯ ๑. อง. ฉกก. ๒๒/๓๗๖. ๒. มโน. ป. ๓/๑๓๑.


เตนาห ราควนยปปฏปท ปฏปนนาต ตฏฏกา ฯ [๑๔] ป าภสนทาต ป สส อภสนทา ป โปปตตโยต อตโถ ฯ กสลาภสนทาต ตสเสว เววจน ฯ เต ปเนเต สข อาหรนตต สขสสาหารา ฯ สฏ อคคาน รปาทน ทายกาต โสวคคกา ฯ สโข เนส วปาโกต สขวปากา ฯ สคเค อปปตต สคโค สคคาย สวตตนตต สคคสวตตนกาต จตกกงคตตเร ทตยปณณาสกสส ปมวคควณณนา ๑ฯ ป าภสนทาต วา ป นทโย ฯ อวจเฉเทน นจจ ปวตตยมานาน ห ป าน อภสนทนตเถน ป าภสนทาต วตตานต ตฏฏกา ฯ [๑๕] ย สส สมปทาต ทานสส ปรปณณตา ฯ ส ตาต สลส เมน ส ตา ฯ สย อาจมยตวานาต อตตนาว หตถปาเท โธวตวา มข วกขาเลตวา ฯ สเยห ปาณภต อตตโน หตเถห ฯ สเกหตป ปาโ ฯ สทโธต รตนตตยคเณ สททหนโต ฯ มตเตน เจตสาต โลภมจฉรยาทห วมตเตน จตเตน ฯ อพยาปชฌ สข โลกนต นททกข อฬารสขโสมนสส เทวโลกนต ฉฬงคสตตวณณนา (๒) ฯ [๑๖] ปพเพ ว ทานาต ม จนเจตนาย ปพเพ ทานปกรณ- สมภรณโต ปฏาย ฯ สมโนต สมปตตน นทาน อนคามก นธาน นเธสสามต โสมนสสโต ภเวยย ฯ ทท จตต ปสาทเยต ททนโต เทยยธมม ทกขเณยยหตเถ ปตฏาเปนโต อสารโต ธนโต ๑. มโน. ป. ๒/๔๐๒. ๒. มโน. ป. ๓/๑๓๒.


สาราทาน กโรมต อตตโน จตต ปสาเทยย ฯ ทตวา อตตมโน โหตต ทกขเณยยาน เทยยธมม ปรจจชตวา ปณฑตปป ตต นาม มยา อนฏ ต อโห สาธ สฏ ต อตตมโน ปมทโต ปตโสมนสสชาโต โหต ฯ เอสาต ยา อย ปพพเจตนา ม จนเจตนา อปราปรเจตนาต อมาส กมมผลสสทธานคตาน โสมนสสปรคคหตาน ตวธาน เจตนาน ปารปร เอสา ฯ สลส เมนาต กายกวาจสกสวเรน ฯ หตถปาเทต ทกขเณยยาน หตถปาเท ฯ มข วกขาเลตวาต เตสเยว มข วกขาเลตวา ฯ อตตนาว มโขทก ทตวาต อธปปาโยต ตฏฏกา ฯ [๑๗] เอตถาห กเมตา ตสโสป เจตนา ปฏสนธทายกา โหนตต ฯ อาม ตสโสป ตทายกาว ฯ อปตตกเสฏ สส เจตนาโย เจตถ นทสสน ฯ โส กร อตเต พาราณสย เสฏ หตวา เอกทวส ปาโต วฏาย ภตต ภ ชตวา ราชปฏาน คจฉนโต ตครสขปจเจกพทธ ทสวา ตสส ปณฑปาต ทาเปตวา ปกกาม ฯ อยเมตถ สงเขโป ฯ วตถาโร ต ฉกกนปาตสส ทตยวคเค มยหกสกณชาตกวณณนาย เจว ๑ โกสลสยตเต ทตยวคควณณนาย จ โอโลเกตพโพ ฯ โส เตน กมเมน จททสก- ขตต สคตเมว อปปชช ฯ เตนาห ๒ ภควา โกสลร โ ย โข โส มหาราช เสฏ คหปต ตครสขปจเจกพทธ ๓ ปณฑปาเตน ปฏปาเทส ตสส กมมสส วปาเกน สตตกขตต สคต สคค โลก ๑. ชาตกฏกถา. ๕/๙๔. ๒. ส. ส. ๑๕/๑๓๓. ๓. ปาลย ห ตครสข ปจเจกพทธ.


อปปชช ตสเสว กมมสส วปากาวเสเสน อมสสาเยว สาวตถยา สตตกขตต เสฏ ตต การยต ๑ฯ [๑๘] ตตถ ปฏปาเทสต ปณฑปาเตน สทธ สโยเชส ปณฑปาต อทาสต อตโถ ฯ สตตกขตตนต สตต วาเร ฯ ปพพปจฉมเจตนาวเสน เจตถ อตโถ เวทตพโพ ฯ เอกปณฑปาตทานสม ห เอกาว เจตนา เทว ปฏสนธโย น เทต ฯ ปพพปจฉมเจตนาห ปเนส สตตกขตต สคเค สตตกขตต เสฏ กเล นพพตโตต ตพพณณนา ๒ ฯ อมสส สมณสส ปณฑปาต เทหต วทโต เอกายเอว ชวนวถยา วเสน อตถสทธ อตถ อถโข ตตถ อาทโต ปวตตชวนวาโรป อตถ มชเฌ ปจฉา ปวตตชวนวาโรป ต สนธายาห ปพพปจฉมเจตนาต ตฏฏกา ฯ [๑๙] ตสมา ตสโสป เจตนา ปรปณณา กาตพพา ฯ เอว กรโต ห ทาน มหปผล โหต ฯ เตน มยหกสกณชาตกวณณนาย ทาน ห นาม ตสโส เจตนา ปรปณณา กาต สกโกนตสเสว มหปผล โหตต วตต ฯ [๒๐] อปจสส มหปผลตา เวลามสตตทกขณาวภงคสตต- วเสนาป เวทตพพา ฯ นวกงคตตเร เวลามสตตสม ห ๓ ปฏคคาหกเภทโต จททสวธ ทาน วตต ฯ เวลามพราหมโณ ห โลกยมหาชนสส สตตมาสาธกาน; ๑. กาเรสต. . ว. ๒. สา. ป. ๑/๑๘๘. ๓. นย. อง. นวก. ๒๓/๔๐๖.


สตต วสสาน อปรมาณ ขชชโภชชาทเภท อาหาร ทตวา โอสานทวเส จตราสตสหสสสงขา สวณณปาตรปยปาตกสปาตโย ยถากม รปยสวณณหร ปรา สพพาลงการปปฏมณฑเต จตราสตสหสสสงเข หตถ จ รเถ จ ก าโย จ ปลลงเก จ จตราสตสหสสสงขา เธนโย จ วตถโกฏโย จ อทาส ฯ ต มหาทาน นาม อโหส ฯ ตโต เอกสส โสตาปนนสส อนนทาน มหปผลตร ฯ สต โสตาปนนาน อนนทานโต เอกสส สกทาคามสส อนนทาน มหปผลตร ฯ ตถา สต สกทาคามน เอกสส อนาคามโน ฯ สต อนาคามน เอกสส อรหโต ฯ สต อรหนตาน เอกสส ปจเจกพทธสส ฯ สต ปจเจกพทธาน เอกสส สมมา- สมพทธสส ฯ ตโต พทธปปมขสส สงฆสส อนนทาน มหปผลตร ฯ ตโต จาตททสสงฆสส วหารทานนต ฯ [๒๑] อปรปณณาสกสส จตตถวคเค ทกขณาวภงคสตเต ๑

ปน เอกวสตวธ ทาน ฯ ตตถ ห ย ลกขณสมปทาทคณวเสน ขรลาภารกขาทอปการวเสน จ โปสนตถ ตรจฉานคตสส ทนน ต น คหต ทานลกขณาโยคโต ฯ อนคคหปชนจฉาวเสน ห อตตโน เทยยวตถปรจจาโค ทาน ฯ น ภยราคล จกามตาทวเสน สาวชชภาวโต ฯ ยมป อาโลปอฑฒาโลปมตต ทนน ตมป น คหต ยาวทตถตาย อปรปณณภาเวน ยถาธปเปตผลทานาย อสมตถภาวโต ฯ ยมปน สนขสกรกกกฏกากาทส ยสส กสสจ สมปตตสส ๑. ม. อป. ๑๔/๔๕๖.


อทเมว ทานมย ป อายต สขหตภาวาย โหตตอาทนา ผล ปาฏกงขตวา ยาวทตถ ทนน ต ตรจฉานคเต ทานนต คหต ฯ ต อตตภาวสเต อาย เทต วณณ สข พล อตตภาวสเต ปฏภาน เทตต ป จานสสสตทายกตตา สตคณ นาม ฯ เอวมปรป ฯ เกวฏฏมจฉพนธาทโก ปรปฬาย ชวต กปเปตวา ปน ปถชชนทสสโล นาม ตสส ทนนทาน สหสสคณ ฯ สลวตา สทสสโล อสโ อมายาว ปร อปเฬตวา ธมเมน สเมน กสยา วา วณชชาย วา ชวต กปเปตา ปน ปถชชนสลวา นาม ตสส ทนนทาน สตสหสสคณ ฯ กมมวาท โลกยป จาภ โ ตาปโส ปน พาหรโก กาเมส วตราโค นาม ตสส ทนนทาน โกฏสตสหสส- คณ ฯ โสตาปตตผลตถาย ปฏปนนสส โสตาปนนสส ฯเปฯ อรหตตผลตถาย ปฏปนนสส อรหโต ปจเจกพทธสส สมมาสมพทธสสาต อเมส ทสนน ทนนทาน ผลโต อสงเขยย ฯ โก เนส วเสโสต ฯ โทณย อทกสส วย โสตาปตตผลตถาย ปฏปนเน ทนนทานสส อสงเขยยตา เวทตพพา ฯ ตาส ตาส มหานทส มหาสมทเท จ อทกสส วย โสตาปนนาทส ทนนทานสส อตตรตรวเสน อสงเขยยตา ฯ ปวยา ขลมณฑลมตเต ปเทเส ปส อาท กตวา ยาว ปวยา ปสโน อปปเมยยตายป อยมตโถ เวทตพโพ ฯ สตป ห เนส อสงเขยยตาสาม เ อตเถว อปปพหภาโว สวฏฏาทอสงเขยยตามหากปปาสงเขยยตา วยาต ฯ ตตถ ตสรณคโต อปาสโก ป จสเล ปตฏ โต ทสสเล ปตฏ โต อปาสโก


ตทหปปพพชตสามเณโร อปสมปนนมตตภกข วตตสมปนโน ภกข อารทธวปสสโก ภกข ปมมคคฏโต อเม อฏ โสตาปตตผลตถาย ปฏปนนา นาม ฯ สาสนาวตรณ ห ยาวเทว วฏฏทกขนตถรณตถ จ มคคปปฏเวธตถ จ ตสมา นพเพธภาคย สรณคมน สกขาปท- สมาทาน ปพพชชา อปสมปทา สลปรปรณ อธจตตสกขานโยโค วปสสนาต สพพาเปสา โสตาปตตผลสจฉกรณตถ ปฏปตตเอว โหต ฯ ยถา ห นพเพธภาคยา สมาธภาวนา ปรมปราย อรยมคคาธคมนสส ปจจยภาวโต อปนสสโย ตถา นพเพธภาคย สลปรปรณ อปสมปทา ปพพชชา อปาสกสส ทสส ป จส วา สเลส ปตฏาน อนตมโส สรณคมนมป นพเพธภาคย อรยมคคาธ- คมนสส อปนสสโย โหตเยวาต สพพาเปสา โสตาปตตผลตถาย ปฏปตตต วตตา ฯ เตส ตสรณคตสส ทนนทานมป อสงเขยย ฯ ภควต สทธมเม อรยสงเฆ อฬารตรพหมานนคารวสงคหโต สมมาสมพทโธ ภควา สวากขาโต ภควตา ธมโม สปฏปนโน สงโฆต ตปปรายนตาทอาการปปวตโต าณปรโสธโต ปสาโท ห สรณคมนนต ฯ เตน วตถคเตน ปสาเทน ปรภาวเต สนตาเน กตป เขตตสมปตตยา มหปผล โหตต ฯ ตโต ป จสลกสส ทนนทาน มหปผลตร ฯ สรณคมน ห วตถตตเย ปสาทภาเวน อชฌาสยสมปตตต ต ตาทสสส ป จสล อชฌาสยสมปตตอปต ถมภโต กายวจส โมต ตตถ ทนน มหปผลตรนต ฯ ตโต ทสสลกสส มหปผลตร ฯ ทสสล ห ปรปณณมปาสกสลนต ตตถ


ทนน มหปผลตรนต ฯ ตโต สามเณรสส ฯ ตโต อปสมปนน- มตตภกขสส ฯ ตโต วตตสมปนนสส ฯ ตโต อารทธวปสสกสส ทนนทาน มหปผลตร ฯ สามเณรสลาทน ห อตตรตตรสม วสฏตราทภาวโต ตตถ ตตถ ทนนสส สวเสสมหปผลตา โหตต ฯ มคคสมงคน ปน เตน เตน โอธนา สงกเลสธมมาน หายมานตาย โวทานธมมาน จ วฑฒมานตาย อปรโยสตกจจตตา อปรปณณ- คณตา ปรโยสตกจจตตา ผลสมงคน ปรปณณคณตาต ตตมคคฏ- เห ผลฏาน เขตตาตสยตา เวทตพพา ฯ เหฏ มเหฏ เมห ปน มคคฏาน ผลฏเห จ ผลฏาน อตตรตรตา ปากฏาเอว ฯ ตถา ห อปรมาน ทนนทานสส มหปผลตา วตตา ฯ มคคสมงคตา นาม มคคจตตกขณปรจฉนนา ตสม จ ขเณ กถ ทาน ทาต ปฏคคเหต จ สมภวตต ฯ อารทธวปสสโก ภกข เคหทวาเร โต วา วหาราสนสาลาส นสนโน วา โหต ทายโก ตสส ปตต คเหตวา ขชชโภชช ปกขปต ตสม ขเณ ภกขโน มคควฏาน โหต อท มคคสมงคโน ทนน นาม โหตต ฯ อท จททสวธ ปาฏปคคลกทาน นาม ปฏ ปจเจโก ปคคโล ปฏปคคโล ตสส ทยตต ปาฏปคคลกนต กตวา ฯ พทธปปมขอภโตสงฆสส เกวล อภโตสงฆสส ภกขสงฆสส ภกขนสงฆสส อภโตสงฆโต อททสตวา คหตสส ภกขสงฆโต อททสตวา คหตสส ภกขนสงฆโต อททสตวา คหตสสาต อเมส ปน สตตนน ทนน ทาน สงฆคต นาม ฯ ต สพพป อสงเขยย ฯ เตน


ทกขณาวภงควณณนาย ๑ อต ภควตา พทธปปมเข สงเฆ ทนนทกขณาป คณสงขาเยว อสงเขยยาต วตตา ฯ สงฆคตา ทกขณา ห สงเฆ จตการ กาต สกโกนตสส โหต ฯ สงเฆ ปน จตกาโร ทกกโร ฯ โย ห สงฆคต ทกขณ ทสสามต เทยยธมม ปฏยาเทตวา วหาร คนตวา ภนเต สงฆโต อททสส เอก เถร เทถาต วทต อถ สงฆโต สามเณร ลภตวา สามเณโร เม ลทโธต อ ถตต อาปชชต ตสส ทกขณา สงฆคตา น โหต ฯ มหาเถร ลภตวาป มหาเถโร เม ลทโธต โสมนสส อปาเทนตสสาป น โหตเยว ฯ โย ปน สามเณร วา อปสมปนน วา ทหร วา เถร วา พาล วา ปณฑต วา ยงก จ สงฆโต ลภตวา นพเพมตโก หตวา สงฆสส เทมต สงเฆ จตการ กาต สกโกต ตสส ทกขณา สงฆคตา นาม โหต ฯ สงฆโต อททสตวา คหตสมโณ ปถชชโน [๒]- ปาฏปคคลโก โสตาปนโน สงเฆ จตการ กาต สกโกนตสส ปถชชนสมเณ ทนน มหปผลตร ฯ อททสตวา คหโต โสตาปนโน ปาฏปคคลโก สกทาคามตอาทสป เอเสว นโย ฯ สงเฆ จตการ กาต สกโกนตสส ห ขณาสเว ทนนทานโต อททสตวา คหเต ทสสเลป ทนน มหปผลตรเมว ฯ ยมปน วตต สลวโต โข มหาราช ทนน มหปผล โน ตถา ทสสลสสาต ต อม นย ปหายาต วตต ฯ [๒๒] คณสงขายาต อานสสคณนาย มหปผลตายาต อตโถ ฯ ๑. ป. ส. ๓/๗๑๖. ๒. อฏกถาย หสทโท ทสสต ฯ


อสงเขยยาต วตตา สงฆ อททสส ทนนตตา ฯ ยถา ปน สงฆ อททสส ทาน โหต ต วธ ทสเสต สงฆคตา ทกขณา หตอาท วตต ฯ ตตถ จตการนต คารว ฯ สงฆโต น ปคคลโต ฯ อ ถตตนต อมสส มยา ทนน โหตต เอว จตต อนปปาเทตวา สงฆสส ทสสามต เทยยธมม ปฏยาเทตวา สามเณรสส นาม ทาตพพ ชาตนต อ ถตต อาปชชต ตสมา ตสส ทกขณา สงฆคตา น โหต น โหตเยว ปคคลวเสน จตต ปรณามตตตา ฯ นพเพมตโก หตวาต ก น โข มยา อมสส ทนน โหต โน วาต วมต อนปปาเทตวา ฯ สงเฆ จตการนต สปฏปนนตาทเก สงฆคเณ อาวชชตวา สงฆคเณ ปสาเทน สงฆสส สมมขา วย ตสม ปคคเล ส ชาตคารววเสน เทนตสส ปถชชนสมเณ ทนน มหปผลตร ฯ สงฆโต อททสตวา คหตตตา สงฆสส เทมจเจว ทนนตตา จ มหปผลตรเมว ฯ เตนาห ภควา น เตววาห อานนท เกนจ ปรยาเยน สงฆคตาย ทกขณาย ปาฏปคคลกทาน มหปผลตร วทามต ฯ ยท ขณาสเว ทนนทานโต สงฆโต อททสตวา คหเต ทสสเลป ทนน มหปผลตร เอว สนเต สลวโต โข มหาราช ทนน มหปผล โน ตถา ทสสลสสาต อท กถนต อาห ต อม นย ปหายาต ฯ สงฆโต อททสตวา คหณวธ ปหาย ทสสลสเสว คหณวเสน วตตนต ตฏฏกา ฯ [๒๓] ต พหชนสส ปยตาทน ทฏธมมกสมปรายกาน


ผลวเสสาน อธคมเหตโต มงคล ฯ เตนาห ภควา ป จกงคตตเร ๑

สหสส นาม เสนาปตสส ธมม เทเสนโต ทายโก สห ทานปต พหโน ชนสส ปโย โหต มนาโป ยมป สห ทายโก ทานปต พหโน ชนสส ปโย โหต มนาโป อทมป สห สนทฏ ก ทานผล ฯ ปน จปร สห ทายก ทานปต สนโต สปปรสา ภชนต ยมป สห ทายก .... ภชนต อทมป สห สนทฏ ก ทานผล ฯ ปน จปร สห ทายกสส ทานปตโน กลยาโณ กตตสทโท อพภคคจฉต ยมป สห ทายกสส ... อพภคคจฉต อทมป สห สนทฏ ก ทานผล ฯ ปน จปร สห ทายโก ทานปต ย เทว ปรส อปสงกมต ยท ขตตยปรส ยท พราหมณปรส ยท คหปตปรส ยท สมณปรส วสารโท อปสงกมต อมงกภโต ยมป สห ทายโก ทานปต ... อปสงกมต อมงกภโต อทมป สห สนทฏ ก ทานผล ฯ ปน จปร สห ทายโก ทานปต กายสส เภทา ปรมมรณา สคต สคค โลก อปปชชต ยมป สห ทายโก ทานปต กายสส เภทา ปรมมรณา สคต สคค โลก อปปชชต อทมป สห สมปรายก ทานผลนต ฯ เอว จ ปน วตวา อมา คาถา อภาส ทท ปโย โหต ภชนต น พห กตต จ ปปโปต ยสสส วฑฒต ๑. อง. ป จก. ๒๒/๔๑.


อมงกภโต ปรส วคาหต วสารโท โหต นโร อมจฉร ตสมา ห ทานาน ททนต ปณฑตา วเนยย มจเฉรมล สเขสโน เต ทฆรตต ตทเว ปตฏ ตา เทวาน สหพยต คตา รมนต เต กตาวกาสา กตกสลา อโต จตา สยมปภา อนวจรนต นนทเน เต ตตถ นนทนต รมนต โมทเร สมปปตา กามคเณห ป จห กตวาน วากย อสตสส ตาทโนฒ รมนต สพเพ สคตสส สาวกาต ฯ จตตเถ สมนวคเค สหสตต ฯ [๒๔] อฏกนปาตงคตตรวณณนาย ๑ สโห เสนาปตต เอว- นามโก เสนาย อธปต ฯ เวสาลย ห สตต ราชสหสสาน สตต ราชสตาน สตต จ ราชาโน เต สพเพป สนนปตตวา สพเพส มน คเหตวา รฏ วจาเรต สมตถ เอก วจนถาต วจนนตา สหราชกมาร ทสวา อย สกขสสตต สนนฏาน กตวา ตสส รตตมณวณณ กมพลปรโยนทธ เสนาปตจฉตต อทสต วตต ฯ [๒๕] สนทฏ กนต สาม ปสสตพพก ฯ ทายโกต ทานสโร ฯ ๑. มโน. ป. ๓/๒๖๑.


น สาห ทานนต สทธามตตเกเนว ตฏต ปรจจชตมป สกโกตต อตโถ ฯ ทานปตต ย ทาน เทต ตสส ปต หตวา เทต น ทาโส น สหาโย ฯ โย ห อตตนา มธร ภ ชต ปเรส อมธร เทต โส ทานสงขาตสส เทยยธมมสส ทาโส หตวา เทต ฯ โย ย อตตนา ภ ชต ตเทว เทต โส สหาโย หตวา เทต ฯ โย ปน อตตนา เยน เกนจ ยาเปต ปเรส มธร เทต โส ปต เชฏโก สาม หตวา เทต ฯ ตาทส สนธาย วตต ทานปตต ฯ อมงกภโตต น นตเตชภโต ฯ วสารโทต าณโสมนสสปปตโต ฯ สหพยต คตาต สหภาว เอกภาว คตา ฯ กตาวกาสาต เยน กมเมน ตตถ อวกาโส โหต ตสส กตตตา กตาวกาสา ฯ ตมปน ยสมา กสลเมว โหต ตสมา กตกสลาต วตต ฯ โมทเรต โมทนต ปโมทนต ฯ อสตสสาต อนสสตสส ตถาคตสส ฯ ตาทโนต ตาทลกขณป- ปตตสสาต ตพพณณนา ๑ฯ [๒๖] สนทฏ กนต อสมปรายกตาย ทฏพพ สย อนภวตพพ อตตปปจจกข ทฏธมมกนต อตโถ ฯ สาห ทานนต สทธา- มตตเกเนว ตฏตต ทาน นาม สาธ สนทร พทธาทห ปณฑเตห ปสตถนต เอว สทธามตตเกเนว ตฏต ฯ ย ทาน เทตต ย เทยยธมม ปรสส เทต ฯ ตสส ปต หตวา เทตต โลภ สฏ อภภวนโต ตสส อธปต หตวา เทต เตน อนภภวนยตตา ฯ ๑. มโน. ป. ๓/๒๖.


น ทาโส น สหาโยต ตทภย อนวยโต พยตเรกโต จ ทสเสต โย หตอาท วตต ฯ ทาโส หตวา เทต ตณหาทาสพยสส อปคตตตา ฯ สหาโย หตวา เทต ตสส อปปยภาววสสชชนโต ฯ สาม หตวา เทต ตตถ ตณหาทาสพยโต อตตาน โมเจตวา อภภยย ปวตตนโต ฯ อถวา โย ทานสลตาย ทายโก ปคคโล โส ทาเน ปวตตเภเทน ทานทาโส ทานสหาโย ทานปตต ตปปกาโร โหต ตทสส ตปปการตต วภชตวา ทสเสต โย หตอาท วตต ฯ ทาตพพตเถน ทาน อนนปานาท ฯ ตตถ ย อตตนา ปรภ ชต ตณหาธปนนตาย ตสส วเส วตตนโต ทาโส วย โหต น ย ปเรส ทยต ฯ ตถาป อนนปานสาม เน อท วตต ทานสงขาตสส เทยยธมมสส ทาโส หตวาต ฯ สหาโย หตวา เทต อตตนา ปรภ ชตพพสส ปเรส ทาตพพสส จ สมสมฏปนโต ฯ ปต หตวา เทต สย เทยยธมมสส วเส อปปวตตตวา ตสส อตตโน วเส ปวตตาปนโต ฯ อปโร นโย ฯ โย อตตนา ปณต ปรภ ชตวา ปเรส นหน เทต โส ทานทาโส นาม ตนนมตตนหนภาวาปตตโต ฯ โย ยาทส อตตนา ปรภ ชต ตาทสเมว ปเรส เทต โส ทานสหาโย นาม ตนนมตตหนาธกตาภาววสสชชเนน สทสภาวาปตตโต ฯ โย อตตนา นหน ปรภ ชตวา ปเรส ปณต เทต โส ทานปต นาม ตนนมตตเสฏภาวาปตตโต ฯ น นตเตชภโต เตชโส นปผตตยา ฯ สหพเยต คจฉตต สหพโย สหปปวตตโก ตสส ภาโว สหพยตา


สห ปวตตต อาห สหภาว เอกภาว คตาต ฯ อสตสสาต วา ตณหาพนธเนน อพนธสสาต ตฏฏกา ฯ [๒๗] ทายโก ทานปตต ทายโก เจว ทานปต จ ฯ โย ห อ สส สนตก เตนาณตโต เทต โสป ทายโก โหต ตสม ปน ทาเน อสสรยาภาวโต น ทานปต ฯ อยมปน อตตโน สนตกเยว เทต เตนาห อห ห โภ โคตม ทายโก ทานปตต ฯ อยเมว เอตถ อตโถ ฯ อ ตถ ปน อนตรนตรา มจเฉเรน อภภยยมาโน ทายโก อนภภโต ทานปตตอาทนา นเยน วตต วฏฏตต สตตนปาเต มาฆสตตวณณนา ๑ฯ ปมนโย ฯ [๒๘] อปโร นโย ฯ ทาน นาม ธมมามสวเสน ทวธ โหต ฯ วตต เหต ทกงคตตเร ตตยปณณาสกสส ตตยวคเค เทวมาน ภกขเว ทานาน ฯ กตมาน เทว ฯ อามสทาน จ ธมมทาน จ ฯ อมาน โข ภกขเว เทว ทานาน ฯ เอตทคค ภกขเว อเมส ทวนน ทานาน ยทท ธมมทานนต ฯ ทานสตต ๒ ฯ [๒๙] ทานานต ทยยนกวเสน ทานาน ฯ เทยยธมมสเสต นาม ฯ สวตถกา วา เจตนา ทาน ฯ สมปตตปรจจาคสเสต นามนต ตพพณณนา ๓ ฯ ทยยตต ทาน ฯ เทยยธมมสเสต อธวจน ฯ ทยยต อเนนาต ๑. ป. โช. ข. ส. ๒/๒๗๓. ๒. อง. ทก. ๒๐/๑๑๔. ๓. มโน. ป. ๒/๗๖.


วา ทาน ฯ ปรจจาคเจตนาเยต อธวจน ฯ อย ทวโธป อตโถ อธาธปเปโตต อาห ทยยนกวเสน ทานานตอาท ฯ ตตถ ทยยนกวเสนาต ทาตพพวเสนาต ตฏฏกา ฯ [๓๐] อามสทานนต จตตาโร ปจจยา ทยยนกวเสน อามสทาน นาม ฯ เต ห ตณหาทห อามสตพพโต อามสนต วจจนต ฯ เตส วา ปรจจาคเจตนา อามสทานนต อตวตตเก ตกนปาตสส ป จมวคควณณนา ๑ฯ [๓๑] ตสส มงคลตต วตตปปการเมว ฯ อปจ หตสขปปฏลาภเหตโตป มงคล ฯ จตปปจจยทายโก ห หตสข วนทต ฯ ตตรมาน วตถน อตเต พาราณสวาส เอโก กฏมพโก อร เ วจรนโต จวร กโรนตสส ปจเจกพทธสส อปปโหนก อนวาต ทสวา อตตโน อตตราสงค อทาส ฯ โส เตน กมเมน ตาวตเสส นพพตตตวา ทพพสมปตต อนภวตวา ตโต จวตวา พาราณสโต โยชนฏาเน อมจจกเล นพพตตตวา วยปปตโต นกขตตทวเส อมม สาฏก เม เทห นกขตต กฬสสามต อาห ฯ สา โธตวตถ ทตวา ถลมทนต วตเต อ อทาส ฯ โส ตมป ปฏกขป ฯ สา นตถ โน เคเห อโต สขมตรนต อาห ฯ ลภนฏาน คจฉาม อมมาต ฯ ปตต อห อชเชว ตยห พาราณสรชช ปฏลาภ อจฉามต ฯ โส สาธ อมมาต มาตร วนทตวา ป นยาเมน ๑. ป. ท. ข. อต. ๔๐๕.


โจทโต พาราณส คนตวา อยยาเน มงคลสลาปเฏ สสส ปารปตวา นปชช ฯ โส จ พาราณสร โ กาลกตสส สตตโม ทวโส โหต ฯ อมจจาทโย ร โ สรรกจจ กตวา ร โ เอกา ว ธตา อตถ ปตโต นตถ อราชก รชช น ตฏตต มนเตตวา ปสสรถ วชสชเชนตา จตตาโร กมทวณเณ สนธเว โยเชตวา ป จวธ ราชกกกธภณฑ ๑ รถสม เปตวา รถ วสสชเชส ฯ รโถ ปาจนทวาเรน นกขมตวา อยยาน ปวสตวา กมาร ปทกขณ กตวา อารหณสชโช หตวา อฏาส ฯ ปโรหโต ปารปนกณณ อปเนตวา ปาทตลาน โอโลเกนโต เอส รชช กาเรต ยตโตต วตวา ตกขตต ตรยาน ปคคณหาเปต ฯ อถ กมาโร มข ววรตวา ก ตาตาต อาห ฯ เทว ตมหาก รชช ปาปณาตต ฯ ตมหาก ราชา กหนต ฯ ทวงคโต สามต ฯ กตทวสา อตกกนตาต ฯ อชช สตตโม ทวโสต ฯ ปตโต วา ธตา วา นตถต ฯ ธตา อตถ เทว ปตโต นตถต ฯ เตนห กาเรสสาม รชชนต อาห ฯ เต ตาวเทว อภเสกมณฑป กตวา ตตถ อภส จตวา สหสสคฆนก วตถ อปนาเมส ฯ โส อท ถล สวณณภงคาร อาหรถ ลภสสาม วตถนต วตวา อฏาย หตเถน อทก อาทาย ปรตถมทสาย อพภกกร ฯ ฆนปว ภนทตวา อฏ กปปรกขา อฏหส ฯ เอเตนปาเยน ทกขณทสาย อฏ ปจฉมาย อฏ ๑. วตต เหต อภธานปปทปกาย ขคโค จ ฉตตมณหส ปาทกา วาลวชน อเม กกธภณฑาน ภวนต ป จ ราชนนต ฯ . ว.


อตตราย อฏ ฯ อต สพเพ ทวตตส กปปรกขา อฏหส ฯ โส เอก ทพพทสส นวาเสตวา เอก ปารปตวา นนทร โ วชเต มา อตถโย สตต กนตสต เภร จาราเปตวา ฉตต อสสาเปตวา หตถกขนธวรคโต นคร ปวสตวา ปาสาท อภรยห มหาสมปตต อนภวตวา สพพเมว อตตโน วชต อตตรกรสทส กโรนโต อาคตาคตาน มนสสาน ทพพทสสาน ทตวา อปรภาเค เทวยา สทธ ปพพชตวา อยยาเน วสนโต ฌานาน นพพตเตตวา อปรหนชฌาโน พรหมโลกปโค อโหส ฯ โส อทาน มหากสสปตเถโร ชาโต เทว ภททกาปลานต ฯ สสารโมจกปเปตวตถวณณนาย นนทราชวตถ ฯ [๓๒] อตเต พาราณสย เอกา ทลททตถ อสสวทวเส ป สมปนนา อตถโย กสมภรตตวตถ นวาเสตวา กฬนตโย ทสวา ตาทส วตถ นวาเสตวา กฬตกามา หตวา มาตาปตน อาโรเจตวา อมม มย ทลททา กโต โน เอวรป วตถนต วตเต เตนห อห เอกสม อฑฒกเล ภต กรสสาม เต มม คณ ตวา ทสสนตต วตวา เอก กล อปสงกมตวา กสมภรตตวตเถน ภต กโรมต อาห ฯ ตณ สวจฉราน กมเม กเต ตว ทสสามาต ฯ สา สาธต สมปฏจฉตวา อกาส ฯ เต ตสสา คณ ตวา อปรปณเณสเยว ตส สวจฉเรส ตสสา ฆนกสมภรตตวตเถน สทธ อ มป วตถ อทส ฯ สา คนตวา รตตวตถ นทตเร เปตวา นหาย ฯ ตสม ขเณ เอโก กสสปภควโต สาวโก อจฉนนจวโร


สาขาภงค นวาเสตวา จ ปารปตวา จ ต ปเทส ปาปณ ฯ สา อย อจฉนนจวโร ภวสสต ปพเพ อทนนภาเวน มม นวาสน ทลลภ ชาตนต จนเตตวา ต วตถ มชเฌ ผาเลตวา ตสเสก โกฏาส อทาส ฯ เถโร ปฏจฉนนฏาเน ตวา สาขาภงค ฉฑเฑตวา ตสเสก กณณ นวาเสตวา เอก ปารปตวา นกขม ฯ อถสส วตโถภาเสน สกลสรร ตรณสรโย วย เอโกภาส อโหส ฯ สา ต ทสวา มยห อยโย ปม น โสภต อทาน ตรณสรโย วย วโรจต อทมป อมสเสว ทสสามต ทตยโกฏาส ทตวา อห ภนเต ภเว วจรนต อตตมรปธรา ภเวยย ม ทสวา โกจ ปรโส สกภาเวน สณาต มาสกข๑ มยา อภรปตรา นาม อ า มา โหตต ปฏน อกาส ฯ เถโรป อนโมทน กตวา ปกกาม ฯ สา เทวโลก สสรนต ตโต จวตวา สวรฏเ อรฏปเร ตรฏวจฉสส นาม อสตโกฏวภวสส เสฏ โน ธตา หตวา นพพตต ฯ สา อตตมรปธรา โสภคคปปตตา โย น ปสสต ต อมมาเทต สต จสส ปจจปฏาเปต น เทต ฯ ตสมาสสา อมมาทนตต นาม กรส ฯ สา โสฬสวสสกกาเล อตกกนตมนสสวณณา๒ เทวจฉรา วย ฯ เย เย ปถชชนา ต ปสสนต เต เต สกภาเวน สณาต อสกโกนตา ปานมเทน วย กเลสมเทน มตตา หตวา สต ปจจปฏาเปต นาสกขสเยว ฯ ตรฏวจโฉ เสฏ สวราชาน อปสงกมตวา เทว มม เคเห ๑. นาสกข ฯ ๒. อตกกนตมานสวณณาตป ปาโ ฯ . ว.


อตถรตน อปปนน ร โเยว อนจฉวก ลกขณปาเก เปเสตวา ต วมสาเปถาต อาห ฯ ราชา พราหมเณ เปเสส ฯ เต คนตวา เสฏ นา กตสกการสมมานา ปรภ ชนต ฯ ตสม ขเณ อมมาทนต เตส สนตก คตา ฯ เต ต ทสวา สต ปจจปฏาเปต อสกโกนตา กเลสมทมตตา หตวา อตตโน วปปกตโภชนภาว น ชานส ฯ เอกจเจ อาโลป คเหตวา ภ ชามาต ส าย สเส เปส ฯ เอกจเจ ภตต ปหรส ฯ เอกจเจ อปกจฉนตเร ขปส ฯ สพเพว อมมตตกา อเหส ฯ สา เต ทสวา อเม กร มม ลกขณ วมสสสนต ควาย เน คเหตวา นหรถาต นหราเปส ฯ เต มงกภตา ตสสา กชฌตวา เทว กาฬกณณ เอสา น โว อนจฉวกาต วทส ฯ ราชาป กาฬกณณต น ต อาหราเปส ฯ สาป ต ปวตต สตวา โหต สเจ ต ราชาน ปสสสสาม ชานสสามต ตสม อาฆาต พนธ ฯ อถ น เสฏ ร โ สหายกสส อภปารกสส นาม เสนาปตสส อทาส ฯ สา ตสส ปยา มนาปา อโหส ฯ อเถกทวส เสนาปต อตตโน อารกขนฏาน คจฉนโต ภทเท อชช กตตกปณณมฉโณ ราชา นคร ปทกขณ กโรนโต ปม อม เคหทวาร อาคจฉสสต มา โข ตสส อตตาน ทสเสส โส ห ต ทสวา สต ปจจปฏาเปต น สกขสสตต วตวา ปกกาม ฯ ราชาป อฏงคเต สรเย อคคเต ปณณจนเท มหนเตน ยเสน นคร ปทกขณ กโรนโต ปมเมว เสนาปตสส เคหทวาร คนตวา วาตปานสมเป ต อมมาทนต ทสวา


กเลสมทมตโต หตวา สต ปจจปฏาเปต อสกโกนโต นครปปทกขณ- กรเณ จตต อนปปาเทตวา ตโต นวตตตวา ปาสาท อภรยห นปชชตวา อมมาทนต อารพภ นานปปกาเรน วปปลปต ฯ เสนาปต ตมตถ ตวา อย อมมาทนตยา ปฏพทธจตโต ต อลภนโต มรสสต ชวตมสส ทาต วฏฏตต จนเตตวา เอก อปฏาก อาณาเปส คจฉ อสกฏาเน สสรเจตยรกโข อตถ ตว ก จ อชานาเปตวา อนโตรกเข นสท อห ตตถ คนตวา พลกมม กตวา เอว วกขาม อถ ตว เอว วทสสต ฯ โส สาธต วตวา ตตถ อคมาส ฯ เสนาปตป ปนทวเส ตตถ คนตวา พล กตวา เทวเต อมหาก ราชา ฉเณ วตตมาเน อกฬตวา สรคพภ ปวสตวา วปปลปนโต นปนโน ก นาม นสสาย วปปลปตต อาห ฯ โส สทท ปรวตเตตวา เสนาปต ตมหาก ราชา ตว ภรยาย อมมาทนตยา ปฏพทธจตโต หตวา สเจ ต ลภสสต น มรสสต โน เจ มรสสต ตสมา ต ตสส เทหต อาห ฯ เสนาปต สาธต วตวา ราชาน อปสงกมตวา ตมตถ อาจกขตวา เทว อห อมมาทนต ตมหาก ทมมต อาห ฯ ราชา สมม อภปารก มม อมมาทนตยา ปฏพทธจตตตาย วปปลปตภาว ยกขาป ชานนตต ปจฉ ฯ อาม เทวาต ฯ ราชา สพพโลเกน กร เม ลามกภาโว าโตต ลชชตวา ธมเม ตวา อมมาทนตยา ปฏพทธจตต วโนเทตวา ต น อคคเหสต ฯ ป าสนปาเต อมมาทนตชาตกวณณนาย ทลตทตถวตถ ฯ


ธมมปทสส ปาปวคเค จเฬกสาฏกพราหมณวตถ เอก- นปาตงคตตรวณณนาย มเหกสาฏกพราหมณวตถต เอวมาทป วตถ จวรทาเน สมาหรตพพ ฯ [๓๓] อชเชนนครคมนมคคนตเร เอโก เตลนาฬ นาม นคโม อตถ ฯ ตตถ เทว เสฏ ธตโร อเหส ฯ เอกา ทคคตา มาตาปตน- มจจเยน ธาต นสสาย ชวนต สมทธตตภาวา อ าห ทฆเกสวต เอกา อฑฒา นกเกส ฯ ตทา มหากจจายนตเถโร สตตห ภกขห สทธ จณฑปปโชตสส ร โ พทธปปาท กเถตกาโม อชเชน คจฉนโต ต นคม ปตวา ตตถ ปณฑาย จรนโต ก จ น ลภต ฯ ทฆเกสวต เสฏ ธตา ตมตถ ตวา เถเร นมนเตตวา อนโตเคเห นสทาเปหต ธาต เปเสส ฯ สา ตถา อกาส ฯ เสฏ ธตา คพภ ปวสตวา ธาตยา อตตโน เกเส ฉนทาเปตวา อมม อเม เกเส อสกาย นาม นกเกสยา เสฏ ธตาย ทตวา ย สา เทต ต อาหร เตน อยยาน ปณฑปาต ทสสามาต ปหณ ฯ สา ตถา กตวา อฏ กหาปเณ คเหตวา เกสวตยา อทาส ฯ สา เอเกก ปณฑปาต เอเกกกหาปณก กตวา เถราน ทาเปตวา สย คพเภ วหาส ฯ มหากจจายนตเถโร ต การณ ตวา ต ปกโกสาเปส ฯ สา เถรคารเวน อาคนตวา เถเร วนทตวา พลวสสทธ อปปาเทส ฯ สเขตเต ทนน ทาน นาม ทฏธมเม วปาก เทตต สห เถรวนทเนนสสา เกสา ปกตภาเวเยว อฏส ฯ เถโร ๑ ปณฑปาต คเหตวา ตสสา ปสสนตยาเยว เวหาส ๑. ส. เถรา.


อพภคคนตวา กา จนวนยยาเน โอตรตวา ภตตกจจ กรส ฯ อยยานปาโล เถเร ทสวา ร โ อาโรเจส ฯ ราชา อยยาน คนตวา เถเร ทสวา กห ภนเต อชช ภกข อลตถาต ปจฉตวา ต ปวตต สตวา นเวสน คนตวา ตทเหว ต เสฏ ธตร อาหราเปตวา อคคมเหส อกาส ฯ สา อปรภาเค ปตต วชายตวา ปตตสส มาตามหเสฏ โน นาม คเหตวา โคปาโลต นาม กตวา ปตตสส นามวเสน โคปาลมาตา เทวต ป ายตวา เถเร อตวย ปสทตวา กา จนวนยยาเน เถรสส วหาร กาเรสต ฯ เอกนปาตงคตตรวณณนาย โคปาลมาตาเทววตถ ฯ [๓๔] สาวตถย เอกา มาลาการเชฏกสส ธตา อโหส อตตมรปธรา มหาป า ๑ โสฬสวสสกา ฯ สา เอกทวส ตโย กมมาสปณเฑ ปปผปจฉย เปตวา ปปผาราม คจฉนต ปณฑาย นคร ปวสนต สสงฆ สตถาร ทสวา ตฏจตตา เต สตถ ปตเต ปกขปตวา วนทตวา พทธารมมณปปต อปปาเทตวา เอกมนต อฏาส ฯ สตถา ต โอโลเกนโต สต กตวา อานนทตเถเรน สตการณ ปฏโ อานนท อย กมารกา กมมาสทานผเลน อชเชว โกสลร โ อคคมเหส ภวสสตต วตวา ปกกาม ฯ สาป ปปผาราม คนตวา คายมานา ปปผาน โอจน ฯ ตทวสเมว โกสลราชา อชาตสตตนา สทธ ยชฌนโต ปราชโต ปลายตวา อสส อภรยห คจฉนโต ตสสา คตสทท สตวา ปฏพทธจตโต ๑. ชาตกฏกถา. ๕/๒๓๗. มหาป าต ทสสต.


ปปผาราม คนตวา ตสสา อสสามกภาว ตวา ต อสสปฏเ นสทาเปตวา พลนกายปรวโต นคร ปวสตวา ต กลฆร เปเสตวา สายณหสมเย มหาสกกาเรน ตโต อาหราเปตวา รตนราสมห อภส จตวา อคคมเหส อกาส ฯ สา ร โ ปยา มนาปา อโหส พทธาทนมป วลลภา มลลกา เทวต ปากฏา ฯ สตตกนปาเต กมมาสปณฑยชาตกวณณนาย ๑มลลกาวตถ ๒ ฯ กมมาสทายกราชวตถ ภกขาทายกเทววตถต ตตเถว วตถทวย เอกนปาตสส เอกาทสมวคเค กณฑกปวชาตกวณณนาย เทว มหาทคคตเสฏ วตถนต เอวมาทน ปณฑปาตทาเน ฯ [๓๕] พาราณสย เอโก นนทโย นาม อปาสโก อโหส สทโธ ปสนโน ฯ โส สตถ อาวาสทานานสสกถ สตวา อสปตเน มหาวหาเร จตคคพภปปฏมณฑต จตสสาล กาเรตวา ม จปาทน อตถราเปตวา ต อาวาส นยยาเทนโต พทธปปมขสส สงฆสส โภชนทาน ทตวา สตถ หตเถ อทก ปาเตตวา นยยาเทส ฯ สห สตถ หตเถ อทกปตเนเนว ตาวตสภวเน อายามวตถารโต ทสโยชนโก โยชนสตพเพโธ สตตรตนมโย นารคณสมปนโน ทพพปปาสาโท นพพตต ฯ อเถกทวส มหาโมคคลลานตเถโร เทวจารก จรนโต ต ปาสาท ทสวา ปจจาคนตวา สตถ อาโรเจส ฯ นนทโยป อตตโน ปาสาทปปตต สตวา ภยโยโส มตตาย ทานาทน ป าน กตวา อายหปรโยสาเน ตตเถว นพพตต ฯ ๑. กมมาสปณฑชาตกวณณนาย ฯ . ว. ๒. ชาตกฏกถา. ๕/๒๓๗.


ธมมปทสส ปยวคควณณนาย เจว วมานวตถมห เรวต- วมานวณณนาย จ นนทยวตถ ฯ ธมมปทสส พราหมณวคควณณนาย วปสสพทธสส คนธกฏ กโรนตสส อปราชตสส นาม กฏมพกสส วตถ จ มหาสทสสน- สตตวณณนาย อาร กสส ภกขโน ปณณสาล กโรนตสส เอกสส คหปตโน วตถ จ ตท มปจ เสนาสนทาเน ฯ [๓๖] อตเต พาราณสย เอโก มธวาณโช อาปเณ มธ วกกณ ฯ อเถโก ปจเจกพทโธ วณโรค อโหส ฯ อถ อ โ ตสส เภสชชตถ มธ ภกขาย จรมาโน ปจเจกพทโธ คนธมาทนโต โอตรตวา พาราณส ปาวส ฯ ต ทสวา นทตตถ คจฉนต กมภทาส ปจฉตวา ตมตถ สตวา เอตถ ภนเต มธวาณโช วสต ตตถ คจฉถาต หตถ ปสาเรตวา มธอาปณ ทสเสตวา สเจ วาณโช อยยสส มธ น เทต ตตถาห คนตวา มธ คเหตวา อยยสส ทตวา ปจฉา ธน ปรเยสตวา มล ทสสามต จนตยมานา ตตเถว อฏาส ฯ ปจเจกพทโธ ตตถ อคมาส ฯ ต ทสวา วาณโช ตฏจตโต ปตตปร มธ ทตวา ปตตมขโต โอตรตวา ภมย ปตต มธ ทสวา อตวย ปสนโน อมนาห ภนเต ป - กมเมน ชมพทเป เอกรชช กาเรยย อาณา จ เม อากาสปวส โยชนปปมาเณ าเน ผรตต ปฏเส ฯ ปจเจกพทโธ เอว โหต อปาสกาต วตวา ปจฉาค ฉ ฯ สา ต ทสวา ก ภนเต มธ ลภตถาต ปจฉ ฯ อาม ภคน เอส มยห มธ ทตวา เอว


ปฏเสต ฯ ต สตวา สา ตสส อคคมเหสตต ปฏเส ฯ เตส มธวาณโช ปาตลปตตนคเร พนทสารร โ เอกาธกสตปตตาน สพพเชฏโก อโสกกมาโร หตวา ปต อจจเยน เอกมาตก ตสสกมาร เปตวา ตท เ กนฏเ ฆาเตตวา อนภสตโต ว จตพพสส รชช กาเรตวา จตพพสสจจเยน สตถ ปรนพพานโต ทววสสสตมตถเก อฏารสเม วสเส สกลชมพทเป เอกราชาภเสก ปาปณ ฯ อภเสกานภาเวน จสส อมา ราชทธโย อาคตา ฯ ป ปปภาเวน ปาปณตพพาป ห ราชทธโย อรหตตมคเคน อาคตา ปฏสมภทาทโย อวเสสวเสสา วย ปโยคสมปตตสมภตา- ภเสกานภาเวเนว อาคจฉนต ฯ เหฏาปวยา โยชนปปมาเณ อาณา ปวตตต ฯ ตถา อปรอากาเส ฯ เทวตา อโนตตตทหโต โสฬส ปานยฆเฏ หมวนตโต สนทธ มทก รสวนต นาคลตา- ทนตกฏ จ อคทามลก จ อคทหรตก จ สวณณวณณ คนธรสสมปนน อมพปกก จ เทวสก อาหรนต ฯ อคทามลก นาม อปปเกเนว สรรโสธนาทสมตถ สพพโทสหร โอสธามลก ฯ อคทหรตกมป ตาทสเมว ฯ เตส กร ทวส ยถากามเมก ปรภชต ฯ เทวตาเอว ฉททนตทหสมเป ตเทววมานโต ป จ- วณณ นวาสนปารปน ปตวตถ หตถปป ฉนปฏก จ ทพพปานก จ เทวสก อาหรนต ฯ ฉททนตทเห กปปรกขาป สนต ตโต อาหรนตตป วทนต ฯ นาคราชาโน นาคภวนโต สนานคนธ จ อนเลปนคนธ จ ปารปนตถาย อสตตมยก สมนปปผปฏ จ มหารห


อ ชน จ เทวสก อาหรนต ฯ อสตตมยก นาม กปปรกขโต นพพตต สตเตห อกต ทพพทสส ต สพพตถ สขม หตวา อคคตปปผาน อตถตาย สมนปปผปฏ นาม ชาต ฯ สวกา ฉททนตทเห ส ชาตสาลน นว วาหสหสสาน เทวสก อาหรนต ฯ เอตถ จ จตมมฏ กฑโว จตกกฑว ปตโถ จตปปตถ อาฬหโก จตราฬหก โทณ จตทโทณ มานกา จตมมานก ขาร วสต ขารโย วาโห ตเทว สกฏ ฯ มสกา ถสกณฑก- รหเต ตณฑเล กโรนต ฯ เอโกป ขณฑตณฑโล นาโหส ฯ มธมกขกา อาคนตวา สมปฏาเน มธ กโรนต ฯ กมมารสาลาส อจฉา กฏ ปหรนต ฯ กรวกสกณา อาคนตวา สมปตตพลกมม- การกา รฏวาสโน วย มธรสสร วกชชนตา ร โ พลกมม กโรนต ฯ อาคนตวา อากาเสเยว สทท กตวา อตตาน อชานาเปตวา คจฉนตตป วทนต ฯ อต โส มธวาณโช เภสชชตถ มธทาเนน อมาห ราชทธห สมนนาคโต อโสโก ธมมราชา อโหส ฯ สาป กมภทาส ตสส อสนธมตตา นาม อคคมเหส ชาตา ฯ ตสสา กร หตถปาเทส สนธโย มฏา อาปณทสสน- เวยยาวจจมยป กรยาวตถโน นสสนเทน สมม ชน วนา อ สม กาเล น ป ายส ตสมา สา อสนธมตตา นาม ชาตา ฯ มหาวสาทส อโสกวตถ ฯ จตตาฬสมวคเค พกกลตเถราปทาน จ ๑ สตตรสมวคเค ๑. ข. อป. ๓๒/๕๑๖.


สปปทายกตเถราปทาน จ ๑ตท มปจ เภสชชทาเน สมาหรตพพ ฯ [๓๗] เอว จตปปจจยทายโก สข วนทต ตสมา ทาน สยมป ปวตเตตพพ ฯ อนกลย โป น อปจฉนทตพโพ โสป ห มหปผโลว ฯ เตนาห ๒ ภควา กฏทนตสส พราหมณสส ธมม เทเสนโต ยาน โข ตาน พราหมณ นจจทานาน อนกลย าน สลวนเต ปพพชเต อททสส ทยนต อย โข พราหมณ ย โ ฯเปฯ มหปผลตโร จ มหานสสตโร จาต ฯ [๓๘] ตตถ นจจทานานต ธวทานาน นจจภตตาน ฯ อนกลย านต อมหาก ปตปตามหาทห ปวตตตานต กตวา ปจฉา ทคคตปรเสหป วสปรมปราย ปวตเตตพพาน ยาน ตาน ฯ เอวรปาน กร สลวนเต อททสส นพทธทานาน เตส กเลส ทลททาป น อปจฉนทนต ฯ ตตรท วตถ อนาถปณฑกสส กร ฆเร ป จ นจจภตตสตาน ทยส ฯ ทนตมยสลากาน ป จสตาน อเหส ฯ อถ ต กล อนกกเมน ทลททเยน อภภต ฯ เอกา ตสม กเล ทารกา เอกสลากโต อทธ ทาต นาสกข ฯ สาป ปจฉา เสตวาหนรฏ คนตวา ขล โสเธตวา ลทธธ เน ต สลาก อทาส ฯ เอโก เถโร ร โ อาโรเจส ฯ ราชา ต อาเนตวา อคคมเหสฏาเน เปส ฯ สา ตโต ปฏาย ปนป ป จ สลากภตตสตาน ปวตเตสต กฏทนตสตตวณณนา ๓ ฯ [๓๙] ธวทานานต ธวาน ถราน อวจฉนนาน กตวา ๑. ข. อป. ๓๒/๒๖๙. ๒. ท. ส. ๙/๑๘๖. ๓. ส. ว. ๑/๓๗๔.


ทาตพพทานาน ฯ อนกลย านต อนกล กลานกกม อปาทาย ทาตพพทานาน ฯ เตนาห อมหากนตอาท ฯ นพทธทานานต นพทเธตวา นยเมตวา ปเวณวเสน ปวตตตทานาน ฯ หตถทนเตน ปวตตตา ทนตมยสลากา ยตถ ทายกาน นาม องเกนต ฯ ร โต เสตวาหนร โต ตฏฏกา ฯ อามสทานกถา ฯ [๔๐] ธมมทานนต อเธกจโจ อมตปปตตปปฏปท กเถตวา เทต อท ธมมทาน นามาต ทกงคตตรวณณนา ๑ฯ อมตปปตตปปฏปทนต อมตปปตตเหตภต สมมาปฏปทนต ตฏฏกา ฯ [๔๑] อเธกจโจ อเม ธมมา กสลา อเม ธมมา อกสลา อเม ธมมา สาวชชา อเม ธมมา อนวชชา อเม ว ครหตา อเม ว ปปสตถา อเม สมตตา สมาทนนา อหตาย ทกขาย สวตตนต อเม หตาย สขาย สวตตนตต กสลากสลกมมปเถ วภชนโต กมมกมมวปาเก อธโลกปรโลเก ปจจกขโต ทสเสนโต วย ปากเฏ กโรนโต อกสเลห ธมเมห นวตตาเปนโต กสเลส ธมเมส ปตฏาเปนโต ธมม เทเสต อท ธมมทาน ฯ โย ปน อเม ธมมา อภ เยยา อเม ปร เยยา อเม ปหาตพพา อเม สจฉกาตพพา อเม ภาเวตพพาต สจจาน วภาเวนโต อมตาธคมาย ปฏปตตธมม เทเสต อท สขปปตต ๑. มโน. ป. ๒/๗๖.


ธมมทาน นาม ฯ เอตทคคนต เอต อคค ฯ ยททนต ย อท ธมมทาน วตต เอต อเมส ทวส ทาเนส อคค เสฏ อตตม ฯ ววฏฏคาม ธมมทาน ห นสสาย สพพานตถโต ปรมจจต สกล วฏฏทกข อตกกมต ฯ โลกยมปน ธมมทาน สพเพส ทานาน นทาน สพพสมปตตน มล ฯ อภยทานมเปตถ ธมมทาเนเนว สงคหตนต ทฏพพนต อตวตตกวณณนา ๑ฯ อธโลกปรโลกทกขกขยสขาวหนสส ปน สมมาสมพทธป- ปเวทตสส ธมมสส ปเรส หตกามตาย เทสนา ธมมทานนต อธ วตต ฯ [๔๒] ธมมทาน ห สพพ อามสทาน ชตตตา อคค เสฏ โหต ฯ เตนาห ภควา ธมมปทสส ตณหาวคเค สกกสส เทวนทสส ธมม เทเสนโต สพพทาน ธมมทาน ชนาต สพพรส ธมมรโส ชนาต สพพรต ธมมรต ชนาต ตณหกขโย สพพทกข ชนาตต ฯ สพพทานนต ยถาวตต อามสทาน อภยทาน ฯ ธมมทานนต ธมมเทสนาต สคาถวคเค เทวตาสยตตฏกา ฯ [๔๓] สเจป ห จกกวาฬคพเภ ยาว พรหมโลกา นรนตร กตวา สนนสนนาน พทธปปจเจกพทธขณาสวาน กทลคพภสทสาน ๑. ป. ท. อต. ๔๐๕.


จวราน ทเทยย ตสม สมาคเม จตปปทกคาถาย กตา อนโมทนา ว เสฏา ฯ ต ห ทาน ตสสา คาถาย โสฬส กล นาคฆต ฯ เอว ธมมสส เทสนาป วาจนาป สวนมป มหนต ฯ เยน จ ปคคเลน ต ธมมสสวน การต ตสเสว อานสโส มหา ฯ ตถารปายเอว ๑

ปณตปณฑปาตสส ปตเต ปเรตวา ทนนทานโตป สปปเตลาทน ปตเต ปเรตวา ทนนเภสชชทานโตป มหาวหารสทสาน วหาราน โลหปปาสาทสทสาน จ ปาสาทาน อเนกาน สตสหสสาน กาเรตวา ทนนเสนาสนทานโตป อนาถปณฑเกน วหาร อารพภ กตปรจ- จาคโตป อนตมโส จตปปทกาย คาถาย อนโมทนาวเสนาป ปวตตต ธมมทานเมว เสฏ ฯ กการณา ฯ เอวรปาน ห ป าน กโรนตา ธมม สตวาว กโรนต โน อสสตวา ฯ สเจ ห อเม สตตา ธมม น สเณยย อฬงกมตต ยาคมป กฏจฉมตต ภตตมป น ทเทยย ฯ อมนา การเณน สพพทาเนห ธมมทานเมว เสฏ ฯ อปจ เปตวา พทเธ จ ปจเจกพทเธ จ สกลกปป เทเว วสสนเต อทกพนทน คเณต สมตถาย ป าย สมนนาคตา สารปตตาทโยป อตตโน ธมมตาย โสตาปตตผลาทน อธคนต นาสกขส อสสชตเถราทห กถต ธมม สตวาว โสตาปตตผล สจฉกรส สตถ ธมมเทสนาย สาวกปารมาณ สจฉกรส ฯ อมนาป การเณน มหาราช ๒ ธมมทานเมว เสฏ ฯ เตน วตต สพพทาน ๑. ตถารปาย เอว ปรสายาต ธมมปทวณณนา. ๒. อตเรกปเทน ภวตพพ. น ห สกกา อทส อตถ สตถ วจน กาตต.


ธมมทาน ชนาตต ฯ สพเพ ปน ขนธรสาทโย อกกสโต เทวาน สธาโภชนรโสป สสารวฏเฏ ปาเตตวา ทกขานภวนสเสว ปจจโย ฯ โย ปเนส สตตตตสโพธปกขยธมมสงขาโต จ นวโลกตตรธมมสงขาโต จ ธมมรโส อยเมว สพพรสาน เสฏโ ฯ เตน วตต สพพรส ธมมรโส ชนาตต ธมมปทวณณนา ฯ ธมมรโสต สทธมมสนนจย ปตปปาโมชชนต สคาถวคคฏกา ฯ [๔๔] ยา เจสา ปตตรตธตรตอตถรตนจจคตวาทตาทรตปปเภทา อเนกปปเภทา รต สาป วฏเฏ ปาเตตวา ทกขานภวนสเสว ปจจโย ฯ ยา ปเนสา ธมม กเถนตสส วา สณนตสส วา อนโต อปปชชมานา ปต อทคคภาว ชเนต อสสน ปวตเตต โลมหสน ชเนต สาย สสารวฏฏสส อนต กตวา อรหตตปรโยสานา โหตต สพพรตน เอวรปา ธมมรตเยว เสฏา ฯ เตน วตต สพพรต ธมมรต ชนาตต ธมมปทวณณนา ฯ ธมมรตต สมถวปสสนาธมเม อภรตต สคาถวคคฏกา ฯ ตณหกขโย ปน ตณหกขยนเต อปปนน อรหตต ต สกลสสาป วฏฏทกขสส อภภวนโต สพพเสฏเมว ฯ เตน วตต ตณหกขโย สพพทกข ชนาตต ตพพณณนา ๑ฯ [๔๕] ธมม เทเสนเตนป หตผรณมทจตเตเนว ภวตพพ น ลาภครเกน ฯ ลาภครกสส ห ธมมทาน น มหปผล ฯ เตน สงคตสตตวณณนาย ๒ เอโก เอว ม ธมมกถโกต ชานสสนตต ๑. ธมมปทวณณนา. ๒. ส. ว. ๓/๒๔๗.


อจฉาย ตวา ลาภครโก หตวา เทเสต ต น มหปผล ฯ เอโก อตตโน ปคณ ธมม อปปจจาสสมาโน ปเรส เทเสต อท เทสนามย ป กรยาวตถ นามาต วตต ฯ ต น มหปผล ตณหาย ปรามฏตตา ฯ ปเรส เทเสต หตผรเณน มทจตเตนาต อาเนตวา สมพนธตพพนต ตฏฏกา ฯ [๔๖] ธมม เทเสนเตน ห อตตน ป จ ธมมา อปฏ- าเปตพพา ฯ วตต เหต ภควตา ป จกงคตตเร จตตถปณณาสกสส ปมวคเค น โข อานนท สกร ปเรส ธมม เทเสต ปเรส อานนท ธมม เทเสนเตน ป จ ธมเม อชฌตต อปฏาเปตวา ปเรส ธมโม เทเสตพโพ ฯ กตเม ป จ ฯ อนปพพกถ กเถสสามต ปเรส ธมโม เทเสตพโพ ปรยายทสสาว กถ กเถสสามต อนททยต ปฏจจ กถ กเถสสามต น อามสนตโร กถ กเถสสามต อตตาน จ ปร จ อนปหจจ กถ กเถสสามต ปเรส ธมโม เทเสตพโพ ฯ น โข อานนท สกร ปเรส ธมม เทเสต ปเรส อานนท ธมม เทเสนเตน อเม ป จ ธมเม อชฌตต อปฏาเปตวา ปเรส ธมโม เทเสตพโพต ฯ อทายสตต ๑ฯ [๔๗] อนปพพกถนต ทานนตร๒ สล สลนตร ๓ สคคนต เอว เทสนาอนปพพกถ วา ย ย สตตปท วา คาถาปท วา นกขตต ๑. อง. ป จก. ๒๒/๒๐๗. ๒. ทานานนตร ฯ ๓. สลานนตรนต มโนรถปรณโปตถเก ลขยต ฯ . ว.


โหต ตสส ตสส อนรป กถ วา กเถสสามต จตต อปฏาเปตวา ปเรส ธมโม เทเสตพโพ ฯ ปรยายทสสาวต ตสส ตสส อตถสส ต ต การณ ทสเสนโต ฯ การณ ห อธ ปรยาโยต วตต ฯ อนททยต ปฏจจาต มหาสมพาธปปตเต สตเต สมพาธโต โมเจสสามต อนกมป อาคมม ฯ น อามสนตโรต น อามสเหตโก อตตโนว จตปปจจยลาภ อนาสสนโตต อตโถ ฯ อนปหจจาต อตตกกสนปรวมภนาทวเสน อตตาน จ ปร จ คณปฆาเตน อนปหนตวาต ตพพณณนา ๑ฯ อนปพพกถา ปน ต วตถารโต อจฉนเตน สลกขนธวคเค อมพฏสตตวณณนาโต จ มชฌมปณณาสกสส ปมวคเค อปาลสตตวณณนาโต จ อฏกงคตตรสส ทตยวคเค ทตยสตต- วณณนาโต จ คเหตพพา ฯ เอว อตตน ป จ ธมเม อปฏาเปตวา ปเรส เทเสตพพเมว ฯ ปเรส เทสนาป ห วาจนาป สาสนสส ตยา สวตตต ฯ [๔๘] อเทสนาท ปนสส อนตรธานาย ฯ เตนาห ตตเถว ๒ ป จเม ภกขเว ธมมา สทธมมสส สมโมสาย อนตรธานาย สวตตนต ฯ กตเม ป จ ฯ อธ ภกขเว ภกข น ธมม ปรยาปณนต สตต เคยย เวยยากรณ คาถ อทาน อตวตตก ชาตก อพภตธมม เวทลล อย ภกขเว ปโม ธมโม สทธมมสส สมโมสาย อนตรธานาย สวตตต ฯ ปน จปร ภกขเว ภกข ยถาสต ๑. มโน. ป. ๓/๖๕. ๒. อง. ป จก. ๒๒/๑๙๗.


ยถาปรยตต ธมม น วตถาเรน ปเรส เทเสนต อย ภกขเว ทตโย ... ปน จปร ภกขเว ภกข ยถาสต ยถาปรยตต ธมม น วตถาเรน ปเรส วาเจนต อย ภกขเว ตตโย ... ปน จปร ภกขเว ภกข ยถาสต ยถาปรยตต ธมม น วตถาเรน สชฌาย กโรนต อย ภกขเว จตตโถ ... ปน จปร ภกขเว ภกข ยถาสต ยถาปรยตต ธมม น เจตสา อนวตกเกนต อนวจาเรนต มนสา อนเปกขนต อย ภกขเว ป จโม ธมโม ... สวตตต ฯ อเม โข ภกขเว ป จ ธมมา สทธมมสส สมโมสาย อนตรธานาย สวตตนต ฯ ป จเม ภกขเว ธมมา สทธมมสส ตยา อสมโมสาย อนนตรธานาย สวตตนต ฯ กตเม ป จ ฯ อธ ภกขเว ภกข ธมม ปรยาปณนต สตต เคยย เวยยากรณ ... เวทลล อย ภกขเว ปโม ธมโม สทธมมสส ตยา อสมโมสาย อนนตรธานาย สวตตต ฯ ปน จปร ภกขเว ภกข ยถาสต ยถาปรยตต ธมม วตถาเรน ปเรส เทเสนต ... ธมม วตถาเรน ปเรส วาเจนต ... ธมม วตถาเรน สชฌาย กโรนต ... ธมม เจตสา อนวตกเกนต อนวจาเรนต มนสา อนเปกขนต อย ภกขเว ป จโม ธมโม สทธมมสส ตยา ... สวตตต ฯ อเม โข ภกขเว ป จ ธมมา สทธมมสส ตยา ... สวตตนตต ฯ ป จมสตต ฯ [๔๙] สทธมมสสาต สธมมสส สาสนสสาต อตโถ ฯ สมโมสายาต วนาสาย ฯ อนตรธานายาต อปป าปนตถายาต


เอกงคตตเร ทสมวคควณณนา ๑ฯ น ปรยาปณนตต น วล เชนตต ป จกงคตตเร ตโต ปรมสตตวณณนา ๒ [๕๐] ธมมทานมปน ยสมา อตถปปฏสเวทตาทน คณาน ปทฏาน ตสมา มงคลนต วจจต ฯ วตต เหต ป จกงคตตเร ปมปณณาสกสส ตตยวคเค ปน จปร ภกขเว ภกขโน น เหว โข สตถา ธมม เทเสต อ ตโร วา ครฏานโย สพรหมจาร อปจ โข ยถาสต ยถาปรยตต ธมม วตถาเรน ปเรส เทเสต ยถา ยถา ภกขเว ภกข ยถาสต ยถาปรยตต ธมม วตถาเรน ปเรส เทเสต ตถา ตถา โส ตสม ธมเม อตถปปฏสเวท จ โหต ธมมปปฏสเวท จ ตสส อตถปปฏ- สเวทโน ธมมปปฏสเวทโน ปาโมชช ชายต ปมทตสส ปต ชายต ปตมนสส กาโย ปสสมภต ปสสทธกาโย สข เวเทต สขโน จตต สมาธยต ฯ อท ภกขเว ทตย วมตตายตน ยตถ ภกขโน อปปมตตสส อาตาปโน ปหตตตสส วหรโต อวมตต วา จตต วมจจต อปรกขณา วา อาสวา ปรกขย คจฉนต อปปตต วา อนตตร โยคกเขม อนปปาณาปตต ฯ วมตตสตตปาล ๓ ฯ [๕๑] ธมมนต จตสสจจธมม เทเสต ฯ อตถปปฏสเวทโนต ปาลอตถ อาชานนตสส ฯ ธมมปปฏสเวทโนต ปาล อาชานนตสส ฯ ๑. มโน. ป. ๑/๘๘. ๒. นย. มโน. ป. ๓/๖๕ ๓. อง. ป จก. ๒/๒๓.


ปาโมชชนต ตรณา ปต ฯ ปตต ตฏาการภตา พลวปปต ฯ กาโยต นามกาโย ฯ ปสสมภตต ปฏปปสสมภต ฯ สข เวเทตต สข ปฏลภต ฯ สมาธยตต อรหตตผลสมาธนา สมาธยต ฯ อย ห ต ธมม สณนโต อาคตาคตฏาเน ฌานวปสสนามคคผลาน ชานาต ตสส เอว ชานโต ปต อปปชชต โส ตสสา ปตยา อนตรา โอสกกต น เทนโต อปจารกมมฏานโก หตวา วปสสน วฑเฒตวา อรหตต ปาปณาต ต สนธาย วตต จตต สมาธยตต ตพพณณนา ๑ฯ [๕๒] วมตตายตนนต วมจจนการณ ฯ ยตถาต ยสม วมตตายตเนต ตพพณณนานโย ฯ ปาลอตถ อาชานนตสสาต อธ สล อาคต อธ สมาธ อธ ป าตอาทนา ต ต ปาลอตถ ยาถาวโต ชานนตสส ปาล ๒ อาชานนตสส ตตทตถโพธนปาลยาภาวโต ฯ ตรณา ปตต ส ชาตมตตา มทกา ปต ชายต ฯ กถ ชายต ฯ ยถาเทสต ธมม อปธาเรนตสส ตทนจฉวกเมว จ อตตโน กายวจมโนสมาจาร คณหนตสส โสมนสส ปตตสส ปโมทนลกขณ ปาโมชช ชายต ฯ ตฏาการภตา พลวปปตต ปรมปปนนปปตยา วเสน ลทธาเสวนตตา อตวยตฏาการภตา กายจตตทรถปปสสมภนสมตถาย ปสสทธยา ปจจโย ภวต สมตถา พลปปตตา ปต ชายต ฯ ยสมา ๑. มโน. ป. ๓/๘. ๒. ปมาทลขเตน ภวตพพ. ปาล อาชานนตสสาต ตตทตถ โพธนปาล ภาวยโตต อมหาก ขนต ฯ . ว.


นามกาเย ปสสทเธ รปกาโยป ปสสทโธเอว โหต ตสมา นามกาโย ปสสมภตจเจว วตต ฯ สข ปฏลภตต วกขมานสส จตตสมาธานสส ปจจโย ภวต สมตถ เจตสก นรามส สข ปฏลภต ฯ สมาธยตต เอตถ น โย โกจ สมาธ อธปเปโต อถโข อนตตรสมาธต ทสเสนโต อรหตตผลสมาธนา สมาธยตต อาห ฯ อย หตอาท ตสส เทสนาย ตาทสสส ปคคลสส ยถาวตตสมาธปปฏลาภสส การณภาววภาวน ยตสสา วมตตายตนภาโว ฯ โอสกกตนต นสสตนต ตฏฏกา ฯ [๕๓] วมตตยา วฏฏทกขโต วมจจนสส อายตน การณ วมตตายตนนต อาห วมจจนการณนต ตฏฏกานโย ฯ ยทป ธมมสสวน เจว อภยทาน จ ธมมทาเนเนว สงคหต เตส ปน อภยทานสส อารต วรต ปาปาต เอตถ คยหมานตตาม อตรสส จ กาเลน ธมมสสวนนต วกขมานตตา ตทภยมธ น ลพภตต ทฏพพนต ฯ ทานนตปทกถา ฯ


ธมมจรยากถา [๕๔] ธมมจรยา นาม ทสกสลกมมปถจรยาต อธ ๑วตต ฯ ธมมจรยสมจรยา นาม ทส กสลกมมปถาต ทกงคตตรสส ทตยวคเค ฉฏสตตวณณนา ๒ ฯ ตตถ ทส กสลกมมปถา เหฏา อาคารยวนเย วตตาว ฯ ธมมสส จรยา ธมมา วา อนเปตา จรยา ธมมจรยาต อทมปธ ๓ วตต ฯค ธมมสส จรยา ธมมจรยา ธมมกรณนต สาเลยยกสตตวณณนานโย ๔ ฯ ธมม จรต เอตายาต ธมมจรยา ตถาปวตตา เจตนา ฯ ธมโมต ปน ตสมฏาโน ปโยโค ทฏพโพ ฯ ธมมโต อนเปตาต วา ธมมา ธมมา จ สา จรยา จาต ธมมจรยาต ตฏฏกานโย ฯ [๕๕] สา สคคปปตยาทเหตโต มงคลนต เวทตพพา ฯ เตนาห ภควา มลปณณาสกสส ป จมวคเค สาเลยยกสตเต ๕ โกสลรฏเ สาลคาเม นวาสตาย สาเลยยกาน นาม พราหมณคหปตกาน ธมม เทเสนโต ธมมจรยสมจรยเหต โข คหปตโย เอวมเธกจเจ สตตา กายสส เภทา ปรมมรณา สคต สคค โลก อปปชชนต ฯ ตวธ โข คหปตโย กาเยน ธมมจรยสมจรยา โหต จตพพธ ๑. ป. โช. ข. ข. ๑๕๕. ๒. มโน. ป. ๒/๑๘. ๓. ป. โช. ข. ข. ๑๕๔. ๔. ป. ส. ๒/๔๔๔. ปฏปกขนโย. ๕. ม. ม. ๑๒/๕๑๙.


วาจาย ตวธ มนสา ธมมจรยสมจรยา โหต ฯ กถ จ คหปตโย ตวธ กาเยน ธมมจรยสมจรยา โหต ฯ อธ คหปตโย เอกจโจ ปาณาตปาต ปหาย ปาณาตปาตา ปฏวรโต โหต นหตทณโฑ นหตสตโถ สชช ทยาปนโน สพพปปาณภตหตานกมป วหรต อทนนาทาน ปหาย อทนนาทานา ปฏวรโต โหต ยนต ปรสส ปรวตตปกรณ คามคต วา อร คต วา น ต อทนน เถยยสงขาต อาทาตา โหต กาเมส มจฉาจาร ปหาย กาเมส มจฉาจารา ปฏวรโต โหต ยา ตา มาตรกขตา ปตรกขตา ภาตรกขตา ภคนรกขตา าตรกขตา สสสามกา สปรทณฑา อนตมโส มาลาคฬปรกขตตาป ตถารปาส น จารตต อาปชชตา โหต เอว โข คหปตโย ตวธ กาเยน ... โหต ฯ กถ จ คหปตโย จตพพธ วาจาย ... โหต ฯ อธ คหปตโย เอกจโจ มสาวาท ปหาย มสาวาทา ปฏวรโต โหต สภคคโต วา ปรสคคโต วา าตมชฌคโต ๑ วา ปคมชฌคโต ๒ วา ราชกลมชฌคโต ๓ วา อภนโต สกข ปฏโ เอหมโภ ปรส ย ชานาส ต วเทหต โส อชาน วา อาห น ชานามต ชาน วา อาห ชานามต อปสส วา อาห น ปสสามต ปสส วา อาห ปสสามต อต อตตเหต วา ปรเหต วา อามสก จกขเหต วา น สมปชานมสา ภาสตา โหต ปสณ วาจ ปหาย ปสณาย วาจาย ปฏวรโต โหต อโต สตวา นส ๑. าตมชฌคคโตต ปาลย ทสสต. ๒. ปคมชฌคคโตต. ๓. ราชกลมชฌคคโตต. . ว.


อมตร อกขาตา อเมส เภทาย อมตร วา สตวา น อเมส อกขาตา อมส เภทาย อต ภนนาน วา สนธาตา สมาหตาน วา อนปปทาตา สมคคาราโม สมคครโต สมคคนนท สมคคกรณ วาจ ภาสตา โหต ผรส วาจ ปหาย ผรสาย วาจาย ปฏวรโต โหต ยา สา วาจา เนฬา กณณสขา เปมนยา หทยงคมา โปร พหชนกนตา พหชนมนาปา ตถารป วาจ ภาสตา โหต สมผปปลาป ปหาย สมผปปลาปา ปฏวรโต โหต กาลวาท ภตวาท อตถวาท ธมมวาท วนยวาท นธานวต วาจ ภาสตา โหต กาเลน สาปเทส ปรยนตวต อตถส หต เอว โข คหปตโย จตพพธ วาจาย ... โห ต ฯ กถ จ คหปตโย ตวธ มนสา ... โหต ฯ อธ คหปตโย เอกจโจ อนภชฌาล โหต ยนต ปรสส ปรวตตปกรณ ต อนภชฌาตา โหต อโห วต ย ปรสส ต มม อสสาต อพยาปนนจตโต โข ปน โหต อปปทฏมนสงกปโป อเม สตตา อเวรา อพยาปชฌา อนฆา สข อตตาน ปรหรนตต สมมาทฏ โก โข ปน โหต อวปรตทสสโน อตถ ทนน อตถ ยฏ อตถ หต อตถ สกตทกกฏาน กมมาน ผลวปาโก อตถ อย โลโก อตถ ปโร โลโก อตถ มาตา อตถ ปตา อตถ สตตา โอปปาตกา อตถ โลเก สมณพราหมณา สมมคคตา สมมาปฏปนนา เย อม จ โลก ปร จ โลก สย อภ า สจฉกตวา ปเวเทนตต เอว โข คหปตโย ตวธ มนสา ... โหต ฯ เอว ธมมจรยสมจรยเหต


โข คหปตโย เอวมเธกจเจ สตตา กายสส เภทา ... สคค โลก อปปชชนต ฯ อากงเขยย เจ คหปตโย ธมมจาร สมจาร อโห วตาห กายสส เภทา ปรมมรณา ขตตยมหาสาลาน สหพยต อปปชเชยยนต าน โข ปเนต วชชต ย โส กายสส เภทา ปรมมรณา ขตตยมหาสาลาน สหพยต อปปชเชยย ต กสส เหต ตถา ห โส ธมมจาร สมจาร ฯ อากงเขยย เจ คหปตโย ธมมจาร สมจาร อโห วตาห กายสส เภทา ปรมมรณา พราหมณมหาสาลาน ... คหปตมหาสาลาน ... จาตมมหาราชกาน เทวาน ... ตาวตสาน เทวาน ... ยามาน เทวาน ... ตสตาน เทวาน ... นมมานรตน เทวาน ... ปรนมมตวสวตตน เทวาน ... พรหมกายกาน เทวาน ... อาภาน เทวาน ... ปรตตาภาน เทวาน ... อปปมาณาภาน เทวาน ... อาภสสราน เทวาน ... สภาน เทวาน ... ปรตตสภาน เทวาน ... อปปมาณสภาน เทวาน ... สภกณหาน เทวาน ... เวหปผลาน เทวาน ... อวหาน เทวาน ... อตปปาน เทวาน ... สทสสาน เทวาน ... สทสสน เทวาน ... อกนฏกาน เทวาน ... อากาสาน จายตนปคาน เทวาน ... ว าณ จายตนปคาน เทวาน ... อาก จ ายตนปคาน เทวาน ... เนวส านาส ายตนปคาน เทวาน สหพยต อปปชเชยยนต าน โข ปเนต วชชต ย โส กายสส เภทา ปรมมรณา เนวส านาส ายตนปคาน เทวาน สหพยต อปปชเชยย ต กสส เหต ตถา ห โส ธมมจาร สมจาร ฯ อากงเขยย เจ คหปตโย ธมมจาร สมจาร


อโห วตาห อาสวาน ขยา อนาสว เจโตวมตต ป าวมตต ทฏเ ว ธมเม สย อภ า สจฉกตวา อปสมปชช วหเรยยนต าน โข ปเนต วชชต ย โส อาสวาน ขยา ... อปสมปชช วหเรยย ต กสส เหต ตถา ห โส ธมมจาร สมจารต ฯ ปาล ฯ [๕๖] ธมมจรยสมจรยเหตต ธมมจรยสงขาตสมจรยเหต ตการณา ตปปจจยาต อตโถต ทกงคตตรวณณนานโย ๑ฯ ตวธนต ตห โกฏาเสห ฯ กาเยนาต กายทวาเรนาต สาเลยยกวณณนา ๒ ฯ สม ๓ จรยา สมสส วา กมมสส จรยาต สมจรยา ฯ ธมมจรยา จ สา สมจรยา จาต ธมมจรยสมจรยา ธมมจรยสงขาตา สมจรยาต อตโถต สาเลยยกทกงคตตรวณณนานโย ๔ ฯ [๕๗] ปาณาตปาต ปหายาต ปาณาตปาตเจตนาสงขาต ทสสลย ปชหตวา ฯ ปฏวรโตต ปหนกาลโต ปฏาย ตโต ทสสลยโต โอรโต วรโต ว โหต ฯ นหตทณโฑ นหตสตโถต ปรปฆาตตถาย ทณฑ วา สตถ วา อาทาย อวตตนโต นกขตตทณโฑ เจว นกขตตสตโถ จาต อตโถ ฯ เอตถ จ เปตวา ทณฑ สพพมป อวเสส อปกรณ สตตาน วหสนภาวโต สตถนต เวทตพพ ฯ ยมปน ภกข กตตรทณฑ วา ทนตกฏ วา วาส ๑. มโน. ป. ๒/๑๘. ๒-๔ ป. ส. ๒/๔๔๔. มโน. ป. ๒/๑๘. ๓. สมาตป ปาโ. . ว.


วา ๑ ปปผลก วา คเหตวา วจรนต น ต ปรปฆาตตถาย ตสมา นหตทณฑา นหตสตถาเตวว สงขย คจฉนต ฯ ลชชต ปาปชคจฉนลกขณาย ลชชาย สมนนาคโต ฯ ทยาปนโนต ทย เมตตจตตต อาปนโน ฯ สพพปปาณภตหตานกมปต สพเพ ปาณภเต หเตน อนกมปโก ตาย เอว ทยาปนนตาย สพเพส ปาณภตาน หตจตตโกต อตโถ ฯ วหรตต อรยต ปาเลตต มลปณณาสกสส ตตยวคเค จฬหตถปโทปมสตตวณณนา ๒ จตกกงคตตเร จตตถปณณาสกวณณนา ๓ จ ฯ [๕๘] ยนต ปรสสาต ยนต ปรสส ปรสนตก ๔ ฯ ปรวตตป- กรณนต ตสเสว ปรสส วตตปกรณ ตฏ ชนน ปรกขารภณฑก ฯ คามคต วาต อนโตคาเม วา ปต ฯ อร คต วาต อร เ รกขคคปพพตมตถกาทส วา ปต ฯ อทนนนต เตห ปเรห กาเยน วา วาจาย วา อทนนก ฯ เถยยสงขาตนต เอตถ เถโน วจจต โจโร ๕ เถนสส ภาโว เถยย ฯ อวหรณจตตสเสต อธวจน ฯ สงขาตนต อตถโต เอกโกฏาสสเสต อธวจน ส า- นทานา ห ปป จสงขาตอาทส ๖ วย ฯ เถยย จ ต สงขาต จาต เถยยสงขาต เถยยจตตสงขาโต เอโก จตตโกฏาโสต อตโถ ฯ กรณตเถ เจต ปจจตตวจน ตสมา เถยยสงขาเตนาต อตถโต ๑. ทนตกฏวาส วาตป. ๒. ป. ส. ๒/๒๗๗. มโน. ป. ๒/๔๘๖. ๓. มโน. ป. ๒/๘๖. แตอางคาแกในอรรกถาตกนบาตเลมเดยวกนหนา ๒๖๐. ๔. สนตก. ๕. เถโนต โจโร ฯ . ว. ๖. ข. ส. ๒๕/๕๐๔.


ทฏพพ ฯ มาตรกขตาต ๑ย ปตร นฏเ วา มเต วา ฆาสจฉาทนาทห ปฏชคคมานา วยปปตต ๒ กลฆเร ทสสามต ๓ มาตา รกขต อย มาตรกขตา นาม ฯ เอเตนปาเยน ปตรกขตาทโยป ๔ เวทตพพา ฯ สภาคกลาน ปน กจฉคเตสป คพเภส กตก กโรนต สเจ มยห ปตโต โหต ตยห ธตา อ ตถ คนต น ลภสสต มยห ปตตสเสว โหตต เอว คพเภป ปรคคหตา สสสามกา นาม ฯ โย อตถนนาม อตถ คจฉต ตสส เอตตโก ทณโฑต เอว นาม วา เคห วา วถ วา อททสส ปตทณฑา ปน สปรทณฑา� นาม ฯ อนตมโส มาลาคฬปรกขตตาปต ยา สพพนตเมน ปรจเฉเทน เอสา เม ภรยา ภวสสตต ส าย ตสสา อปร เกนจ มาลาคฬ ขปนเตน มาลาคฬมตเตนาป ปรกขตตา โหต ฯ จารตต อาปชชตาต เอวรปาส อตถส สมมาทฏ สตเต ๕ วตตมจฉาจาร- ลกขณวเสน วตกกม กตตา โหต ฯ สภคคโตต สภาย ๖ โต ฯ ปรสคคโตต คามปรสาย ๗ โต ฯ าตมชฌคโตต ทายาทาน มชเฌ โต ฯ ปคมชฌคโตต เสนน มชเฌ โต ฯ ราชกล- มชฌคโตต ราชกลสส มชเฌ มหาวนจฉเย โต ฯ อภนโตต ปจฉนตถาย นโต ฯ สกข ปฏโต สกข กตวา ปจฉโต ฯ เอหมโภ ปรสาต อาลปนเมต ฯ อตตเหต วา ปรเหต วาต อตตโน วา ปรสส วา หตถปาทาทเหต วา ธนเหต วา ฯ ๑. มาตรกขตาตอาทส ฯ ๒. วยปปตต. ๓. เนสสามต. . ว. ๔. ปตรกขตาทกา. . ว. ๕. ป. ส. ๑/๒๗๔. ๖. สภาย. ๗. ปรสาย.พ


อามสก จกขเหต วาต เอตถ อามสนต ลาโภ อธปเปโต ฯ ก จกขนต ย วา ต วา อปปมตตก ฯ อนตมโส ตตตรวฏฏก- สปปปณฑนวนตปณฑาทมตตกสสาป ล จสส เหตต อตโถ ฯ สมปชานมสา ภาสตาต สมปชานนโต ๑ ว มสาวาท กตตา โหต ฯ อเมส เภทายาต เยส อโตต วตตาน สนตเก สต ๒ เตส เภทาย ฯ อมส เภทายาต เยส อมตราต วตตาน สนตเก สต โหต เตส เภทายาต สาเลยยกวณณนา ๓ ฯ [๕๙] ภนนาน วา สนธาตาต ทวนน มตตาน วา สมานปชฌายกาทน วา เกนจเทว การเณน ภนนาน เอเกก อปสงกมตวา ตมหาก อทเส กเล ชาตาน เอว พหสสตาน อท น ยตตนตอาทน วตวา สนธาน กตตา ฯ อนปปทาตาต สนธานานปปทาตา เทว ชเน สมคเค ทสวา ตมหาก เอวรเป กเล ชาตาน เอวรเปห คเณห สมนนาคตาน อนจฉวกเมตนตอาทน วตวา ทฬหกมม กตตาต อตโถ ฯ สมคโค อาราโม อสสาต สมคคาราโม ยตถ สมคคา นตถ ตตถ วสตมป น อจฉตต อตโถ ฯ สมคคราโมตป ปาล ฯ อยเมวตโถ ฯ สมคครโตต สมคเคส รโต เต ปหาย อ ตถ คนตตป น อจฉตต อตโถ ฯ สมคเค ทสวาป สตวาป นนทตต สมคคนนท ฯ สมคคกรณ วาจ ภาสตาต ยา สา วาจา สตเต สมคเคเยว กโรต ต สามคคคณปรทปกเมว ๑. ชานนโตเยว. ๒. อโต ปร โหตต ปาโ ทสสต. . ว. ๓. ป. ส. ๒/๔๔๕.


วาจ ภาสต น อตรนต จฬหตถปโทปมาทวณณนา ๑ฯ [๖๐] ผรส วาจ ปหายาต ยา สา วาจา อณฑกา กกกสา ปรกฏกา ปราภสชชน โกธสามนตา อสมาธสวตตนกา ตถารป ๒ วาจ ปหายาต อตโถ ฯ ตตถ อณฑกาต ยถา สโทเส รกเข อณฑกาน อฏหนต เอว สโทสตาย ขขสนวมภนาทวจเนห อณฑกา ชาตา ฯ กกกสาต ปตกา ฯ สา ๓ ยถา นาม ปตกรกโข กกกโส โหต ปคฆรตจณโณ เอว กกกสา โหต โสต ฆสมานา วย ปวสต ฯ เตน วตต กกกสาต ฯ ปรกฏกาต ปเรส กฏกา อมนาปา โทสชนน ฯ ปราภสชชนต กฏลกณฏกสาขา วย มมเมส วชฌตวา ปเรส อภสชชน คนตกามานป คนต อทตวา ลคคนการ ฯ โกธสามนตาต โกธสส อาสนนา ฯ อสมาธสวตตนกาต อปปนา- สมาธสส วา อปจารสมาธสส วา อสวตตนกา ฯ อต สพพาเนเวตาน สโทสวาจาย เววจนานต สาเลยยกสตตนกเขปกณฑวณณนา ๔ ฯ [๖๑] เนฬาต เอฬ วจจต โทโส นาสสา เอฬนต เนฬา นทโทสาต อตโถ ฯ เนฬงโค เสตปจฉาโทต เอตถ วตตเนฬ วย ฯ กณณสขาต พย ชนมธรตาย กณณาน สขา สจวชฌน วย กณณสล น ชเนต ฯ อตถมธรตาย สกลสรเร โกป อชเนตวา เปม ชเนตต เปมนยา ฯ หทย คจฉต อปปฏห มานา ๑. ป. ส. ๒/๒๗๙. ๒. ตถารป. ๓. อย ปาโ ปป จสทนย น ทสสต. . ว. ๔. ป. ส. ๒/๔๔๗. อฏ. สา. ๕๕๐.


สเขน จตต ปวสตต หทยงคมา ฯ คณปรปณณตาย ปเร ภวาต โปร ฯ ปเร สวฑฒนาร วย สกมาราตป โปร ฯ ปรสส เอสาตป โปร ฯ ปรสส เอสาต นครวาสน กถาต อตโถ ฯ นครวาสโน ห ยตตกถา โหนต ปตมตต ปตาต มาตมตต มาตาต ภาตมตต ภาตาต วทนต ฯ เอวรปา กถา พหโน ชนสส กนตา โหตต พหชนกนตา ฯ กนตภาเวน พหโน ชนสส มนาปา จตตวฑฒกราต พหชนมนาปาต จฬหตถปโทปมาท- วณณนา ๑ฯ [๖๒] สมผปปลาปนต ยา สา วาจา อนธานวต อนปเทสา อปรยนตวต อนตถส หตา ตถารป วาจ ปหายาต อตโถ ฯ สาเลยยกวณณนาย ๒ อนธานวตนต หทยม ชสาย นเธต อยตต วาจ ฯ อนปเทสนต สตตาปเทสวรหต ฯ อปรยนตวตนต อปรจเฉท ฯ สตต วา ชาตก วา นกขปตวา ตสส อปารมภ วา อปม วา วตถ วา อาหรตวา พาหรกถเยว กเถต นกขตต นกขตตมตตเมว โหต สตต น โข กเถต ชาตก น โข นาสส อนต วา โกฏ วา ปสสามาต วตตพพต อาปชชต ฯ ยถา วฏรกขสาขาน คตคตฏาเน ปาโรหา โอตรนต โอตณโณ- ตณณฏาเน สมปชชตวา ปน วฑฒนตเยว เอว อฑฒโยชนมป โยชนมป คจฉนตเยว คจฉนเต คจฉนเต ปน มลรกโข วนสสต ปเวณชาตาว ตฏนต เอวมยมป นโครธธมมกถโก นาม โหต ๑. ป. ส. ๒/๒๗๙. ๒. ป. ส. ๒/๔๔๘.


นกขตต นกขตตมตตเมว กตวา ปสเสเนว ปรหรนโต คจฉต ฯ โย ปน พหมป ภณนโต เอตทตถมท สตตนต อาหรตวา ชานาเปต สกโกต ตสเสว กเถต วฏฏต ฯ อนตถส หตนต น อตถนสสตนต วตต ฯ [๖๓] กาเล วทตต กาลวาท วตตพพยตตกาล สลลกเขตวา วทตต อตโถ ฯ ภต ตจฉ สภาวเมว วทตต ภตวาท ฯ ทฏธมมกสมปรายกอตถสนนสสตเมว กตวา วทตต อตถวาท ฯ นวโลกตตรธมมสนนสสต กตวา วทตต ธมมวาท ฯ สวรวนยป- ปหานวนยสนนสสต กตวา วทตต วนยวาท ฯ นธาน วจจต ปโนกาโส ฯ นธานมสสา อตถต นธานวต หทเย นเธตพพ- ยตตก วาจ ภาสตา โหตต อตโถ ฯ กาเลนาต เอวรป ภาสมาโนป จ อห นธานวต วาจ ภาสสสามต น อกาเลน ภาสต ยตตกาลมปน อเวกขตวา ภาสตต อตโถ ฯ สาปเทสนต สอปม สการณนต อตโถ ฯ ปรยนตวตนต ปรจเฉท ทสเสตวา ยถาสสา ปรจเฉโท ป ายต เอว ภาสตต อตโถ ฯ อตถ- ส หตนต อเนเกหป นเยห วภชนเตน ปรยาทาต อสกกเณยยตาย อตถสมปนน ฯ ย วา โส อตถวาท อตถ วทต เตน อตเถน ส หตตตา อตถส หต วาจ ภาสต ฯ น อ นกขปตวา อ ภาสตต วตต โหตต จฬหตถปโทปมาทวณณนา ๑ฯ ๑. ป. ส. ๒/๒๘๐.


[๖๔] อภชฌาลต ปรภณฑาน อภชฌายนสลาต ภยเภรว- สตตวณณนา ๑ฯ อภชฌาตา โหตต อภชฌาย โอโลเกตา โหต ฯ อโห วตาต ปเนตถ ๒ นปาโต ฯ อภชฌาย ๓ โอโลกตมตตเกน เจตถ กมมปถเภโท น โหต ฯ ยทา ปน อโห วเตท ๔ มม สนตก อสส อห เอตถ วส วตเตยยนต อตตโน ปรณาเมต ตทา กมมปถเภโท โหต ฯ อยมธ อธปเปโต ฯ พยาปนนจตโตต วปนนจตโต ปตภตจตโต ๕ ฯ ปทฏมนสงกปโปต โทเสน ทฏจตตสงกปโปต สาเลยยกวณณนา ๖ ฯ [๖๕] พยาปนนจตตาต ปกตภาววชหเนน วปนนจตตา ฯ กเลสานคต ห จตต ปกตภาว วชหต ปราณภตตพย ชน วย ปตก โหต ฯ ปทฏมนสงกปปาต ปทฏจตตสงกปปา อภททเกน ปเรส อนตถชนเกน จตตสงกปเปน สมนนาคตาต ภยเภรวสตต- วณณนา ๗ ฯ อนภชฌาลตอาท วตตปปฏปกขนเยน คเหตพพ ฯ ปฏสมภทามคควณณนายนต อเวราต เวรรหตา ฯ อพยา- ปชฌาต พยาปาทรหตา ฯ อนตกาต นททกขา ฯ อนฆาตป ปาโ ฯ สข อตตาน ปรหรนตต สข หตวา อตตภาว วตตยนต ฯ อเวราต จ สกสนตาเน จ ปเร ปฏจจ ปรสนตาเน จ ๑. ป. ส. ๑/๑๕๙. ๒. ปฏนตเถ. ๓. อภชฌายป. ๔. วตท.. ๕. ปตจตโต. . ว. ๖. ป. ส. ๒/๔๔๘. ๗. ป. ส. ๑/๑๕๙.


อตเร ปฏจจ เวราภาโว ทสสโต ฯ อพยาปชฌาต เวราภาวา ตมมลกพยาพาธาภาโว ทสสโต ฯ อนฆาต พยาพาธาภาวา ตมมลกทกขาภาโว ฯ สข อตตาน ปรหรนตต ทกขาภาวา สเขน อตตภาวปรหรณ ทสสตนต เอวเมตถ วจนสมพนโธ เวทตพโพต วตต ฯ [๖๖] สมมา โสภนา ว ปปสตถา เอตสส ทฏ ต สมมาทฏ โก กมมปถปรยาปนนาย อตถ ทนนนตอาทกาย กมมสสกตาทฏ ยา สมนนาคโตต อตโถต สลเลขสตตวณณนานโย ๑ฯ นตถ ทนนนต ทานสส ผลาภาว สนธาย วทต ฯ ยฏ วจจต มหายาโค ฯ หตนต ปโหนกสกกาโร อธปเปโต ฯ ตมป อภย ผลาภาวเมว สนธาย ปฏกขปต ฯ สกตทกกฏานนต สกตทกกฏาน กสลากสลานนต อตโถ ฯ ผลวปาโกต ย ผลนต วา วปาโกต วา วจจต ต นตถต วทต ฯ นตถ อย โลโกต ปรโลเก ตสส อย โลโก นตถ ฯ นตถ ปโร โลโกต อธโลเก ตสสาป ปรโลโก นตถ ฯ สพเพ ตตถ ตตเถว อจฉชชนตต ทสเสต ฯ นตถ มาตา นตถ ปตาต เตส สมมาปฏปตตมจฉาปฏปตตน ผลาภาววเสน วทต ฯ นตถ สตตา โอปปาตกาต จวตวา อปปชชนกสตตา นาม นตถต วทตต สาเลยยกวณณนา ๒ ตกงคตตเร ตตยปณณาสกวณณนา จ ฯ สมมคคตา สมมาปฏปนนาต อนโลมปปฏปท ปฏปนนา ๑. ป. ส. ๑/๑๕๙. ๒. ป. ส. ๒/๔๔๙.


ธมมกสมณพราหมณาต นกเขปกณเฑ ทฏ ปาทานนทเทส- วณณนา ๑ฯ สย อภ า สจฉกตวาต เย อม จ โลก ปร จ โลก อภวสฏาย ป าย สพพ ๒ ปจจกข กตวา ปเวเทนต เต นตถต สพพ พทธาน อภาว ทเปตต สาเลยยกวณณนา ๓ ฯ อตถ ทนนนตอาท วตตปปฏปกขนเยน คเหตพพ ฯ [๖๗] โกสลสยตเต ต ขตตยมหาสาลาต ขตตยมหาสารา มหาสารปปตตา ขตตยา ฯ เยส ห ขตตยาน เหฏ มนเตน โกฏสต นธานคต โหต ตโย กหาปณกมภา วล ชนตถาย เคหมชเฌ ราส กตวา ปตา โหนต เต ขตตยมหาสาลา นาม ฯ เยส พราหมณาน อสตโกฏธน นหต โหต ทยฑโฒ กหาปณกมโภ วล ชนตถาย เคหมชเฌ ราส กตวา ปโต โหต เต พราหมณ- มหาสาลา นาม ฯ เยส คหปตน จตตาฬสโกฏธน นหต เอโก กหาปณกมโภ วล ชนตถาย เคหมชเฌ ราส กตวา ปโต โหต เต คหปตมหาสาลา นามาต ปมวคควณณนา ๔ ฯ สหพยต อปปชเชยยนต สหภาว อปคจเฉยย ฯ พรหม- กายกาน เทวานนต ปมชฌานภมเทวาน ฯ อาภาน เทวานนต อาภา นาม วสสเทวา๕ นตถ ปรตตาภอปปมาณาภอาภสสรานเมต อธวจน ฯ ปรตตาภานนตอาท ปน เอกโต อคคเหตวา เตสเยว ๑. อฏ. สา. ๕๔๖. ๒. สย. ๓. ป. ส. ๒/๔๔๙. ๔. สา. ป. ๑/๑๖๐. ๕. วสส. . ว.


เภทโต คหณ ฯ สภาน ปรตตสภานนตอาทสป เอเสว นโยต สาเลยยกวณณนา ๑ฯ [๖๘] อาสวาน ขยาต อรหตตมคเคน สพพกกเลสาน ขยา ฯ อานาสวนต อาสววรหต ฯ เจโตวมตต ป าวมตตนต เอตถ เจโตวจเนน อรหตตผลสมปยตโต สมาธ ป าวจเนน ตสมปยตตา จ ป า วตตา ฯ ตตถ จ สมาธ ราคโต วมตตตตา เจโตวมตต ป า อวชชาย วมตตตตา ป าวมตตต เวทตพพา ฯ วตต เหต ภควตา โย หสส ภกขเว สมาธ ตทสส สมาธนทรย ยา หสส ภกขเว ป า ตทสส ป นทรย อต โข ภกขเว ราควราคา เจโตวมตต อวชชาวราคา ป า- วมตตต ฯ อปเจตถ สมถผล เจโตวมตต วปสสนาผล ป าวมตตต เวทตพพ ฯ ทฏเ ว ธมเมต อมสมเยว อตตภาเว ฯ สย อภ า สจฉกตวาต อตตนาเยว ป าย ปจจกข กตวา อปรปปจจเยน ตวาต อตโถ ฯ อปสมปชชาต ปาปณตวา สมปาเทตวาต มลปณณาสกสส ปมวคเค อากงเขยยสตต- วณณนา ๒ ฯ [๖๙] อต ภควา อาสวกขย ทสเสตวา อรหตตนกเฏน เทสน นฏาเปส ฯ อธ ตวา ปน เทวโลกา สมาเนตพพา ฯ ตสสนน ตาว ฌานภมน วเสน นว พรหมโลกา ป จ สทธาวาสา จตห อรเปห สทธ นเววาต ๓ อฏารส เวหปผเลห สทธ เอกนวสต ๑. ป. ส. ๒/๔๔๙. ๒. ป. ส. ๑/๒๒๗. ๓. นวาต.


เต อส เ ๑ ปกขปตวา วสต พรหมาโน ๒ โหนต ฯ เอว ฉห กามาวจเรห สทธ ฉพพสต เทวโลกา นาม ฯ เตส สพเพสมป ภควตา ทสห กสลกมมปเถห นพพตต ทสสตา ฯ ตตถ ฉส ๓ กามาวจเรส ตณณ สจรตาน วปาเกเนว นพพตต โหต ฯ อปรเทวโลกานมปน อเม กมมปถา อปนสสยวเสน กถตา ฯ ทสกสล- กมมปถา ห สล สลวโต ว กสณปรกมม อชฌตต สเล ปตฏาย กสณปรกมม กตวา ปมชฌาน นพพตเตตวา ปมชฌานภมย นพพตตต ทตยาทน ภาเวตวา ตตยชฌานภมอาทส ๔ นพพตตต รปาวจรชฌาน ปาทก กตวา วปสสน วฑเฒตวา อนาคามผเล ปตฏ โต ป จสทธาวาเสส ๕ นพพตตต รปาวจรชฌาน ปาทก กตวา อรปาวจรสมาปตต นพพตเตตวา จตส อรเปส นพพตตต รปารปชฌาน ปาทก กตวา วปสสน วฑเฒตวา อรหตต ปาปณาต ฯ อส ภโว ปน พาหรกาน ตาปสปรพพาชกาน อาจณโณต อธ น นททฏโต สาเลยยกวณณนา ๖ ฯ อฏกถา ฯ [๗๐] เอกวเธน าณวตถนตอาทส วย โกฏาสตโถ วธสทโท โหต ฯ โส จ วภตตวจนวปลลาส กตวา ปจจตเตกวจนวเสน ตสทโทปปโท ตวธนต วตโต ฯ อตโถ ปน กรณปถวจนวเสน ทฏพโพต อาห ตวธนต ตห โกฏาเสหต ฯ กาเยนาต เอตถ ๑. เตส อส . ๒. พรหมโลกา. ๓. อโต ปร ตาวาต ทสสต. ๔. ทตยชฌาน- ภมอาทส. ๕. ป จส สทธาวาเสส. . ว. ๖. ป. ส. ๒/๔๕๐.


กาโยต โจปนกาโย อธปเปโต ฯ โส จ ธมมจรยาย ทวารภโต เตน วนา ตสสา อปปวตตนโต ฯ กาเยนาต จ เหตมห กรณวจน ฯ ก จาป ธมมจรยสงขาตเจตนาสมฏานา สา ว ตต น จ สา ปฏาเน อาคเตส จตวสตยา ปจจเยส เอเกนาป ปจจเยน เจตนาย ปจจโย โหต ตสสา ปน ปวตตนโต ปวตตมานาย กายกมมส ตาย เจตนาย ปวตต โหตต เตน ทวาเรน ลกขตพพภาวโต ตสสา การณ วย กรณ วย จ สพโพหารมตต โหต ฯ กายทวาเรนาต วา กายทวารภเตนาต อตถมภเต กรณวจนนต สาเลยยกฏกา ฯ สมนต ภาวนปปสกนทเทโสต ทกงคตตรฏกานโย ฯ ปจจนกสมนตเถน สมณภาวสส สทส ยตตนต วา สม สจรต ฯ สา เอว จรยา สมจรยาต สาเลยยกฏกานโย ฯ [๗๑] ปชหตวาต สมาทานวเสน ปรจจชตวา ฯ ปหนกาลโต ... วรโต วาต เอเตน ปหานสส วรตยา จ อสมานกาลตต ทสเสต ฯ ยท เอว ปหายาต กถ ปรมกาลนทเทโส ฯ ตถา คเหตพพต อปาทาย ฯ ธมมาน ห ปจจยปปจจยปปนนภาเว อเปกขเต สหชาตานมป ปจจยปปจจยปปนนภาเวน คหณ ปรมปจฉมภาเวเนว โหตต คหณปปวตตอาการวเสน ปจจยภเตส หโรตตปป าณาทส ปหานกรยาย ปรมกาลโวหาโร ปจจยปปนนาส จ วรตส วรมณกรยาย อปรกาลโวหาโร โหตต ปหาย ปฏวรโตต วตต ฯ ปหายาต วา สมาทานกาลกรยาวเสน วตต ฯ ปจฉา-


วตกกมตพพวตถสมาโยควเสน ปฏวรโตต ฯ ปหายาต วา นหนตวาน ตโมกขนธ อทโตว ทวากโร วณณปป า ปภาเสต โอภาเสตวา สมคคตาต จ เอวมาทส วย สมานกาลวเสน เวทตพพ ฯ อถวา ปาโณ อตปาตยต เอเตนาต ปาณาตปาโต ปาณฆาตเหตภโต อหรกาโนตตปปโทสโมหวหสาทโก เจตนาปธาโน สงกเลสธมโม ฯ ตสมาทานวเสน ปหาย ตโต ปฏวรโตว โหตต ฯ วรโต วาต ๑

อวธารเณน ตสสา วรตยา กาลาทวเสน อปรยนตต ทสเสต ฯ ยถา ห อ เ สมาทนนวรตกาป อนวฏ ตจตตตาย ลาภชวตาทเหต สมาทาน ภนทนต น เอวมย ฯ อยมปน ปหนกาลโต ปฏาย โอรโต วรโตต ฯ อทนนาทาน ปหายาตอาทสป อมนาว นเยน อตโถ เวทตพโพ ฯ ทณฑนปาตน ทณโฑ มคคราทปปหรณวเสโสต อธ ปหรณวเสโส อธปเปโต ฯ เตนาห เปตวา ทณฑ สพพมป อวเสส อปกรณนต ฯ ทณฑนสงขาตสส ปรวเหนสส จ วชชต- ภาวทปนตถ ทณฑสตถาน นกเขปวจนนต อาห ปรปฆาตตถายาต- อาท ฯ น วเหนภาวสส ฯ ลชชต เอตถ วตตลชชาย โอตตปปมป วตตนต ทฏพพ ฯ น ห ปาปชคจฉนยตตสส ต ปาปาภายน อตถต ลชช อจเจว วตต ฯ ทย เมตตจตตต อาปนโนต กสมา วตต นน ทยาสทโท อทยาปนโนตอาทส กรณาย วตตตต ฯ สจจเมต ฯ อยมปน ทยาสทโท อนรกขนมตต ๑ (?) ปฏวรโต วาต ฯ


อนโตนต กตวา ปวตตมาโน เมตตาย กรณาย จ ปวตตตต อธ เมตตาย ปวตตมาโน วตโต ฯ มชชต สนยหตต เมตตา เมตตา เอตสส อตถต เมตต เมตต จตต เอตสสาต เมตตจตโต ตสส ภาโว เมตตจตตตา อจเจว อตโถ ฯ สพพปปาณภต- หตานกมปต เอเตน ตสสา วรตยา สตตวเสน อปรยนตต ทสเสต ฯ ปาณภเตต ปาณชาเต ฯ อนกมปโกต กรณายนโก ฯ ยสมา ปน เมตตา กรณาย วเสสปปจจโย โหต ตสมา วตต ตาย เอว ทยาปนนตายาต ฯ เอว เยห ธมเมห ปาณาตปาตา วรต สมปชชต เตห ลชชาเมตตากรณาห สมงคภาโว ทสสโต สทธ ปฏ วฏกธมเมหต ทฏพพ ฯ เอตถาห กสมา ปาณาตปาต ปหายาต เอกวจนนทเทโส กโต นน นรวเสสาน ปาณาน อตปาตโต วรต อธาธปเปตา ฯ ตถา ห วตต สพพปปาณ- ภตหตานกมป วหรตต ฯ เตเนวาห อฏกถาย สพเพ ปาณภเต หเตน อนกมปโกต ปถวจนนทเทโส กตตพโพต ฯ สจจเมต ฯ ปาณภาวสาม วเสน ปเนตถ ปาลย อาทโต เอกวจนนทเทโส กโตป สททสนนฏาเนน ปถตต ว ายมานเมวาต สาม - นทเทส อกตวา เภทวจนจฉาวเสน ตทตถ ทสเสต อฏกถาย พหวจนวเสน อตโถ วตโต ฯ ก จ ภยโย สาม โต สวรสมาทาน ตพพเสสโน สวรเภโทต อมสส วเสสสส ทสสนตถ อย วจนเภโท กโตต เวทตพพ ฯ วหรตต วตตปปกาโร หตวา เอกสม อรยาปเถ อปปนน ทกข อ เน อรยาปเถน วจฉนทตวา


อตตภาว หรต ปวตเตต ยาเปตต อตโถ ฯ เตนาห อรยต ปาเลตต จฬหตถปโทปมจตกกงคตตรฏกา ฯ [๗๒] ยสส วเสน ปรสสาต สามนทเทโส ต สาปเตยย ยนตนต สาม โต คหตเมว สามนทเทเสเนว ปกาสต โหตต อาห ปรสนตกนต ฯ ปรสส ปรวตตปกรณนต วา เอกเมว ต สมาสปท ฯ ยงก จ ปรสนตก วเสสโต ปรสส วตตปกรณ วาต อตโถ ฯ เตห ปเรหต เยส สนตก เตห ฯ ยสส วเสน ปคคโล เถโนต วจจต ต เถยยนต อาห อวหรณจตตสเสต อธวจนนต ฯ เถยยสงขาเตน น วสสาสตาวกาลกาทวเสนาต อตโถ ฯ มเต วาต วาสทโท อวตตวกปปตโถ ฯ เตน ปพพชตาทภาว สงคณหาต ฯ เอเตนปาเยนาต ย มาตร มตาย นฏาย วา ปตา รกขต สา ปตรกขตา ย อโภส อสนเตส ภาตา รกขต สา ภาตรกขตาต เอวมาท สนธายาห ฯ สภาค- กลานต อาวาหววาหกรยาย สภาคาน กลานต สาเลยยกฏกา ฯ [๗๓] ปาลย ห โคตตรกขตา ธมมรกขตา สารกขาต อท น ทฏ สารกขฏาเน จ สสสามกาต อาคต ฯ เตน� สมมาทฏ สตตาทฏกาย สสสามกา สารกขาต วตต ฯ [๗๔] อสกวถ วา อททสส ปตา ทณฑา ราชาทห ฯ สมมาทฏ สตเตต อสทธมมาธปปาเยน กายทวารปปวตตา อคมนยฏานวตกกมเจตนาต เอว สมมาทฏ สตตวณณนาย วตต- มจฉาจารลกขณวเสน ฯ หตถปาทาทเหตต หตถปาทาทจเฉทน-


เหต ฯ ธนเหตต ธนสส ลาภเหต ชานเหต จ ฯ ลาโภต ฆาสจฉาทนาท ฯ ลพภตต ลาโภ ฯ ก จกขนต ก จมตต อามสชาต ฯ เตนาห ย วาตอาท ฯ สมปชานนโต วาต มสาภาว ตสส วตถโน อตถต ชานนโตเอวาต สาเลยยกฏกา ฯ [๗๕] อนปปทาตาต อนพลปปทาตา อนวตตนวเสน วา ปทาตา ฯ กสส ปน อนวตตน ปทาน จาต ฯ สมาหตานนต วตตตตา สนธานสสาต ว ายต ฯ เตนาห สนธานานปป- ทาตาต ฯ ยสมา ปน อนวตตนวเสน สนธานสส ปทาน อาทาน รกขน วา ทฬหกรณ โหต เตน วตต เทว ชเน สมคเค ทสวาตอาท ฯ อารมนต เอตถาต อาราโม รมตพพฏาน ฯ ยสมา ปน อากาเรน วนาป อยมตโถ ลพภต ตสมา วตต สมคคราโมตป ปาล ฯ อยเมวตโถต จฬหตถปโทปมาทฏกา ฯ [๗๖] อณฑกาต วจจนต รกเข คณฑสทสา ปณฑโย ตา ยถา ถทธา วสมา ทพพนเวธา จ โหนต เอวเมว ขขสนวมภนวเสน ปวตตวาจาปต สา อณฑกาต วตตา ฯ เตนาห ยถา สโทเส รกเขตอาทนต สาเลยยกฏกา ฯ สโทเส สวเณ รกเข นยยาสปณฑโย อหจฉตตาทน วา อฏ ตาน อณฑกาต วทนต ฯ เผคครกขสส ปน กฏ ตสส อณฑาน วย ตา จณณปณฑโย คนถโย วา อณฑกา ฯ อธ ปน พยาปชชนกกกสาทภาวโต อณฑกปปฏภาเคน วาจา อณฑกา ปทมนาฬ วย โสต ฆสมานา ปวสนต กกกสา ทฏพพาต


สงคตสตตทกงคตตรฏกา ฯ กกกสาต ผรสา เอว ฯ โส ปนสสา ผรสภาโว พยาปาทนมตตตาย ตโต ปตกาต ฯ เตนาห ยถา นามาตอาท ฯ กฏกาต อนฏา ฯ อมนาปาต น มนวฑฒน ฯ ตโต เอว โทสชนน จตตโทสปปาท ฯ มมเมสต ฆฏฏเนน ทกขปปตตโต มมมสทเสส ชาตอาทส ฯ ลคคนการต เอว วทามต อธปปาเยน ลคคนการ น อส าณการวเสน ฯ โกธสส อาสนนา ตสส การณภาวโตต สาเลยยกฏกา ฯ โกเธน นพพตตา ตสส ปรวารภตา โกธสามนตาต สงคตสตตทกงคตตรฏกา ฯ สโทสวาจายาต อตตโน สมฏาปกโทสสส วเสน สโทสวาจาย อธวจนานต สาเลยยกฏกา ฯ เอตถาต [๗๗] เนฬงโค เสตปจฉาโท เอกาโร วตตต รโถ อนฆ ปสส อายนต ฉนนโสต อพนธนนต ๑

อมสสา คาถาย สล เจตถ เนฬงคนต วตต ฯ เตเนวาห จตโต คหปต เนฬงคนต โข ภนเต สลานเมต อธวจนนต ๒ ฯ สกมาราต อผรสตาย มทกา ฯ ปรสส เอสาต เอตถ ปรสทโท ตนนวาสวาจโก ทฏพโพ คาโม อาคโตตอาทส วย ฯ เตเนวาห นครวาสนนต ฯ มน อปปายต วฑเฒตต มนาปา ฯ เตน วตต จตตวฑฒกราต ๑. อทาน. ข. ๒๕/๒๐๑ ฯ ๒. ส. สฬายตน. ๑๘/๓๕๙ ฯ


จฬหตถปโทปมาทฏกา ฯ [๗๘] หทยม ชสายาต อหตตตา จตต อนปปเวเสตวา นเธต อยตต ฯ อนปเทสนต ภควตา อสกสตเต เอว วตตนต สตตาปเทสวรหต ฯ อปรจเฉทนต ปรจเฉทรหต ฯ ยถา ปน วาจา ปรจเฉทรหตา โหต ต ทสเสต สตต วาตอาท วตต ฯ อปารมภนต อนโยค ฯ พาหรกถาโยครหต สตต ชาตก วา นกขตต ตสส สรรภต กถ อนามสตวา ตโต พาหรภตเยว กถ ฯ สมปชชตวาต วรฬห อาปชชตวา ฯ ปเวณชาตา วาต อนชาต- ปาโรหมลานเยว ตฏนต ฯ อาหรตวาต นกขตตสตตโต อ มป อนโยคอปมาวตถวเสน ตทปโยคน อาหรตวา ฯ ชานาเปตนต เอตทตถมท สตตนต ชานาเปต โย สกโกต ตสส กเถตนต อตโถ ฯ ตสส ตถารปสส ธมมกถกสส พหมป กเถต วฏฏต ฯ อนตถส หตนต อตตโน จ ปเรส จ น หตายาต สาเลยยกฏกา ฯ [๗๙] กาลวาทตอาท สมผปปลาปา ปฏวรตสส ปฏปตต- นทสสน ฯ อตถส หตาป ห วาจา อยตตกาลปปโยเคน อตถาวหา น สยาต อนตถว าปนวาจ อนโลเมต ตสมา สมผปปลาป ปชหนเตน อกาลวาทตา ปรหรตพพาต วตต กาลวาทต ฯ กาเล วทนเตนาป อภยานตถสาธนโต อภต ปรวชเชตพพนต อาห ภตวาทต ฯ ภต จ วทนเตน ย อธโลกปรโลกหตสมปาทก ตเทว วตตพพนต ทสเสต อตถวาทต วตต ฯ อตถ วทนเตนาป โลกยธมมสนนสสตเมว อวตวา โลกตตรธมมสนนสสต กตวา


วตตพพนต ทสสนตถ ธมมวาทต วตต ฯ ยถา จ อตโถ โลกตตรธมมสนนสสโต โหต ตนทสสนตถ วนยวาทต วตต ฯ ป จนน ห สวรวนยาน ป จนน จ ปหานวนยาน วเสน วจจมาโน อตโถ นพพานาธคมเหตภาวโต โลกตตรธมมสนนสสโต โหตต เอวป คณวเสสยตโต จ อตโถ วจจมาโน เทสนาโกสลเล สต โสภต กจจกโร จ โหต น อ ถาต ทสเสต นธานวต วาจ ภาสตาต วตต ฯ อทาน ต เทสนาโกสลล วภาเวต กาเลนาต- อาทมาห ฯ ปจฉาทวเสน ห โอตณณวาจาวตถสม เอกสาทพยา- กรณวภาค สลลกเขตวา อปมาเหตทาหรณสสนทนาห ตตการณาน- รป วภาเวนตยา ปรมตปรจฉนนรปาย วปลตรคมภโรฬารปรมตถ- วตถารสงคาหกาย กถาย าณพลานรป ปเร ยาถาวโต ธมเม ปตฏาเปนโต เทสนากสโลต วจจตต เอวเมตถ อตถโยชนา เวทตพพาต จฬหตถปโทปมาทฏกา ฯ [๘๐] อภปพโพ ฌาสทโท อภชฌนตโถต อาห ปรภณฑาน อภชฌายนสลาต ภยเภรวฏกา ฯ อภชฌายน เยภยเยน ปรสนตกสส ทสสนวเสน โหตต อภชฌาย โอโลเกตา โหตต วตต ฯ อภชฌาย วา อภชฌต วตถ ยตถ กตถจ ตมป ปจจกขโต ปสสนโต วย อภชฌายตต วตต อภชฌาย โอโลเกตา โหตต ฯ กมมปถเภโท น โหตต น เกวล โลภมตเตน โหต ปรณามนวเสน อปปวตตตาย ฯ ยถา กมมปถเภโท โหต ต ทสเสต ยทา ปนาตอาท วตต ฯ


อตตโน สนตกภาเวน ปรณาเมต ฯ วปนนจตโตต พยาปาเทน วปตต อาปาทตจตโต ฯ เตนาห ปตภตจตโตต ฯ พยาปาโท ห วส วย โลหต จตตปตภาว ชเนต ฯ โทเสน ทฏจตตสงกปโปต วเสน วย สปปอาท โกเปน ทสตจตตสงกปโปต สาเลยยกฏกา ฯ ปกตภาววชหเนนาต ปรสทธภวงคสงขาตสส จ อนวชชภาว- สงขาตสส จ ปกตภาวสส วชหเนน ฯ สาวชชธมมสมปปตตยา ห จตตสส อนวชชภาโว ชหโต โหต ฯ วปนนจตตาต กเลสาสจตาย ทสตตาย กฏ ตจตตา ฯ เตนาห กเลสานคต ห ... ปตก โหตต ฯ ปทฏจตตสงกปปาต วเสน สสฏปตมตต วย โทเสน ปทสตจตตสงกปปาต ภยเภรวฏกา ฯ [๘๑] สมมาต อวปรตา ตโตเอว โสภนา สนทรา พทธาทห ปสตถตตา ว ปปสตถา ฯ กมมปถปปตตเยว จสสา กมมปถปรยาปนนตาต สลเลขฏกา ฯ ทนนนต เทยยธมมสเสน ทาน วตตนต อาห ทานสส ผลาภาว สนธาย วทตต ฯ ทนนมปน วตถ กถ ปฏกขปต ฯ เอเสว นโย ยฏ หตนต เอตถาป ฯ มหายาโคต สพพสาธารณ มหาทาน ฯ ปโหนกสกกาโรต ปาหนกาน กตตพพสกกาโร ฯ ผลนต อานสสผล นสสนทผล จ ฯ วปาโกต สทสผล ฯ ปรโลเก ตสส อย โลโก นตถต ปรโลเก ตสส กมมนา ลทธพโพ อย โลโก น โหต ฯ อธ โลเก ตสสาป ปรโลโก นตถต อธ โลเก ตสส กมมนา ลทธพโพ ปรโลโก น โหต ฯ ตตถ


การณมาห สพเพ ตตถ ตตเถว อจฉชชนตต ฯ อเม สตตา ยตถ ยตถ ภวโยนคตอาทส ตา ตตถ ตตเถว อจฉชชนต นรนธนวนาเสน วนสสนต ฯ ผลาภาววเสนาต มาตาปตส สมมา- ปฏปตตมจฉาปฏปตตน ผลสส อภาววเสน ฯ น มาตาปตน นาป เตส สมมาปฏปตตมจฉาปฏปตตน อภาววเสน เตส โลกป- ปจจกขตตา ฯ ปพพฬกสส วย อเมส สตตาน อปปาโท นาม เกวโลว น จวนปพพโกต ทสสนตถ นตถ สตตา โอปปาตกาต วตตนต อาห จวตวา อปปชชนกสตตา นาม นตถต วทตต ฯ สมเณน นาม ยาถาวโต ชานนเตน กสสจ ก จ อกเถตวา ส เตน ภวตพพ ฯ อ ถา อโหปรสกา นาม สยา ฯ ก ห ปโร ปรสส วทสสต ฯ ตถา อตตโน วาทสส กสสจ ภวสาโร ๑เอว นตถ ตตถ ตตเถว อจฉชชนโตต อาห เย อม จ ... ทเปตต สาเลยยกตกงคตตรฏกา ฯ [๘๒] มหาสาราต อมนา รการสส ลการ กตวา มหาสาลาต วตตนต ทสเสต ยถา ปรตถโย ปลตถโยต ฯ มหา- สารปปตตาต มหนต วภวสาร ปตตา ฯ โกฏสต ธน ฯ อยเมว วา ปาโ ฯ ตมพ ๒ นาม ฉ อมพณานต วทนตต โกสลสยตตฏกา ฯ [๘๓] กมโภ ทสมพณนต เวสสวคเค วตต ฯ เอโก ปสโต กฑโว นาม จตตาโร กฑวา ปตโถ จตตาโร ปตถา อาฬหโก ตมโพตป จตตาโร อาฬหกา โทณ เอกาทส ๑. ปราณโปตถเก อวสโรต ทสสต ฯ ๒. กมภนต ยตตตร ฯ . ว.


โทณา อมพณ อมมณนตป ฯ ทสาธกสตโทณมตต ทสมพณ กมโภ นาม ฯ กมโภต ฆฏนาเมน เอโก ปตถมานวเสโส ทสสโตต ตฏฏกานโย ฯ [๘๔] สหพเยต คจฉตต สหพโย สหปปวตตนโก ตสส ภาโว สหพยตา สหปปวตตต อาห สหภาว อปคจเฉยยนต ฯ พรหมาน กาโย สมโหต พรหมกาโย ตปปรยาปนนตาย ตตถ คตาตา พรหมกายกา ฯ กาม เจตาย สพพสสาป พรหมนกายสส สม าย ภวตพพ ฯ อาภานนตอาทนา ปน ทตยชฌานภมกาทน อปร คหตตตา พลวททาเยน ตทวสฏาน อย สม าต อาห พรหมกายกาน เทวานนต ปมชฌานภมเทวานนต ฯ อาภา นาม วสสเทวา นตถ ปรตตาภาทนเยว อาภาวนตตาสาม เน เอกชฌ คเหตวา วตตตตา ฯ เอต อธวจน ยถา พรหมปารสชชพรหมปโรหตมหา- พรหมาน พรหมกายกาต ฯ ปรตตาภานนตอาท ปนาต อาทสทเทน อปปมาณาภาน เทวาน อาภสสราน เทวานนต อม ปาล สงคณหาต ฯ เอกโต อคคเหตวาต อาภา ๑เอกตตกายนานตตส ต วา เอกโต อคคเหตวา ฯ เตสเยว ๒ อาภาต วตตเทวานเยว ฯ เภทโต คหณนต การณสส ภนทน เภโท ภนนตา ตสส วเสน ปรตตาภาทคคหณนต สาเลยยกฏกา ฯ [๘๕] อาสวาน ขยาต เหฏ มมคเคน เขปตาวสฏาน อาสวาน อรหตตมคเคน สมจฉนทนโต ฯ ยสมา ปน อรหตตมคโค น เกวล ๑. อาภาต วา ฯ ว. ว. ๒. เตสเยวาตต ปเทน ภวตพพ ฯ . ว.


อาสเวเยว เขเปต อถโข อวสฏเ สพพกกเลเสป ตสมา อาห สพพกกเลสาน ขยาต ฯ อปลกขณมตต เหตถ อาสวคคหณ ฯ อาสวาน อารมมณภาวสสาป อนปคมนโต อนาสว ฯ ยสมา ปเนตถ อาสวาน เสโสป นตถ ตสมา วตต อาสววรหตนต ฯ สมาธ วตโต เจโตสเสน ยถา จตต ป จ ภาวยนต ๑

อธปปาโย ฯ ราคโต วมตตตตา อวชชาย วมตตตตาต อท อชวปจจนกปปฏปปสสทธนทสสน ทฏพพ ตท เส ปาปธมมาน อปปวตตปปสสทธตตา ฯ อทาน ตเมว สมาธปป าน ราคาวชชา- ปฏปกขต อาคเมน ทสเสต วตต เหตนตอาท วตต ฯ สมถผลนต สมถสส ผล โลกยสมถภาวนาย วปสสนาคตาย อาหตพลสส โลกตตรสส สมถสส สรกขผลา เจโตวมตต ฯ วปสสนาผลนต เอตถาป เอเสว นโย ฯ อตตนาเยวาต สตมย าณาทนา วย ปรปปจจยต นยคคาห จ ม จตวา ปรโฆสานคคหตภาวนาธคมภตาย อตตโน ป าย ปจจกข กตวา น สยมภาณภตายาต อธปปาโย ฯ เตนาห อปรปปจจเยน ตวาต อากงเขยยฏกา ฯ [๘๖] อต ภควา อาสวกขย ทสเสตวาต เอว ภควา ธมม- จรยสมจรย วฏฏนสสต สคตคามปปฏปท ววฏฏนสสต อาสวกขย- คามปปฏปท กตวา วภชนโต อาสวกขย ทสเสตวา อรหตตนกเฏน เทสน นฏาเปส ฯ อธ ตวาต อมสม ธมมจรยสมจรยนทเทเส ตวา ฯ เทวโลกา สมาเนตพพาต ฉพพสต เทวโลกา ๑. ส. ส. ๑๕/๒๐


สโมธาเนตพพา ฯ วสต พรหมาโนต ตตภวปรยาปนนนกายวเสน วสตพรหมโลกาต อตโถ ฯ กสลกมมปเถหต กสลกมมปเถห กมมปนสสยปปจจยภเตห เกวล อปนสสยภเตห จ นพพตต ทสสตา ฯ ตณณ สจรตานนต ตณณ กามาวจรสจรตาน ฯ กามาวจรค- คหณ เจตถ มโนสจรตาเปกขาย ฯ วปาเกเนวาต อมนา วปากปปาทเนเนว นพพตต โหต น อปนสสยตามตเตนาต ทสเสต ฯ เกวล อปนสสยวเสนาต วตตมตถ ววรต ทส กสลกมมปถาต- อาท วตต ฯ ทตยาทน ภาเวตวาตอาทสป สเล ปตฏายาต ปท อาเนตวา สมพนธตพพ ฯ กสมา ปเนตถ อปนสสยวเสนาต วตต นน ปฏสมภทามคเค ๑ ปเมน ฌาเนน นวรณาน ปหาน สล เวรมณ สล เจตนา สล สวโร สล อวตกกโม สลนตอาทนา ลทเธส ฌาเนส สล อทธฏนต ตสส วเสน อปรเทวโลกานมป วปาเกน นพพตต ยตตาต ฯ ตสส ปรยาย- เทสนตตา ฯ ปรยายเทสนตา จสส เอตถ จ ปหานนตอาทนา วสทธมคคตสวณณนาสเยว ปกาสตาเอว ฯ ตถา ห อธาปสส กสลกมมปถา ห สลนตอาทนา สลสส รปารปภวาน อปนสสย- ภาววภาวน นพพตต กถตา ฯ กสมา ปเนตถ ภาวนาลกขณาย ธมมจรยาย ภววเสส วภชมาเนน อส ภโว น คหโตต อาห อส ภโว ปน ... น นททฏโต สาเลยยกฏกา ฯ [๘๗] สาเลยยกสตเต เจว ตทนนตเร เวร ชกสตเต ๒ จ ๑. ข. ปฏ. ๓๑/๖๖. ๒. ม. ม. ๑๒/๕๒๘.


ธมมจรยา อาคตา ฯ อต ภควา สลปนสสโย อรหตตมป ปาเปตต ทสเสต ฯ ขนธกวคเค ๑ ปมปณณาสกวณณนายนต ๒ ตโยเม อปนสสยา ทานปนสสโย สลปนสสโย ภาวนปนสสโยต ฯ เตส ทานสลปนสสยา ทพพลา ภาวนปนสสโย พลวา ฯ ทานสลปนสสยา ห ตโย มคเค จ ผลาน จ ปาเปนต ภาวนปนสสโย อรหตต ปาเปต ฯ อต ทพพลปนสสเย โต ภกข ฆเฏนโต วายมนโต ป โจรมภาคย- พนธนาน เฉตวา ตณ มคคผลาน นพพตเตตต วตวา มลกตเถรวตถ กถต ฯ [๘๘] โส กร คหกาเล ปาณาตปาตกมเมน ชวต กปเปนโต อร เ สลสต จ ปาสสต จ อทหลสต จ โยเชตวา พหปาป อายหต ฯ อเถกทวส โส องคารปกกมส ขาทตวา ปาสฏาเนส วจรนโต ปปาสาภภโต เอกสส อร วาสตเถรสส จงกมนตสส อวทเร ต ปานยฆฏ ววรตวา หตถเตมนมตตมป อทก อปสสนโต กชฌตวา ภกข ภกข ตมเห คหปตเกห ทนน ภ ชตวา สปถ ปานยฆเฏ อ ชนมตต อทก น เปถ น ยตตเมตนต อาห ฯ เถโร มยา ปานยฆโฏ ปเรตวา ปโต กนน โข เอตนต คนตวา โอโลเกนโต ปรปณณฆฏ ทสวา ปานยสงข ปเรตวา อทาส ฯ โส ทวตตสสงขปร ๓ ปวตวา เอว ปรตฆโฏ นาม มม กมม อาคมม ตตตกปาโล วย ชาโต กนน โข ๑. ขนธวารวคเค ฯ ๒. สา. ป. ๒/๓๓๒. ๓. ทตยสงขปรนตป ปาโ ฯ . ว.


อนาคเต อตตภาโว ภวสสตต สวคคจตโต ปพพาเชถ ม ภนเตต อาห ฯ เถโร ตจป จกกมมฏาน อาจกขตวา ต ปพพาเชส ฯ ตสส สมณธมม กโรนตสส พหน มคสกราน มารตฏาน ปาสอทหลาน จ โยชตฏาน อปฏาต ต อนสสรโต สรเร ฑาโห อปปชชต ฯ [๑] กฏโคโณ วย กมมฏานวถ น ปฏปชชต ฯ โส ก กรสสาม ภกขภาเวนาต อนภรตยา ปฬโต เถรสส สนตก คนตวา วนทตวา น สกโกม ภนเต สมณธมม กาตนต อาห ฯ เถโร หตถกมม กโรหต อาห ฯ โส อทมพราทโย อลลรกเข ฉนทตวา มหนต ราส กตวา อทาน ก กโรมต ปจฉ ฯ ฌาเปห นนต ฯ โส จตส ทสาส อคค ทตวา ฌาเปต นาสกข ฯ เถโร เตนห อเปหต ปว ทวธา กตวา อวจโต ขชโชปนกมตต อคค นหรตวา ตตถ ปกขป ฯ โส ตาวมหนต ราส สกขปณณ วย ขเณน ฌาเปส ฯ อถสส เถโร อวจ ทสเสตวา สเจ วพภมสสต เอตถ ปจจสสสต สเวค ชเนส ฯ โส อวจทสสนโต ปฏาย เวธมาโน นยยานก ภนเต พทธ- สาสนนต ปจฉ ฯ อาม อาวโสต ฯ ภนเต พทธสาสนสส นยยานกตเต สต มลโก อตตโมกข กรสสต มา จนตยตถาต ตโต ปฏาย สมณธมม กโรต ฆฏต วายมต วตตปปฏปตต ปเรต นททาย พาธมานาย ตนต ปลาส สเส เปตวา ปาเท โสณฑย โอตาเรตวา นสทต ฯ โส เอกทวส ปานย ปรสสาเวตวา ฆฏ ๑. อธ จตตสทเทน ภวตพพ ฯ


อรมห เปตวา อทกมณกาน ปจเฉท อาคมยมาโน อฏาส ฯ อถโข เถโร สามเณรสส อม อทเทส เทต อฏานวโต สตมโต สจกมมสส นลมมการโน ส ตสส จ ธมมชวโน อปปมตตสส ยโสภวฑฒตต ฯ โส จตปปทกมป ต คาถ อตตนเยว อปเนส อฏานวตา นาม มาทเสน ภวตพพ สตมตาป มาทเสเนว ฯเปฯ อป- ปมตเตนาป มาทเสเนว ภวตพพนต ฯ เอวนต คาถ อตตน อปเนตวา ตสมเยว ปทวาเร โต ป โจรมภาคยสโยชนาน เฉตวา ตณ มคคผลาน นพพตเตต ฯ มลกตเถรวตถ ฯ [๘๙] ทานเมว อปนสสโย ทานปนสสโย ฯ เอเสว นโย เสเสสป ฯ ตตถ ทานปนสสโย อนนาทวตถส พลวโลภาภภเวน โหต ตสมา ทานปนสสยพหโล กามราคปปหาเน กตปรจยตตาต วปสสนมนย ชนโต นจรสเสว อนาคามผล ปาปณาต ฯ ตถา วสทธสลปนสสโย กามโทสชคจฉเน ฯ ยท เอว กสมา อเม เทว อปนสสยา ทพพลาต วตตาต ฯ วชชปม าณสเสว ปจจยภาวโต ฯ โส ห ภาวนปนสสยสหายลาเภเนว น เกวล ภาวนา ปน ปฏเวธสส วเสสเหตภาวโต พลวอปนสสโย ฯ ตถา ห สา วชรปม าณสส วเสสปปจจโย อรหตต ปาเปต ฯ


โสต มลกตเถโร ฯ อปฏาต เอกกขเณน กฏโคโณ วย กสนวถ ฯ ตตถาต อลลกฏราสมห ฯ อทกมณกานนต อทก- เถวาน ฯ อตตนเยว อปเนส ปพพชตโต อทธ คาถาย วตต- ธมมาน ปรปณณาน อตตน สวชชมานตตา ฯ เตนาห อฏานวตา นามาตอาท ฯ อย ห มลกตเถโร สกขาย สคารโว สปปตสโส วตตปปฏวตต ปเรนโต วสทธสโล หตวา โต ตสมา ทพพลป- นสสเย โตต วตตนต ตฏฏกา ฯ ธมมจรยาตกถา ฯ


าตกสงคหกถา [๙๐] าตกา นาม มาตโต วา ปตโต วา ยาว สตตมา ปตามหยคา สมพทธาต อธ วตต ฯ ตตถ ยาว สตตมา ปตามหยคาต เอตถ ปต ปตา ปตามโห ปตามหสส ยค ปตามหยค ฯ ยคนต อายปปมาณ วจจต ฯ อภลาปมตตเมว เจต อตถโต ปน ปตามโหเยว ปตามหยค ฯ ตโต อทธ สพเพป ปพพปรสา ปตามหคคหเณเนว คหตาต จงกสตตวณณนา ๑ จ ตกงคตตเร ทตยปณณาสกสส ปมวคควณณนา ๒ จ ป จกงคตตเร ตตยปณณาสกสส จตตถ- วคควณณนา ๓ จ ฯ ปตา จ มาตา จ ปตโร ปตน ปตโร ปตามหา เตส ยโค ปตามหยโค ฯ ตสมา ยาว สตตมา ปตามหยคาต เอวเมตถ อตโถ ทฏพโพ ฯ ยคสทโท เจตถ เอกเสสนเยน ทฏพโพ ยโค จ ยโค จ ยคาต ฯ เอว ห ตตถ ตตถ อทธ คหตเมว โหต ฯ เตนาห ตโต อทธ สพเพป ปพพปรสา ปตามหค- คหเณเนว คหตาต ฯ ปรสคคหณ เจตถ อกกฏนทเทสวเสน กตนต ทฏพพ ฯ เอว ห มาตโตต ปาลวจน สมตถต ๔ โหตต จงกสตตฏกา ฯ [๙๑] ปตา จ ... เตส ยโค ปตามหยโค ฯ ตสมา ยาว สตตมา ปตามหยคา ปตามหทวนทาต เอวเมตถ อตโถ ทฏพโพ ฯ ๑. ป. ส. ๓/๓๘๒. ๒. มโน. ป. ๒/๑๘๗. ๓. มโน. ป. ๓/๕๓. ๔. กรยากตปทมท สกกตภาสานโลเมน ส-อตถ อตธาตโต นปผนน โหต ฯ


อฏกถายมปน ทวนท อคคเหตวา ยคนต อายปปมาณ วจจตต วตต ฯ ยคสททสส อนตถกตา ทสสตา ปตามโหเยว ปตามหยคนต ฯ ปพพปรสาต ปรสคคหณ เจตถ ... สมตถต โหตต ตกงคตตรฏกา ฯ ปตา จ ... ปตามหทวนทาต เอวเมตถ อตโถ ทฏพโพ ฯ เอว ห ปตามหคคหเณเนว มาตามโหป คหโต ฯ โส อฏกถาย วส น อทธโฏ ฯ ยคสทโท เจตถ เอกเสสนเยน ทฏพโพ ยโค จ ยโค จ ยคาต ฯ เอว ห ... คหตาต ฯ ปรสคคหณ เจตถ ... สมตถต โหตต ป จกงคตตรฏกา ฯ [๙๒] เต สพเพ าตพพตเถน าตกา ฯ เตนฏกถาย ายนเต อมหาก อเมต าตกาต วตต ฯ อเม อชฌตตกา เอว ชานนต ายนต จาต าตต ตกงคตตเร ทตยปณณาสกสส ตตยวคคฏกา ฯ สปกขาต เปยยกมาตลปตจฉามาตจฉาทโย สมานปกขา าตโยต ปณฑรชาตกวณณนา ๑ฯ ปตน อยยโก เปยยโก มาตยา ภาตา มาตโล ปตโน ภคน ปตจฉา มาตยา ภคน มาตจฉาต นรวคคฏกา ฯ [๙๓] สงคโห นาม เตส โภคปารช เน วา พยาธปาร- ช เน วา อภหตาน อตตโน สมป อาคตาน ยถาพล ฆาสจ- ฉาทนธนธ าทห สงคณหน ฯ โส ปสสาทน ทฏธมมกาน ๑. ชาตกฏกถา. ๗/๒๙๑ ฯ


สคตคมนาทน จ สมปรายกาน วเสสาน อธคมเหตโต มงคลนต วจจต ฯ ตสมา โส กตตพโพว ฯ ตกกโร จ โพธสตต อนกโรต นาม ฯ โพธสตตา ห าตตถจรย จรนตา าตสงคห กรสเยว ฯ ตตรมาน วตถน [๙๔] อตเต โพธสตโต กกกโร หตวา อเนกกกกรปรวโต มหาสสาเน วหาส ฯ อเถกทวส พาราณสราชา อยยาเน ทวสภาค กฬตวา อฏงคเต สรเย รถวเรน นคร ปาวส ฯ มนสสา ต รถ ราชงคเณ ปยส ฯ รตต เทเว วสสนเต ราชปปาสาทโต โกเลยยสนขา โอตรตวา รถสส ปรวารจมม จ นทธ จ ขาทส ฯ ปนทวเส มนสสา เทว นทธมนมเขน สนขา ปวสตวา รถสส จมมนทธโย ขาทสต วทส ฯ ต สตวา ราชา สนขาน กชฌตวา ทฏทฏฏาเน สนเข ฆาเตถาต อาห ฯ ตโต ปฏาย สนขา อปปนนภยา ทฏทฏฏาเน ฆาตยมานา ปลายตวา โพธสตตสส สนตก อคมส ฯ โพธสตโต ต การณ ตวา อารกขนฏาเน พหสนขาน โอกาโส นตถ อนโตราชนเวสเน โกเลยยสนขาน- เมเวต กมม ภวสสตต จนเตตวา าตสงคห กาตกาโม ปารมโย อาวชเชตวา เมตตาภาวน ปเรจารก กตวา มยห อปร เลฑฑฑ วา มคคร วา มา โกจ ขปต อสสหตต อธฏาย เอกโกว นคร ปาวส ฯ อถ น ทสวา เอโกป กชฌตวา โอโลเกนโต นาม นาโหส ฯ โส ปกขนทตวา วนจฉเย นสนนสส ร โ อาสนสส เหฏา ปาวส ฯ อถ น ราชปรสา นหรต อารทธา ฯ ราชา เต


นวาเรส ฯ โพธสตโต โถก วสสมตวา เหฏาสนา นกขมตวา ราชาน วนทตวา ตมเห กกกเร มาเรถาต ๑ ปจฉ ฯ อามาต ฯ โก เตส อปราโธ นรนทาต ฯ รถสส จมมนทธโย ขาทสต ฯ เย ขาทส เต ชานาถาต ฯ น ชานามต ฯ อชานตวา ทฏทฏฏาเนเยว มาราเปต น ยตต เทวาต ฯ รถสส จมมสส กกกเรห ขาทตตตา ทฏทฏเ สพเพว มาเรถาต สนขวธ อาณาเปสนต ฯ กมปน เต มนสสา สพเพ กกกเร มาเรนต อทาห มรณ อลภนตาป อตถต ฯ อตถ อมหาก ฆเร โกเลยยกา มรณ น ลภนตต ฯ โพธสตโต มหาราช อทาเนว ตมเห ทฏทฏเ สพเพว มาเรถาต สนขวธ อาณาเปสนต วตวา อทาน ปน อมหาก ฆเร โกเลยยกา มรณ น ลภนตต วเทถ นน เอว สนเต ตมเห ฉนทาทวเสน อคตคมน คจฉตถ อคต- คมน จ นาม น ยตต น จ ราชธมโม ร า นาม การณาการณคเวสเกน ตลาสทเสน จ ภวต วฏฏตต อาห ฯ ราชา ชานาส ปน ตว ปณฑต อสเกห นาม รถจมม ขาทตนต ปจฉ ฯ โพธสตโต อาม ชานาม ตมหาก โกเลยยเกห ขาทต โถก ตกเก จ ทพพตณาน จ อาหราเปตวา มททาเปตวา เอเต สนเข ปาเยถาต อาห ฯ ราชา ตถา อกาส ฯ ปตปต สนขา สทธ จมเมห วมส ฯ ราชา สพพ พทธสส พยากรณ วยาต ตฏโ โพธสตต เสตจฉตเตน ปเชส ฯ โส ๑. มาราเปถาตต ปาโ ฯ . ว.


ธมม จร มหาราช มาตาปตส ขตตยาตอาทห ทสห ธมมจรยคาถาห ร โ ธมม เทเสตวา อปปมตโต โหหต วตวา ราชาน ป จส สเลส ปตฏาเปตวา เสตจฉตต ร โ ปน ทตวา ปกกาม ฯ ราชา สพพสตตาน อภย ทตวา โพธสตต อาท กตวา สพเพส สนขาน อตตโน โภชนสทสเมว นจจภตต ปฏเปส ฯ โพธสตโตวาเท ตา ทานาทน กตวา เทวโลกปคา ฯ กกกโรวาโท ทสวสสสหสสาน ปวตตตถาต ฯ เอกนปาตสส ตตยวคเค กกกรชาตกวณณนาย กกกรวตถ ๑ฯ [๙๕] อตเต โพธสตโต กาโก หตวา อสตสหสสกากปรวโต มหาสสาเน วหาส ฯ อเถกทวส พาราณสร โ ปโรหโต พหนคเร นทย นหายตวา นคร ปาวส ฯ ตทา นครทวารโตรณคเค เทว กากา นสนนา โหนต ฯ เตเสวโก สมม อห อมสส พราหมณสส มตถเก วจจ ปาเตสสามต อาห ฯ อตโร มากร อย อสสโร อสสรชเนน สทธ เวร นาม ปาปก อย ห กทโธ สพเพ กาเก วนาเสยยาต นวาเรส ฯ โส อนาทยนโต ตถา อกาส ฯ พราหมโณ กชฌตวา กาเกส เวร พนธ ฯ อเถกา อตถ วห อาตเป ปตถรตวา รกขนต วห ขาทนต เอฬก อลาเตน ปหร ฯ อคคสส โลมาน คณห ฯ เอฬโก อคค นพพาเปสสามต เวเคน หตถสาล คนตวา หตถสาลาสมเป เอกสสา ตณกฏยา สรร ฆส ฯ สา ปชชล ฯ ตโต อฏ ตชาลา หตถสาลาโย ๑. ชาตกฏกถา. ๑/๒๖๔ ฯ


คณห ฯ หตถสาลาส ฌายนตส พห หตถ วณตสรรา อเหส ฯ หตถเวชชา ตกจฉต อสกโกนตา ร โ อาโรเจส ฯ ราชา ปโรหต ปจฉ อป ก จ เภสชช ชานาสต ฯ ชานาม มหาราช กากวส ลทธ วฏฏตต ฯ เตนห กาเก มาเรตวา วส อาหรถาต ฯ ตโต ปฏาย มนสสา กาเก มาเรตวา วส อลภตวา ตตถ ตตเถว ราส กโรนต ฯ กากาน มหาภย อปปชช ฯ โพธสตโต ต การณ ตวา าตสงคห กาตกาโม ปารมโย อาวชเชตวา เมตตาปารม ปเรจารก กตวา เอกเวเคน ปกขนทตวา ววฏมหา- วาตปาเนน ปวสตวา ร โ อาสนสส เหฏา ปาวส ฯ อถ น เอโก มนสโส คเหตกาโม อโหส ฯ ราชา ต นวาเรส ฯ โพธสตโต โถก วสสมตวา เหฏาสนา นกขมตวา มหาราช ร า นาม ฉนทาทวเสน อคนตวา รชช กาเรต วฏฏต ย ย ห กมม กตตพพ โหต ต ต สพพ นสมม กาต วฏฏต ย จ กมม กรยมาน นปปชชต ตเทว กาต วฏฏต น อตร ปพเพ ห ราชาโน ย กรยมาน น นปปชชต ต น กโรนต ปโรหโต เวรวสโก หตวา มสาวาท อภาส กากาน วสา นาม นตถต อาห ฯ ต สตวา ราชา ปสนนจตโต ต กา จนภททปเ นสทาเปตวา ปกขนตราน สตปากสหสสปากเตเลห มกขาเปตวา กา จนตฏฏเก ราชารห สธาโภชน ทาเปตวา ปานย ปาเยตวา สหต น เอตทโวจ ปณฑต เกน การเณน กากาน วสา นตถต ฯ โพธสตโต ตสส การณทปก ธมม เทเสนโต


เอกนปาตสส ๑จททสมวคเค กากชาตเก อม คาถมาห [๙๖] นจจ อพพคคหทยา สพพโลกวเหสตา ๒ ตสมา เนส วสา นตถ กากานสมากาตนนต ๓ ฯ ตตถ อพพคคหทยาต มหาราช กากา นาม นจจ อพพคคมานสา ภยปปตตาว วหรนต ฯ สพพโลกวเหสตาต สพเพห โลเกห มนสเสห วเหสตา ตสมา อเมห ทวห การเณห อสมาก าตน อมหาก าตกาน เนส กากาน วสา นาม นตถ อตเตป อภตปพพา อนาคเตป น ภวสสตต ฯ ต สตวา ราชา โพธสตต รชเชน ปเชส ฯ โส รชช ร โเยว ปฏทตวา ราชาน ป จสเลส ปตฏาเปตวา สพพสตตาน อภย ยาจตวา ปกกาม ฯ ราชา สพพสตตาน อภย ทตวา กากาน นพทธทาน ปฏเปส ฯ เทวสก ตณฑลมพณสส ภตต ปจตวา นานคครเสห โอมททตวา กากาน ทยต ฯ โพธสตตสส ปน ราชโภชนเมว ทยตต ฯ กากวตถ ฯ สตตกนปาตสส ทตยวคเค มหากปชาตกมป ๔ ทวาทสกนปาเต ภททสาลชาตกมป ๕ กเถตพพ ฯ [๙๗] โย ปน พหธน สงฆรตวา เนว อตตนา ปรภ ชต น าตเก สงคณหาต โส มยหกสกเณน สโมต วจจต ฯ ๑. ข. ชา. ๒๗/๔๕. ตทฏกถา. ๒/๓๗๗. ๒. สพพโลกวเหสกา. ๓. กากานมหาก าตนนต. . ว. ๔. ข. ชา. ๒๗/๕๐๓. ตทฏกถา. ๕/๑๘๙. ๕. ข. ชา. ๒๗/๓๒๔. ตทฏกถา. ๖/๗๕.


ตทตถทปกมท วตถ อตเต พาราณสย โพธสตโต อสตโกฏวภวเสฏ ปตโต หตวา มาตาปตนมจจเยน กนฏ สงคณหตวา กฏมพ วจาเรตวา เคห ทวาเร ทานสาล กาเรตวา มหาทาน ททนโต อคาร อชฌาวสตวา ปตตสส ปทสา คมนกาเล กามาทนว ปพพชชานสส จ ทสวา สทธ ปตตทาเรน สพพ วภว กนฏสส นยยาเทตวา อสปปพพชช ปพพชตวา ฌานาภ าโย นพพตเตตวา หมวนตปปเทเส วหาส ฯ กนฏโปสส เอก ปตต ปฏลภตวา มม ภาต ปตเต ชวนเต กฏมพ ทวธา ภวสสต ภาต ปตต มาเรสสามต จนเตตวา เอกทวส ต นทย โอปฬาเปตวา มาเรตวา นหาตวา เคห คนตวา ภาต ชายาย ปฏโ โส นทย กฬ อถาห วจนนโต นาททสนต อาห ฯ สา โรทตวา ตณห อโหส ฯ โพธสตโต ต การณ ตวา อท กจจ ปากฏ กรสสามต อากาเสน กนฏสส เคห คนตวา เตน ทนน สโภชน ภ ชตวา กห โส ทารโกต ปจฉ ฯ อทกกฬนฏาเน มโต ภนเตต ฯ โพธสตโต อสปปรส ตยา กต กจจ มยห ปากฏ นน ตว อมนา นาม การเณน ต มาเรส กนน โข ตว ราชาทน วเสน นสสมาน ธน รกขต สกกเณยยาส มยหกสกณสส จ ตยห จ ก นานากรณนต วตวา ตสส พทธลฬหาย ธมม เทเสนโต มยหกสกณชาตเก ๑

อมา คาถาโย อภาส ๑. ข. ชา. ๒๗/๒๐๔. ตทฏกถา. ๕/๙๔.


[๙๘] สกโณ มยหโก นาม ครสานทรจโร ปกก ปปผลมารยห มยห มยหนต กนทต ฯ ตสเสว วลปนตสส ทวชสงฆา ๑สมาคตา ภตวาน ปปผล ยนต วลปเตว โส ทโช ฯ เอวเมว อเธกจโจ สงฆรตวา พหธน ๒ เนวตตโน น าตน ยโถธ ปฏปชชต น โส อจฉาทน ภตต น มาล น วเลปน อนโภต สก ก จ น สงคณหาต าตเก ฯ ตสเสว วลปนตสส มยห มยหนต รกขโต ราชาโน อถวา โจรา ทายาทา เย จ อปปยา ธนมาทาย คจฉนต วลปเตว โส นโร ฯ ธโร จ ๓ โภเค อธคมม สงคณหาต จ าตเก เตน โส กตต ปปโปต เปจจ สคเค ปโมทตต ฯ ตตถ มยหโกต มยห มยหนต วรววเสน เอวลทธนาโม ฯ ครสานทรจโรต ครสานส จ ทรส จ จรตต ครสานทรจโร ฯ ปกก ปปผลนต หมวนตปปเทเส เอก ผลภรต ปปผลรกข ฯ กนทตต ทชคเณ ต รกข ปรวาเรตวา ปกกาน ขาทนเต นวาเรต มยห มยหนต ปรเทวนโต วจร ฯ ตสเสวนต ตสส เอว วลปนตสเสว ฯ ภตวาน ปปผล ยนตต ต ปปผลรกข ปรภ ชตวา อ ผลสมปนนรกข คจฉต ฯ วลปเตวาต โส ปน ทโช ๑. ทชสงฆา. ๒. พห ธน ฯ ๓. จสทโท ปาลอฏกถาโปตถเกส น ทสสต ฯ . ว.


วลปตเยว ฯ ยโถธนต ยถาโกฏาส มาตาปตภาตภคนปตตธตาทน อปโภคปรโภควเสน โย โย โกฏาโส ต ต น เทต ฯ สกนต เอกวารมป น อนโภต ฯ อตตโน สนตกนตป อตโถ ฯ น สงคณหาตต ภตตจฉาทนพชนงคลาทวเสน น สงคณหาต ฯ วลปเตวาต เอเตส ราชาทส ธน คเหตวา คจฉนเตส เกวล โส ปรโส วลปตเยว ฯ ธโรต ปณฑโต ฯ สงคณหาตต อตตโน สนตก อาคเตป ทพพล าตเก ภตตจฉาทน- พชนงคลาททาเนน สงคณหาต ฯ เตนาต โส สปปรโส เตน าตก- สงคเหน จตปปรสมชเฌ กตต อตตโน วณณภณน จ ปาปณาต เปจจ สคเค เทวนคเร ปโมทตต ฯ [๙๙] เอว โพธสตโต ตสส ธมม เทเสตวา เตน ปจฉนทต ทาน ปากตก การาเปตวา หมวนตปปเทสเมว คนตวา อปร- หนชฌาโน พรหมโลกปโค อโหส ฯ กนฏโ ปนสส อทาน อาคนตกเสฏ นาม ชาโต ฯ โส ยาวชว ป อกตวา กาล กตวา โรรวนรเย นพพตต ฯ ยสส อปตตก สาปเตยย ราชปรสา สตตห รตตนทเวห ปเสนทร โ กล ปเวเสสนต มยหกสกณ- ชาตกวณณนานโย ๑ฯ โกสลสยตเต ๒ ต ย โข โส มหาราช เสฏ คหปต ภาต เอกปตตก สาปเตยยสส การณา ชวตา โวโรเปส ตสส กมมสส วปาเกน พหน วสสาน พหน วสสสตาน พหน วสส- ๑. ชาตกฏกถา. ๕/๙๔. ๒. ส. ส. ๑๕/๑๓๔.


สหสสาน พหน วสสสตสหสสาน นรเย ปจจตถ ตสเสว กมมสส วปากาวเสเสน อท สตตม อปตตก สาปเตยย ราชโกส ปเวเสนต ฯ อชช ปน มหาราช เสฏ คหปต มหาโรรเว นรเย ปจจตต วตต ภควตา ฯ [๑๐๐] สาปเตยยสส การณา ชวตา โวโรเปสต ตทา กรสส อวภตเตเยว กฏมเพ มาตาปตโร จ เชฏภาตา จ กาลมกส ฯ โส ภาต ชายาย สทธเยว สวาส กปเปส ฯ ภาต ปนสส เอโก ปตโต โหต ฯ ต วถยา กฬนต มนสสา วทนต อย ทาโส อย ทาส อท ยาน อท ธน ตว สนตกนต ฯ โส เตส กถ คเหตวา อย ทาโส มยหนตอาทน กเถต ฯ อถสส จฬปตา จนเตส อย ทารโก อทาเนว เอว กเถต มหลล- กกาเล กฏมพ มชเฌ ภนทาเปยย ๑ อทาเนวสส กตตพพ กรสสามต ฯ เอกทวส วาส อาทาย เอห ปตต อร คจฉามาต ต อร เนตวา วรวนต วรวนต มาเรตวา อาวาเฏ ปกขปตวา ปสนา ปฏจฉาเทสต ตพพณณนา ๒ ฯ อาคนตกเสฏ ป อย เสฏ วย ตครสขสส ปจเจกพทธสส ปณฑปาตทาเนน เสฏ ตต ปปโปตต ชาตกวณณนาย วตต ฯ ตสมา ยท เอเต เทว อตถโต เอโก วรชฌต ยท นานา ยชเชยย วมสตพพเมตนต ฯ มยหกสกณวตถ ฯ าตกสงคหกถา ฯ ๑. สารตถปปกาสนยนต ฉนทาเปยยาต ปาโ ทสสต. . ว. ๒. สา. ป. ๑/๑๘๙.


อนวชชกมมกถา [๑๐๑] อนวชชกมมาน นาม อโปสถงคสมาทานเวยยาวจจ- กรณอารามวนโรปนเสตกรณาทนต อธ๑ วตต ฯ ตตถ ปกตปปฏชาครวเสน ทวธ โหต อโปสถกมม ฯ ตถา ห ตกงคตตรสส ปมปณณาสเก ราชสตตวณณนาย ๒ อโปสถ อปวสนตต มาสสส อฏ วาเร อโปสถงคาน อธฏหนต ฯ ปฏชาคโรนตต ปฏชาครอโปสถกมม นาม กโรนต ฯ ต กโรนตา เอกสม อฑฒมาเส จตนน อโปสถทวสาน ปจจคคมนานคมนวเสน กโรนต ฯ ป จมอโปสถ ปจจคคจฉนตา จตตถย อโปสถกา โหนต อนคจฉนตา ฉฏ ย ฯ อฏมอโปสถ ปจจคคจฉนตา สตตมย อนคจฉนตา นวมย ฯ จาตททสอโปสถ ปจจคคจฉนตา เตรสย ๓ ปณณรสอโปสถ อนคจฉนตา ปาฏปเท อโปสถกา โหนตต วตต ฯ [๑๐๒] อฏ วาเรต เอกสม อฑฒมาเส จตกขตต ตถา อตรสมนต เอว อฏวาเร ฯ อธฏหนตต อธตฏนต ฯ ปฏชาคโรนตต ปฏปปฏชาคโรนต ฯ ป กโรนตา ห สตตา ชาครนต นาม กาตพพกจจปปสตตตา ฯ อตเร ปน สปนต นาม สหตปรหตวมขตตา ฯ จาตททสอโปสถสส อนคมน วย ปณณ- รสโปสถสส ปจจคคมน น ลพภต ทวสาภาวโตต ตฏฏกา ฯ ๑. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๑๕๖ ฯ ๒. มโน. ป. ๒/๑๔๗ ฯ ๓. อโต ปร มโนรถปรณยมปน อนคจฉนตา ปณณรสย ฯ ปณณรสอโปสถ ปจจคคจฉนตา จาตททสยนต ทสสต ฯ . ว.


ชาคร นททาขเย ชาครตต ภวาทรป ชาคโรตต ตนาท- รปนต สททนต ฯ [๑๐๓] อทนเตวตถ สนนฏาน ป จม อฏม จาตททส ปณณรสต ชณหปกเข จตตาโร ตถา กาฬปกเขต มาสสส อฏ ทวสา ปกตอโปสถสส กาโล ฯ จตตถ ฉฏ สตตม นวม เตรสต ชณเห ป จ ปาฏปโท จตตถ ฉฏ สตตม นวม ทวาทส วา เตรส วาต กาเฬ ฉ จาต มาสสส เอกาทส ทวสา ปฏชาครอโปสถสส กาโล ฯ ตท เ อปรปณณมาเส ทส ปรปณณมาเส เอกาทส ทวสา อโปสถสส กาโล น โหต ฯ [๑๐๔] อโปสถ อสมาทยนเตน สกลมป มาส ป จสล รกขต วฏฏตต สกโล มาโส ตสส กาโล โหต ฯ อท จ ปาฏหารก- ปกข อกโรนตสส วเสน วตต ฯ ตกกรสส ปน จตตาโร วสสกมาสา กาโล ฯ เตน ราชสตตวณณนาย ๑ ปาฏหารยปกโข นาม อนโตวสเส เตมาส นพทธโปสโถ ตมป อสกโกนตสส ทวนน ปวารณาน อนตเร เอกมาส นพทธโปสโถ ตมป อสกโกนตสส ปมปปวารณาโต ปฏาย เอโก อฑฒมาโส ปาฏหารยปกโขเยว นามาต วตต ฯ นพทธโปสโถ สวจฉเร สวจฉเร ปฏปปฏหรตพพโต ปวตเตตพพโต ปาฏหารยปกโข นามาต ตฏฏกา ฯ ปาฏหารกปกข จาต อปนหรณกปกข จ จาตททสปจทส- ๑. มโน. ป. ๒/๑๕๙ ฯ


อฏมน ยถากม อาทโต อนตโต จ ปจจคคมนานคมนวเสน อโปสถสลสส ปฏชคคนกปกข จ เตรสปาฏปทสตตมนวมส จาต อตโถต อตตราวมานวณณนา ฯ [๑๐๕] วสสปนายกาย ปรมภาเค อาสาฬหมาโส อนโตวสเส ตโย มาสา กตตกมาโสต อเม ป จ มาสา ปาฏหารยปกโขต วจจนต ฯ อาสาฬหกตตกผคคณมาสา ตโย เอวาต อปเร ฯ ปกขโปสถทวสาน ปรมปจฉมทวสวเสน ปกเข ปกเข เตรสปาฏปทสตตมนวมสงขาตา จตตาโร จตตาโร ทวสาต อปเร ฯ ย รจจต ต คเหตพพ ฯ สพพ วา ปน ป กาเมน กาตพพนต สตตนปาตสส ทตยวคเค ธมมกสตตวณณนา ๑ฯ [๑๐๖] ยมปนฏกนปาเต คงคมาลชาตกวณณนาย ๒ สพเพ มาสสส ฉ ทวเส อโปสถ อปวสนตต วตต ต พทธกาลโต อ ถา ลทธโปสถ สนธาย ฯ ตทา กร อนสนสงขาโต อปวาโสเยว อโปสโถต วจจต น อฏงค ฯ ต ห พทธปปาเทเยว ลพภต ฯ [๑๐๗] ตฏฏกาย จ อมาวาส อฏม เอกาทสต สกกปกเข ตณ ตถา กณหปกเขป ตเณวาต มาสสส ฉ อโปสถทวสานต วตต ฯ เวสสนตรชาตกวณณนายมป ๓ อมเมว สนธาย มาสสส ฉกขตตนต วตต ฯ เอตถ จ อมาวาสต เอเตน ปณณมป คหตา ฯ ๑. ป. โช ข. ส. ๒/๒๒๗. ๒. ข. ชา. ๒๗/๒๔๔. ตทฏกถา. ๕/๒๙๐. ๓. ข. ชา. ๒๘/๓๖๕. ตทฏกถา. ๑๐/๓๒๗ ฯ


สคคกณฑฏกายนต ๑ กาฬปกขสมภตา ปณณรส ปน อมาวส อมาวาสตป วจจเต ฯ อมา สห วสนต รวจนทา ยสส ตถย สา อมาวส อมาวาส จ ทฆ กตวา ฯ อมาสทโท สหตโถ อพยยนต วตต ฯ [๑๐๘] อต ป จมอาทโย มาสสส อฏ ทวสา ปกตอโปสถสส เตสมาทอนตภตา จ จตตถฉฏ อาทโย เอกาทส ปฏชาครโปสถสส สกลาป วสสกมาสา ปาฏหารยโปสถสส กาโลต นฏเมตถ คนตพพ ฯ เกจ ต ยตถ กตถจ ทวเส อโปสถ กาต วฏฏตต วทนต ฯ ตทยตต นยมสส นรตถกตตาปตตโต ฯ เอว ห สต จาตททสตอาท นยโม นรตถโก สยา น เจส นรตถโก ฯ เตน อตตราวมานวณณนาย เยส ทวเสส ต รกขตพพ ยาทส ยถา รกขตพพ ต ทสเสนต จาตททสนต- อาทมาหาต เอวมสส นยมตทวเสเสวว กตตพพตา ทสสตา ฯ [๑๐๙] ธมมกสตตวณณนายมป ๒ อทาน อโปสถกาล ทสเสนโต อาห ตโต จ ปกขสสาต วตต ฯ ตตราย ๓ ปาล ตโต จ ปกขสสปวสสโปสถ จาตททส ป จทส จ อฏม ปาฏหารกปกข จ ปสนนมานโส อฏงคเปต สสมตตรปนต ฯ ๑. เวสสนตรทปน. ๑/๑๙๑ ฯ ๒. ป. โข. ข. ส. ๒/๒๒๗ ฯ ๓. ข. ส. ๒๕/๔๐๔ ฯ


ตตถ ตโตต ปทปรณมตเต นปาโต ฯ ปกขสสป- วสสโปสถนต เอต ปรปเทน โยเชตพพ ปกขสส จาตททส ป จทส อฏมนต เอเต ตโย ทวเส อปวสส อโปสถ เอต ห อฏงคก อโปสถ อปคมม วสตวาต ฯ เอวเมต ปาฏหารยปกข จ ปสนน- มานโส อฏงคเปต สสมตตรป สปรปณณรป เอกมป ทวส อปรจจชนโต อฏงคเปต อโปสถ อปวสสาต สมพนธตพพนต ตพพณณนา ๑ฯ [๑๑๐] จาตททสต ปกขสส ปมทวสโต ปภต จตททสนน ปรณ เอกา รตต ฯ เอว ป จทส อฏม จ ฯ ปกขสสาต สกกปกขสส กณหปกขสส จ เอตา ตสโส ตสโส กตวา ฉ รตตโย ฯ ตสมา สพพตถ ปกขวจน โยเชตพพ ปกขสส จาตททส ปกขสส ป จทส ปกขสส อฏมต มลปณณาสเก ภยเภรว- สตตวณณนา ๒ ฯ ปมทวสโต ปภตต ปมปปาฏปททวสโต ปฏายาต ตฏฏกา ฯ กาม จ ป จม ปาลย นาคตา สา ปน ธมมสงคาหเกห ปตตตา คเหตพพาว ฯ อยมตโถ กาเลน ธมมสสวนนต เอตถาวภวสสตต ฯ อโปสถกาลกถา ฯ [๑๑๑] อฏงคาน ปนสส ปาณาตปาตา เวรมณอาทน ฯ ๑. ป. โช. ข. ส. ๒/๒๒๗ ฯ ๒. ป. ส. ๑/๑๖๓ ฯ


เตนาห ภควา ตกงคตตเร ทตยปณณาสกสส ทตยวคเค วสาขาย ธมม เทเสนโต ปาณ น หเน น จาทนนมาทเย มสา น ภาเส น จ มชชโป สยา อพรหมจรยา วรเมยย เมถนา รตต น ภ เชยย วกาลโภชน มาล น ธาเร น จ คนธมาจเร ม เจ ฉมาย ว สเยถ สนถเต เอต ห อฏงคกมาหโปสถ พทเธน ทกขนตคนา ปกาสตนต ฯ อโปสถสตตปาล ๑ฯ ตถา สตตนปาตสส ทตยวคเค ธมมกสตตปาล ๒ ฯ [๑๑๒] ตตถ อพรหมจรยาต อเสฏจรยภตา ฯ เมถนาต เมถนธมมสมาปตตโตต ธมมกสตตวณณนา ๓ เมถน ธมมนต ราคปรยฏาเนน สทสาน อภนน ธมมนต กงขาวตรณ ๔ ฯ ราคปรยฏาเนน สทสภาวาปตตยา มถนาน อยนต เมถโนต ธมโม ว วจจตต อาห ราคปรยฏาเนนาตอาท ฯ ตตถ ราคปรยฏาเนนาต ราคสส ปรยฏาเนน ฯ เมถนราคสส ปวตตยา ๑. อง. ตก. ๒๐/๒๗๖ ฯ ๒. ข. ส. ๒๕/๔๐๔ ฯ ๓. ป. โช. ข. ส. ๒/๒๒๖ ฯ ๔. กง. ว. ๑/๔๑ ฯ


ปรโยนทธจตตตายาต อตโถ ฯ ธมโมต อชฌาจาโรต ตฏฏกา ฯ มถนาน วตตากาเรน ทวนทวภตาน อยนต เมถโนต จฬหตถ- ปโทปมสตตฏกา ฯ [๑๑๓] รตต น ภ เชยย วกาลโภชนนต รตตมป น ภ เชยย ทวาป กาลาตกกนตโภชน น ภ เชยย ฯ น จ คนธนต เอตถ คนธคคหเณน วเลปนจณณาทนป คหตาเนวาต เวทตพพาน ฯ ม เจต กปปยม เจ ฯ สนถเตต ตฏฏกาทห กปปยตถรเณห อตถเต ฯ ฉมายมปน โคณกาทสนถตายป วฏฏตต ธมมกสตตวณณนา ๑ฯ [๑๑๔] ม เจ ฉมาย ว สเยถ สนถเตต มฏ หตถปาทเก กปปยม เจ วา สธาทปรกมมกตาย ภมย วา ตณปณณปลาสาทน สนถรตวา กเต สนถเต วา สเยถาต อตโถต อโปสถสตตวณณนา (๒) ฯ อฏงคกนต ป จงคก วย ตรย อฏงคาวนมตต ฯ ทกขนตคนาต วฏฏทกขสส อนตคเตนาต ธมมกสตตวณณนา ๓ ฯ [๑๑๕] ตตถ กายทวารปปวตตา อสทธมมปปฏเสวนฏาน- วตกกมเจตนา อพรหมจรยนต ขททกปาวณณนา ๔ ฯ อสทธมมเสวนาธปปาเยน กายทวารปปวตตา มคเคน มคคปปฏปตตสมฏาปกา เจตนา อพรหมจรย ฯ ตสส เทว สมภารา เสวตกามตาจตต มคเคน มคคปปฏปตตต พรหมชาลฏกา ฯ ๑. ป. โช. ข. ส. ๒/๒๒๖ ฯ ๒. มโน. ป. ๒/๒๖๔ ฯ ๓. ป. โช. ข. ส. ๒/๒๒๗ ฯ ๔. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๒๐ ฯ


ตสส เทว องคาน เสวนจตต จ มคเคน จ มคคป- ปฏปาทนนต กงขาวตรณ ๑ฯ อพรหมจรยสส ปน จตตาร องคาน ภวนต อชฌาจรณย- วตถ จ โหต ตตถ จ เสวนจตต ปจจปฏ ต โหต เสวนปปจจยปปโยค จ สมาปชชต สาทยน จาต ๒ขททกปา วณณนา ๓ ฯ [๑๑๖] อชฌาจรณยวตถ นาม ตส มคคา ฯ วตต เหต กงขาวตรณย ๔ มนสสามนสสตรจฉานคตวเสน ห ตสโส อตถโย ตาส วจจมคคปปสสาวมคคมขมคควเสน ตโย ตโย กตวา นว มคคา ตถา อภโตพย ชนกาน ฯ ปรสานมปน วจจมคคมขมคควเสน เทว เทว กตวา ฉ มคคา ตถา ปณฑกานนต เอว ตส มคคาต ฯ เสสมธ เจว ปมทตยจตตถป จเมส จ วตตพพ เหฏา อาคารยวนเย วตตนเยเนว เวทตพพ ฯ [๑๑๗] กาโลต ภกขน โภชนกาโล อธปเปโต ฯ โส จ สพพนตเมน ปรจเฉเทน มชฌนตโก ฯ เตเนวสส ปทภาชเน ๕ วกาโล นาม มชฌนตเก วตวตเต ยาว อรณคคมนาต วตต ฯ ตมชฌนตโกป กาลสงคห คจฉต ฯ ตโต ปฏาย ปน ขาทต วา ภ ชต วา น สกกา สหสา ปวต สกกา ภเวยย กกกจจเกน ปน น กตตพพนต วกาลโภชนสกขาปทวณณนา ๖ ฯ ๑. กง. ว. ๑/๕๐ ฯ ๒. สาทยต จาต ฯ . ว. ๓. ปรมตถโชตกา ขททกปา- วณณนา. ๒๗ ฯ ๔. กง. ว. ๑/๔๒ ฯ ๕. ว. มหาวภงค. ๒/๓๓๖ ฯ ๖. สมนต. ๒/๔๑๒ ฯ


อรณคคมนโต ปฏาย ยาว มชฌนตกา อย พทธาทน อรยาน อาจณณสมาจณโณ โภชนสส กาโล ตท โ วกาโลต พรหมชาลจฬหตถปโทปมอโปสถสตตฏกา ฯ ภ ชตพพตเถน โภชน ยาคภตตาท สพพ ยาวกาลกวตถ ฯ ยถา จ รตตปรโตต เอตถ รตต โภชน รตตต อตตรปท- โลเปน วจจต เอวเมตถ โภชนชโฌหรณ โภชนนต ฯ วกาเล โภชน วกาลโภชนนต มหาขนธกฏกา ฯ [๑๑๘] วกาลตา ยาวกาลกตา อชโฌหรณนต อมาเนตถ ตณ องคานต กงขาวตรณ ฯ วกาลโภชนสส จตตาร องคาน วกาโล ยาวกาลก อชโฌหรณ อนมมตตกตาต ฯ เอเตนานสาเรน เสสานมป องควภาโค เวทตพโพต ขททกปาวณณนา ๑ฯ อนมมตตกตาต เจต สนทร ฯ วตต เหต ภควตา อนาปตต อมมตตกสสาต ฯ [๑๑๙] นจจคตาทสตตมงคมปน ขททกปาพรหมชาลาทวณณนาย วตถารโต โอโลเกตพพ ฯ อยเมตถ สงเขโป นจจาทน ห อตตนา ปโยเชต วา ปเรห ปโยชาเปต วา ปยตตาน ปสสต วา เนว ภกขน น ภกขนน วฏฏนตต พรหมชาลอโปสถสตตวณณนา ๒ ฯ ทสสนกมยตาย อปสงกมตวา ปสสโตเอว เจตถ วตกกโม ๑. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา ๓๒ ฯ ๒. ส. ว. ๑/๑๐๓. มโน. ป. ๒/๒๖๓.


โหต ฯ ตนสนนสยโนกาเส ปน อาคต คจฉนตสส วา อาปาถคต ๑

ปสสโต สยา สงกเลโส น วตกกโมต ขททกปาวณณนา ๒ ฯ [๑๒๐] อวสกภตสส คตสส สวน กทาจ วฏฏต ฯ ตถา ห วตต ปรมตถโชตกาย ขททกฏกถาย ธมมปส หโต คโต วฏฏต คโตปส หโต ธมโม น วฏฏตต พรหมชาลจฬหตถปโทปม- อโปสถสตตฏกา ฯ อวสกภต คต ห โสต วฏฏต ฯ เตน สกกป หสตต- วณณนาย ๓ ย จตตกขรจตตพย ชนมป สทท สณโต ราคาทโย อปปชชนต เอวรโป สทโท น เสวตพโพ ฯ ยมปน อตถนสสต ธมมนสสต กมภทาสคตกมป สณนตสส ปสาโท อปปชชต นพพทา วา สณาต เอวรโป สทโท เสวตพโพต วตต ฯ [๑๒๑] กาพยนาฏกาทคตรจนาวเสน อจจารณวเสน จ วจตตสนนเวสตาย ตถาปวตตวกปปนวเสน จตตวจตตภาเวน อปตฏนก สนธายาห ย จตตกขรจตตพย ชนมป ... อปปชชนตต ฯ อตถนสสตนต สมปรายกตถนสสต ฯ ธมมนสสตนต วนวตต- ธมมนสสต ๔ ฯ ปสาโทต รตนตตยสสทธาป กมมผลสสทธาป ฯ นพพทา วาต อนจจส าทวเสน วฏฏโต อกกณา วาต ตฏฏกา ฯ ขททกฏกถาโปตถเก ๕ ต ธมมปส หต วาป เจตถ คต ๑. อาปาถมาคต ฯ . ว. ๒. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา ๓๔ ๓. ส. ว. ๒/๔๔๕ ฯ ๔. (?) ววฏฏธมมนสสต ฯ ๕. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา ๓๔ ฯ


น วฏฏต คตปส หโต ปน ธมโม วฏฏตต ลขต ฯ ต พรหมชาลาทฏกาย อานตวจเนน น สเมตต ฯ [๑๒๒] อฏมงเค ปน อจจาสยนนต ปมาณาตกกนต ฯ มหาสยนนต อกปปยตถตนต พรหมชาลอโปสถสตตวณณนา ๑ฯ อจจาสยน มหาสยน จ สมณสารปปรหต อธปเปตนต อาห ปมาณาตกกนต อกปปยตถตนต ตฏฏกา ฯ มหาสยนนต อกปปยสยน อกปปยตถรณ จาต ขททกปา- วณณนา ๒ ฯ อจจาต อจจสทเทน สมานตถ เอก สททนตร ฯ เสต เอตถาต สยน อาสนทาท ฯ อาสน เจตถ สยเนน สงคหตนต พรหมชาลาทฏกา ฯ [๑๒๓] อาสนทต ปมาณาตกกนตาสนนต จมมกขนธก- วณณนา ๓ ฯ อนชานาม ภกขเว อจจกมป อาสนทกนต เสนาสนกขนธก- ปาล ๔ ฯ อาสนทโกต จตรสสป วจจต ฯ อจจกมป อาสนทกนต วจนโต เอกโต ภาเคน ทฆปเมว ห อฏงคลปาทก วฏฏต ฯ จตรสสาสนทโก ปน ปมาณาตกกนโตป วฏฏตต เวทตพโพต ตพพณณนา ๕ ฯ ๑. ส. ว. ๑/๑๐๔, มโน. ป. ๒/๒๖๓ ฯ ๒. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา ๓๕ ฯ ๓. สมนต. ๓/๑๘๓ ฯ ๔. ว. จลล. ๗/๙๑ ฯ ๕. สมนต. ๓/๓๕๔ ฯ


จตรสสปนต สมจตรสส ฯ ปมาณาตกกนโตปต สมจตรสส- เมว สนธาย วตต ฯ อายตจตรสสา ปน สตตงคป จงคาป อจจปาทา น วฏฏนตต วมตวโนทน ฯ [๑๒๔] ม จปปาทา ห สคตงคเลน อฏงคลปปมาณาเยว วฏฏนต ฯ เตนาห ๑ นว ปน ภกขนา ม จ วา ป วา การยมาเนน อฏงคลปาทก กาเรตพพ สคตงคเลน อ ตร เหฏ มาย อฏนยา ต อตกกามยโต เฉทนก ปาจตตยนต ฯ [๑๒๕] ยสมา ปน สคตวทตถ นาม อทาน มชฌมสส ปรสสส ตสโส วทตถโย วฑฒกหตเถน ทยฑฒหตโถ โหตต กงขาวตรณย กฏการสกขาปทวณณนาย วตต ตสมา มชฌมสส ตสโส องคลโย สตถ เอกา องคลต สตถ อฏงคลโย มชฌมสส จตพพสต องคลโย โหนต ฯ ตา มฏ รตน โหต ๒ ฯ เตน อโปสถสตตฏกาย มฏ หตถปาทเกต ปาทตลโต ยาว อฏนยา เหฏ มนโต ตาว มฏ รตนปปมาณปาทเก ฯ ต จ โข มชฌมสส ปรสสส หตเถน ยสสทาน วฑฒกหตโถต สม าต วตต ฯ ยสมา ปน ปกตปรสสส ทยฑฒา องคล มชฌมสส เอกา องคล โหต ตถา วทตถ รตน พาหา พยาโม จ ตสมา มชฌมสส มฏ รตน ปกตสส วทตถยาธกมฏ รตน โหตต นฏเมตถ คนตพพ ฯ [๑๒๖] ม จปปฏปาทกา ต มนสสงคเลน อฏงคลเมว วฏฏต ฯ ๑. ว. มหาวภงค ๒/๕๐๐ ฯ ๒. โหตต เอกวจนนต มฏ รตนนตวกตยาเปกข ฯ ทสสต ห วกตยาเปกข กรยาปท ฯ


เตนาห เสนาสนกขนธเก ๑ น ภกขเว อจจา ม จปปฏปาทกา ธาเรตพพา โย ธาเรยย อาปตต ทกกฏสส ฯ อนชานาม ภกขเว อฏงคลปรม ม จปปฏปาทกนต ฯ ตพพณณนาย จ ๒ มนสสาน ปมาณงคลเมว อฏงคลนต วตต ฯ อต สมจตรสสอาสนทกโต อ ม จป วทตถยาธกมฏ รตนโต อธกจจปาทก อฏงคลโต อธกจจปปฏปาทโก ม โจ จ อจจาสยน นาม ฯ อจจ วา โหต อนจจ วา ม จป อกปปยปปจจตถรณตถต ต มหาสยน นาม ฯ ตทภย น วฏฏต ฯ เตน ขททกปาวณณนาย ๓ ตทภยมป สาทยโต น เกนจ ปรยาเยน วฏฏตต วตต ฯ [๑๒๗] อกปปยปปจจตถรณ ห ม จปตถตเมว น วฏฏต นา ฯ เตน ธมมกสตตวณณนาย ๔ ฉมายมปน โคณกาท- สนถตายป วฏฏตต วตต ฯ ยสมา ปน อาธาเร ปฏกขตเต ตทาธารา กรยา ปฏกขตตา ว โหต ตสมา อจจาสยนมหาสยนา อจเจว วตต ฯ อตถโต ปน ตทปโภคภตนสชชานปชชเนห วรต ทสสตาต ทฏพพาต พรหมชาลอโปสถสตตฏกา ฯ [๑๒๘] อต สตตมฏมงคทวยเมก กตวา อฏงคาน โหนต ฯ ๑. ว. จลล. ๗/๙๒ ฯ ๒. สมนต. ๓/๓๕๕ ฯ ๓. ปรมตถโชตกา ขททกปา- วณณนา ๓๕ ฯ ๔. ป. โช. ข. ส. ๒/๒๒๖ ฯ


เตน ขททกปาวณณนาย ๑ อาทโต เทว จตตถป จมาน จ อปาสกาน สามเณราน จ สาธารณาน นจจสลวเสน ฯ อโปสถวเสน อปาสกาน สตตมฏมงค เจก องค กตวา สพพปจฉมวชชาน สพพานป สามเณเรห สาธารณาน ฯ สพพปจฉมมปน สามเณรานเมว วเสสภตนต วตต ฯ วสทธมคเค ๒ ปน อปาสกอปาสกาน นจจสลวเสน ป จ สกขาปทาน สต วา อสสาเห ทส อโปสถงควเสน อฏาต อท คหฏสลนต วตต ฯ สต วา อสสาเหต อสสกกตวา สลาน รกขต อสสาเห สต ฯ ทสาต สามเณเรห รกขตพพมาห ฆฏการาทน วยาต ตฏฏกา ฯ เอตถ จ ย สพพปจฉมมปน สามเณรานเมวาต วตต ต สต วา อสสาเห ทสาต อมนา น สเมตต มหาขนธกฏกาย วตต ฯ อฏงคกถา ฯ [๑๒๙] ตมปน อปวสนเตน เสว อโปสถโก ภวสสามต อชเชว อท จท จ กเรยยาถาต อาหาราทวธาน วจาเรตพพ ฯ อโปสถทวเส ปาโตว ภกขสส วา ภกขนยา วา ทสสล- ลกขณ โน อปาสกสส วา อปาสกาย วา สนตเก วาจ ภนทตวา อโปสถงคาน สมาทาตพพาน ฯ ปาล อชานนเตน ปน พทธป- ป ตต อโปสถ อธฏามต อธฏาตพพ ฯ อ อลภนเตน อตตนาป อธฏาตพพ วจเภโท ปน กตตพโพเยว ฯ อโปสถ ๑. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา ๑๗ ฯ ๒. วสทธมคคสลนทเทส ๑/๑๘ ฯ


อปวสนเตน ปโรปโรธปฏสยตตา กมมนตา น วจาเรตพพา ฯ อายวยคณน กโรนเตน วตนาเมตพพ เคเห ปน อาหาร ลภตวา นจจภตตกภกขนา วย ปรภ ชตวา วหาร คนตวา ธมโม วา โสตพโพ อฏตตสาย อารมมเณส อ ตร วา มนสกาตพพนต อโปสถสตตวณณนา ๑ฯ [๑๓๐] สลสมาทานโต ปฏาย อ ก จ อกตวา ธมมสสวเนน วา กมมฏานมนสกาเรน วา วตนาเมตพพนต อาห ตมปน อปวสนเตน ฯเปฯ วจาเรตพพนต ฯ วาจ ภนทตวาต อม จ รตต อม จ ทวสนต กาลปรจเฉท กตวา อโปสถงควเสน อฏ สกขาปทาน สมาทยามต เอกโต กตวา ปจเจก ปาณาตปาตา เวรมณสกขาปท สมาทยาม ฯเปฯ อจจาสยนมหาสยนา เวรมณสกขาปท สมาทยามต เอว วจเภท กตวา ยถาปาล สมาทาตพพาน ฯ ปาล อชานนเตน ปน อตตโน ภาสาย ปจเจก วา พทธปป ตต อโปสถ อธฏามต เอกโต อธฏานวเสน วา สมาทาตพพาน อ อลภนเตน สยป อธฏาตพพาน ฯ อปาสกสล ห อตตนา สมาทยนเตนาป สมาทนน ปรสนตเก สมาทยนเตนาป เอกชฌ สมาทนนมป สมาทนนเมว โหต ปจเจก สมาทนนมป ฯ กนน นานตต ฯ เอกชฌ สมาทยโต เอกาเยว วรต เอกาเยว เจตนา โหต ฯ สา ปน สพพวรตเจตนาน กจจการต เตนาป สพพสกขาปทาน สมาทนนาเนว ฯ ปจเจก สมาทยโต ๑. มโน. ป. ๒/๒๖๔ ฯ


ปน นานา วรตเจตนาโย ยถาสก กจจวเสน อปปชชนต ฯ สพพสมาทาเน ปน วจเภโท กาตพโพเยว ฯ ปโรปโรธปฏสยตตาต ปรวหสาปฏสยตตาต ตฏฏกา ฯ อโปสถงคสมาทานกถา ฯ [๑๓๑] ต สคคปปตยาทเหตโต มงคล ฯ เตนาห ภควา เสยยถาป วสาเข โย อเมส โสฬสนน มหาชนปทาน ปหตสตต- รตนาน ๑ อสสรยาธปจจ รชช กาเรยย เสยยถท องคาน มคธาน กาสน โกสลาน วชชน มลลาน เจตน วสาน กรน ป จาลาน มจฉาน สรเสนาน อสสกาน อวนตน คนธาราน กมโพชาน อฏงคสมนนาคตสส อโปสถสส เอต กล นาคฆต โสฬส ฯ ต กสส เหต ฯ กปณ วสาเข มานสก รชช ทพพสข อปนธาย ฯ ยาน วสาเข มานสกาน ป าส วสสาน จาตมมหาราชกาน เทวาน เอโส เอโก รตตนทโว ตาย รตตยา ตส รตตโย มาโส เตน มาเสน ทวาทสมาสโย สวจฉโร เตน สวจฉเรน ทพพาน ป จ วสสสตาน จาตมมหาราชกาน เทวาน อายป- ปมาณ ฯ าน โข ปเนต วสาเข วชชต ย อเธกจโจ อตถ วา ปรโส วา อฏงคสมนนาคต อโปสถ อปวสตวา กายสส เภทา ปรมมรณา จาตมมหาราชกาน เทวาน สหพยต อปปชเชยย ฯ อท โข ปเนต วสาเข สนธาย ภาสต กปณ มานสก รชช ทพพสข อปนธายาต ฯ ย วสาเข มานสก วสสสต ๑. ปหตรตตรตนานนต ปาวเสน อฏกถาย วณณโต ฯ


ตาวตสาน เทวาน เอโส เอโก รตตนทโว ฯเปฯ เตน สวจฉเรน ทพพ วสสสหสส ตาวตสาน เทวาน อายปปมาณ ฯ าน โข ปเนต วสาเข วชชต ... อปนธายาต ฯ ยาน วสาเข มานสกาน เทว วสสสตาน ยามาน เทวาน เอโส เอโก รตตนทโว ฯเปฯ เตน สวจฉเรน ทพพาน เทว วสสสหสสาน ยามาน เทวาน อายปปมาณ ฯ าน โข ปเนต วสาเข วชชต ... อปนธายาต ฯ ยาน วสาเข มานสกาน จตตาร วสสสตาน ตสตาน เทวาน เอโส เอโก รนตนทโว ฯเปฯ เตน สวจฉเรน ทพพาน จตตาร วสสสหสสาน ตสตาน เทวาน อายปปมาณ ฯ าน โข ปเนต วสาเข วชชต ... อปนธายาต ฯ ยาน วสาเข มานสกาน อฏ วสสสตาน นมมานรตน เทวาน เอโส เอโก รตตนทโว ฯเปฯ เตน สวจฉเรน ทพพาน อฏ วสสสหสสาน นมมานรตน เทวาน อายปปมาณ ฯ าน โข ปเนต วสาเข วชชต ... อปนธายาต ฯ ยาน วสาเข มานสกาน โสฬส วสสสตาน ปรนมมตวสวตตน เทวาน เอโส เอโก รตตนทโว ตาย รตตยา ตส รตตโย มาโส เตน มาเสน ทวาทสมาสโย สวจฉโร เตน สวจฉเรน ทพพาน โสฬส วสสสหสสาน ปรนมมตวสวตตน เทวาน อายปปมาณ ฯ าน โข ปเนต วสาเข วชชต ย อเธกจโจ อตถ วา ปรโส วา อฏงคสมนนาคต อโปสถ อปวสตวา กายสส เภทา ปรมมรณา ปรนมมตวสวตตน เทวาน สหพยต อปปชเชยย ฯ อท โข ปเนต วสาเข สนธาย ภาสต กปณ มานสก รชช ทพพสข


อปนธายาต ฯ อโปสถปาล ๑ฯ [๑๓๒] ปหตรตตรตนานนต ปหเตน รตตสงขาเตน รตเนน ๒ สมนนาคตาน ฯ สกลชมพทปตล เภรตลสทส กตวา กฏปปมาเณห สตตห รตเนห ปรตานนต อธปปาโย ฯ อสสรยาธปจจนต อสสรภาเวน จ อธปตภาเวน จ น กราชภาเวน ฯ อสสรยเมว วา อธปจจ เอตถ น สาหสกกมมนตป อสสรยาธปจจ ฯ รชช กาเรยยาต เอวรป จกกวตตรชช กาเรยย ฯ องคานนตอาทน เตส ชนปทาน นามาน ฯ กล นาคฆต โสฬสนต เอก อโหรตต อปวตถอโปสถป โสฬส ภาเค กตวา ตโต เอก ภาค น อคฆต ฯ เอกรตตโปสถสส โสฬสยา กลาย ย วปากผล ตเยว ตโต พหตร โหตต อตโถ ฯ กปณนต ปรตตกนต ตพพณณนา ๓ ฯ [๑๓๓] รตตสทโท รตนปรยาโยต อาห ปหตรตตรตนานนต ปหเตน รตตสงขาเตน รตเนน สมนนาคตานนต ฯ ปาลยมปน ปหตสตตรตนานนตป ปาโ ทสสต ฯ เภรตลสทส กตวาต เภรตล วย สม กตวา ฯ ตโต เอก ภาค น อคฆตต ยถาวตต จกกวตตรชช ตโต โสฬสภาคโต เอก ภาค น อคฆต ฯ ตโต พหตรนต จกกวตตรชชสรโต พหตร โหต ฯ จาตมมหา- ราชกานนตอาทส จาตมมหาราชกาน เทวาน มนสสคณนาย ๑. อง. ตก. ๒๐/๒๖๓ ฯ ๒. ปหตสตตรตนานนต ปหตรตนสงขาเตน รตเนน ฯ . ว. ๓. มโน. ป. ๒/๒๖๓ ฯ น กราชภาเวนาต เอตถ จ น กฑฑราชภาเวนาต ทสสต ฯ


นวตวสสสตสหสสาน อายปปมาณ ฯ ตาวตสาน เทวาน ตสโส จ วสสโกฏโย สฏ จ วสสสตสหสสาน ฯ ยามาน เทวาน จททส จ วสสโกฏโย จตตารส จ วสสสตสหสสาน ฯ ตสตาน เทวาน สตตป าส จ วสสโกฏโย สฏ จ วสสสตสหสสาน ฯ นมมานรตน เทวาน เทว จ วสสโกฏสตาน ตสา จ วสสโกฏโย จตตารส จ วสสสตสหสสาน ฯ ปรนมมตวสวตตน เทวาน นว จ วสสโกฏสตาน เอกวส จ วสสโกฏโย สฏ จ วสส- สตสหสสานต ตฏฏกา ฯ [๑๓๔] อตเต โพธสตโต พาราณสราชา สย ทานสลอโปสถ- กมเมส อปปมตโต เสเสป อมจจาทโย ทานาทส สมาทเปส ฯ ปโรหโต ปนสส เตน วนจฉเย ปโต ล จขาทเนน ปเรส ปฏ มสโก หตวา น สมาทย ฯ โส เอกสม อโปสถทวเส ทวา ล จ คเหตวา กฏฏฏ กตวา ราชปฏาน คนตวา ตวมป อาจรย อโปสถโกต ร า ปฏโ อามาต มสา วทตวา ปาสาทา โอตร ฯ อถ น เอโก อมจโจ นน ตมเห น อโปสถกาต โจเทส ฯ โส อห เวลายเมว ภ ชตวา เคห คนตวา มข วกขาเลตวา อโปสถ อธฏาย สาย น ภ ชสสาม รตต สล รกขสสาม เอว เม อปฑฒโปสถกมม ภวสสตต วตวา เคห คนตวา ตเถว อกาส ฯ ปเนกสม อโปสถทวเส อ ตรา สลวต อตถ อฏฏ กโรนต ฆร คนต อลภมานา อโปสถกมม นาตกกมสสามต อปกฏเ กาเล มข วกขาเลต อารภ ฯ โส ตสสา


อโปสถกภาว ตวา อม ขาทตวา อโปสถกา โหหต ตสสา อมพผล อทาส ฯ เอตตก ปโรหตสส กมม ฯ โส อปรภาเค กาล กตวา หมวนตปปเทเส คงคาตเร ตโยชนเก อมพวเน กนกวมาเน เวมานกปเปโต อโหส โสฬสสหสสเทวก าปรวโต ฯ โส ห รตต เว สมปตต อนภวตวา อรเณ อคคจฉนเต อมพวน ปวสต ฯ ปวฏกขเณเยวสส ทพพตตภาโว อนตรธายต อสตหตถตาลปปมาโณ อตตภาโว นพพตต ฯ สกลสรร ฌายต สปปผตกสโก วย อโหส ฯ ทวส หตเถส เอเกกา ว องคล ฯ ตตถ มหากททาลปปมาณา นขา โหนต ฯ โส เตห นเขห อตตโน ปฏ มส ผาเลตวา อทธรตวา อทธรตวา ขาทนโต เวทนาปปตโต มหาวรว วรวนโต ทกข อนโภต ฯ สรเย อฏงคมเต ต สรร อนตรธายต ทพพสรร นพพตต ฯ อลงกตปปฏยตตา ทพพนาฏกตถโย นานาตรยาน คเหตวา ต ปรวาเรนต ฯ โส มหาสมปตต อนภวนโต รมณเย อมพวเน ทพพปปาสาท อภรหต ฯ อต โส อโปสถกาย อตถยา อมพผลทานนสสนเทน ตโยชนก อมพวน ปฏลภ ล จ คเหตวา กฏฏฏกรณนสสนเทน ปฏ มส อปปาเฏตวา ขาท อปฑฒโปสถกมมนสสนเทน รตต มหายส อนโภส ฯ สตถาป อโปสถกาน อปาสกาน ธมม เทเสนโต อปาสกา สาธ โว กต อโปสถ อปวสนเตห โปราณกา อปฑฒโปสถกมมนสสนเทน มหนต ยส อนภวสต วตวา อม


วตถ วตถาเรตวา ตสนปาเต สพพปปม กฉนทชาตก ๑ กเถตวา สจจาน ปกาเสส ฯ สจจปรโยสาเน อปาสเกส เกจ โสตาปนนา เกจ สกทาคามโน เกจ อนาคามโน อเหส ฯ ปโรหตวตถ ฯ [๑๓๕] อตเต พาราณสย สจปรวาโร นาม เสฏ อโหส อสตโกฏวภโว ทานาทป าภรโต ฯ ตสส ปตตทาราป ปรชโนป อนตมโส ตสม ฆเร วจฉปาลกาป สพเพ มาสสส ฉ ทวเส อโปสถ อปวสนต ฯ อเถโก ภตกจเจน ชวต กปเปนโต ทลทโท ปรโส ต เสฏ อปสงกมตวา วนทตวา อฏาส ฯ กมโภ อาคโตสต ฯ ตมหาก ฆเร ภตยา กมมกรณตถายาต ฯ เสฏ อ เส ภตกาน อาคตทวเสเยว อมสม เคเห กมม กโรนตา สล รกขต สกโกนตา กมม กโรถาต วทต ฯ ตสส ปน สลรกขนาจกขเน ส อกตวา สาธ ตาต อตตโน ภตยา ชานนกมม กโรหต อาห ฯ โส ตโต ปฏาย สวโจ หตวา อตตกลมถ อคเณตวา สพพกจจาน กโรต ปาโตว กมมนต คนตวา สาย อาคจฉต ฯ อเถกทวส เสฏ ทาส อาณาเปส อชช อโปสถทวโส เคเห กมมกราน ปาโตว ภตต ปจตวา เทห กาลสเสว ภ ชตวา อโปสถกา ภวสสนตต ฯ สา ตถา อกาส ฯ โส ปน ทลทโท ปาโต วฏาย กมมนต คโต ฯ นาสส โกจ อโปสถทวส อาจกข ฯ เสฏ ยาทโย สพเพ ชนา ๑. ชาตกฏกถา. ๗/๑๗๒ ฯ


ปาโตว ภ ชตวา อโปสถกา หตวา สกฏาเนส สล อาวชเชนตา นสทส ฯ ทลทโท สกลทวส กมม กตวา สรยฏงคมนเวลาย อาคนตวา ภตเต อปนามเต อ เส ทวเสส อมาย เวลาย มหาสทโท อโหส อชช กห คตาต ปจฉ ฯ ตาต สพเพ อโปสถกา สกฏาน คตาต ฯ โส เอตตกาน สลวนตาน อนตเร อหเมโก ทสสโล หตวา น วสสสามต จนเตตวา ภตต อภ ชตวา เสฏ อปสงกมตวา อทาน สาม อโปสถทวเส อธฏ เต (๑) โหต น โข อโปสถกมม โนต ปจฉ ฯ ตาต ปาโตว อนธฏ ตตตา สกล อโปสถกมม น โหต อปฑฒโปสถ- กมมมปน โหตต ฯ โส เอตตกมป โหตต เสฏ สส สนตเก สมาทนนสโล หตวา อโปสถ อธฏาย สกฏาน คนตวา สล อาวชเชนโต นปชช ฯ อถสส สกลทวส นราหารตาย ปจฉมยาม- สมนนตเร อทรวาตา ๒ สมฏหส ฯ เสฏ นานาเภสชชาน อาหรตวา ปรภ ชาต อาห ฯ โส อโปสถ น ภนทสสามต ชวต- ปรยนตก กตวา สมาทยนต วตวา น ปรภ ช ฯ พลวเวทนา อปปชช ฯ โส อรณคคมนเวลาย สต ปจจปฏาเปต นาสกข ฯ อถ น อทาน มรสสตต นหรตวา โอสารเก นปชชาเปส ฯ ตสม ขเณ พาราณสราชา นคร ปทกขณ กโรนโต ต าน สมปาปณ ฯ ทลทโท ราชาน ทสวา โลภ อปปาเทตวา รชช ปฏเตวา จวตวา อปฑฒโปสถกมมนสสนเทน ตสส อคคมเหสยา ๑. อโปสถงเคส อธฏ เตส ฯ ๒. สตถกวาตา ฯ . ว.


กจฉมห ปฏสนธ คณหตวา ทสมาสจจเยน นกขม ฯ อทยกมาโร- ตสส นาม อกส ฯ โส วยปปตโต สพพสปเปส นปผตต ปตวา ชาตสสร าเณน อตตโน ปพพกมม สรตวา อปปมตตกสส กมมสส ผล มม อทนต อภกขณ อทาน อทาเนส ฯ โส ปต อจจเยน รชช ปตวา อทยราชาต ป ายตถ ฯ สตถาป อโปสถกาน อปาสกาน ธมม เทเสนโต อปาสกา สาธ โว กต อโปสถ อปวสนเตห โปราณกปณฑตา เอก อปฑฒโปสถ- กมม นสสาย มหายส ลภสต วตวา อม วตถ วตถาเรตวา คงคมาลชาตก ๑กเถส ฯ อทยราชวตถ ฯ [๑๓๖] อนาถปณฑก นสสาย ภตยา ชวต กปเปตวา อปฑฒโปสถกมมนสสนเทน อร ายตเน นโครธรกเข เทวตา หตวา นพพตตสส ภตกสสาป วตถ กเถตพพ ฯ ต ธมมปทสส อปปมาทวคเค อปปมาโท อมต ปทนต คาถาวณณนาย โอโลเกตพพ ฯ [๑๓๗] อตเต มถลาย โพธสตโต สาธโน นาม ราชา หตวา ฉ ทานสาลาโย กาเรตวา เทวสก ฉสสตสหสสปรจจาเคน มหาทาน ปวตเตส ป จสลมป รกข อโปสถมป อปวส ฯ รฏวาสโนป ตสโสวาเท ตวา ทานาทป กตวา มตมตา เทวปเรเยว นพพตตตวา สธมมเทวสภ คนตวา นสนนา ร โ สลาจาราห- ๑. ข. ชา. ๒๗/๒๔๔ ฯ ตทฏกถา. ๕/๒๙๐ ฯ


คณเมว วณณยนต ฯ ตสตวา เสสเทวาป ราชาน ทฏ กามา อเหส ฯ สกโก เตส มน ตวา มาตล อาณาเปส คจฉ เวชยนตรเถน สาธน อาเนหต ฯ โส มถล คนตวา ต อาเนส ฯ ต ทสวา สหนทา (๑) เทวา หฏตฏา ปจจคคมน กรส ฯ อถสส สกโก เทวนคร จ อฑฒตยา จ อจฉราโกฏโย เวชยนตปปาสาท จ มชเฌ ภนทตวา อทาส ฯ ตสส ทพพสมปตต อนภวนตสส มนสส- คณนาย สตต วสสสตาน อตกกนตาน ฯ อถสส เตนตตภาเวน เทวโลเก วสนเหตก ป ขณ อนภรต อปปนนา ฯ สกโก ต ตวา มาตล อาณาเปส คจฉ สาธนราชาน มถล เนตวา อยยาเน โอตาเรหต ฯ โส ตถา อกาส ฯ อยยานปาโล ต ทสวา ปจฉตวา นารทร โ อาโรเจส ฯ นารทราชา กรสส สตตโม ปนตตา ๒ ฯ ตทา กร สตตวสสสตายกกาโลว ๓ โหต ฯ โพธสตโต ปน อตตโน ป ผเลน เอตตก กาล วตนาเมส ฯ นารทราชาป อาคนตวา ต วนทตวา รชเชน นมนเตส ฯ โส ตาต น เม รชเชนตโถ นาห ห รชชตถาย อธาคโต ป กรณตถายมห อาคโต ตสมา สตต วสสสตาน ตทาน ๔ สตตาเหเนว ทาตกาโมมหต อาห ฯ นารโท สาธต วตวา มหาทาน ปฏยาเทส ฯ โพธสตโต สตตาน ทาน ทตวา สตตเม ทวเส กาล กตวา ตาวตสภวเนเยว นพพตต ฯ สตถาป อโปสถกาน อปาสกาน ธมม เทเสนโต อปาสกา อโปสถกมม นาม ๑. สนทา ฯ ๒. นตตา ฯ ๓. สตายกกาโล ฯ ๔. นฏ ตทาน ฯ . ว.


อปวสตพพยตตก โปราณกปณฑตา อตตโน อโปสถกมม นสสาย มนสสสรเรเนว เทวโลก คนตวา จร วสสต วตวา ปกณณเก เอกาทสม สาธนราชชาตก ๑ กเถตวา สจจาน ปกาเสส ฯ สจจปรโยสาเน อปาสเกส เกจ โสตาปนนา เกจ สกทาคามโน อเหส ฯ สาธนราชวตถ ฯ [๑๓๘] อตเต หมวนตปปเทเส เอโก ตาปโส ชาต นสสาย มานวสโก หตวา ฌาน อปปาเทต นาสกข ฯ โส เอกทวส อย เม มาโน วฑฒนโต นรย อปนยสสต นทานม อนคคเหตวา ผลาผลตถาย คมสสามต จนเตตวา มาน นคคหาย อโปสถ สมาทยตวา นสท ฯ เอโกป กโปโต ราคปรฬาเหน ปรฑยหมาโน นทานม อนคคเหตวา โคจราย คมสสามต ตาปสสส สนตก คนตวา ราค นคคหาย อโปสถ สมาทยตวา เอกมนเต นปชช ฯ ตถา เอโกป สปโป โกธ นคคหาย เอโกป สคาโล โลภ นคคหาย เอโกป อจโฉ อตจฉานคคหาย ฯ อต อโปสถกมม ปาปนคคหาย สวตตตต ทฏพพ ฯ สตถาป อโปสถกาน อปาสกาน ธมม เทเสนโต อปาสกา สาธ โว กต อโปสโถ นาเมส โปราณกปณฑตาน วโส โปราณกปณฑตา ห ราคาทกกเลเส นคคหตถ อโปสถ อปวสสต วตวา ปกณณเก สตตม ป จโปสถชาตก ๒ กเถส ฯ ป จชนวตถ อโปสถกถา ฯ ๑. ข. ชา. ๒๗/๓๙๗. ตทฏกถา. ๖/๓๕๔ ฯ ๒. ข. ชา. ๒๗/๓๘๔. ตทฏกถา. ๖/๓๑๕ ฯ


[๑๓๙] เวยยาวจจกรณนต วฑฒตราน วตตปปฏปตตกรณาท- วเสน ลพภต ฯ เตน สงคตสตเต ตกวณณนาย ๑ วฑฒตราน วตตปปฏปตตกรณวเสน คาม ปณฑาย ปวฏ ภกข ทสวา ปตต คเหตวา คาเม ภกข สมาทเปตวา อปสหรณวเสน คจฉ ภกขน ปตต ๒ อาหราต สตวา เวเคน คนตวา ปตตาหรณาทวเสน จ เวยยาวจจสหคต เวทตพพนต วตต ฯ วยสา คเณห จ วฑฒตราน วตตปปฏปตตส พยาวโฏ โหต ยาย เจตนาย สา เวยยาวจจ เวยยาวจจเมว เวยยา วจจสหคต ฯ เวยยาวจจสงขาตาย วา วตตปปฏปตตยา สมฏาปน- วเสน สห คต ปวตตนต เวยยาวจจสหคต ตถาปวตต ป กรยาวตถนต ตฏฏกา ฯ [๑๔๐] ตมป วาหนวเสสปปฏลาภเหตโต มงคล ฯ ตตรท วตถ อตเต เอโก อสสโร พหนคเร นหาตวา อาคจฉนโต อนตรา- มคเค เอก ปจเจกพทธ อททส ฯ โส กร นคเร ปณฑาย จรตวา สกลนครสส มาเรน อาวฏฏตตตา ภกข อลภตวา ยถาโธเตน ปตเตน นกขม ฯ อสสโร ต ทสวา วนทตวา อป ภนเต ก จ ลทธนต ปจฉ ฯ จรตวา นกขนตมหาวโสต ฯ โส อยโย มยา ปจฉต อกเถตวา อ วทต น ก จ ลทธ ภวสสตต ปตต โอโลเกนโต ตจฉ ทสวา เคเห ภตตสส นฏ ตานฏ ตภาว อชานนตาย สโร หตวา ปตต คเหต อวสหนโต ๑. ส. ว. ๓/๒๔๖ ฯ ๒. ปตเต ฯ


ภนเต โถก อธวาเสถาต วตวา เวเคน ฆร คนตวา ภตตสส นฏ ตภาว ตวา เอก อปฏาก เปเสส คจฉ ตาต สฆ คนตวา อยยสส ปตต อาหราต ฯ โส ปกขนทตวา ปตต อาหร ฯ อสสโรป ภตตสส ปตต ปเรตวา อม สฆ อยยสส สมปาเทห อหนเต อโต ปตต ทมมต อาห ฯ โส สฆ คนตวา ปจเจกพทธสส ปตต ทตวา วนทตวา อห ภนเต เวลา อปกฏาต สเฆน ชเวน คโต จ อาคโต จ เอตสส เม ชวสส ผเลน โยชนาน ปณณาสสฏ สตวสตสตคมนสมตถาน วาหนาน นพพตตนต อาคจฉนตสส เม คจฉนตสส จ สรร สรยเตเชน ตตต ตสส เม ผเลน นพพตตฏาเน อาณา สรยเตชสทสา โหต อมสม เม ปณฑปาเต สามนา ปตต ทนนา ตสสาห นสสนเทน ตมเหห ทฏธมมสส ภาค อสสนต อาห ฯ ปจเจกพทโธ เอว โหตต วตวา ปจเจกพทธคาถาห อนโมทตวา ปกกาม ฯ โส สสรนโต อมสม พทธปปาเท อชเชนนคเร จณฑปปชโชโต นาม ราชา อโหส ฯ ตสส ป จ วาหนาน ตสเสว กมมสส นสสนเทน นพพตตส ภททวต นาม เอกา หตถน เอกทวส ปณณาสโยชนาน คจฉต กาโก นาม ทาโส สฏ โยชนาน เวลกส ม ชเกส จาต เทว อสสา โยชนสต นาฬาคร นาม หตถ วสตโยชนสตนต ฯ อปปมาโท อมต ปทนต คาถาวณณนาย จณฑปปชโชต- วตถ ฯ


[๑๔๑] ยาจกาน มคคาจกขนมป เวยยาวจจ นาม ฯ ตมป ปาณวเสสาทปปฏลาภเหตโต มงคล ฯ ตตรท วตถ อตเต อตตราปเถ อสต ชนคเร มหากสร โ เทวคพภา นาม ธตา อโหส ฯ สา อตตราธปตโน มหาสาครสส นาม ร โ ปตต อปสาคร นาม ราชกมาร ปฏจจ อ ชนเทว วาสเทโว พลเทโว จนทเทโว สรยเทโว อคคเทโว วรณเทโว อชชโน ปชชโน ฆตปณฑโต องกโร จาต เอกาทส ปตเต ปฏลภ ฯ เตส วาสเทวาทโย ทส ภาตกา อสต ชนคราทส ทวารวตปรโยสาเนส สกลชมพทเป เตสฏ ยา นครสหสเสส สพเพ ราชาโน มาเรตวา ทวารวตนคเร วสมานา รชช ทส โกฏาเส กตวา วภชส เชฏภคน อสรมานา ฯ ปน สรตวา เอกาทส โกฏาเส กโรมาต วตเต สพพกนฏโ องกโร มม โกฏาส ตสสา เทถ อห โวหาร กตวา ชวสสาม เกวล ตมเห อตตโน ชนปเท สงก มยห วสชเชถาต อาห ฯ เต สาธต วตวา ตสส โกฏาส ภคนยา ทตวา ตาย สทธ ทวารวตย วสส ฯ อยเมตถ สงเขโป ฯ วตถาโร ต ทสกนปาเต ฆตปณฑตชาตเก ๑โอโลเกตพโพ ฯ [๑๔๒] องกโร ปน วณชช กโรนโต นจจ มหาทาน อทาส ฯ ตสส ปเนโก ทาโส ภณฑาคารโก อตถกาโม อโหส ฯ องกโร ตสส เอก กลธตร อาเนตวา อทาส ฯ โส ปตเต คพภคเตเยว กาลมกาส ฯ ปตเต ปนสส วยปปตเต ทาโส น ทาโสต ๑. ข. ชา. ๒๗/๓๐๐. ตทฏกถา. ๕/๕๒๗ ฯ


ราชกเล วนจฉโย อทปาท ฯ ต สตวา อ ชนเทว เธนปม กตวา มาต ภชสสาย ปตโตป ภชสโส เอวาต ทาสพยโต โมเจส ฯ ทารโก ปน ลชชาย ตตถ วสต อวสหนโต โรรวนคร คนตวา ตตถ ตนนวายธตร คเหตวา อสยหสส นาม มหาเสฏ โน เคหสมเป นวาส กปเปนโต หตวา ตนนวายกมเมน ชวต กปเปส ฯ ตทา อสยหมหาเสฏ มหาชนาน มหาทาน ปวตเตส ฯ อถ เย ยาจกา อสยหเสฏ สส ฆรคมนมคค น ชานนต เต ต ตนนวาย ปจฉนต ฯ โสป อห ปพเพ อกตป ตาย อทาน อทสาน ก จ ทาต อสมตโถ ชาโต ทานคคมปน อเมส ทสเสนโต ลาภสส อปายาจกขเนน ปต อปปาเทนโต เอตตเกนาป พห ป ปสวามต อาทรคารว อปปาเทตวา ทกขณพาห ปสาเรตวา ทสเสส เอตถ คนตวา ลทธพพ ลภนตต ฯ โส อปรภาเค กาล กตวา มรกนตาเร เอโก วฏรกโข สนทจฉาโย อเนกสหสสปาโรโห อตถ อายาม- วตถารพเพเธห จตยโยชนโก ตตถ ภมมเทวตา หตวา นพพตต ฯ ตสส ทกขณหตโถ กามทโท อโหส ฯ อถาปรภาเค องกโร ป จห สกฏสเตห ภณฑ อาทาย วณชชาย คจฉนโต ต กนตาร ปตวา มคคมฬโห หตวา พห ทวเส ตตเถว วจรนโต ปรกขณ- ตโณทกาหาโร อโหส ฯ อถ รกขเทวตา องกเรน ปพเพ อตตโน กต อปการ สรตวา อตตโน วฏรกข ตสส ทสเสส ฯ ต ทสวา องกโร หฏตฏโ วฏรกขสส เหฏา วาส กปเปส ฯ เทวตา


ทกขณหตถ ปสาเรตวา ปม ปานเยน สพพ ชน สนตปเปส ฯ ตโต โย โย ย ย อจฉต ตสส ตสส ต ต อทาส ฯ ต ทสวา องกโร ปจฉนโต องกรปเปตวตถมห ๑คาถมาห [๑๔๓] ปาณ เต สพพโส วณโณ ป จธาโร มธสสโว เกน เต พรหมจรเยน ป ปาณมห อชฌตต ฯ ตตถ ปาณ เตต ตว ทกขณหตโถ ฯ สพพโส วณโณต สพพโส สวณณมโย ฯ ป จธาโรต ป จห องคลห ปเรห กามตวตถน ธารา เอตสส สนตต ป จธาโร ฯ มธสสโวต มธรสวสสนทโก ฯ ตโต ห มธรกฏกกสาวาทเภทา นานาวธา รสา วสสนทนต ปคฆรนตต ฯ เกน เตต กทเสน เสฏจรเยน อท เอวรป ตว หตเถ ป ผล อทาน สมชฌต นปผชชต ต กเถหต อตโถ ฯ ป ผล ห อธ อตตรปทโลเปน ป นต อธปเปต ฯ อถสส เทวตา อห ปรมชาตย โรรวนคเร ตนนวาโย หตวา อสยหสส นาม มหาเสฏ โน เคหสมเป นวาส กปเปส น จ มยห ก จ ทาตพพ อตถ ยาจกา อสยหสส เสฏ โน ทานคคคมนมคค อชานนตา ม ปจฉนต อหนเตส มคค อาจกขนต อมมตถ กเถตวา เตน กมเมน อท ผล นปผชชตต ทสเสนต คาถมาห [๑๔๔] เตน ปาณ กามทโท เตน ปาณ มธสสโว เตน เม พรหมจรเยน ป ปาณมห อชฌตต ฯ ๑. ข. เปต. ๒๖/๑๘๙ ฯ


ตตถ เตน ปาณ กามทโทต เตน ตทา ปเรน กตสส ทานสส สกกจจ อนโมทนมตเตน เหตนา อทาน มยห หตโถ กปปรกโข วย กามทโห อจฉตจฉตทายโก ฯ กามทโท โหนโต จ มธสสโว อฏวตถวสสนทโก ชาโต ฯ [๑๔๕] องกรปเปตวตถวณณนายมธ เอว ตสททสส วสย ทสเสตวา ปน ปรโต คาถาย ปรกตป านโมทนปพพเกน ทานปตนเวสนมคคาจกขนมตเตน อย หตโถ กามทโทต วตต ฯ เตน เม พรหมจรเยนาต เตน มม ยถาวตตกายเวยยา- วตตยกมมสงขาเตน เสฏจรเยนาต มหาสหนาทสตตฏกา ฯ เวยยาวจจ เหตถ พรหมจรย นาม ฯ อย จตโถ ตโป จ พรหมจรย จาต เอตถาวภวสสต ฯ ต สตวา องกโร ยถากาม ปกกาม ฯ อยเมตถ สงเขโป ฯ วตถาโร ต องกรปเปตวตถมห โอโลเกตพโพ ฯ ตนนวายวตถ ฯ เวยยาวจจกถา ฯ [๑๔๖] อารามวนโรปนเสตกรณาทนป สคคปปตตเหตโต มงคล ฯ ตตรมาน วตถน สาวตถย เอโก อปาสโก อาร กาน ภกขน คาม ปณฑาย อาคมนมคเค วสม สม กโรต กณฏเก นหรต คจฉคมเพ อปเนต อทกกาเล มาตกาส เสต พนธต ววนฏาเนส ฉายารกเข โรเปต ชลาสเยส มตตก อทธรตวา เต ปถลคมภเร กโรต ตตเถ


สมปาเทต ยถาวภว จ ทาน เทต สลาน จ รกขต ฯ โส อปรภาเค กาล กตวา ตาวตเสส ทวาทสโยชนเก กนกวมาเน นพพตต ฯ ต อายสมา มหาโมคคลลานตเถโร อปสงกมตวา คาถาห ปฏปจฉ [๑๔๗] อจจมท มณถณ วมาน สมนตโต ทวาทส โยชนาน กฏาคารา สตตสตา อฬารา เวฬรยตถมภา รจรตถตา สภา ตตถจฉส ปวส ขาทส จ ทพพา จ วณา ปวทนต วคค ทพพรสา ๑กามคเณตถ ป จ นารโย จ นจจนต สวณณฉนนา เกน เตตาทโส วณโณ เกน เต อธ อชฌต ๒ อปปชชนต จ เต โภคา เย เกจ มนโส ปยา ฯ ปจฉาม ต เทว มหานภาว ๓ มนสสภโต กมกาส ป เกนาส เอว ชลตานภาโว วณโณ จ เต สพพทสา ปภาสตต ๔ ฯ ตตถ อจจนต อจจคคต ฯ มณถณนต ปทมราคาทมณ- มยตถมภ ฯ สมนตโตต จตส ปสเสสป ฯ รจรตถตาต ตสส ๑. ปาลย ห ทพพา รสาต ทสสต ฯ ๒. ปาลย อธมชฌตต ทสสต ฯ ๓. มหานภาวาต ฯ . ว. ๔. ข. วมาน. ๒๖/๙๙ ฯ


ตสส ภมย สวณณผลเกห อตถตา ฯ ปวส ขาทสต กาเลน กาล อปยชชมาน คนธปาน สธาโภชน จ สนธาย วทต ฯ ปวทนตต ปวชชนต ฯ ทพพรสา กามคเณตถ ป จาต ทพพรสา อนปปกา ป จ กามคณา เอตถ เอตสม ตว วมาเน สวชชนตต อตโถ ฯ สวณณฉนนาต เหมาภรณวภสตาต ป จมวคเค กกกฏรสทายกวมานวณณนา ฯ [๑๔๘] เกนาต เหตอตเถ กรณวจน ฯ เกน เหตนาต อตโถ ฯ กทเสน ป วเสเสน เหตภเตนาต วตต โหต ฯ เตต ตว ฯ เอตาทโสต เอทโส เอตรห ยถาทสสมาโนต อตโถ ฯ วณโณต ฉววณโณ ฯ ทวาทสโยชนาน ผรณกสสโห สรรวณโณต อตโถ ฯ เกน เต อธ อชฌตต เกน ป าตสเยน เต อมสม าเน อทาน ตยา ลพภมาน อฬาร สจรตผล อชฌต นปผชชต ฯ อปปชชนตต นพพตตนต ฯ อวจเฉทวเสน อปรปร วตตนตต อตโถ ฯ โภคาต ปรภ ชตพพตเถน โภคาต ลทธนามา วตถาภรณาทวตตปกรณวเสสา ฯ เยต สาม เน อนยมนทเทโส ฯ เกจต ปการเภท อามสตวา อนยมนทเทโส ฯ อภเยนาป ปณต- ตราทเภเท ตตถ ลพภมาเน ตาทเส โภเค อนวเสสโต พยาเปตวา สงคณหาต ฯ อนวเสสพยาปโก ห อย นทเทโส ยถา เย เกจ สงขาราต ฯ มนโส ปยาต มนสา ปยายตพพา มนาปยาต อตโถ ฯ เอตถ จ เอตาทโส วณโณต อมนา เหฏา วตตวเสสา ตสส เทวปตตสส อตตภาวปรยาปนนา วณณสมปทา ทสสตา ฯ


โภคาต อมนา อปโภคปรโภควตถภตา ทพพรปสททคนธรส- โผฏพพปปเภทกามคณสมปทา ฯ มนโส ปยาต อมนา เตส รปาทน อฏกนตมนาปตา ฯ อธ อชฌตต อมนา ทพพอายยสสขอธป- เตยยสมปทา ทสสตา ฯ ปจฉามต ป ห กโรม ฯ าต อจฉามต อตโถ ฯ อย ห ปจฉา ๑ ทฏสสนทนาว ฯ มนสสภโตต มนสเสส ภโต ชาโต มนสสภาว วา ปตโต ฯ กมกาส ป นต ก ทานสลาทปปเภเทส กทส ปชภวผลนพพตตนโต ๒ ยตถ สย อปปนน ต สนตาน ปนาต วโสเธตต จ ป นต ลทธนาม สจรต กสล- กมม อกาส อปจน นพพตเตสต อตโถ ฯ ชลตานภาโวต สพพโส วชโชตมานป ทธโกต สพพปปมปฏวมานวณณนานโย ฯ [๑๔๙] เอว เถเรน ปฏโ เทวปตโต ป ห พยากโรนโต อมา คาถา อภาส อห มนสเสส มนสสภโต ววเน ปเถ สงกมน ๓ อกาส อารามรกขาน จ โรปยสส ปยา จ เม สลวนโต อเหส อนน จ ปาน จ ปสนนจตโต สกกจจทาน วปล อทาส ฯ ๑. ปจฉาต ตสโส ปจฉา อทฏโชตนา ปจฉา ทฏสสนทนา ปจฉา วมตจเฉทนา ปจฉา ฯ ๒. ปนพภวผลนพพตตนโตตป ปาโ ฯ . ว. ๓. ปาลยมปน จงกมนตป ปาโ ทสสต ฯ . ว.


เตน เม ตาทโส วณโณ เตน เม อธ อชฌต อปปชชนต จ เม โภคา เย เกจ มนโส ปยา ฯ เตนมห เอว ชลตานภาโว วณโณ จ เม สพพทสา ปภาสตต ฯ [๑๕๐] ตตถ ววเนต อร เ ฯ อารามรกขานต อารามภเต รกเข อาราเม วา รกเข ฯ อาราม กตวา ตตถ รกเข โรเปสนต อตโถต สตตมวคเค มณถณวมานวณณนา ฯ อนน จ ปาน จ ปรจจชนโตต วจนเสโส ฯ อถวา ทาน วปล อทาส ฯ กถ ฯ สกกจจ ฯ กทส ฯ อนน จ ปาน จาต โยเชตพพนต ฉฏวคเค อตตรวมานวณณนา ฯ มณถณวมานวณณนาย อปาสกวตถ ฯ [๑๕๑] อตเต กสสปพทธกาเล เอโก ขณาสโว อ ตรสม คาเม ปณฑาย จรตวา พหคาเม เทวสก เอกสม ปเทเส ภตตกจจ อกาส ฯ ต ทสวา เอโก โคปาลโก อยโย สรยาตเปน กลมตต ปสนนจตโต จตห สรสตถมเภห สาขามณฑป กตวา อทาส ฯ มณฑปสส สมเป สรสรกข โรเปสตป วทนต ฯ โส กาล กตวา เตเนว ป กมเมน จาตมมหาราชเกส นพพตต ฯ ตสส ปรมกมมสส สจก วมานทวาเร สรสวน นพพตต วณณ- คนธสมปนเนห ปปเผห สพพกาล อปโสภมาน ฯ เตน ต วมาน เสรสกนต ป ายตถ ฯ โส จ เทวปตโต เอก พทธนตร เทเวส เจว มนสเสส จ สสรนโต อมสม พทธปปาเท ยสตเถรสส


จตส วมลาทส คหสหาเยส ควมปต นาม หตวา ภควโต ธมมเทสนาย อรหตเต ปตฏ โตต สตตมวคเค เสรสกวมาน- วณณนายเมว วตต ฯ [๑๕๒] ทฆนกาเย มหาวคเค ปายาสสตตวณณนายนต ๑เถโร กร ปพเพ มนสสกาเล โคปาลทารกาน เชฏโก หตวา มหโต สรสรกขสส มล โสเธตวา วาลก โอกรตวา เอก ปณฑปาตกตเถร รกขมเล นสทาเปตวา อตตนา ลทธ อาหาร ทตวา ตโต จโต ตสสานภาเวน ตสม รชตวมาเน นพพตต ฯ สรสรกโข วมานทวาเร อฏาส ฯ โส ป าสาย วสเสห ผลต ฯ ตโต ป าส วสสาน คตานต เทวปตโต สเวค อาปชชต ฯ โส อมหาก ภควโต กาเล มนสเสส นพพตตตวา สตถ ธมมกถ สตวา อรหตตปปตโตต วตต ฯ ตสสานภาเวนาต ตสส ทานสส อานภาเวน ฯ สรสรกโขต ปภสสรกขนธวฏปสาขาปลาสสมปนโน มน ทสสโน ทพโพ สรส- รกโข ฯ อฏาสต ผลสส กมมสรกขต ทสเสนโต วมานทวาเร นพพตตตวา อฏาสต ตฏฏกา ฯ โคปาลกวตถ ฯ [๑๕๓] เอว อโปสถงคสมาทานาทน อนวชชกมมาน นานป- ปการสคคปปตยาทหตสขาธคมเหตโต มงคลนต เวทตพพาน ฯ อนวชชกมมกถา ฯ ๑. ส. ว. ๒/๕๔๙ ฯ


เอวมมายป คาถาย ทาน ธมมจรยา าตกสงคโห อนวชชกมมานต มงคลจตกก วตต ฯ อธ ปมปาโท นวกขรโก ทตโย ป ยาวตตสส ทตยปาทลกขณยตโต ทตยฑฒ ป ยาวตตนต ฯ ป จมคาถายตถวณณนา ฯ


ฉฏคาถายตถวณณนา [๑๕๔] ฉฏคาถาย ฯ อารตต อารมมณ ฯ วรตต วรมณ วรมนต วา เอตายาต วรต ฯ ปาปาต ปาปโต อกสลโต ฯ มชชปานาต มทนยตเถน มชชวหยสส สราเมรยสส ปานโต ปวนโต ฯ ส โมต สยมน ฯ อปปมาโทต อปปมชชน ฯ ธมเมสต กสเลส ฯ เอตนต ยา จ ปาปา อารต วรต โย จ มชชปานา ส โม โย จ ธมเมส อปปมาโท อท ปาปวรตยาท ตวธ อตตม มงคลนต คณหาห เทวเตต อยเมตถ สงเขโป ฯ อยนเตวตถ วตถาโร ปาปวรตมชชปานสยมกถา [๑๕๕] อารต นาม ปาเป อาทนวทสสโน มนสา เอว อนภรต ฯ วรต นาม กมมทวารวเสน กายวาจาห วรมณ ฯ สา สมปตตวรต สมาทานวรต สมจเฉทวรตต ตวธา โหต ฯ อทาน อฏสาลนยาทส ๑วตตนเยน วรตตตย สรป วจจเต ฯ [๑๕๖] ตตถ อสมาทนนสกขาปทานอตตโน ชาตวยพาหสจจาทน ปจจเวกขตวา อยตต อมหาก เอวรป กาตนต สมปตตวตถ อวตกกมนตาน อปปชชมานา วรต สมปตตวรตต เวทตพพา สหลทเป จกกนอปาสกสส วย ฯ ตสส กร ทหรกาเลเยว มาตยา โรโค ๑. อฏสาลน. ๑๘๘ ฯ


อปปชช ฯ เวชเชน จ อลลสสกมส ลทธ วฏฏตต วตต ฯ อถสส เชฏภาตา ตาต เขตต คนตวา ปรเยสาต จกกน เปเสส ฯ โส ตตถ คโต ฯ ตทา เอโก สโส ตรณสสส ขาทต อาคนตวา จกกน ทสวา เวเคน ธาวนโต วลลยา พทโธ กรกรต สททมกาส ฯ ต สตวา จกกโน คนตวา มาต เภสชช กรสสามต คเหตวา น เม ต ปฏรป ยวาห มาต ชวตการณา ปร ชวตา โวโรเปยยนต จนเตตวา คจฉ อร เ สเสห สทธ ตโณทก ขาทาต ม จ ฯ โส เคห คนตวา ภาตรา ปฏโ ต ปวตต กเถตวา เตน ปรภาสโต มาต สนตก คนตวา ยโตห ชาตยา ชาโต นาภชานาม ส จจจ ปาณ ชวตา โวโรเปตาต สจจ วตวา อฏาส ฯ ตาวเทวสส มาตา อโรคา อโหสต อฏ๑สาลนสมมา๒ทฏ วณณนานโย ฯ ชวมานสสกมส รธรสมมสสตาย อลลสสกมส ฯ ม จ สพพตถ สมกรณตาย ฯ สจจ วตวา เอเตน สจจวชเชน มยห มาต โรโค สมตต สมมาทฏ ฏกา ฯ [๑๕๗] โย สกขาปทาน อคคเหตวา เกวล อตตโน ชาตโคตต- กลปปเทสาทน อนสสรตวา น เม อท ปฏรปนต ปาณาตปาตาทน น กโรต สมปตตวตถ ปรหรต ตโต อารมต วรมต ตสส สา วรต สมปตตวรตต เวทตพพา ฯ อชชตคเค ชวตเหตป ปาณ น หนามต วา ปาณาตปาตา วรมามต วา เวรมณ ๑. อฏสาลน. ๑๘๘ ฯ ๒. ป. ส. ๑/๒๗๐ ฯ


สมาทยามต วา เอว สกขาปทาน คณหนตสส ปน วรต สมาทานวรตต กฏทนตวณณนา ๑ฯ ปรหรตต อวตกกมวเสน ปรวชเชต ฯ น หนามต เอตถ อตสทโท อาทยตโถ ฯ เตน อทนน นาทยามต เอวมาทน สงคโห ฯ วาสทเทน วา ฯ เตนาห สกขาปทาน คณหนตสสาต ตฏฏกา ฯ [๑๕๘] สมาทนนสกขาปทานมปน สกขาปทสมาทาเน ตทตตร จ อตตโน ชวตมป ปรจจชตวา วตถ อวตกกมนตาน อปปชชมานา วรต สมาทานวรตต เวทตพพา ทนตรวฑฒมานคามวาสอปาสกสส ๒ วย ฯ โส กร อมพรยวหารวาสปงคลพทธรกขตตเถรสส สนตเก สกขาปท คเหตวา เขตต กสตวา โคเณ นฏเ ต คเวสนโต ทนตร- วฑฒมานปพพต อารห ฯ ตตร น มหาสปโป อคคเหส ฯ โส อมายสส ตขณวาสยา สส ฉนทสสามต จนเตตวา ปน น เม ต ปฏรป ยวาห ภาวนยสส ครโน สนตเก สกขาปท คเหตวา ภนเทยยนต เอว ยาวตตย จนเตตวา ชวต ปรจจชาม น สกขา- ปทนต อเส ปต ตขณ ทณฑวาส อร เ ฉฑเฑส ฯ ตาวเทว มหาสปโป ม จตวา อคมาสต สมมาทฏ สตตวณณนาทนโย ๓ ฯ มหาสปโปต อชคโร ฯ ม จตวา อคมาส สลเตเชนาต สมมาทฏ ฏกา ฯ ๑. ส. ว. ๑/๓๗๗ ฯ ๒. อตตรวฑฒมานวาสอปาสกสสาตป ปาโ ฯ . ว. ๓. ป. ส. ๑/๒๗๐ ฯ


[๑๕๙] อรยมคคสมปยตตา ปน วรต สมจเฉทวรตต เวทตพพา ยสสา อปปตตโต ปภต ปาณ ฆาเตสสามาต อรยปคคลาน จตตมป น อปปชชตต สมมาทฏ วณณนาท ๑ฯ เอตถ จ จตตมป น อปปชชตต เอเตน ป จเวรจตต วปสนตเมวาต ทสเสต ฯ เตนฏกถาย ๒ อรยมคคสมปยตตา สมจเฉทวรต นาม ยสสา ปวตตโต ปภต อรยสาวกสส ป จ ภยาน เวราน วปสนตาน โหนตต วตต ฯ ตตถ ภยาน เวรานต ภยเวรเจตนาโย ฯ วรตตตย สรป ฯ [๑๖๐] ปาป นาม กมมกกเลสสงขาต จตพพธมกสล ฯ วตต เหต สคาลสตเต ๓ กตมสส จตตาโร กมมกกเลสา ปหนา โหนต ฯ ปาณาตปาโต โข คหปตปตต กมมกกเลโส อทนนาทาน กมมกกเลโส กาเมส มจฉาจาโร กมมกกเลโส มสาวาโท กมมกกเลโส อมสส จตตาโร กมมกกเลสา ปหนา โหนตต ฯ อทมโวจ ภควา อท วตวาน สคโต อถาปร เอตทโวจ สตถา ปาณาตปาโต อทนนาทาน มสาวาโท จ วจจต ปรทารคมน เจว ๔ นปปสสนต ปณฑตาต ฯ กตมสสาต กตเม อสสาต ตฏฏกา ฯ ตตถ อสสาต โสตาปนนสส อรยสาวกสส ฯ ๑. ป. ส. ๑/๒๗๐ ฯ ๒. ป. โช. ข. ข. ๑๕๗ ฯ ๓. ท. ปาฏ. ๑๑/๑๙๕ ฯ ๔. ปราณโปตถเก ปรทารคมน เจตต ทสสต ฯ . ว.


[๑๖๑] ตพพณณนาย ๑ กมมกกเลสาต เตห กมเมห สตตา กลสสนต ตสมา กมมกกเลสาต วจจนตต วตวา ปน กมม จ ต กเลสสมปยตตตตา กเลโส จาต กมมกกเลโส ฯ สกกเลโสเยว ห ปาณ หนต นกกเลโส น หนต ตสมา ปาณาตปาโต กมมกกเลโสต วตโต ฯ อทนนาทานาทสป เอเสว นโย ฯ อถาปรนต อปรมป ตทตถปรทปกเมว คาถาพนธนต วตต ฯ [๑๖๒] กมมกกเลสาต กมมภตา กเลสา ฯ กลสสนตต กลฏา มลนา วพาธตา อปตาปตา จ โหนตต อตโถ ฯ ตสมาต กลสสนนมตตตตา ฯ กเลสสมปยตตตตา กเลโสต ตโยคโต ตสทธต วทต ยถา ปตสข ปมชฌาน นล วตถนต จ ฯ สมปยตตตา เจตถ ตเทกตถตาย เวทตพพา น เอกปปาทาทตาย ฯ เอว จ กตวา ปาณาตปาตกมมสส ทฏ มานโลภาทหป กลฏตา สทธา โหต ฯ ตถา มจฉาจารสส โทสาทห กลฏตา ฯ เตนาห สกกเลโสเยวาตอาท ฯ ปพเพ วตตอตถวเสน ปน สมมเขนป เนส กเลสปรยาโย ลพภเตว ฯ ตทตถปรทปกเมวาต โย ปาณาต- ปาโต โขตอาทนา วตโต ตสส อตถสส ปรทปกเมว ฯ ยท เอว กสมา ปน วตตนต อาห คาถาพนธนต ฯ ตสส อตถสส สขคคหณตถ ภควา คาถาพนธ อโวจาต อธปปาโยต ตฏฏกา ฯ [๑๖๓] กมมกกเลสาต วจนโต ปาณาตปาตาทโย กมมปถป- ปตตาว คเหตพพา น ทจจรตมตตาว ฯ อกสล ห กายวจกมม ๑. ส. ว. ๓/๑๖๘ ฯ


อหตวา ทจจรตนต วตตพพ อตถ ฯ เตนฏสาลนย ๑ วตต กายวจทวาเรส ห โจปน ปตวา กมมปถ อปปตตมป อตถ มโนทวาเร จ สมทาจาร ปตวา กมมปถ อปปตตมป อตถ ต คเหตวา ตตทวารปกขกเมว อกส ฯ ตตรายนนโย มคว คมสสามต ธนน สชเชต ชย วฏเฏต สตต นเสต ภตต ภ ชตT วตถ ปรทหต เอตตาวตาว กายทวาเร โจปน ปตต โหต ฯ โส อร เ ทวส วจรตวา อนตมโส สสพฬารมตตมป น ลภต อท อกสล กายกมม นาม โหต น โหตต ฯ น โหต ฯ กสมา ฯ กมมปถ อปปตตตาย ฯ เกวลมปน กายทจจรต นาม โหตต เวทตพพ ฯ มจฉคคหณาทปปโยเคสป เอเสว นโย ฯ วจทวาเรป มคว คมสสาม เวเคน ธนอาทน สชเชถาต อาณาเปตวา ปรมนเยเนว อร เ ก จ อลภนตสส ก จาป วจทวาเรป โจปน ปตต กมมปถ อปปตตตาย ปน วจกมม น โหต เกวลมปน วจทจจรต นาม โหตต เวทตพพ ฯ มโนทวาเร ปน วธกเจตนาย อปปนนมตตายเอว กมมปถเภโท โหต ฯ โส จ โข พยาปาท- วเสน น ปาณาตปาตวเสน ฯ อกสล ห กายกมม กายวจ- ทวาเรส สมฏาต โน มโนทวาเร ฯ ตถา อกสล วจกมม ฯ อกสล มโนกมม ปน ตสป ทวาเรส สมฏาต ฯ ตถา กสลาน กายวจมโนกมมานต ฯ [๑๖๔] ตวธา ภกขเว กายส เจตนา อกสล กายกมมนตอาทนา ๑. อฏสาลน. ๑๗๐ ฯ


กมมปถปปตตาว สนนฏาปกเจตนา กมมนต วตตาต ปรมเจตนา สพพา กายกมม น โหตต วตตา ฯ อาณาเปตวา ... อลภน- ตสสาต อาณตเตห อมารตภาว สนธาย วตต ฯ วจทจจรต นาม โหต อกมมปถภาวโตต อธปปาโยต ตฏฏกา ฯ สา จ สรป ฯ [๑๖๕] มชช นาม ป จวธสราป จวธเมรยวเสน ทสวธ มทการณวตถ ฯ วตต เหต ภควตา สราปานสกขาปทวภงเค ๑สรา นาม ปฏสรา ปวสรา โอทนสรา กณณปกขตตา สมภารสยตตา ฯ เมรโย นาม ปปผาสโว ผลาสโว มธวาสโว คฬาสโว สมภาร- สยตโตต ฯ [๑๖๖] ปฏ ภาชเน ปกขปตวา ตชช อทก ทตวา มททตวา กตา สรา ปฏสรา ฯ เอว ปเว โอทเน จ ภาชเน ปกขปตวา ตชช อทก ทตวา มททตวา กตา ปวสรา โอทนสราต วจจต ฯ กณณาต ปน ตสสา สราย พช ฯ เย สราโมทกาตป วจจนต เต ปกขปตวา กตา กณณปกขตตา ฯ หรตกสาสปาทนานาสมภาเรห สโยชตา สมภารสยตตาต สารตถทปน ๒ สคาลสตตฏกา จ ฯ กณณปกขตตาต ปฏปวาทมปกขปตวา กณณสงขาต ธ งกราทสราพช ปกขปตวา กตา ฯ สมภารสยตตาต สาสปาท- อเนกสมภาเรห สยตตาต วมตวโนทน ฯ [๑๖๗] สรา นาม ปฏกณณปกขตตา นาฬเกราทนมป รเสน ๑. มหาวภงค. ๒/๓๘๕ ฯ ๒. สารตถทปน. ๓/๓๕๑ ฯ


กตา สราเตวว สงขย คจฉต ฯ ตสเสว ๑กณณปกขตตาย มณเฑ คหเต เมรโยเตวว สงขย คจฉตต วทนต ฯ ปปผาสโว นาม มธกปปผาทน รเสน กโต ฯ ผลาสโว นาม มททกผลาทน มททตวา เตส รเสน กโต ฯ มธวาสโว นาม มททกาน ๒ ชาตรเสน กโต ฯ มกขกามธนาป กรยตต วทนตต สราปานสกขาปทวณณนา ๓ ฯ [๑๖๘] มธกตาลนาฬเกราทปปผรโส จรปารวาสโต ปปผาสโว ฯ ตถา ปนสาทผลรโส ผลาสโว ฯ มททกรโส มธวาสโว ฯ อจฉรโส คฬาสโว ฯ หรตกามลกกฏกภณฑาทนานาสมภาราน รโส จรปารวาสโต สมภารสยตโตต ยถาวตตสพพฏกา ฯ ตป สพพ ทสวธมป มทการณวเสน มชช ปวนต มทยตต กตวาต สาฏกถาสคาลฏกา ฯ [๑๖๙] ตทภยเมว มทนยตเถน มชช ย วา ปน ป ก จ อตถ มทนย เยน ปเตน มตโต โหต ปมตโต อท วจจต มชชนต ขททกปาวณณนา ๔ ฯ มชชนต ตเทว อภย ย วา ปน ป สราสววนมตต มทนยนต สยตตมหาวคเค อามกธ เปยยาลวณณนา ๕ ฯ สราสววนมตตนต ยถาวตตสราสววนพพฏฏนต ตฏฏกา ฯ [๑๗๐] ปาน นาม ปมาทฏานสงขาตา ปวนเจตนา ฯ ตถา ห อามกธ เปยยาลวณณนาย ๖ ยาย เจตนาย ต ปวนต สา ๑. ตสสาเยว ฯ ๒. มททกาทนนต อฏกถาปาโ ฯ . ว. ๓. สมนต. ๒/๔๕๐ ฯ ๔. ป. โช. ข. ข. ๒๑ ฯ ๕-๖. สา. ป. ๑/๔๑๕ ฯ


ปมาทสส การณตตา ปมาทฏาน นามาต วตต ฯ ตถา ขททก- ปาสคาลสตตวณณนา ฯ สยโม นาม วรต ฯ เตนาหฏกถาย มชชปานสยโม นาม สราเมรยมชชปปมาทฏานา เวรมณยา เอเวต อธวจนนต ฯ มชชปานสยโม สรป ฯ [๑๗๑] ยถา ปน ตตถ กมมกกเลสาต เอตถ สราปาน น คหต ตถา อธาป ปาปาต เอตถ ต น คเหตพพ ฯ ตสส ตตถ อคคหเณ การณ สคาลสตตฏกาย วตตนยเมว ฯ ฏกากาโร ห ยทป สราปาน ป จเวรภาเวน อปาสเกห ปรวชชนย ตสส ปน โภคาปายมขภาเวน ปรโต วตตกามตาย ต วชเชตวา ปาณาต- ปาตาทโยเยว สนธาย จตตาโร กมมกกเลสาต วตตนต เอว วตวา ปน วส อกมมปถภาวโต จาต อปเร ฯ สราปานมป สราปาน ภกขเว อาเสวต ภาวต พหลกต นรยสวตตนกนตอาท- วจนโต วส กมมปถภาเวน อาคต ฯ ตถา ห ต ทจจรต หตวา ทคคตคามปถภาเว นยตนต เกจ ฯ เตส มเตน เอกาทส กมมปถา สย ตสมา วตเตเสวว กมมปเถส อปการกตตสภาคตตวเสน อนปปเวโส ทฏพโพต วส อกมมปถภาวโต จาต สวตตเมตนต อาห ฯ อธ ปน สราปานมป กาม จ ปาป โหต ยสมา ปน ภควา ตทตเร ปาปภาเวน วตวา ต ปรโต มชชปานภาเวน วตตมจฉต ตสมา ปาปาต เอตถ น คเหตพพนต ทฏพพ ฯ อปจ ยถา ตโป จ พรหมจรย จาต เอตถ ยทป เมถนวรตยาท


เจว มคโค จ พรหมจรย นาม อรยสจจทสสเนน ปน มคคสส ปรโต คหตตตา ตทวเสส คหต เอว สมปทมท ทฏพพ ฯ [๑๗๒] อต ปาปา มชชปานาต อภเยน ปาณาตปาตาทโย ๑ป จ เวรเจตนาโย วตตา ฯ วรต สยโมต อภเยน ป จ ตเวรมณโย ฯ ตตถ ปาณาตปาตาทโย จตตาโร เหฏา อาคารยวนเย วตตนเยน เวทตพพา ฯ อปจ มหาขนธกวณณนาย ๒ วตตนเยนป ฯ วตต ห ตตถ ยถา จ ภกขน ปาณาตปาตาทส นานาอาปตตโย โหนต น ตถา สามเณราน ฯ สามเณโร ห กณกปลลกมป มาเรตวา มงกณณฑกมป ภนทตวา นาเสตพพตเยว ปาปณาต ฯ ตาวเทวสส สรณคมนาน จ อปชฌายคคหณ จ เสนาสนคคาโห จ ปฏป- ปสสมภต ฯ สงฆลาภ น ลภต ฯ ลงคมตตเมว เอก อวสฏ โหต ฯ อทนนาทาเน ตณสลากมตเตนป วตถนา อพรหมจรเย ตส มคเคส ยตถ กตถจ วปปฏปตตยา มสาวาเท หสสาธปปายตายป มสา ภณเต อสสมโณ โหตต ฯ [๑๗๓] วมตวโนทนย เสนาสนคคาโห จ ปฏปปสสมภตต อมนา วสสจเฉท ทสเสต ฯ อปสมปนนานมป ปาราชกสมาปตตยา สรณคมนาทสามเณรภาวสสาป วนยนโต เสนาสนคคาโห จ ปฏป- ปสสมภต สงฆลาภมป เต น ลภนตต เวทตพพนต วตต ฯ [๑๗๔] มชชปานนต อชโฌหรณาธปปาเยน กายทวารปปวตตา สราเมรยมชชาน อชโฌหรณเจตนา สราเมรยมชชปปมาทฏานนต ๑. ปาณาตปาตาทกาต ยตตตร ฯ . ว. ๒. สมนต. ๓/๘๕ ฯ


เวทตพพ ฯ สราเมรยมชชปปมาทฏานสส ปน สราทน จ อ ตร โหต มทนย ปาตกมยตาจตต จ ปจจปฏ ต โหต ตชช จ วายาม อาปชชต ปต จ ๑ ปวสตต อมาน จตตาร องคานต ขททกปาวณณนาย ๒ วตตนเยน เวทตพพ ฯ สราปานฏกายนต มชชภาโว ตสส ปาน จาต อมาน ปเนตถ เทว องคานต ภกขสส สราปานวเสน วตต ฯ [๑๗๕] ย จ สราปานวณณนาย ๓ วตถสส อชานนตาย เจตถ อจตตกตา เวทตพพา ฯ อกสเลเนว ปาตพพตาย โลกวชชตาต วตต ฯ ตตถ อจตตกตา ภกขวเสน ลพภต ฯ เตเนว มหาขนธก- วณณนาย ๔ มชชปาเน ปน ภกขสส อชานตวาป พชโต ปฏาย มชช ปวนตสส ปาจตตย ฯ สามเณโร ปน ชานตวาว ปวนโต สลเภท อาปชชต น อชานตวา ฯ สามเณราน มชชปาน สจตตก ปาราชกวตถต ฯ น อชานตวา ปวนโต ปาณาตปาตาเวรมณอาท สพพ สลเภท สรณเภท จ อาปชชต ฯ อกสลมปน สราปานเวรมณสลเภโทว โหต มาลาทธารณาทส วยาต ทฏพพนต ตพพมตวโนทนย วตต ฯ [๑๗๖] ยท ห สราปานเวรมณสล ภชชต อถ อตร กสมา น ภชชต ฯ อฏกถาย จ ปาราชกวตถต วตต ปาราชกสส จ นาม น ก จ สลมตถ ฯ ขททกปาวณณนายมป ๕ สามราน- ๑. ปเต จ ฯ . ว. ๒. ป. โช. ข. ข. ๒๑ ฯ ๓. สมนต. ๒/๔๕๐ ฯ ๔. สมนต. ๓/๘๖ ฯ ๕. ป. โช. ข. ข. ๒๓ ฯ


เจตถ เอกสม ภนเน สพพานป ภนนาน โหนต ฯ ปาราชกฏานยาน ห ตานต วตต ฯ ตสมา สราปานเวรมณ- สลเภโท ว โหตต วจน วจาเรตพพ ฯ [๑๗๗] สราปานวณณนาย ๑ โย อรฏโ มชช น โหต ตสม อนาปตต ฯ อามลกาทนเยว กร รเสน อรฏ กโรนต โส มชชวณณคนธรโส เจว โหต น จ มชช ฯ โย ปน สมภาร- ปกขตโต รโส ๒ มชช โหต พชโต ปฏาย น วฏฏตต วตต ฯ พชโตต ยถาวตตาน ปฏาทน มชชตถาย ภาชเน ปกขตต- กาลโต ปฏายาต ตพพมตวโนทน ฯ พชโตต สมภาเร ปฏยาเทตวา ปาตย ปกขตตกาลโต ตาล- นาฬเกราทน ปปผรเส คหเต อภนวกาลโตเยว จ ปฏาย ฯ โลณโสจรกสตต จ ๓ อเนเกห เภสชเชห อภสงขโต อมชชภโต อาสววเสโสต สราปานฏกา ฯ เอตถ จ อภนวกาลโตต วจน จรปารวาสโตต เอเตน วรชฌต ฯ น เหส อภนวปปนโน ปปผรโส จรปารวาสโตต วตตมรหตต ฯ [๑๗๘] ยถาวตตา จ จตตาโร ธมมโต เจตนาว ฯ เตน สมมาทฏ สตตวณณนาทส ๔ อกสลกมมปถาธกาเร ปฏปาฏยา สตต เจตนาธมมา โหนตต วตต ฯ สตตาต กายกมมตตยวจกมมจตกก- ๑. สมนต. ๒/๔๕๐ ฯ ๒. โสต วณณนาปาโ ฯ ๓. โสณโสจรกสรตต จาต ภวตพพ ฯ . ว. ๔. ป. ส. ๑/๒๒๘ ฯ


วเสน สตต กมมปถา ฯ ป จเวรกถา [๑๗๙] ตเวรมณป เหฏา ตตเถว วตตนเยน เวทตพพา ฯ ตสสา ปน อารมมณ อฏกถาส วตต ฯ ตถา ห สมมาทฏ - สตตวณณนาทส ๑ โลกยวรต สนธาย ปาณาตปาตาทน อารมมณาเนว เอเตส อารมมณาเนว ฯ วตกกมตพพวตถโตเยว ห เวรมณ นาม โหตต วตต ฯ ตตถ ปรมา เทว วรตโย ย โวโรปนาทวเสน วตกกมตพพ ชวตนทรยาทวตถ ต อารมมณ กตวา ปวตตนต ปจฉมา นพพานารมมณา วาต กฏทนตสตตวณณนา ๒ ฯ [๑๘๐] สพพตถาป สมาทานวรต สกขาปทคคหณกขณโต ปจฉา สมปตตวตถโต วรมณกาเลเยว ยชชต น ตคหณกขเณ ฯ ตขณสม ห สมาทานวรต วรมตพพอกสลารมมณาว ฯ เตเนว ขททกปาวณณนาย ๓ วรมโตต เอตถาห ปาณาตปาตาทห วรมนโต กโต วรมตต ฯ วจจเต ฯ สมาทานวเสน ตาว วรมนโต อตตโน ปเรส วา ปาณาตปาตาทอกสลโต วรมต ฯ กมารภตวา ฯ ยโต วรมต ตเทว ฯ สมปตตวเสนาป วรมนโต วตตปปการากสลโต ว ฯ กมารภตวา ฯ ปาณาตปาตาทน วตตารมมณาเนวาต วตต ฯ เกจ ปน มชชสงขาต สงขาร อารภตวา มชชปปมาทฏานา วรมต ฯ สตตสงขาเรส ยมปน หรตพพ ภ ชตพพ จ ต ๑. ป. ส. ๑/๒๘๒ ฯ ๒. ส. ว. ๑/๓๗๘ ฯ ๓. ป. โช. ข. ข. ๒๘.


อารภตวา อทนนาทานมสาวาเทห สตเตเยวารภตวา ปาณาต- ปาตอพรหมจรเยหต วทนต ฯ ต ปรยาเยน ยชชต ฯ ตท เ เอว สนเต อ จนเตนโต อ กเรยย ย จ ปชหต ต น ชาเนยยาต วตวา อนจฉมานา ยเทว ปชหต ต อตตโน ปาณาตปาตาทอกสลเมวารภตวา วรมตต วทนต ฯ ตทยตต ฯ กสมา ฯ ตสส ปจจปปนนาภาวโต พหทธาภาวโต จ ฯ สกขา- ปทาน ห ปจจปปนนารมมณา พหทธารมมณาต เอว วภงคปาเ ๑

ปจจปปนนพหทธารมมณตต วตต ฯ ต อตตโน ปาณาตปาตาท- อกสล อารภตวา วรมนตสส น ยชชต ฯ ยมปน อ จนเตนโตตยาท วตต ฯ ตนน ฯ น ห กจจสาธนวเสน ปวตเตนโต อ จนเตนโต อ กโรตต วา ย ปชหต ต น ชานาตต วา วจจต ฯ อารภตวาน อมต ชหนโต สพพปาปเก นทสสน เจตถ ภเว มคคฏารยปคคโล สพโพปายมตโถ ขททกปาวณณนาโต ลพภต ฯ [๑๘๑] สมมาทฏ สตตวณณนาทสป ๒ ทสสลยารมมณชวตนทรยาท- อารมมณา กถ ทสสลยาน ปชหนตต โจทน สนธาย ยถา ปน นพพานารมมโณ อรยมคโค กเลเส ปชหต เอว ชวตนทรยาทอารมมณาเปเต กมมปถา ปาณาตปาตาทน ทสสลยาน ปชหนตต เวทตพพาต วตต ฯ ๑. อภ. ว. ๓๕/๓๙๗. ๒. ป. ส. ๑/๒๘๒.


[๑๘๒] สกขาปทานเปตาน สามเณเรน ภกขสส สนตเก สมา- ทยนเตเนว สมาทนนาน โหนต อปาสเกน ปน อตตนา วา ปรสส สนตเก วา เอกชฌ วา ปจเจก วา สมาทยนเตน สมาทนนาน โหนต ฯ กนต นาน ฯ เอกชฌ สมาทยโต วรตป เจตนาป เอกา ว กจจวเสน ปเนตาส ป จตต ป าปยต ฯ ปจเจก สมาทยโต วรตโยป เจตนาป ป เจว ฯ สามเณราน เจตถ เอกสม ภนเน สพพานป ภนนาน โหนต ฯ ปาราชกฏานยาน ห ตาน ฯ เตส ยนต วตกกนต โหต เตเนว กมมพนโธ ฯ คหฏานมปน เอกสม ภนเน เอกเมว ภนน โหต ยโต เตส ตสมาทาเนเนว ปน ป จงคกตต สลสส สมปชชต ฯ เตสมป ยนต วตกกนต เตเนว กมมพนโธ ฯ อปเร ปนาห วส วส สมาทนเนส เอกสม ภนเน เอกเมว ภนน โหต ฯ ป จงคสมนนาคต สล สมาทยามต เอวมปน เอกโต สมาทนเนส เอกสม ภนเน สพพานป ภนนาน โหต ฯ กสมา ฯ สมาทานสสาภนนตตาต ขททกปาวณณนานโย ๑ฯ [๑๘๓] อปเรต เจต ทฆภาณเก สนธาย วตต ฯ ตถา ห กฏทนตสตตวณณนาย ๒ โย ป จ สกขาปทาน เอกโต คณหาต ตสส เอกสม ภนเน สพพานป ภนนาน โหนต โย เอเกก คณหาต โส ย วตกกมต ตเทว ภชชตต วตต ฯ สพพานป ภนนาน โหนต เอกชฌสมาทนนตตา ฯ ตเทว ภชชต วส วส สมาทนนตตา ฯ คหฏวเสน เจต วตตนต ตฏฏกา ฯ ๑. ป. โช. ข. ข. ๒๓. ๒. ส. ว. ๑/๓๗๘.


[๑๘๔] อต โลกยาว ภชชนสภาวา น โลกตตรา ฯ เตเนว กฏทนตวณณนาย ๑ เสตฆาตวรตยา ปน เภโท นาม นตถ ฯ ภวนตเรป ห อรยสาวโก ชวตเหตป เนว ปาณ หนต น สร ปวต ฯ สเจปสส สร จ ขร จ มสเสตวา มเข ปกขปนต ขรเมว ปวสต น สรา ยถา กร โก จสกณาน ขรมสสเก อทเก ขรเมว ปวสต น อทก ฯ อท โยนสทธ อตร ธมมตาสทธนต เวทตพพนต วตต ฯ เภโท นาม นตถ ปฏปกขสมจฉนทเนน อกปปสภาวโต ฯ เตนาห ภวนตเรปตอาท ฯ โยนสทธนต มนสสตรจฉานาน อทธ ตรยเมว ทฆตา วย ชาตสทธนต อตโถ ฯ โพธสตเต กจฉคเต โพธสตตมาต สล วย ธมมตาย สภาเวเนว สทธ ธมมตาสทธ ฯ มคคธมมตาย วา อรยมคคานภาเวน สทธ ธมมตาสทธนต ตฏฏกา ฯ ยสมา ปน ตตเวรโต วรมเณ วรต ปธานา โหต ตสมา สพพตถ เวรมณ นาม วรตต วตตา ฯ เจตนาป ปน เวรมณ นาม ฯ เตเนว สมมาทฏ สตตวณณนาทส ๒ เอเตสป ปฏปาฏยา สตต เจตนาป วฏฏนต วรตโยปต วตต ฯ [๑๘๕] เอตถาห นน วรตต อมนา ตตเวรมณ วตตา กมตถ อารตต วตตนต ฯ จตตสส ปาเป อนภรตยา ทสสนตถ ฯ เตนฏกถาย อารต นาม ปาเป อาทนวทสสโน มนสาเอว ๑. ส. ว. ๑/๓๗๘. ๒. ป. ส. ๑/๒๘๒.


อนภรตต วตต ฯ ปาปารมณวเสน จตตปปาทมตตมป ห พหการ โหต ฯ เตเนว ภควา มหาจนทตเถรสส ธมม เทเสนโต อธ โข ปน โว จนท สลเลโข กรณโย ฯ ปเร วหสกา ภวสสนต มยเมตถ อวหสกา ภวสสามาต สลเลโข กรณโย ฯ ปเร ปาณาตปาต ภวสสนต มยเมตถ ปาณาตปาตา ปฏวรตา ภวสสามาต สลเลโข กรณโยต เอวมาทห จตจจตตาฬสาย อากาเรห สลเลข (๑) ทสเสตวา ปน ตสม สลเลเข จตตปปาทสสาป พหการตต ทสเสนโต จตตปปาทมปโข อห จนท กสเลส ธมเมส พหการ วทาม โก ปน วาโท กาเยน วาจาย อนวธยนาส ฯ ตสมาตห จนท ปเร วหสกา ภวสสนต มยเมตถ อวหสกา ภวสสามาต จตต อปปาเทตพพ ฯ ปเร ปาณาตปาต ภวสสนต มยเมตถ ปาณาต- ปาตา ปฏวรตา ภวสสามาต จตต อปปาเทตพพนตอาทมาห ฯ [๑๘๖] ตตถ อธาต วหสาทวตถทปนเมต ๒ ฯ โข ปนาต นปาตมตต ฯ โวต กรณตเถ สามวจน ฯ ยเทต ปเร วหสกา ภวสสนตตอาทนา นเยน วหสาทวตถ วทาม อธ จนท ตมเหห สลเลโข กาตพโพต อยเมตถ สงเขปตโถ ฯ สงเขปโต วตตมตถ วตถาเรตกาโม อาห ปเร วหสกาตอาท ฯ ตตถ ปเรต เย เกจ อม สลเลขมนยตตา ฯ วหสกาต ปาณนา วา เลฑฑอาทนา วา สตตาน วเหกา ภวสสนต ฯ มยเมตถาต มยมปน ยตเถว วตถสม ปเรเอว วหสกา ภวสสนต เอตเถว อวหสกา ภวสสาม ๑. ม. ม. ๑๒/๗๕. ๒. อหสาทวตถทปนเมตนตป อตถโยชนา ฯ . ว.


อวหส อปปาเทตวา วหรสสาม ฯ อต สลเลโข กรณโยต เอว ตมเหห อวหสาสงขาโต สลเลโข กาตพโพ ฯ อวหสา ห วหส สลเลขต ฉนทตต สลเลโขต วจจต ฯ เอส นโย สพพตถ ฯ อนวธยนาสต ยา ปเนตา กาเยน วาจาย จ อนวธยนา ยถา ปม จตต อปปนน ตเถว เตส ธมมาน กาเยน กรณ วาจาย กโรถาต อาณาปน วา อคคหปรปจฉาทน วา ฯ ตตถ วาโทเยว โก เอกนตพหการาเยว ห ตา อนวธยนาต ทสเสต ฯ กสมา ปเนตถ จตตปปาโทป พหกาโรต ฯ เอกนตหตสขาวหโต อนวธยนาน เหตตตา จ ฯ ทาน ทสสามต ห จตตปปาโท สยมป เอกนต- หตสขาวโห อนวธยนานมป เหต ฯ เอว อปปนนจตตตตาเยว ห ทตยทวเส มหาวธ วทหตวา มหามณฑป กตวา ภกขสตสส วา ภกขสหสสสส วา ทาน เทต ภกขสงฆ นมนเตถ ปเชถ ปรวสถาต ปรชเน อาณาเปต เอว สงฆสส จวร เสนาสน เภสชช ทสสามต จตตปปาโท สยมป เอกนตหตสขาวโห อนวธยนานมป เหต ฯ เอว อปปนนจตตตตาเยว ห จวราทน อภสงขโรต เทต ทาเปต จ ฯ เอส นโย สรณคมนาทส ฯ สรณ คจฉามต ห จตต อปปาเทตวาว ปจฉา กาเยน วา วาจาย วา สรณ คณหาต ฯ ตถา ป จงค อฏงค ทสงค วา สล สมาทยามต จตต อปปาเทตวาว กาเยน วา วาจาย วา สมาทยต ฯ ปพพชตวา จตส สเลส ปตฏหสสามต จตต อปปาเทตวา ว กาเยน วา วาจาย วา ปเรตพพ สล ปเรต ฯ พทธวจน


อคคณหสสามต จตต อปปาเทตวาว เอก นกาย เทว วา ตโย วา จตตาโร วา ป จ วา นกาเย กาเยน วา วาจาย วา อคคณหาต ฯ เอว ธตงคสมาทานกมมฏานคคหกสณปร- กมมชฌานสมาปตตวปสสนามคคผลปปจเจกโพธสมมาสมโพธวเสน เนตพพ ฯ พทโธ ภวสสามต ห จตตปปาโท เอกนตหตสขาวโห อนวธยนานมป เหต ฯ เอว อปปนนจตตตตาเยว ห อปเรน สมเยน กปปสตสหสสาธกาน จตตาร อสงเขยยาน กาเยน วา วาจาย วา ปารมโย ปเรตวา สเทวก โลก ตาเรนโต วจรต ฯ เอว สพพตถ จตตปปาโทป พหกาโร กายวาจาห ปน อนวธยนา อตพหการาเยวาต เวทตพพา ฯ เอว กสเลส ธมเมส จตตป- ปาทสสาป พหการตต ทสเสตวา อทาน ตตถ นโยเชนโต ตสมาตห จนทาตอาทมาหาต ตพพณณนานโย ๑ฯ [๑๘๗] อากาเรหต อวหสนาทห จตจจตตาฬสาย ปกาเรห ฯ กสเลส ธมเมสต อวหสาทส ยถาวตตอนวชชธมเมส ฯ วหสาท- วตถนต ยเทต วหสาทน วตถ วทาม อมสม วหสาทวตถสม ฯ อนวธยนาต จตตปปาทสส กายวาจาห อนวธานาน ฯ เตส ธมมานนต อวหสาทธมมาน เตส วา จตตปปาทวเสน ปวตตต- ธมมาน ฯ อทาน ยถาวตตมตถ วตถารโต ทสเสต กสมา ปนาตอาท อารทธ ฯ สรณคมน วาจาย ว าเปต อสกโกนตสส วเสน วตต กาเยนาต ฯ สล กาเยน สมาทยตต เอตถาป ๑. ป. ส. ๑/๒๔๙.


เอเสว นโยต ตฏฏกา ฯ อยเมตถ สงเขโป ฯ วตถาโร ต มลปณณาสกสส ปมวคเค สลเลขสตเต โอโลเกตพโพ ฯ อต ปาปารมณวเสน จตตปปาโทป พหกาโร โหต ตโต เอวสส มงคลตา ยชชต ตสมา อารตต วตตมทนต ฯ วรตน อารมมณาทวภาคกถา ฯ [๑๘๘] ปาณาตปาตอทนนาทานอพรหมจรยาน เจตถ กายกมมเมว กมมปถปปตตาเนว ฯ มสาวาโท วจกมมเมว ฯ โย ปน อตถภ ชโก โส กมมปถปปตโต อตโร กมมเมว ฯ สราเมรยมชชปปมาทฏาน กายกมมเมว ฯ จตสโสป เจตถ กาย- กมมเมว ฯ มสาวาทา เวรมณ วจกมมนต ขททกปาวณณนา ๑ฯ [๑๘๙] ตตถ เวรเจตนา ทคคตย อาปายก ทกข สคตย อปปายกตาท อาวหต ฯ เตนฏกนปาตงคตตเร สพพลหสสตเต ๒ วตต ปาณาตปาโต ภกขเว อาเสวโต ภาวโต พหลกโต นรยสวตตนโก โหต ตรจฉานโยนสวตตนโก ปตตวสยสวตตนโก โย สพพลหโส ปาณาตปาตสส วปาโก มนสสภตสส อปปายก- สวตตนโก โหต ฯ อทนนาทาน ภกขเว อาเสวต ... ปตตวสยสวตตนก โย สพพลหโส อทนนาทานสส วปาโก มนสสภตสส โภคพยสนสวตตนโก โหต ฯ กาเมส มจฉาจาโร ภกขเว อาเสวโต ... โย สพพลหโส กาเมส มจฉาจารสส วปาโก ๑. ป. โช. ข. ข. ๒๘. ๒. อง. อฏก. ๒๓/๒๕๑.


มนสสภตสส สปตตเวรสวตตนโก โหต ฯ มสาวาโท ภกขเว อาเสวโต ... โย สพพลหโส มสาวาทสส วปาโก มนสสภตสส อภตพภกขานสวตตนโก โหต ฯ สราเมรยปาน ภกขเว อาเสวต ... โย สพพลหโส สราเมรยปานสส วปาโก มนสสภตสส อมมตตกสวตตนโก โหตต ๑ฯ [๑๙๐] ตตถ ปาณาตปาโตต ปาณาตปาตเจตนา ฯ สพพ- ลหโสต สพพลหโก ฯ อปปายกสวตตนโกต เตน ปรตตเกน กมมวปาเกน อปปายโก โหต ทนนมตตาย วา ปฏสนธยา วลยต มาตกจฉโต นกขนตมตโต วา ฯ เอวรโป ห น อ สส กสสจ นสสนโท ปาณาตปาตสเสว คตมคโค เอโสต ฯ โภคพยสน- สวตตนโกต ยถา กากณกมตตมป หตเถ น ตฏต เอว โภคพยสน สวตเตต ฯ สปตตเวรสวตตนโกต สห สปตเตห เวร สวตเตต ฯ ตสส ห สปตตา จ พหกา โหนต โย จ โย น ปสสต ตสม เวรเมว อปปาเทต น นพพายต ฯ เอวรโป ห ปรสส รกขตโคปตภณเฑ อปราธสส นสสนโท ฯ อภตพ- ภกขานสวตตนโกต อภเตน อพภกขาน สวตเตต เยน เกนจ กต คนตวา ตสเสว อปร ปตต ฯ อมมตตกสวตตนโกต อมมตตกภาว สวตเตต ฯ เตน ห มนสโส อมมาท วา ขตตจตโต วา เอฬมโค วา โหต อย สราปานสส นสสนโทต ตพพณณนา ๒ ฯ [๑๙๑] มชชปานาทนโว ๓ ปน กมภชาตเก เจว สคาลสตเต ๔ จ ๑. อง. อฏก. ๒๓/๒๕๒. ๒. มโน. ป. ๓/๒๙๑. ๓. ข. ชา. ๒๗/๔๗๗. ๔. ท. ปาฏ. ๑๑/๑๙๖


วตถาเรน อาคโต ฯ ตถา ห ภควตา สคาลสตเต สราเมรย- มชชปปมาทฏานานโยโค โข คหปตปตต โภคาน อปายมขนต วตวา ตสสาทนว ทสเสต ฉ โขเม คหปตปตต อาทนวา สราเมรยมชชปปมาทฏานานโยเค สนทฏ กา ธนชาน กลหป- ปวฑฒน โรคาน อายตน อกตตส ชนน โกปนนททสน ๑

ป าย ทพพลกรณเตวว ฉฏ ปท ภวตต วตต ฯ [๑๙๒] ตตถ อปายมขนต วนาสมข ฯ อนโยโคต ตสส สราเมรยมชชปปมาทฏานสส อนโยโค ปนปปน กรณ ฯ ยสมา ปน เอต อนยตตสส อปปนนา เจว โภคา ปรหายนต อนปปนนา จ นปปชชนต ตสมา โภคาน อปายมขนต วตต ฯ สนทฏ กาต สาม ปสสตพพา อธโลกภาวน ฯ ธนชานต ธนหาน ฯ กลหป- ปวฑฒนต วาจากลหสส เจว หตถปรามาสาทกลหสส จ วฑฒน ฯ โรคาน อายตนนต เตส เตส อกขโรคาทน โรคาน เขตต ฯ อกตตส ชนนต สร ปวตวา ห มาตรมป ปหรนต ปตรมป อ พห อวตตพพ วทนต อกาตพพ กพพนต เตน ครหป ทณฑป หตถปาทาทจเฉทมป ปาปณนต ๒ อธโลเกป ปรโลเกป อกตต ปาปณนต ฯ อต เตส สา สรา อกตตส ชนน นาม โหต ฯ โกปนนททสนต คยหฏาน ห ววรยมาน หร โกเปต ๓ ตสมา โกปนนต วจจต ฯ สรามทมตตา จ ต องค ววรตวา วจรนต ๑. หรโกปนนททสนต ปาล. ม. ๒. ปาปณนตา. ๓. อโต ปร วนาเสตต ปาโ ทสสต ฯ . ว.


เตน เนส สา สรา โกปนสส นททสนโต โกปนนททสนต วจจต ฯ ป าย ทพพลกรณต สาคตตเถรสส วย กมมสสกตปป ทพพล กโรต ตสมา ป าย ทพพลกรณต วจจต ฯ มคคป- ป มปน ทพพล กาต น สกโกต ฯ อธคตมคคาน ห สา อนโต- มขเมว นปปวสต ฯ ฉฏ ปทนต ฉฏ การณนต ตพพณณนา ๑ฯ [๑๙๓] อเปต อปคจฉต อเปนต วา เอเตนาต อปาโย ฯ อปายสส อปาโย เอว วา มข ทวารนต อปายมข ฯ วนาสมขนต เอตถาป เอเสว นโย ฯ สราเมรยมชเช ปมาทฏาน สราเมรยมชชป- ปมาทฏาน ฯ อนโยโคต ปนปปน ตสมงคตา ฯ เตนาห ปนปปน กรณนต ฯ อปราปร ปวตตนนต อตโถ ฯ อปปนนา เจว โภคา ปรหายนต ปานพยสเนน พยสนกรณโต ฯ อนปปนนา จ นปปชชนต ปมตตสส กมมนเตส พยาปาราภาวโต ฯ โภคานนต ภ ชตพพตเถน โภคาต ลทธนามาน กามคณาน ฯ สย ทฏพพนต สนทฏ ฯ สนทฏเมว สนทฏ ก ฯ ธนชานสททาเปกขาย ปน อตถลงควเสน นทเทโส ฯ ทฏธมมกาต อยเมตถ อตโถต อาห อธโลกภาวนต ฯ สม สห ปสสตพพาต วา สนทฏ กา ฯ ปานสมกาลภาวนต อตโถ ฯ กลหปปวฑฒน มตตสส กลเห อนาทนวทสสภาวโต ฯ เขตต อปปตตฏานภาวโต ฯ อายตนนต วา การณ อากโรต อตโถ ฯ ปรโลเกป อกตต ปาปณนต อกตตสวตตนยสส กมมสส ปสวนโต ฯ โกปน วา ปากฏภาเวน อกตตพพ รหสสกมม ฯ สรา- ๑. ส. ว. ๓/๑๗๐


ทมมตตา จ ปพเพ อตตนา กต ตาทส กมม อมตตกาเล ฉาเทนตา วจรตวา มตตกาเล ปจจตถกานมป ววรนต ปากฏ กโรนต เตน เตส สา สรา ตสส โกปนสส นททสนโต โกปนนททสนต วจจตต เอวเมตถ อตโถ ทฏพโพ ฯ กมมสสกตปป นต นทสสนมตต ทฏพพ ฯ ยงก จ โลกย ป ทพพล กโรตเยวาต สกกา ว าต ฯ ตถา ห พยตเรกมเขน ตมตถ ปตฏเปต มคคป- ป มปนาตอาท วตต ฯ อนโตมขเมว นปปวสตต อมนา สราย มคคปป าทพพลกรณสส ทรสมสสารตภาวมาห ฯ นน เจว สราย ตสสา ป าย ทพพลกรเณ สามตถยวฆาโต อโจทโต โหต อรยาน อนปฆาตสเสว ๑ โจทตตตา ฯ นยทเมว อปโยโคป นามสสา เตส นตถ กโต กจจกรณนต อมสสตถสส วตตตตา ฯ อถ ปน อฏานปรกปปนวเสนสสา กทาจ สยา ปโยโค ตถาป สา ตสสา ทพพลย อสกมป กาต นาลเมว สมมเทว ปฏปกข- ทรภาเวน สปปตฏ ตภาวโต ฯ เตนาห มคคปป มปน ทพพล กาต น สกโกตต ฯ มคคปป สเสน เจตถ อรยาน สพพายป โลกยโลกตตราย ป าย ทพพลภาวาปาทเน อสมตถตา ทสสตาต ทฏพพ ฯ ปชชต เอเตเนว ผลนต ปท การณนต ตฏฏกา ฯ กมภชาตกนต ตสนปาเต โอโลเกตพพ ฯ [๑๙๔] อต อปายกทกขาทอาวหนโต เวรเจตนา อวมงคล นาม ฯ เวรมณ ปน ตพพปรตโต มงคล นาม ฯ เตนฏกถาย ๒ ๑. อนปโยคสเสวาตป ปท ฯ . ว. ๒. ป. โช. ข. ข. ๑๕๗.


ตโต สพพาเปสา อารต จ วรต จ ทฏธมมกสมปรายกภย- เวรปปหานาทนานปปการวเสสาธคมเหตโต มงคลนต วจจต ฯ ยสมา ปน มชชปาย อตถ น ชานาต ธมม น ชานาต มาต อนตราย กโรต ปต พทธปปจเจกพทธตถาคตสาวกานมป อนตราย กโรต ทฏธมเม ครห สมปราเย ทคคต อปราปรยาเย อมมาท ปาปณาต มชชปานา ปน สยโม เตส โทสาน วปสม ตพพปรตคณสมปท จ ปาปณาต ตสมา อย มชชปานสยโม มงคลนต เวทตพโพต วตต ฯ [๑๙๕] ภควาป ห นทานวคคสส จตตถวคเค ปมภยสตเต ๑

อนาถปณฑกสส ธมม เทเสนโต เอวมาห กตมาน ป จ ภยาน เวราน วปสนตาน โหนต ฯ ย คหปต ปาณาตปาต ปาณาต- ปาตปปจจยา ทฏธมมกมป ภย เวร ปสวต สมปรายกมป ภย เวร ปสวต เจตสกมป ทกข โทมนสส ปฏสเวทยต ปาณาต- ปาตา ปฏวรตสส เอวนต ภย เวร วปสนต โหต ฯ ย คหปต อทนนาทาย อทนนาทานปปจจยา ... ย คหปต กาเมส มจฉาจาร กาเมส มจฉาจารปปจจยา ... ย คหปต มสาวาท มสาวาทป- ปจจยา ... ย คหปต สราเมรยมชชปาย สราเมรยมชชปปมาทฏ- านปปจจยา ทฏธมมกมป ภย เวร ปสวต สมปรายกมป ภย เวร ปสวต เจตสกมป ทกข โทมนสส ปฏสเวทยต สรา- เมรยมชชปปมาทฏานา ปฏวรตสส เอวนต ภย เวร วปสนต ๑. ส. น. ๑๖/๘๒.


โหต ฯ อมาน ป จ ภยาน เวราน วปสนตาน โหนตต ฯ [๑๙๖] ตตถ ภยาน เวรานต ภยเวรเจตนาโย ฯ ปาณาต- ปาตปปจจยาต ปาณาตปาตกมมการณา ฯ ภย เวรนต อตถโต เอก ฯ เวร จ นาเมต ทวธ โหต พาหร อชฌตตกนต ฯ เอเกน ห เอกสส ปตา มารโต โหต ฯ โส จนเตส เอเตน กร เม ปตา มารโต อหป ตเยว มาเรสสามต นสต สตถ อาทาย วจรต ฯ ยา ตสส อพภนตเร อปปนนเวรเจตนา อท พาหรเวร นาม ฯ ยา ปน อตรสส อย กร ม มาเรสสามต ๑

วจรต อหเมว น ปมตร มาเรสสามต เจตนา อปปชชต อท อชฌตตกเวร นาม ฯ อทนตาว อภยมป ทฏธมมกเมว ฯ ยา ปน ต นรเย อปปนน ทสวา เอต ปหรสสามต ชลต อยมคคร คณหโต นรยปาลสส เจตนา อปปชชต อทมสส สมปรายก พาหรเวร ฯ ยา ตสส อย นทโทส ม ปหรสสามต ๒ อาคจฉต อหเมว น ปมตร ปหรสสามต เจตนา อปปชชต อทมสส สมปรายก อชฌตตกเวร ฯ ยมปเนต พาหรเวร ต อฏ- กถาย ปคคลเวรนต วตต ฯ ทกข โทมนสสนต อตถโต เอกเมว ฯ ยถา เจตถ เอว เสสปเทสป ฯ อมนา มม ภณฑ หต มยห ทาเรส จารตต อาปนน มสา วตวา อตโถ ภคโค สรามทมตเตน อท นาม กตนตอาทนา นเยน เวรปปตต เวทตพพาต ตพพณณนา ๓ ฯ ๑. ม มาเรสสตต วา อม มาเรสสามต ลขตพพ. ๒. ม ปหรสสตต. ๓. สา. ป. ๒/๙๒.


[๑๙๗] ภยเวรเจตนาโยต ภยเวราวหา เจตนาโย ฯ ภายตพ- พตเถน วา ภย เวรปปสวนตเถน เวรนต ลทธนามา เจตนาโย ฯ ปาณาตปาตาทโย ห ยสส ปวตตนต ย จ อททสส ปวตตยนต อภเยส ภยเวราวหา ตโต เอว ภายตพพา เจว เวรชนกา จาต ฯ ปาณาตปาตกมมการณาต ปาณาตปาตสงขาตปาปกมมกรณเหต ฯ เวร วจจต วโรโธ ฯ ตเทว ภายตพพโต ภยนต อาห ภย เวรนต อตถโต เอกนต ฯ อท พาหรเวร นาม ตสส เวรสส มลภตโต เวรการปคคลโต พห ภวตตา เตเนว ตสส เวรการปคคลสส อปปนน เวร สนธาย อท อชฌตตกเวร นามาต วตต ฯ ตนนสสตสส เวรสส มลภตเวรการปคคลสส เจตนา อปปชชต ปหรต อสมตถสสาปต อธปปาโย ฯ น ห เนรยกา นรยปาเล ปฏปปหรต สกขสสนต ฯ นรยปาลสส เจตนา อปปชชตต เอเตน อตเถว นรเย นรยปาลาต ทสเสต ฯ ยมปเนต พาหร- เวรนต ยทท ทฏธมมก สมปรายก จ พาหรเวร ปคคลเวรนต วตต ฯ เสสปเทสต อทนนาทายตอาทนา อาคเตส เสส- โกฏาเสส ฯ ภคโคต อตโถ นาสโตต ตฏฏกา ฯ ปมภยสตตเมว จ ทสกนปาตงคตตเร เวรสตตนาเมน ๑สงคต ตสมา ตตถาป โอโลเกตพพ ฯ [๑๙๘] อต ป จ เวรเจตนา ภายตพพาต ตโต ภายนเตน วรมตพพ ฯ เอว กโรนโต ห ภายตพพโต ภายต นาม อสม- ๑. อง. ทสก. ๒๔/๑๙๕.


อสมมฬโหต จ วจจต ฯ โย ห อภายตพพโต ภายต โส สมมฬโห นาม ฯ เตน สตตนปาตสส ทตยวคเค พราหมณธมมกสตต-๑

วณณนาย วตต จตตาโร กร อภายตพพ ภายนต คณฑปปาทา กก โกนตน พราหมณาต ฯ [๑๙๙] คณฑปปาทา กร มหาปวกขยภเยน มตตกโภชโน โหนต น พห มตตก ขาทนต ฯ กก สกณกา อากาสปตนภเยน อณฑสส อปร อตตานา เสนต ฯ โกนตน สกณกา ปวกมปนภเยน ปาเทห ภม น สฏ อกกมต ฯ พราหมณา กลวสปจเฉทภเยน ทาร ปรเยสนต ฯ อาห เจตถ คณฑปปาโท กก เจว โกนโต พราหมณธมมโก เอเต อภาย ภายนต สมมฬหา จตโร ชนาต ฯ [๒๐๐] ตสมา อสมมฬเหน หตวา เวร ปหาย เวรมณ สมาทยตพพา ฯ เอว กโรนโต ห สลวา นาม ฯ เตนาห ภควา ป จกงคตตเร เวรสตเต ๒ อนาถปณฑกสส ธมม เทเสนโต โย ปาณมตมาเปต ๓ มสาวาท จ ภาสต โลเก อทนน อาทยต ปรทาร จ คจฉต สราเมรยปาน จ โย นโร อนย ชต อปปหาย ป จ เวราน ทสสโล อต วจจต กายสส เภทา ทปป โ นรย โส อปปชชต ฯ โย ปาณนนาตมาเปต มสาวาทนน ภาสต ๑. ป. โช. ข. ส. ๒/๑๔๗. ๒. อง. ป จก. ๒๒/๒๒๙. ๓. ปาณมตปาเตตตป เวรสตตปาล. ฯ . ว.


โลเก อทนน นาทยต ปรทารนน คจฉต สราเมรยปาน จ โย นโร นานย ชต ปหาย ป จ เวราน สลวา อต วจจต กายสส เภทา สปป โ สคต โส อปปชชตต ฯ [๒๐๑] ตตถ ปรมา อปฑฒคาถา ธมมปทสส มลวคเคป อาคตา ฯ ปาณนต ปรสส ชวตนทรย ฯ อตมาเปตต อปจฉนทต ฯ มสาวาทนต ปรสส อตถภ ชนก มสาวจน ฯ โลเกต สตตโลเก ฯ อทนน อาทยตต ปเรน กายวาจาห อทนน ปรปรคคหต คณหาต อวหรต ฯ ปรทารนต ปรสส ทาร ภรย ฯ คจฉตต อชฌาจารวเสน อปคจฉต ฯ ปรทารภเต ปรสส รกขตโคปตภณเฑ อปรชฌตต อตโถ ฯ สราเมรยปานนต สราย เจว เมรยสส จ ปวน ฯ อนย ชตต เสวต พหลกโรตต ธมมปทวณณนานโย ฯ [๒๐๒] มาป มาปเน ปณณสาล มาเปต โย ปาณมต- มาเปตต ๑ ห จราทคเณ วตต ฯ ตสมา มาเปตต ปาโว ยตตตโร ฯ โย ปน เวรโต อภายตวา ต ปนปปน กโรต โส ทฏธมมกาททกข ปปโปต ฯ ตตรมาน วตถน [๒๐๓] สาวตถย กเรโก นนโท นาม โคฆาตโก ป จปณณาสวสสาน โคฆาตกกมม กตวา มสวกกเยน ชวต กปเปนโต เอกทวส กฏจฉมตตมป ยาค วา ภตต วา พทธสส วา ๑. สททนตย โส ปาณมตมาเปตต ทสสต ฯ . ว.


สาวกสส วา น เทต ฯ โส จ วนา มเสน น ภ ชต ฯ ตสมา โส เอกทวส ทวสภาเค อ มส วกกณตวา มมตถาย อม ปจาหต เอก มสขณฑ ภรยาย ทตวา นหายต อคมาส ฯ อถสเสโก สหายโก ตสส เคห อาคนตวา โถก เม มส เทห เคห เม ปาหนโก อาคโตต วตวา นตถ วกกณตพพ มส อทนต ตว สหายกสส ขาทตพพมสนต วตเต ต เม เทหต วตวา ตสส ภรยาย อเทนตยาป ต พลกกาเรน คเหตวา ปกกาม ฯ โคฆาตโก อาคนตวา ตมตถ สตวา สตถมาทาย ปจฉาเคเห ตสส เอกสส โคณสส มเข หตถ ปกขปตวา ชวห นหรตวา ฉนทตวา องคาเรส ปจตวา ภ ชต อารภต ฯ ตสส เอก ภตตปณฑ ภ ชตวา เอก มสขณฑ มเข ปตมตตกขเณเยว ชวหา ฉชชตวา ภตตปาตย ปต ฯ เอว โส ตขณ เว กมมสรกขก วปาก ปฏลภต ฯ โสป โข โคโณ มขโต ปคฆรนตโลหโต ตตเถว มโต ฯ โสป โคฆาตโก โคโณ วย เคหมชเฌ วรวนโต วจรตวา กาล กตวา อวจมห นพพตต ฯ ธมมปทสส มลวคเค นนทโคฆาตกวตถ ฯ ตสเสว ยมกวคเค จนทโสกรกวตถมป สมาหรตพพ ฯ [๒๐๔] อตเต พาราณสย ทสาปาโมกขาจรโย พราหมโณ เอกเมฬก มาเรตวา มตกภตต อทาส ฯ โส เตน กมเมน เอกนป จอตตภาวสเต สสจเฉท ปตวา ป จสตเก ๑ อตตภาเว ๑. ป จสตเมต ยตตตร ฯ . ว.


ตาทสสเสว พราหมณสส เอฬโก หตวา นพพตต ฯ โสป พราหมโณ มตกภตต กาตกาโม ต เอฬก มาเรต อารภ ฯ เอฬโก อตตโน กตกมม ชาตสสร าเณน อนสสรตวา หสตวา ปน ปโรทตวา พราหมเณน ปฏโ อตตโน กตกมม กเถตวา อชชาห เอวรปา ทกขา มจจสสามต ตฏโ หส อยมป ม มาเรตวา อห วย ป จ ชาตสตาน สสจเฉท ลภสสตต ตย การ เน ปโรทนต อาห ฯ พราหมโณ เอฬก มาภาย นาหนต มาเรสสามต วตวา ตย มาเรนเตป อมาเรนเตป น สกกา อชช มยา มรณา มจจตนต วตเต ต เอฬก โมเจตวา อม กสสจ มาเรต น ทสสามต อนเตวาสเก อาทาย เตเนว สทธ วจร ฯ เอฬโกป วสสฏมตโตว เอก ปาสาณปฏ นสสาย ชาตคมเพ คว อกขปตวา ปณณาน ขาทต อารทโธ ฯ ตขณ เว ตสม ปาสาณปฏเ อสน ปตตา ฯ เอกา ปาสาณสกลกา ภชชตวา เอฬกสส ปสารต คว ฉนท ฯ โส ตตเถว กาลมกาส ฯ เอกนปาตสส ทตยวคเค มตกภตตชาตกวณณนาย ๑เอฬกมารกวตถ ฯ ปาณาตปาเต วตถกถา ฯ [๒๐๕] สาวตถยเอโกสลวมสโก นาม พราหมโณ โกสลราชาน นสสาย ชวต ตสรณคโต อขณฑป จสโล ฯ ราชา อย สลวาต ตสส อ เห พราหมเณห สมมาน กโรต ฯ โส เอกทวส กนน โข ราชา มม ชาตโคตตกลปปเทสสปปสมปตต นสสาย ๑. ชาตกฏกถา. ๑/๒๕๑ ฯ


สมมาน กโรต อทาห สลสมปตต วมสสสามต จนเตตวา ราชปฏาน คนตวา ฆร คจฉนโต เอกสส เหร กสส ผลกโต อนาปจฉตวาว เอก กหาปณ คเหตวา อคมาส ฯ เหร โก พราหมเณ ครภาเวน ก จ อวตวา นสท ฯ ทตยทวเส เทว กหาปเณ คณห ฯ เหร โก ตเถว อธวาเสส ฯ ตตยทวเส กหาปณมฏ คณห ฯ เหร โก กชฌตวา วลมปกโจโร เม คหโตต ตกขตต วรว ฯ มนสสา อโต จโต จ อาคนตวา จรนทาน ตว สลวา วย วจรโตต เทว ตโย ปหาเร ทตวา พนธตวา ร โ ทสเสส ฯ ราชา วปปฏสาร หตวา กสมา พราหมณ เอวรป ทสสลกมม กโรสต วตวา คจฉถสส ราชาณ กโรถาต อาห ฯ พราหมโณ นาห มหาราช โจโร อห ห อมนา การเณเนว อกรนต วตวา อทาน มยา เอกเสน าต สลเมว นสสาย ตยา มม สมมาโน กโต น ชาตอาทนต ตถา ห เมทาน ราชาณ กาเรส สวาห อมนา การเณน อมสม โลเก สลเมว อตตม สล ปมขนต สนนฏาน คโต อมสส ปนาห สลสส อนจฉวก กโรนโต เคเห โต กเลเสว ปรภ ชนโต น สกขสสาม กาตนต อชเชว สตถ สนตเก ปพพชสสาม ปพพชช เม เทถ เทวาต ราชาน อนชานาเปตวา เชตวน คนตวา สตถาร ปพพชช ยาจตวา ปพพชชปสมปท ลภตวา อวสสฏกมมฏาโน วปสสน วฑเฒตวา อรหตต ปาปณ ฯ ย จสส โปเถตวา พนธน ต อทนนาทานสส ผลนต ทฏพพ ฯ


เอกนปาตสส นวมวคเค สลวมสกชาตกวณณนาย ๑พราหมณวตถ ฯ ตตเถว อตตวตถมป สมาหรตพพ ฯ [๒๐๖] อตเต พาราณสย เอก คามก อปนสสาย เอโก กหกตาปโส อร เ เอเกน กฏมพเกน กตปณณสาลาย วหรนโต ตสส เคเห นพทธ ปรภ ชต ฯ กฏมพโก สลวา เอโสต สททหตวา โจรภเยน สวณณนกขสต ตสส ปณณสาล เนตวา ภมคต กตวา อม โอโลเกยยาส ภนเตต อาห ฯ ปพพชตาน นาม อาวโส เอว กาต น วฏฏต อมหาก ปรสนตเก โลโภ นาม นตถต ฯ โส สาธต วตวา ปกกาม ฯ กหโก สกกา เอตตเกน ชวตนต กตปาห อตกกาเมตวา ต คเหตวา อนตรามคเค เอกสม าเน เปตวา อาคนตวา ปนทวเส ตสส เคเห ภตตกจจ กตวา อาวโส มย ตมเห นสสาย จร วสมหา อตจร ห เอกสม าเน วสนตาน มนสเสห สทธ สสคโค โหต สสคโค จ นาม ปณฑตาน ๒ มล ตสมา คจฉามหนต วตวา เตน ปนปปน ยาจโตป อวสตวา โถก คนตวา อม กฏมพก ว เจต วฏฏตต จนเตตวา ชฏานมนตเร ตณ เปตวา ปฏนวตต ฯ ก ภนเต นวตตถาต ๓ ฯ อาวโส ตมหาก เคหจฉทนโต เม ชฏาส เอก ตณ ลคค อทนนาทาน นาม ปพพชตาน น วฏฏตต อาคโตมหต ฯ กฏมพโก ฉฑเฑตวา คจฉถ ภนเตต วตวา ตณสลากมป นาม ปรสนตก ๑. ชาตกฏกถา. ๒/๑๙๙ ฯ ๒. ปพพชตานนตป ชาตกวณณนา ฯ ๓. นวตตตถาตตป ฯ . ว.


น คณหาต อโห กกกจจโก เม อยโยต ปสทตวา วนทตวา อยโยเชส ฯ ตทา โพธสตโต ภณฑตถาย ปจจนต คจฉนโต ตสม เคเห นวาป คเหตวา ตาปสสส วจน สตวา อทธา อมนา ทฏตาปเสน อมสส ก จ คหต ภวสสตต จนเตตวา กฏมพก ปจฉตวา ตมตถ สตวา เตนห สมม สฆ คจฉ ต อปธาเรหต อาห ฯ กฏมพโก ปณณสาล คนตวา สวณณ อทสวา เวเคนาคนตวา นตถ สมมาต อาห ฯ เต อโภป เวเคน ต อนพนธตวา กหกตาปส หตเถห จ ปาเทห จ โปเถตวา สวณณ อาหราเปตวา คณหส ฯ โพธสตโต สวณณ ทสวา กฏชฏล เอกสส ตณสลากาย กกกจจ กรมาโน ตว ตณมตเต ลคโค อส อม ปน นกขสต หรนโต อลคโค ชาโตต ต วครหตวา ตว มา ปน กฏชฏล เอวรปมกาสต โอวาท ทตวา ต ม จตวา ปฏนวตต ฯ ตตเถว กหกชาตกวณณนาย ๑กหกวตถ ฯ อทนนาทาเน วตถกถา ฯ [๒๐๗] อตเต สาวตถย ๒ จตตาโร ราชปตตา ปเรส รกขตโคปเต มาตคาเม ๓ อปรชฌตวา จตตเกฬ กฬนตา พห ปาปกมม กตวา กาล กตวา สาวตถสามนเต จตส โลหกมภส นพพตตส ฯ เต กฏ เต ขารโลณทเก เผณทเทหก ปจจมานา ตสวสสสหสสกาเลน อโธ คนตวา กมภตล อาหจจ อทธ อาโรหนตา ตสวสสสหสส- ๑. ชาตกฏกถา. ๒/๒๐๘ ฯ ๒. พาราณสยนตป ปาโ ฯ . ว. ๓. พหวจน กาตพพ ฯ


กาเลเนว กมภมข ทสวา กทา น โข อมมหา ทกขา มจจส- สามาต จนเตตวา จตสโส คาถาโย ปรปณณ กตวา วตตกามาป ตถา กาต อสกโกนตา ท ส น โสต เอเกกกขรเมว วตวา ปน นมคคา อเหส ฯ เตส ทการ วตวา นมคคสตโต เอว วตตกาโม อโหส [๒๐๘] ทชชวตมชวมหา เยส โน น ททามห เส วชชมาเนส โภเคส ทป นากมห อตตโนต ฯ ตตถ ทชชวตนต ตณ ทจจรตาน จรนตา ทชชวต ลามกชวต ชวนต นาม ฯ โส ตเทว สนธาเยวมาห ฯ เยส โนต เย มย เทยยธมเม จ ปฏคคาหเก จ วชชมาเนเยว น ทาน ททาม ฯ ทป นากมหาต ปตฏ น กรมหา ฯ สการ วตวา นมคโค เอว วตตกาโม [๒๐๙] สฏ วสสสหสสาน ปรปณณาน สพพโส นรเย ปจจมานาน กทา อนโต ภวสสตต ฯ ตตถ สพพโสต สพพากาเรน ฯ ปรปณณานต อนนาน อนธกาน ฯ ปจจมานานนต อมหาก อมสม นรเย ปจจมานาน ฯ นการ วตวา นมคโค เอว วตตกาโม [๒๑๐] นตถ อนโต กโต อนโต น อนโต ปฏทสสต ตทา ห ปกต ปาป มม ตยห จ มารสาต ฯ ตตถ นตถ อนโตต อมหาก อสกกาเล นาม โมกโข ภวสสตต เอว กาลปรจเฉโท นตถ ฯ กโตต เกน การเณน อนโต ป ายสสต ฯ น อนโตต อนต ทฏ กามานมป โน


ทกขสส อนโต น ปฏทสสต ฯ ตทา หต ตสม กาเล ฯ ตถา หตป ปาโ ฯ เตนากาเรน ๑ กต เยน ตสส อนโต ทฏ น สกกาต อตโถ ฯ ปกตนต มม จ ตยห จ ปาป ปฏกฏ ๒ กต อตพหเมว กต ฯ มารสาต มยา สทส ฯ ปยาลปนเมต ฯ โสการ วตวา นมคโค เอว วตตกาโม [๒๑๑] โสห นน อโต คนตวา โยน ลทธาน มานส วท สลสมปนโน กาหาม กสล พหนต ฯ ตตถ นนาต เอกสตเถ นปาโต ฯ โส อห อโต คนตวา โยน มานส ลทธา วท สลสมปนโน หตวา เอกเสเนว พห กสล กรสสามต อตโถ ฯ ตทา โกสลราชา รตตภาเค เตส เนรยกาน สทท สตวา ภโต ทตยทวเส สตถ สนตก คนตวา อาจกข ฯ สตถา ต อตถปปตต กตวา จตกกนปาตสส ทตยวคเค โลหกมภชาตก ๓ เทเสส ฯ ราชปตตวตถ ฯ ธมมปทสส ชราวคเค มลลกาวตถมป สมาหรตพพ ฯ มจฉาจาเร วตถกถา ฯ [๒๑๒] อตเต พาราณสย มหสสโว อโหส ฯ พห นาคสปณณา ภมมฏกเทวา จ อาคนตวา อสสว โอโลเกส ฯ ตาวตสโตป จ จตตาโร เทวปตตา ทพพาน กกการปปผาน สเส จมพตก ๑. เตน การเณนาต ชาตกวณณนา ฯ ๒. ปกฏนตป ปาโ ฯ . ว. ๓. ชาตกฏกถา. ๔/๒๘๐ ฯ


กตวา อสสวทส สนตถ อาคนตวา ราชงคณปร อากาเส ทสสมาเนน กาเยน อฏส ฯ ทพพปปผคนโธ ทวาทสโยชนก พาราณสนคร อชโฌตถร ฯ มนสสา โอโลเกตวา เต ทสวา เต ทพพปปผาน ยาจส ฯ เต อมาน ปปผาน ทสสลาน น อนจฉวกาน เย ปน อเมห คเณห สมนนาคตา เตสเมตาน อนจฉวกานต ทสเสนตา ปฏปาฏยา จตสโส คาถาโย อภาสส ฯ เตส ห เชฏกเทวปตโต เอวมาห กาเยน โย นาวหเร วาจาย น มสา ภเณ ยโส ลทธา น มชเชยย สเว กกการมรหตต ฯ [๒๑๓] ตตถ นาวหเรต ปรสส สนตก ตณสลากมป น อวหรต ฯ มสาต ชวต ปรจจชมาโนป วาจาย จ มสาวาท น ภณต ฯ เทสนาสสเมว เจต ฯ กายวจมโนทวาเรห ปน โย ทสวเธ อกสลกมมปเถ น กโรตต อยเมตถ อธปปาโย ฯ ยโส ลทธา น มชเชยยาต โย จ อสสรย ลภตวา อสสรยมทมตโต ปมาท นาปชเชยย ฯ สเวต โส อเมห คเณห ยตโต ปคคโล กกการร นาม ทพพปปผ ยาจต ปลนธต จ อรหต ตสส ทสสามต อธปปาโย ฯ ทตโย ปนาห [๒๑๔] ธมเมน วตตเมเสยย น นกตยา ธน หเร โภเค ลทธา น มชเชยย สเว กกการมรหตต ฯ ตตถ ธมเมน วตตนต ปรสทเธน อาชเวน สวณณ-


รชตาทวตต เอเสยย ปรเยเสยย ฯ นกตยาต ว จนาย ฯ โภเคต วตถาภรณาทเก โภเค ฯ ตตโย ปนาห [๒๑๕] ยสส จตต อหาลทท สทธา จ อวราคน เอโก สาท น ภ เชยย สเว กกการมรหตต ฯ ตตถ อหาลททนต ยสส ปคคลสส จตต หลททสม น โหต หลททราโค วย ขปป น วรชชต ถรเมว โหต ฯ อวราคนต กมม วา วปาก วา โอกปปน ฯ ยสส วา ปคคลสส วจน สททหนตสส สทธา อปปมตตเกเนว น วรชชต น ภชชต ฯ เอโก สาทนต ยาจเก วา อ เ วา สวภาครเห ปคคเล พห กตวา เอโกว สาท รสโภชน น ภ ชต สวภชตวา ภ ชต ฯ จตตโถ ปนาห [๒๑๖] สมมขา วา ปรมมขา๑วา โย สนเต น ปรภาสต ยถาวาท ตถาการ สเว กกการมรหตต ฯ ตตถ สนเตต สลาทคณยตเต วปสนเต ปณฑตปรเส น ปรภาสต น อกโกสต ฯ ยถาวาทต ย วาจาย วทต ตเทว กาเยน กโรต ฯ [๒๑๗] ตสส ตสส ปน คาถาวสาเน ปโรหโต มยห อเมส คเณส เอโกป นตถ มสาวาท กตวา ตาน ยาจตวา คเหตวา ปลนธสสาม เอว ม ชโน คณสมปนโน อยนต ชานสสตต ๑. ตโรกขาตป ปาล ฯ . ว.


จนเตตวา ตถา อกาส ฯ เตป เทวปตตา จตตาร ปปผจมพตกาน ตสเสว ทตวา เทวโลก คตา ฯ เตส คตกาเล ปโรหตสส สเส มหต เวทนา อปปชช ฯ ตณเหน สขเรน นมมถต วย อยยนเตน ปฬต วย จสส สส ชาต ฯ โส เวทนาปตโต มหาสทเทน ปรเทวนโต อห มสาวาท วตวา อมาน คเหตวา ปลนธ นหรเถตาน มม สสโตต อาห ฯ ตาน หรนตาป หรต นาสกขส ฯ อยปฏเฏน พทธาน วย ปปผาน อเหส ฯ มนสสา น อกขปตวา เคห นยส ฯ โส สตตาห ปรเทว ฯ สตตาหจจเยน ราชา มา ทสสโล มรต ปน อสสว กาเรส ฯ เตป เทวปตตา ปนาคตา ฯ ราชา ปโรหต อาหราเปตวา เต ตสส ขมาเปส ฯ เทวปตตา ตยห ทสสลสส อนนจฉวกาเนวาตาน ปปผาน ตว อเม ว จสสามต ส อส อตตโน เต มสาวาทผล ลทธนต ต ปรสมชเฌ ครหตวา ตสส สสโต จมพตก อปเนตวา สกฏานเมว คตา ฯ จตกกนปาตสส ตตยวคเค กกการชาตกวณณนาย ๑มสาวาท- พราหมณวตถ ฯ [๒๑๘] อตเต สมททสมเป กรมปยปฏฏน ๒ นาม คาม นสสาย เอโก กรมปโย ๓ นาม อเจโล ปฏวสต ฯ เอโก ปณฑโร นาม นาคราชาปสส สปณณราชาป อปฏาน อาคจฉนต ฯ เตเสวกทวส สปณณราชา ปม อาคนตวา ภนเต อมหาก าตกา นาเค คณหนตา พห วนสสนต นาคคคณหนนยาม น ชานาม คยหการณ ๑. ชาตกฏกถา. ๔/๓๓๕ ฯ ๒. กทมพยปฏฏนนตป ปาโ ฯ ๓. กทมพโยตป ฯ . ว.


กร เตสมตถ ต ปจฉตวา อมหาก อาจกขถาต วตวา ปกกาม ฯ โส สาธต สมปฏจฉตวา นาคราชาน ต ปนปปน ปจฉ ฯ นาคราชา ทวห อกเถตวา ตตยทวเส เตน กสสจ น กเถสสาม นพภโย หตวา กเถหต วตเต เตนห ภนเต อ สส มา กถยตถาต ปฏ คเหตวา ภนเต มย มหนตมหนเต ปาสาเณ คลตวา ภารยา หตวา นปชชตวา สปณณาน อาคมนกาเล มข นวตตตวา ทนเต ววรตวา เต ฑสต อจฉาม เต อาคนตวา อมหาก สส คณหนต เตส อมเห ครภาเร นปนเน อทธรต วายมนตาน เว อทก โอตถรต สทนตา เต อนโตอทเกเยว มรนต อมนา การเณน พห สปณณา วนสสนต เตส อมเห คณหนตาน ก สเสน ปคคหเตน นงคฏเน คเหตวา อมเห เหฏาสสเก กตวา คหตโคจร ฉฑฑาเปตวา ลหเก กตวา คนต สกโกนตต อตตโน รหสสการณ ตสส มสาวาทโน ทสสลสส กเถตวา ปกกาม ฯ ตสม ปกกนเต สปณณราชา อาคโต ฯ อเจโล ต สพพ ตสส กเถส ฯ ต สตวา สปณณราชา ตทเหว ต นาคราชาน นงคฏเ คเหตวา เหฏาสส กตวา คหตโคจร ฉฑฑาเปตวา อากาส ปกขนท ฯ นาคราชา เหฏาสสก โอลมพนโต มยาว รหสส อรกขตวา ทสสลสส วทนเตน มม ทกขมาภตนต วตวา นานปปกาเรน ปรเทว ฯ สปณณราชา ตว อตตโน รหสส อเจสกสส กเถตวา อทาน กมตถ ปรเทวสต ต ครหตวา ตสม ชวต ยาจนเต ตสส ชวต อทาส ฯ เต อโภ ตโต ปฏาย สมคคา


สมโมทมานา อเภชชมตตา อเหส ฯ นาคราชา ปน อเจลกสส กชฌตวา ตสส อสสมปท คนตวา ต นานปปกาเรน ครหตวา อภสปนโต ตสนปาเต ปณฑรกชาตเก ๑อม คาถมาห [๒๑๙] อทฏสส ตว ทพภ ทพภ จ สปโณ จส เอเตน สจจวชเชน มทธา เต ผลต สตตธาต ฯ ตตถ อทฏสสาต อมโภ ทพภ ตว มตตสส ฯ ทพภ จ อส ปสโณ จ อสต เอเตน สจจวจเนน ฯ นาคราชสส ปสสนตสเสว อเจลกสส สส สตตธา ผล ฯ นสนนฏาเนเยวสส ภม ววร อทาส ฯ อต โส มสา วทตวา ปวยา ทนนววโร ปว ปวสตวา อวจมห นพพตต ฯ กรมปยอเจลกวตถ ฯ มสาวาเท วตถกถา ฯ [๒๒๐] อตเต พาราณสย เอโก ราชา มชเชน วนา วตตตมป อมสกภตต ภ ชตมป นาสกข ฯ นคเร อโปสถทวเสส มาฆาโต โหต ฯ ภตตการโก ปกขสส เตรสยเมว มส คเหตวา เปส ฯ ต ทนนกขตต สนขา ขาทส ฯ ภตตการโก อโปสถทวเส มส อลภตวา ร โ ภตต อปเนต อสกโกนโต ตมตถ เทวยา อาโรเจส ฯ สา ตาต มยห ปตโต ร โ ปโย มนาโป ต ทสวา ตเมว จมพนโต ปรสสชนโต อตตโน อตถนตถภาวมป น ชานาต อห ปตต ร โ อรมห นสทาเปสสาม ตสส ๑. ชาตกฏกถา. ๗/๒๘๓ ฯ


ปตเตน สทธ กฬนกาเล ตว ภตต อปเนยยาสต วตวา ตถา อกาส ฯ ตทา ภตตการโก ภตต อปนาเมส ฯ ราชา สรามทมตโต ปาตย มส อทสวา มส กหนต ปจฉ ฯ อชช เทว อโปสโถ มส น ลทธนต ฯ ราชา มยห มส นาม ทลลภนต วตวา ปตตสส ควเว เตวา ชวตกขย ปาเปตวา ภตตการกสส ปรโต ขปตวา เวเคน สมปาเทตวา อาหราต อาห ฯ โส ตถา อกาส ฯ เอโกป ร โ ภเยน โรทต วา กเถต วา นาสกข ฯ ราชา ปตตมเสน ภตต ภ ชตวา นททายตวา ปจจสกาเล ปพชฌตวา วคตมโท ปตต เม อาเนถาต อาห ฯ ตสม ขเณ เทว กนทมานา เทว หยโย เต ปตต มาเรตวา ปตตมเสน ภตต ภตตนต อาห ฯ ราชา ปตตโสเกน โรทตวา อท เม ทกข สราปาน นสสาย อปปนนนต มชชปาเน โทส ทสวา อโต ปฏาย ยาว อรหตต น ปาปณาม ตาว เอวรป วนาสการณ สร นาม น ปวสสามต ปส คเหตวา มข ป ฉตวา อธฏาส ฯ โส ตโต ปฏาย มชช นาม น ปว ฯ ทกนปาตสส สตตมวคเค ธมมทธชชาตกวณณนาย ๑

ปตตขาทกวตถ ฯ [๒๒๑] อนาถปณฑกสส ภาคเนยโย มาตาปตน สนตกา จตตาฬส หร โกฏโย ปานพยสเนน นาเสตวา เสฏ สส สนตก อคมาส ฯ โสปสส โวหาร กโรหต สหสส อทาส ฯ โส ตป นาเสตวา ๑. ชาตกฏกถา. ๓/๒๔๘ ฯ


ปน อคมาส ฯ เสฏ ปน ป จ สตาน ทตวา ตานป นาเสตวา ปนาคตสส เทว ถลสาฏเก ทตวา เตป นาเสตวา ปนาคต ควาย คาหาเปตวา นหราเปส ฯ โส อนาโถ หตวา ปรกฑฑ นสสาย กาลมกาส ฯ ตเมน กฑฒตวา พห ฉฑเฑส ฯ เสฏ ป วหาร คนตวา สพพนต ภาคเนยยสส ปวตต สตถ อาโรเจส ฯ สตถา ตว เอต กถ สนตปเปสสส ยมห ปพเพ สพพกามทท กมภ ทตวาป สนตปเปต นาสกขนต วตวา อตต อาหร [๒๒๒] อตเต พาราณสย โพธสตโต จตตาฬสโกฏภมคตธโน เสฏ หตวา ทานาทน ป าน กตวา จวตวา สกโก เทวราชา อโหส ฯ ปตโต ปนสเสโกว ฯ โส ปตร กาลกเต มณฑป กาเรตวา มหาชนปรวโต สร ปว ฯ โส ลงฆนนฏนจจคตาทน ๑

กโรนตาน สหสส สหสส ททมาโน อตถโสณฑสราโสณฑมส- โสณฑาทภาว ปตวา นจจคตวาทตาทสมชเช โต ปมตโต หตวา อาหณฑนโต นจรสเสว จตตาฬสโกฏธน อปโภคปรโภคปกรณาน จ นาเสตวา ทคคโต กปโณ ปโลตก นวาเสตวา วจร ฯ สกโก ตสส ทคคตภาว ตวา ปตตปเปเมนาคนตวา สพพกามทท กมภ ทตวา ตาต ยถา อย กมโภ น ภชชต ตถา น รกข อมสม จ เต สต ธนสส ปรจเฉโท นาม น ภวสสต อปปมตโต โหหต วตวา สกฏานเมว คโต ฯ โส ตโต ปฏาย สร ปวนโต วจรต ฯ อเถกทวส โส มตโต ต กมภ อากาเส ขปตวา ๑. ลงฆนธาวนนจจคตาทนตม ปท ฯ . ว.


ขปตวา สมปฏจฉนโต เอกวาร วรชฌ ฯ กมโภ ภมย ปตตวา ภชช ฯ โส ตโต ปฏาย ปน ทลทโท หตวา ปโลตก นวาเสตวา กปาลหตโถ ปรกฑฑ นสสาย กาลมกาส ฯ [๒๒๓] สตถา อม อตต อาหรตวา เสฏ สส ธมม เทเสนโต ตกนปาตสส ป จมวคเค ภทรฆฏชาตเก ๑ตสโส คาถาโย อภาส สพพกามทท กมภ กฏ ลทธาน ธตตโก ยาว โส อนปาเลต ตาว โส สขเมธต ฯ ยทา มตโต จ ทตโต จ ปมาทา กมภมพภทา ตโต นคโค จ โปตโถ จ ปจฉา พาโล วห ต เอวเมว โย ธน ลทธา ปมตตา ๒ ปรภ ชต ปจฉา ตปปต ทมเมโธ กฏ เภตวาว ธตตโกต ฯ [๒๒๔] ตตถ สพพกามททนต สพเพ วตถกาเม ทาต สมตถ กมภ ฯ กฏนต กมภเววจน ฯ ยาวาต ยตตก กาล ฯ อนปาเลตต รกขต ฯ มตโตต สรามเทน มตโต ฯ ทตโตต ทปเปน ทตโต ฯ ปมาทา กมภมพภทาต ปมาเทน กมภ ภนท ฯ นคโค จ โปตโถ จาต กทาจ นคโค กทาจ โปตถกปโลตกนวตถตตา โปตโถ ฯ ปมตตาต ปมาเทน ฯ ตปปตต โสจตต ฯ สราธตตวตถ ฯ ธมมปทสส ชราวคเค มหาธนเสฏ ปตตวตถมป ตสนปาเต ๓

๑. ข. ชา. ๒๗/๑๒๑. ตทฏกถา. ๔/๑๙๗ ฯ ๒. ปมตโตต ปาเน ภวตพพ ฯ ปจฉา โอกาเร นฏเ ปมตตาต ทสสต. ฯ ตวเสน วณณนา กตา ฯ ปาลยมป ปมตโตต ทสสต. ๓. ข. ชา. ๒๗/๔๗๗. ตทฏกถา. ๗/๑๙๑.


กมภชาตกมป สมาหรตพพ ฯ มชชปาเน วตถกถา ฯ ยถาวตต เจต สพพ วตถ นานาานโต ลทธ ฯ อทนต เอกฏานโต [๒๒๕] อตเต พาราณสร โ อคคมเหส อตจรตวา ร า ปฏา สจาห ตมเห อตจราม อสสมขยกขน เหสสามต สปถ กตวา กาล กตวา เอกสม ปพพตปาเท เลนคหาย อสสมขยกขน หตวา ตณ วสสาน เวสสวณ อปฏหตวา อายามโต ตสโยชเน วตถารโต ป จโยชเน าเน มนสเส ขาทต ปฏลภ ฯ สา เอกทวส อภรป พราหมณ คเหตวา ปฏ ย นปชชาเปตวา คห เนนต ปรส- สมผสส ปฏลภตวา กเลสวเสน ตสม สเนห อปปาเทตวา ต อขาทตวา สามก กตวา ตโต ปฏาย มนสเส คณหนต วตถตณฑลเตลาทน คเหตวา ตสส นานคครสโภชน ทตวา สย มนสสมส ขาท ฯ โคจราย คมนกาเล จ ตสส ปลายนภเยน มหตยา สลาย ทวาร ปทหตวา คจฉต ฯ ตทา โพธสตโต ตสสา กจฉมห นพพตต ฯ สา ทสมาสจจเยน ปตต วชายตวา เตส ปตาปตเตส พลวสเนหา หตวา เต เทว อนโต กรตวา ทวาร ปธาย คจฉต ฯ โพธสตโต อนกกเมน วฑฒมปตโต เอกทวส ตสสา คตกาเล สล อปเนตวา ปตร พห อกาส ฯ สา อาคนตวา อมม มยา สลา อปนตา อนธกาเร นสทต น สกโกมาต สตวา ปตตสเนเหน น ก จ อวจ ฯ อเถกทวส กมาโร ตาต มยห มาต จ ตว จ มข


อสทส ก การณนต ปจฉ ฯ ปตา ตาต ตว มาตา ยกขน อโภ มย มนสสาต อาห ฯ ต สตวา กมาโร เอกทวส มาตร คตาย ปตร คเหตวา ปลาย ฯ ยกขน อาคนตวา เต อทสวา วาตเวเคน ปกขนทตวา เต คเหตวา นวตต ฯ เอว ปนป กตปเย ทวเส ปลายนเต อาเนส ฯ โพธสตโต มยห มาต ปรจฉนเนน โอกาเสน ภวตพพ ยนนนาห ตสสา อาณาปวตตฏานสม ปจฉตวา ต อตกกมตวา ปลาเยยยนต จนเตตวา ต ปจฉ ฯ สาปสส อาโรเจส ฯ โส กตปาหจจเยน ปตร ขนเธ กตวา วาตเวเคน ปกขนทตวา ปรจเฉทนทตร ปตวา นทมชฌ คโต ฯ สาป อน- พนธตวา นทตเร ตวา เต นานปปกาเรน ยาจตวาป นวตตาเปต อสกโกนต ตถารเปน ทกเขน อภภตาป ปตตปเปเมน มนต ทาตกามา เอวมาห ตาต ยท น นวตตสสส มนสสโลเก ชวกา นาม ทกขา สปป อชานนโน ห ชวต น สกโกต อห เอก จนตามณ นาม วชช ชานาม ตสสานภาเวน ทวาทสสวจฉร- มตถเก ภณฑ อวหรตวา คตานมป ปทานปท สกกา คนต อยนเต ชวกา ภวสสต อคคณห ตาต อนคฆ มนตนต ฯ โพธสตโต นทมชเฌ ตโก ว มาตร วนทตวา มนต อคคเหตวา ต วนทตวา คจฉถ อมมาต อาห ฯ สา ตาต ตมเหส อนวตตนเตส มยห ชวต นตถต วตวา อร ปหรตวา ปตตโสเกน ผลตหทยา มรตวา ตตเถว ปตตา ฯ อต สา ปพเพ มจฉาจาร กตวา มสา วทตวา สปถพเลน ยกขน หตวา อนาถมรณ ปตตา ฯ อตจารณยกขนวตถ ฯ


[๒๒๖] อถ โพธสตโต จตก กตวา มาตร ฌาเปตวา อาฬาหน นพพาเปตวา ปปผปช กตวา วนทตวา โรทตวา ปตร คเหตวา พาราณส คนตวา ราชทวาเร ตวา ปทกสโล มาณโว อาคโตต ร โ นเวเทตวา อาคจฉตต วตเต ปวสตวา วนทตวา เตน ปฏโ อตตโน ชานนสปป กเถตวา เตนห ม อปฏหาต วตเต เทวสก สหสส ลภนโต อปฏหสสามต อาห ฯ ราชา สาธต วตวา เทวสก สหสส ทาเปส ฯ อเถกทวส ปโรหโต มหาราช อมสส ต สปป อตถ วา นตถ วาต น ชานาม วมสสสาม ตาว นนต อาห ฯ ราชา สมปฏจฉ ฯ เต อโภป โจรกมม กโรนตา รตนสาร คเหตวา ปาสาทา โอรยห ราชนเวสนนตเร ตกขตต อาวชฌตวา นสเสณ อตถรตวา ปาการมตถเกน พห โอตรตวา วนจฉยสาล ปวสตวา ปนาคนตวา นสเสณ อตถรตวา ปาการ- มตถเกน โอตรตวา โปกขรณตร คนตวา ตกขตต ปทกขณ กตวา โอตรตวา อนโตโปกขรณย ภณฑก เปตวา ปาสาท อภรหส ฯ ปนทวเส ราชนเวสนโต กร โจรา รตน นหรสต เอกโกลาหล ชาต ฯ ราชา อชานนโต วย หตวา โพธสตต ปกโกสาเปตวา โจร วจนาหต อาห ฯ โส สาธ เทวาต วตวา มาตร วนทตวา มนต ปรวตเตตวา มหาตเล โต มหาราช ทวนน โจราน ปท ป ายตต วตวา เตส ปทานสาเรน สพพตถ คนตวา อตตนา ปต วย ภณฑก นหรตวา ร โ ทสเสตวา มหาราช อเม เทว โจรา อภ าตาต อาห ฯ โจเร คเหตวา


ทาต สกขสสสต ฯ เทว อเธว โจรา น ทเรต ฯ โก จ โจโร โก จ โจโรต ฯ เทว โย อจฉต โส จ ๑โจโร โหต โหต ตมหาก ภณฑกสส ลทธกาลโต ปฏาย โจเรห โก อตโถต ฯ ตาต อห ตยห เทวสก สหสส ทมม โจเร เม คเหตวา เทหต ฯ โพธสตโต ร โ อนกมปาย ตสส โจรกมม ปฏจฉาเทตกาโมป เตน ปนปปน ปฏโ อฏ อตตวตถน อาหร [๒๒๗] ๑ อตเต พาราณสโต อวทเร คามวาส เอโก ปาตล นาม นโฏ สรามตโต นท ตรนโต วฬโห มหาชนสส ปฏสรณ อทก ม มาเรตต วตวา กาลมกาส ฯ [๒๒๘] ๒ อตเต พาราณสทวารคามวาส เอโก กมภกาโร เอกสม อาวาเฏ ภาชนตถาย มตตก คณห ฯ ตขณ เว เทโว วสส ฯ อทก อวตถรมาน อาวาฏปาท ปาเตส ฯ เตนสส มตถโก ภชช ฯ โส มหาชนสส ปฏสรณ มหาปว มยห สส ภนทต ปรเทว ฯ [๒๒๙] ๓ อตเต พาราณสยเมโก ปรโส เคเห ทฑเฒ นกขมต อสกโกนโต มหาชนสส ปฏสรณ อคค ม ทหตต วตวา กาลมกาส ฯ [๒๓๐] ๔ อตเต ตตเถเวโก อตพห ภ ชตวา ชราเปต อสกโกนโต มหาชนสส ปฏสรณ ภตต ม มาเรตต วตวา มโต ฯ [๒๓๑] ๕ อตเต ตตเถเวกสส วาโต อฏหตวา คตตาน สมภ ช ฯ โส คมหมาเส มหาชนสส ปฏสรณ วาโต เม ๑. วสทโท ชาตกวณณานย ทสสต ฯ . ว.


คตตาน ภ ชตต ปรเทว ฯ [๒๓๒] ๖ อตเต หมวนเต เอโก มหารกโข อโหส อเนกสกณ- สหสสาน นวาโส ฯ ตสส เทว สาขา อ ม ฆฏเฏตวา ธม จ อคคจณณาน จ ปาเตส ฯ ต ทสวา สกณา อย โน ปฏสรณ โส อทาน ภย อปปาเทสต วตวา ปกกมส ฯ ฉ วตถน ฯ [๒๓๓] ๗ อตเต กาสคาเม เอโก กลปตโต ปตร กาลกเต มาตร ปฏชคค ฯ ตสส มาตา อนจฉนตสเสว เอก อตถ อาเนส ฯ สา จ อตถ อตตโน มาตร อาทาย คนตวา ตตถ วสตวา ปม สสส สมปยายตวา ปจฉา ปตตธตาห วฑฒมานา ต มาเรตกามา สามกสส อาโรเจส ฯ มนสสมารณ นาม ภารย กถ น มาเรมาต ฯ สาม นทโทกกมนกาเล น ม จเกเนว คเหตวา อมหาก ฆรสส ปจฉมภาเค กกขฬสสสมารนทย ขปสสาม อถ น สสสมารา ขาทสสนตต ฯ ภทเท ตยห มาตา กห สยตต ฯ ตยห มาต สนตเกต ฯ เตนห คจฉ มยห มาต นปนนม จเก รชชช พนธตวา ส กโรหต ฯ สา ตถา อกาส ฯ อตโร โถก อธวาเสห (๑) มนสสา ตาว สยนตต นททายนโต วย นปชชตวา คนตวา ต รชชก ภรยาย มาต ม จเก พนธตวา ภรย ปโพเธส ฯ เต อโภป ต ม จเกเนว สทธ อกขปตวา นทย ขปส ฯ สสสมารา น ขาทส ฯ สา ปนทวเส มาต ปรวตตนภาว ตวา ๑. อาคเมห ฯ


สาม มม มาตา มารตา อทาน ตว มาตร สสาเน จตก กตวา อคคมห ปกขปตวา มาเรสสามาต อาห ฯ โส สาธต สมปฏจฉ ฯ เต อโภป น นททายมาน เนตวา ปยส ฯ อถ โส ภทเท อคค เต อาภโตต อาห ฯ ปมมฏา สามต ฯ เตนห คนตวา อาเนหต ฯ น สกโกม สาม ตย คเตป จ าต น สกโกม อโภป คจฉามาต ฯ เตส คเตส มหลลกา วาเตน ปโพธตา อเม ม มาเรตกามา อคคอตถาย คตาต ตวา น เม พล ชานนตต เอก กเฬวร ม จเก นปชชาเปตวา ปโลตกาห ปฏจฉาเทตวา คนตวา ตตเถว เอก เลนคห ปาวส ฯ อต สา อตตโน ปฏสรณตถาย สณส คเหตวา ตโต อปปนนภยา ชาตา ฯ อตเร อคค อาเนตวา มหลลกส าย กเฬวร ฌาเปตวา ปกกมส ฯ ตสม ปน คหาเลเน ปม เอเกน โจเรน ภณฑกา ปตา ฯ โส ต คเหต อาคนตวา มหลลก ทสวา ยกขนส ภณฑกา เม อมนสสปรคคหตาต คนตวา ภตเวชชก อาเนส ฯ เวชโช มนต กโรนโต คห ปาวส ฯ นาห ยกขน เอห อโภป อม ธน ภาเชสสามาต ฯ กถ สททหตพพนต ฯ ตว ชวห มม ชวหาย เปหต ฯ โส ตถา อกาส ฯ สา ตสส ชวห ฑสตวา ฉนทาเปส ฯ เวชโช อทธา เอสา ยกขนต วรวนโต ปลาย ฯ โจโรป ปลาย ฯ สา ปนทวเส นานารตน- ภณฑก คเหตวา เคห คตา ฯ ต ทสวา สณสา กหนเต อมม อท ลทธนต ปจฉ ฯ อมม สสาเน ทารจตกาย ฌาปตา


เอวรป ลภนตต ฯ อมม มยาป สกกา ลทธนต ฯ มาทส หตวา ลภสสสต ฯ สา พาลา ธนโลเภน พาลสส สามกสส กเถตวา ตตถ อตตาน ฌาเปตวา กาลมกาส ฯ เอว ปร มาเรตกามตาย สา สยเมว มรณ ปตตา ฯ สสสมารกสณหาวตถ ฯ [๒๓๔] ๘ อตเต พาราณสยเมโก ปรโส ปตต ปฏเตวา ต ลภตวา อย ม ชรากาเล โปเสสสตต โปเสส ฯ ปตโต ปน น ชรปปตต ตว กมม กาต น สกโกส อโต นกขมาต เคหโต นหร ฯ โส กจเฉน ภกขาย ชวต กปเปนโต ปตโต เม มหลลกกาเล ปฏสรณ ภวสสตต ย โปเสส ตโต เม ภย อปปนนนต ปรเทว ฯ เอว โส อตตาน อาหรตวา อทกาทน วย จ มหาชนสส รกโข วย จ สกณาน สณสา วย จ สสสยา ปตโต วย จ ปต มหาชนสส ปฏสรณภโต เอโก ภณฑก อวหร อมนา การเณน อสโก นาม โจโรต ชานาห เทวาต อาห ฯ ราชา เตนห อสโก จ อสโก จ โจโรต ปรสมชเฌ ปกาเสหต อาห ฯ โพธสตโต อย ราชา อตตาน รกขต น เทต คณหสสามทาน โจรนต วตวา สณาถ เม โภนโต ราชา จ ปโรหโต จ โจรกมม อกส อโต ปฏาย อตตโน สนตก ธนธ รกขถาต อาห ฯ ต สตวา มนสสา อย ราชา อ สส อปร โทส อาโรเปตกาโม อตตโน ภณฑก สยเมว โปกขรณย


เปตวา โจเร ปรเยสาเปต อโตทาน ปฏาย ปน โจรกมมสส อกรณตถาย มาเรม น ปาปราชานนต ทณฑมคคราทหตถา อฏาย ตตเถว สปโรหต ราชาน โปเถตวา ชวตกขย ปาเปตวา โพธสตต รชเช อภส จส ฯ เตส ปน นาฏปาตล สราโทเสน อนาถมรณ ปตโต สณสา ปพพภาเค ปาณาตปาตโทเสน อเม เทว อทนนาทานโทเสนาต ฯ ยถาวตต เจต สพพ วตถ นวกนปาเต ปทกสลชาตก- วณณนาโต ๑วตถาเรน คเหตพพ ฯ [๒๓๕] เอว เวรการโก ทกข ปปโปต ฯ ตสมา เวรโต ภายนเตน ตโต วรมตพพ ฯ อปจ นรยโต ภายนเตน เวรโต วชเชตพพ ฯ เตนาห ภควา ป จกงคตตรสส จตตถปณณาสเก คหสตเต ๒ สารปตตสส ๓ ธมม เทเสนโต นรเยส ภย ทสวา ปาปาน ปรวชชเย อรยธมม สมาทาย ปณฑโต ปรวชชเย ฯ น หเส ปาณภตาน วชชมาเน ปรกกเม มสา จ น ภเณ ชาน อทนน น ปรามเส เสห ทาเรห สนตฏโ ปรทาร จ อารเม เมรย วารณ ชนต น ปเว จตตโมหนนต ฯ อรยธมม สมาทายาต เอตถ อรยธมโมต ป จสลาน กถตาน ฯ เมรย วารณนต จตพพธ เมรย ป จวธ จ สรนต ๑. ชาตกฏกถา. ๕/๓๖๔. ๒. อง. ป จก. ๒๒/๒๓๘. ๓. สารปตตตเถรสส.


ตพพณณนา ๑ฯ [๒๓๖] ตสมา อรยธมมสงขาตา เวรมณ สมาทยตพพา ว ฯ ต สมาทยนโต ห มหปผลตร วรตสงขาต ทาน เทต นาม ฯ ตถา ห ภควตา นจจภตตทานสงขาโต ย โ ปกตย โต มหปผลตโร ตโต วหารทานสงขาตย โ ตโต สรณคมน- สงขาตย โ ตโต ป จสลสงขาตย โ มหปผลตโรต เอว ย นาเมน กฏทนตสตเต ๒ จตพพธ ทาน วตต ฯ [๒๓๗] ตพพณณนาย จ ๓ ยสมา สรณคมน ตณณ รตนาน ชวตปรจจาควเสน ย นาม หตวา สคคสมปตต เทต ตสมา วหารทานโตป มหปผลตร ฯ ป จสลสทสสส ปน ทานสส อภาวโต เอต ตโตป มหปผลตรนต อตถ วตวา ต ปาลยา สาเธต ป จมาน ภกขเว ทานาน มหาทานาน อคค าน รตต าน วส าน โปราณาน อสงกณณาน อสงกณณปพพาน น สงกยนต น สงกยสสนต อปปฏกฏาน สมเณห วา พราหมเณห วา ว ห ฯ กตมาน ป จ ฯ อธ ภกขเว อรยสาวโก ปาณาตปาต ปหาย ปาณาตปาตา ปฏวรโต โหต ปาณาตปาตา ปฏวรโต ภกขเว อรยสาวโก อปรมาณาน สตตาน อภย เทต อเวร เทต อพยาปชฌ เทต อปรมาณาน สตตาน อภย ทตวา อเวร ทตวา อพยาปชฌ ทตวา อปรมาณสส อภยสส อเวรสส อพยาปชฌสส ภาค โหต อท ภกขเว ทาน มหาทาน อคค ๑. มโน. ป. ๓/๗๕. ๒. นย. ท. ส. ๙/๑๘๕. ๓. ส. ว. ๑/๓๗๘.


รตต วส โปราณ อสงกณณ อสงกณณปพพ น สงกยต น สงกยสสต อปปฏกฏ สมเณห วา พราหมเณห วา ว ห ฯ ปน จปร ภกขเว อรยสาวโก อทนนาทาน ปหาย ... กาเมส มจฉาจาร ปหาย ... มสาวาท ปหาย ... สราเมรยมชชปปมาทฏาน ปหาย ... อมาน โข ภกขเว ป จ ทานาน มหาทานาน ... ว หต ปาล ทสเสตวา ปน อทมปน สลป จก อตตสเนห จ ชวตสเนห จ ปรจจชตวา รกขสสามต สมาทนนตาย ย โต วจจตต วตต ฯ [๒๓๘] อคคานต าตตตา อคค าน จรรตตาย าตตตา รตต าน ฯ อรยาน สาธน วสานต าตตตา วส าน ฯ โปราณาน อาทปรสาน เอตานต โปราณาน ฯ สพพโส เกนจป ปกาเรน สาธห น กณณาน น ขตตาน น ฉฑฑตานต อสงกณณาน ฯ อย จ นโย เนส ยถา อตเต เอว เอตรห อนาคเต จาต อาห อสงกณณปพพาน น สงกยนต น สงกยสสนตต ฯ ตโต เอว อปปฏกฏาน น ปฏกขตตาน ฯ น ห กทาจ ว สมณ- พราหมณา หสาทปาปธมม อนชานนต ฯ อปรมาณาน สตตาน อภย เทตต สพเพส ภเตส นหตทณฑตตา สกลสสาป สตตนกายสส ภยาภาว เทต ฯ น ห อรยสาวกโต กสสจ ภย โหต ฯ อเวรนต เวราภาว ฯ อพยาปชฌนต นททกขตนต ตฏฏกา ฯ [๒๓๙] นน ป จสล สพพกาลก น จ เอกนตโต วมตตายตน สรณคมนมปน พทธปปาทเหตก เอกนตโตว วมตตายตน ตตถ กถ สรณคมนโต ป จสลสส มหปผลตาต ฯ เนต ป จสล-


มตตกเมว สนธาย วตต ฯ สรเณ ปตฏาย รกขตมปน ป จสล สนธาย ฯ เตน กฏทนตวณณนาย ๑ ก จาป ป จสลโต สรณคมนเมว เชฏก อทมปน สรเณ ปตฏาย รกขตสลวเสน มหปผลนต วตตนต วตต ฯ เชฏกนต อตตม ฯ สรเณ ปตฏายาต อมนา ตสส สลสส สรณคมเนน อภสงขตตตมาหาต ตฏฏกา ฯ วรต อวขณฑนตเถน ลวนตเถน จ ทาน ฯ สา ห อปปชชมานา ภยเภรวาทสงขาต ทสสลยเจตน ขณเฑต ลนาต จาต ทานนต กถาวตถวณณนา ๒ ฯ ทา อวขณฑเน ทยตต ทวาทคโณ ฯ อภยทานตาย สลสส ทานภาโว อนวเสส วา สตตนกาย ทายต เตน รกขตต ทาน สลนต กฏทนตฏกา ฯ เท ปาลเน ทายต รกขตต ทาน ทานเจตนาต ภวาทคโณ ฯ ปาปวรตมชชปานสยมกถา ฯ ๑. ส. ว. ๑/๓๗๙. ๒. ป. ท. อภ. ๒๕๕.


อปปมาทกถา [๒๔๐] อปปมาโท นาม ปมาทสส ปฏปกขภโต เอโก ธมโม ฯ ตตถ ปมาโทต ปมชชนากาโร ฯ วตต เหต ตตถ กตโม ปมาโท กายทจจรเต วา วจทจจรเต วา มโนทจจรเต วา ป จส วา กามคเณส จตตสส โวสสคโค โวสสคคานปปทาน กสลาน วา ธมมาน ภาวนาย อสกกจจกรยตา อสาตจจกรยตา อนฏ ตกรยตา โอลนวตตตา นกขตตจฉนทตา นกขตตธรตา อนธฏาน ๑ อนนโยโค อนาเสวนา อภาวนา อพหลกมม โย เอวรโป ปมาโท ปมชชนา ปมชชตตต อย วจจต ปมาโทต ฯ ขททกวตถวภงคปาล ๒ ฯ [๒๔๑] จตตสส โวสสคโคต อเมส เอตตเกส าเนส สตยา อนคคณหตวา จตตสส โวสสชชน สตวรโหต อตโถ ฯ โวสสคคานปปทานนต โวสสคคสส อนปปทาน ปนปปน วสสชชนนต อตโถ ฯ อสกกจจกรยตาต เอเตส ทานาทน กสลธมมาน ภาวนาย ปคคลสส วา เทยยธมมสส วา อสกกจจกรณวเสน อสกกจจกรยาต วภงควณณนา ๓ ฯ เอเตส ทานาทน กสลธมมาน ปวตตเน ปคคลสส วา เทยย- ธมมสส วา อสกกจจกรยา ฯ สตตสส ภาโว สาตจจ สาตจเจน กรยา สาตจจกรยา สาเยว สาตจจกรยตา น สาตจจกรยตา ๑. อนาเสวนา อภาวนา อพหลกมม อนธฏาน อนนโยโค ปมาโท โยต เอว ปาลยมาคต ฯ . ว. ๒. อภ. วภงค. ๓๕/๔๗๒. ข. จฬ, ๓๐/๑๒ ๓. สม. ว. ๖๑๒.


อสาตจจกรยตา ฯ อนฏ ตกรยตาต น อฏ ตกรยตา นรนตรกรณ อนฏ ตกรยตาต เอกงคตตเร ฉฏวคคฏกา ฯ [๒๔๒] น อฏ ตกรณ อนฏ ตกรยตา ฯ ยถา นาม กกณฏโก โถก คนตวา โถก ตฏต น นรนตร คจฉต เอวเมว โย ปคคโล เอกทวส ทาน วา ทตวา ปช วา กตวา ธมม วา สตวา สมณธมม วา กตวา ปน จรสส กโรต น นรนตร ปวตเตต ตสส สา กรยา อนฏ ตกรยตาต วจจต ฯ โอลน- วตตตาต นรนตรกรณสงขาตสส วปผารสส อภาเวน โอลนวตตตา ฯ นกขตตจฉนทตาต กสลกรยาย วรยจฉนทสส นกขตตภาโว ฯ นกขตตธรตาต วรยธรสส โอโรปน โอสสกกตมานสตาต อตโถ ฯ อนธฏานนต กสลกรเณ ปตฏานาภาโวต วภงค- วณณนา ๑ฯ อนนโยโคต อนนย ชน ฯ กสเลส ธมเมส อาเสวนาทน อภาโว อนาเสวนาทโย ฯ ปมาโทต สรปนทเทโส ฯ ปมชชนาต อาการนทเทโส ฯ ปมชชตตตนต ภาวนทเทโสต เอกงคตตรฏกา ฯ [๒๔๓] ปมาโทต ปมชชน ฯ โย เอวรโป ปมาโทต อท อตถปรยายสส พย ชนปรยายสส จ ปรยนตาภาวโต อาการ- ทสสน ฯ อท วตต โหต ยวาย อาทโต ปฏาย ทสสโต ปมาโท โย อ โป เอวมากาโร เอวชาตโก ปมาโท ปมชชนาการวเสน ปมชชนา ปมชชตภาววเสน ปมชชตตตนต สงข คโต อย วจจต ๑. สม. ว. ๖๑๒.


ปมาโทต ฯ ลกขณโต ปเนส ป จส กามคเณส สตโวสสคคลกขโณ ตตเถว สตยา วสสฏากาโร เวทตพโพต วภงควณณนา ๑ฯ [๒๔๔] ตตถ ปมาโท อกสลปปตตยา กสลปรหานาย จ สวตตต อปปมาโท กสลปปตตยา อกสลปรหานาย จ ฯ เตนาหเอกงคตตรสส ๒ ฉฏวคเค นาห ภกขเว อ เอกธมมมป สมนปสสาม เยน อนปปนนา วา อกสลา ธมมา อปปชชนต อปปนนา วา กสลา ธมมา ปรหายนต ยถยท ภกขเว ปมาโท ฯ ปมตตสส ภกขเว อนปปนนา เจว อกสลา ธมมา อปปชชนต อปปนนา จ กสลา ธมมา ปรหายนตต จ นาห ภกขเว อ เอกธมมมป สมนปสสาม เยน อนปปนนา วา กสลา ธมมา อปปชชนต อปปนนา วา อกสลา ธมมา ปรหายนต ยถยท ภกขเว อปปมาโท ฯ อปปมตตสส ภกขเว อนปปนนา เจว กสลา ธมมา อปปชชนต อปปนนา จ อกสลา ธมมา ปรหายนตต จ ฯ [๒๔๕] ตตถ ยถยท ภกขเว ปมาโทต เอตถ ภกขเวต อาลปน ฯ ยถา อย ปมาโทต อตโถ ฯ ปมาโทต ปมชชนากาโร ฯ อปปนนา จ กสลา ธมมา ปรหายนตต อท ฌานวปสสนาน วเสน วตต ฯ มคคผลานมปน สก อปปนนาน ปน ปรหาน นาม นตถ ฯ อปปมาโท ปมาทสส ปฏปกขวเสน วตถารโต เวทตพโพต ตทภยสตตวณณนา ๓ ฯ [๒๔๖] อทนต ลงควปลลาเสน นทเทโส นปาตปท วา เอต ๑. สม. ว. ๖๑๒. ๒. อง. เอก. ๒๐/๑๓. ๓. มโน. ป. ๑/๗๗.


ยททนตอาทส วยาต อาห อย ปมาโทต อตโถต ฯ ปมชชนา- กาโรต ปมาทาปตต ฯ ปรหายนตต อมนา ปมาทสส สาวชชต ทสเสต ฯ ตยท โลกยาน วเสน น โลกตตรานนต อาห อปปนนา ฯเปฯ อทนตอาท ฯ น ปมชชต เอเตนาต อปปมาโท ปมาทสส ปฏปกโข สตยา อวปปวาโส ฯ อตถโต นจจ อปฏ ตาย สตยา เอตนนาม ฯ ปมาโท ปน สตยา สตสมปช สส วา ปฏปกขภโต อกสลจตตปปาโท ทฏพโพ ฯ เตนาห ปมาทสส ปฏปกขวเสน วตถารโต เวทตพโพต ตฏฏกา ฯ [๒๔๗] เอวเมส กสลปปตตยาป สวตตตต อนวชชธมเมส พหกาโร โหต ฯ เตนาห ธมมเสนาปต ภกขน ธมม เทเสนโต เอโก อาวโส ธมโม พหกาโร ฯ กตโม เอโก ธมโม พหกาโร ฯ อปปมาโท กสเลส ธมเมส ฯ อย เอโก ธมโม พหกาโรต ฯ ปาฏกวคเค ทสตตรสตตปาล ๑ฯ [๒๔๘] ตตถ อปปมาโท กสเลส ธมเมสต สพพตถก อปการก อปปมาท กเถส ฯ อย ห อปปมาโท นาม สลปรปรเณ อนทรยสวเร โภชเน มตต ตาย ชาครยานโยเค สตตส ธมเมส ๒ วปสสนาคพภคคณหาปเน อตถปปฏสมภทาทส จตปปฏสมภทาส สลกขนธาทส ป จกขนเธส ๓ านาาเนส มหาวหารสมาปตตย อรยสจเจส สตปฏานาทส โพธปกขเยส วปสสนาาณาทส ๑. ท. ปาฏ. ๑๑/๒๘๘. ๒. สทธมเมสตป ปาโ ฯ ๓. ป จส ธมมกขนเธสตป ฯ . ว.


อฏส วชชาสต สพเพส อนวชชตเถน กสลธมเมส พหปกาโร ฯ เตเนว น ภควา ยาวตา ภกขเว สตตา อปทา วา ทวปทา วา จตปปทา วา พหปปทา วา รปโน วา อรปโน วา ส โน วา อส โน วา เนวส นาส โน วา ตถาคโต เตส อคคมกขายต เอวเมว โข ภกขเว เย เกจ กสลา ธมมา สพเพ เต อปปมาทมลกา อปปมาทสโมสรณา อปปมาโท เตส อคคมกขายตตอาทนา นเยน สตถหตถปทาทห ๑ โอปมเมห อปเมนโต สยตตนกาเย ๒ อปปมาทวคเค นานปปการ โถเมส ฯ ต สพพ เอกปเทเนว สงคเหตวา เถโร อปปมาโท กสเลส ธมเมสต อาห ฯ ธมมปเท อปปมาทวคเคนาป จสส พหปการตา ทเปตพพา ฯ อโสกวตถนาป ทเปตพพา ฯ อโสกราชา ห นโครธสามเณรสส อปปมาโท อมต ปทนต กถ สตวา เอว ๓ ตฏ ตาต มยห ตยา เตปฏก พทธวจน กถตนต สามเณเร ปสทตวา จตราสต- วหารสหสสาน กาเรส ฯ อต ถามสมปนเนน ภกขนา อปปมาทสส พหปการตา ตห ปฏเกหป ทเปตวา กเถตพพา ฯ ยงก จ สตต วา คาถ วา อปปมาททปนตถ อาหรนโต อฏาเน ตวา อาหรส อตตเถน ปกขนโตสต น วตตพโพ ฯ ธมมกถกสเสเวตถ ถาโม จ พล จ ปมาณนต ตพพณณนา ๔ ฯ [๒๔๙] สพพตถก อปการกนต สพพตถกเมว สมมาปฏปตตยา ๑. หตถปทาทห ฯ ๒. ส. มหาวาร. ๑๙/๖๒ ฯ ๓. คาถ สตวา เอว ฯ . ว. ๔. ส. ว. ๓/๓๒๓ ฯ


อปการวนต ฯ อทาน ตมตถ วตถารโต ทสเสต อย หตอาท วตต ฯ วปสสนาคพภคคณหาปเนต ยถา อปร วปสสนา ปรปจจต ตกขวสทา หตวา มคเคน ฆเฏต เอว ปพพภาควปสสนาวฑฒเน ฯ อตถปปฏสมภทาทสต อตถปปฏสมภทาทส นปผาเทตพพาส เตส สมภารสมภรณนต อตโถ ฯ เอส นโย อโต ปเรสป ฯ านา าเนสต าเน อฏาเน จ ชานตพเพ ฯ มหาวหารสมาปตตยนต มหตย ฌานาทวหารสมาปตตย ฯ วปสสนาาณาทสต อาทสทเทน มโนมยทธอาทกา สงคณหาต ฯ อฏส วชชาสต อมพฏสตเต ๑

อาคตาส อฏส วชชาส ฯ เตเนว ภควา โถเมสต โยชนา ฯ นนต อปปมาท ฯ ถามสมปนเนนาต าณพลสมนนาคเตน ฯ ทเปตวาต เอวมป อปปมาโท กสลาน ธมมาน สมปาทเน พหปกาโร เอวมป พหปกาโรต ปกาเสตวา ฯ ยงก จ อนวชชปกขก อตถ อปปมาเท ปกขปตวา กเถต ยตตนต ทสเสต ยงก จตอาท วตตนต ตฏฏกา ฯ [๒๕๐] เอวเมว โขต เอตถ ยถา สพพสตตาน สมมาสมพทโธ อคโค เอว สพเพส กสลธมมาน การาปกอปปมาโท อคโคต ทฏพโพ ฯ นน เจส โลกโยว กสลธมมา ปน โลกตตราป อย จ กามาวจโรว กสลธมมา ปน จตพภมกา กถเมส เตสมคโคต ฯ ปฏลาภกตเถน ฯ อปปมาเทน ห เต ปฏลพภนต ตสมา โส เตสมคโค ฯ เตเนต วตต สพเพ เต อปปมาท- ๑. ท. ส. ๙/๑๑๔ ฯ


มลกาตอาทต มหาวคคสยตเต อปปมาทวคควณณนา ๑ ฯ ตถา ทสกงคตตเร ทตยวคควณณนา ฯ [๒๕๑] การาปกอปปมาโท นาม อเม อกสลา ธมมา ปหาตพพา อเม กสลา ธมมา อปสมปาเทตพพาต ตตวชเชตพพวชชนสมปาเทตพพสมปาทนวเสน ปวตโต อปปมาโท ฯ เอโสต อปปมาโท ฯ โลกโยว น โลกตตโร ฯ อย จ เอโสต จ อปปมาทเมว วทต ฯ เตสนต จตพภมกธมมาน ฯ ปฏลาภกตเถนาต ปฏลาภาปนตเถนาต ตทภยฏกา ฯ [๒๕๒] สตถหตถปทาทหต ตถาคตหตถปทกฏาคารกฏกาฬาน- สารยโลหตจนทนวสสกปปผจกกวตตราชจนทปปภาอาทจจกาสกวตถ- สงขาเตห ทสห โอปมเมห ฯ ต สพพ มหาวคคสยตเต ๒ โอโลเก- ตพพ ฯ ตตรท หตถปโทปมม เสยยถาป ภกขเว ยาน กานจ ชงคลาน ปาณาน ปทชาตาน สพพาน ตาน หตถปเท สโมธาน คจฉนต หตถปท เตส อคคมกขายต ยทท มหนตตเตน เอวเมว โข ภกขเว เย เกจ กสลา ธมมา สพเพ เต อปปมาทมลกา อปปมาทสโมสรณา อปปมาโท เตส อคคมกขายตต ฯ [๒๕๓] ตตถ ชงคลานนต ปวตลส จารน ฯ ปาณานนต สปาทกปปาณาน ฯ ปทชาตานต ปทาน ฯ สโมธาน คจฉนตต โอธาน อปกเขป คจฉนต ฯ อคคมกขายตต เสฏ อกขายต ฯ ยทท มหนตตเตนาต มหนตภาเวน อคคมกขายต น คณวเสนาต ๑. สา. ป. ๓/๒๑๕ ฯ ๒. ส. มหาวาร. ๑๙/๖๕ ฯ


อตโถต มหาวคค๑สยตตทส๒กงคตตรวณณนา มลปณณาสเก มหาหตถปโทปมสตตวณณนา ๓ จ ฯ ชงคลานนต ชงคลจารน ฯ ชงคลสทโท เจตถ ถทธขรภาว- สาม เน ปวปรยาโย น อนปฏานวธรเทสวาจ ฯ เตนาห ปวตลส จารนนต ฯ ปทาน วจจมานตตา สปาทกปปาณานนต วเสเสตวา วตต ฯ สโมธานนต อนโตคธภาว ฯ เตนาห โอธาน อปกเขปนต ฯ อปเนตวา ปกขปตพพนต อตโถต ตฏฏกา ฯ [๒๕๔] อจจสส พหการตตา อปปมาโท กตตพโพว ฯ ตกกโร ห มรณาภายนาทคณ ปปโปต ฯ เตนาห จตกกงคตตรสส ๔ ตตยปณณาสเก จตห ภกขเว าเนห อปปมาโท กรณโย ฯ กตเมห จตห ฯ กายทจจรต ภกขเว ปชหถ กายสจรต ภาเวถ ตตถ จ มา ปมาทตถ วจทจจรต ภกขเว ปชหถ วจสจรต ภาเวถ ตตถ จ มา ปมาทตถ มโนทจจรต ภกขเว ปชหถ มโนสจรต ภาเวถ ตตถ จ มา ปมาทตถ มจฉาทฏ ภกขเว ปชหถ สมมาทฏ ภาเวถ ตตถ จ มา ปมาทตถ ฯ ยโต โข ภกขเว ภกขโน กายทจจรต ปหน โหต กายสจรต ภาวต วจทจจรต ปหน โหต ... มโนทจจรต ปหน โหต ... มจฉาทฏ ปหนา โหต สมมาทฏ ภาวตา โส น ภายต สมปรายกสส อนตกสสาต จ จตส ภกขเว าเนส อตตรเปน อปปมาโท สตเจตโส อารกโข กรณโย ฯ กตเมส จตส ฯ มา เม ๑. สา. ป. ๓/๒๑๕ ฯ ๒. มโน. ป. ๓/๓๖๔ ฯ ๓. ป. ส. ๒/๒๙๓ ฯ ๔. อง. จตกก. ๒๑/๑๖๐ ฯ


รชนเยส ธมเมส จตต รชชต อตตรเปน อปปมาโท สตเจตโส อารกโข กรณโย ฯ มา เม โทสนเยส ธมเมส จตต ทสสต ... มา เม โมหนเยส ธมเมส จตต มยหต ... มา เม มทนเยส ธมเมส จตต มชชต อตตรเปน อปปมาโท สตเจตโส อารกโข กรณโย ฯ ยโต โข ภกขเว ภกขโน รชนเยส ธมเมส จตต น รชชต วตราคตตา โทสนเยส ธมเมส จตต น ทสสต วตโทสตตา โมหนเยส ธมเมส จตต น มยหต วตโมหตตา มทนเยส ธมเมส จตต น มชชต วตมทตตา โส นจฉมภต น กมปต น จลต น สนตาส อาปชชต น จ ปน สมณวจนเหตป คจฉตต จ ฯ [๒๕๕] ตตถ ยโต โขต ยทา โข ฯ สมปรายกสสาต เทสนามตตเมต ฯ ขณาสโว ปน เนว สมปรายกสส น ทฏธมมกสส มรณสส ภายต ฯ โส จ อธาธปเปโต ฯ เกจ ปน สมมาทฏ ภาวตาต วจนโต โสตาปนน อาท กตวา สพเพป อรยา อธปเปตาต วทนตต านสตตวณณนา ๑ฯ อตตรเปนาต อตตโน อนรเปน อนจฉวเกน หตกาเมนาต อตโถ ฯ รชนเยสต ราคสส ปจจยภเตส ฯ ธมเมสต สภาเวส อฏารมมเณสต อตโถ ฯ เอว สพพตถ นโย เวทตพโพ ฯ นจฉมภตต ทฏ วเสน นจฉมภต ฯ เสสปเทสป เอเสว นโย ฯ น จ ปน สมณวจนเหตป คจฉตต สมณาน ปรวาทน วจนเหตป อตตโน ทฏ ปหาย เตส ทฏ วเสน น คจฉตต อตโถ ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๔๒๘ ฯ


อธาป ขณาสโวว อธปเปโตต อารกขสตตวณณนา ๑ฯ [๒๕๖] เอวเมส อนวชชธมเมส พหกาโร หตวา ตกกรสส มรณาภยาทคณ อาวหต ตสมา อปปมาโท มงคล นาม ฯ อฏกถายมป อมเมวตถ สนธาย โส นานปปการกสลาธคม- เหตโต อมตาธคมเหตโต วา มงคลนต วตวา อปปมตตสส อาตาปโนต จ อปปมาโท อมต ปทนต จ เอวมาท สตตปท ทสสต ฯ ตตถ อปปมตตสส อาตาปโนต อท อเนเกส สตเตส อาคต ฯ อปจ อปปมตตสส อาตาปโน ปหตตตสส วหรโต อวมตต วา จตต วมจจต อปรกขณา วา อาสวา ปรกขย คจฉนตต ป จกงคตตเร ๒ วมตตสตเต วตตเมต ฯ [๒๕๗] สตยา อวปปวาเสน อปปมตตสส ฯ วรยาตาเปน อาตาปโน ฯ กาเย จ ชวเต จ อนเปกขตาย ปหตตตสส เปสตตตสสาต อตโถต อฏกนปาตงคตตราทวณณนา ฯ กเลสาน อาตาปนปรตาปนตเถน วรย อาตาโปต อาห วรยาตาเปน อาตาปโนต ฯ วรยวโตต อตโถ ฯ เปสตตตสสาต ยถาธปเปตตถสทธ ปฏวสสฏจตตสสาต ตฏฏกา ฯ [๒๕๘] อปปมาโท อมต ปท ปมาโท มจจโน ปท อปปมตตา น มยนต เย ปมตตา ตถา มตาต อท ธมมปเทป วตต ภควตา ฯ ตสนปาตาวสาเน ภณฑตณฑกชาตเกป ป จาลราชาน โอวทนตยา ภณฑตณฑกรกขเทวตาย ๑. มโน. ป. ๒/๔๒๘ ฯ ๒. อง. ป จก. ๒๒/๒๒ ฯ


วตต ฯ [๒๕๙] ตตถ อปปมาโทต สตยา อวปปวาโส ฯ อมต ปทนต อมตสส นพพานสส ปท อธคมการณ ฯ มจจโน ปทนต มรณสส การณ ฯ ปมตโต ห วปสสน วฑเฒตวา อปปฏสนธกภาว ปตต อสกโกนโต ปนปปน สสาเร ชายต เจว มยต จ ตสมา ปมาโท มจจโน ปทนนาม ฯ น มยนตต วปสสน วฑเฒตวา อปปฏสนธกภาว ปตวา ปนปปน สสาเร อนพพตตตตา น มยนต นาม ฯ เย ปมตตาต มหาราช เย ปคคลา ปมตตา เต ยถา มตา ตเถว ทฏพพา ฯ กสมา ฯ อกจจสาธนตาย ฯ มตสสป ๑

ห อห ทาน ทสสาม สล รกขสสาม อโปสถกมม กรสสาม กลยาณกมม กรสสามต อาโภโค วา ปฏนา วา ปรยฏาน วา นตถ อปคตว าณตตา ปมตตสสาป ๒ อปปมาทาภาวาต ตสมา อโภเปเต เอกสทสา วาต ตชาตกวณณนา ๓ ฯ คหฏาน ตาว ทาน ทสสาม สล รกขสสาม อโปสถกมม กรสสามาต เอกจตตมป น อปปชชต ปพพชตานมป อาจรยปชฌายวตตาทน ปเรสสาม ธตงคาน สมาทยสสาม ภาวน วฑเฒสสามาต เอกจตตมป น อปปชชต มเตห เต กนนานาการณา วาต ธมมปทวณณนา ฯ อปปมาทกถา ๑. มตสสาปต ชาตกวณณนา. ๒. ปมตตสส หต ชาตกวณณนา ฯ ๓. ชาตกฏกถา. ๗/๓๑๙ ฯ


[๒๖๐] เอวมมายป คาถาย ปาปวรต ปานส โม อปปมาโทต มงคลตตย วตต ฯ อาธนกา ปน รตว อต นคณวเสน ปายโต ปนต ฯ นาฏกขเรส ปาเทส สนาทมหา โยณณวา วตนต เอตถ น สนาทมหาต ปฏกขตตตตา ปน นคโณ น ยชชต รตว อต ชคโณ ว ยชชต อปปฏกขตตตตา ฯ โยณณวาต วจนโต รตปา อต ยคโณป ยชชต ฯ จ ธมเม อต ยคเณน สเมต จ ฯ อทมป ป ยาวตตนต ฯ ฉฏคาถายตถวณณนา ฯ


สตตมคาถายตถวณณนา [๒๖๑] สตตมคาถาย ฯ คารโวต ครภาโว ฯ นวาโตต นจวตตตา ฯ สนตฏ ต สนโตโส ฯ กต ตาต กตสส อปการสส ชานนตา ฯ กาเลน ธมมสสวนนต สมเย ธมมสสวน ฯ เอตนต โย จ คารโว โย จ นวาโต ยา จ สนตฏ ยา จ กต ตา ย จ ธมมสสวน อท คารวาท ป จวธ อตตม มงคลนต คณหาห เทวเตต อยเมตถ สงเขโป ฯ อยนเตวตถ วตถาโร คารวกถา [๒๖๒] คร นาม ครกาตพพา ปคคลา ฯ เตน สททนตย คร อคคเม ฯ ครต มาตาปตาทโย คารวยตตปคคลา ฯ เต ห ครนต อคคจฉนต ววรนต อคคตา ปากฏา โหนตต ครต วจจนต ฯ อปจ ปาสาณจฉตต วย ภารยตเถน ครต วจจนตต วตต ฯ ครน ภาโว คารโว เตส ครกรณ ฯ เตนฏกถาย ๑คารโว นาม ครการปปโยคารเหส พทธปปจเจกพทธตถาคตสาวกอาจรยปชฌาย- มาตาปตเชฏภาตกภคนอาทส ยถานรป ครกรณ สคารวตาต วตต ฯ โส สคตคมนาทน เหตโต มงคลนต วจจต ฯ มงคลตต- วจเนน จสส อคารวสส อมงคลตต ทปต โหต ฯ อคารโวน ห ทคคตคมนาทเหตโต อมงคลนต เวทตพโพ ฯ เตนาห ๒ ภควา ๑. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๑๕๘ ฯ ๒. ม. อ. ๑๔/๓๘๒ ฯ


สภมาณวสส ธมม เทเสนโต อธ มาณว เอกจโจ อตถ วา ปรโส วา ถทโธ โหต อตมาน อภวาเทตพพ น อภวาเทต ปจจฏาตพพ น ปจจฏเต อาสนารหสส น อาสน เทต มคคา- รหสส น มคค เทต สกกาตพพ น สกกโรต ครกาตพพ น ครกโรต มาเนตพพ น มาเนต ปเชตพพ น ปเชต ฯ โส เตน กมเมน เอวสมตเตน เอวสมาทนเนน กายสส เภทา ปรมมรณา อปาย ทคคต วนปาต นรย อปปชชต โน เจ กายสส เภทา ... นรย อปปชชต สเจ มนสสตต อาคจฉต ยตถ ยตถ ปจฉา ชายต นจกลโน โหต นจกลนสวตตนกา เอสา มาณว ปฏปทา ยทท ถทโธ โหต อตมาน ... ปเชตพพ น ปเชต ฯ อธ ปน มาณว เอกจโจ อตถ วา ปรโส วา อตถทโธ โหต อนตมาน อภวาเทตพพ อภวาเทต ปจจฏาตพพ ปจจฏเต อาสนารหสส อาสน เทต มคคารหสส มคค เทต สกกาตพพ สกกโรต ครกาตพพ ครกโรต มาเนตพพ มาเนต ปเชตพพ ปเชต ฯ โส เตน กมเมน เอวสมตเตน เอวสมาทนเนน กายสส เภทา ปรมมรณา สคต สคค โลก อปปชชต โน เจ กายสส เภทา ... อปปชชต สเจ มนสสตต อาคจฉต ยตถ ยตถ ปจฉา ชายต อจจากลโน โหต อจจากลนสวตตนกา เอสา มาณว ปฏปทา ยทท อตถทโธ โหต อนตมาน ... ปเชตพพ ปเชตต ฯ อปรปณณาสกสส จตตถวคเค จฬกมมวภงคสตตปาล ฯ


[๒๖๓] อภวาเทตพพนต อภวาทนารห พทธ วา ปจเจกพทธ วา อรยสาวก วา ฯ ปจจฏาตพพาทสป เอเสว นโย ฯ สมตเตนาต ปรปณเณน ฯ สมาทนเนนาต คหเตน ปรามฏเน ฯ ยททนต ย อท ถทโธ หตวา อตมานตากมม เอสา ปฏปทาต ตพพณณนานโย ๑ฯ สมตเตนาต ปรยตเตน สมตเถน ฯ ยถา ต ผลทานสมตถ โหต เอว กเตน อปจเตนาต อตโถ ฯ ตาทสมปน อตตโน กจเจน อนน นาม โหตต อาห ปรปณเณนาต ฯ สมาทนเนนาต เอตถ สมาทาน นาม ตณหาทฏ ห คหณ ปรามสนนต อาห คหเตน ปรามฏเนาต ฯ ปฏปชชต เอตาย สคต วา ทคคต วาต ปฏปทา กมมนต ตฏฏกา ฯ [๒๖๔] อปจ คารโว อปรหนภาวาธคมเหตโต มงคล นาม ฯ เตนาห อ ตรา เทวตา ภควโต สนตเก สตตเม ภนเต ธมมา ภกขโน อปรหานาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ สตถคารวตา ธมมคารวตา สงฆคารวตา สกขาคารวตา สมาธคารวตา อปปมาทคารวตา ปฏสณารคารวตา ฯ อเม โข ภนเต สตต ธมมา ภกขโน อปรหานาย สวตตนตต ฯ สา เอว วตวา ตตเถวนตรธาย ฯ สตถาป ปนทวเส ต ตาย วตตวจน ภกขน กเถตวา สตตกงคตตเร ๒ ปมปณณาสกสส จตตถวคเค อปปมาทสตเต ๓ อมา เทว คาถา อภาส ๑. ป. ส. ๓/๖๔๘ ฯ ๒-๓. อง. สตตก. ๒๓/๒๙ ฯ


สตถคร ธมมคร สงเฆ จ ตพพคารโว สมาธคร อาตาป สกขาย ตพพคารโว อปปมาทคร ภกข ปฏสณารคารโว อภพโพ ปรหานาย นพพานสเสว สนตเกต ฯ [๒๖๕] ตตถ สตถคารวตาต สตถร ครภาวกรณ ฯ ธมมคารวตาต นววเธ โลกตตรธมเม คารโว ฯ สงฆคารวตาต สงเฆ ครภาโว ฯ สกขาคารวตาต ตส สกขาส คารวกรณ ฯ อปปมาทคารวตาต อปปมาเท ครภาโว ฯ ปฏสณารคารวตาต ธมมามสวเสน ทวเธ ปฏสณาเร คารโว ฯ คาถาย ฯ สตถา คร อสสาต สตถคร ฯ ธมโม คร อสสาต ธมมคร ฯ ตพพคารโวต พหลคารโว ฯ ปฏสณาเร คารโว อสสาต ปฏสณารคารโวต ฉกกงคตตเร ปมปณณาสกสส จตตถวคเค อปรหานสตตวณณนา ๑ฯ อภพโพ ปรหานายาต โส เอวรโป ภกข สมถวปสสนา- ธมเมห วา มคคผเลห วา ปรหานาย อภพโพ นาป ปตเตห ปรหายต น อปปตตาน น ปาปณาต ฯ นพพานสเสว สนตเกต กเลสนพพานสสาป อนปาทาปรนพพานสสาป สนตเกเยว โหตต ธมมปเท อปปมาทวคควณณนา ฯ [๒๖๖] ยสมา ปน อคารเว ปม วตเต คารโว สว เยโย โหต ตสมา อคารวกถา ตาว สมาหรยเต ฯ โย ภกข ๑. มโน. ป. ๓/๑๒๙ ฯ


สตถร ธรมาเน ตส กาเลส อปฏาน น ยาต สตถร อนปาหเน จงกมนเต สอปาหโน จงกมต นเจ จงกเม จงกมนเต อจเจ จงกเม ๑ จงกมต เหฏา วสนเต อปร วสต สตถ ทสสนฏาเน อโภ อเส ปารปต ฉตต ธาเรต อปาหน ธาเรต นหายต อจจาร วา ปสสาว วา กโรต ปรนพพเต วา ปน เจตย วนทต น คจฉต เจตยสส ป ายนฏาเน สตถ ทสสนฏาเน วตต สพพ กโรต อย สตถร อคารโว นาม ฯ โย ปน ธมมสสวเน สงฆฏเ สกกจจ น คจฉต สกกจจ ธมม น สณาต นททายต ๑ วา สมลลปนโต ว นสทต สกกจจ น คณหาต น ธาเรต ๑ น วาเจต อย ธมเม อคารโว นาม ฯ โย ปน เถเรน ภกขนา อนชฌฏโ ธมม เทเสต ป ห กเถต วฑเฒ ภกข ฆฏเฏนโต คจฉต ตฏต นสทต ทสสปลลตถก วา หตถปลลตถก วา กโรต สงฆมชเฌ อโภ อเส ปารปต ฉตตปาหน ธาเรต อย สงเฆ อคารโว นาม ฯ เอกภกขสมมป ห อคารเว กเต สงเฆ อคารโว กโต ว โหตต อท ขททกวภงเค ฉกกนทเทส- ๒ วณณนาย เจว สงคตสตเต ฉกกนทเทสวณณนาย จ ๓ วตต ฯ [๒๖๗] ยถา เจตย อททสส กต สตถาร อททสส กตสทส เอว เจตยสส ปรโต กต สตถ ปรโต กตสทสเมวาต อาห ปรนพพเต วา ปนาตอาท ฯ สกกจจ น คจฉตต อคารว อปปาเทตวา ๑. อย ปาโ สมงคลวลาสนย น ทสสต ฯ ๒. สมโมหวโนทน. ๖๖๗ ฯ ๓. ส. ว. ๓/๒๔๙ ฯ


อปสงกมต ฯ ยถา สกขาย เอกเทเส โกปเต อคารเว จ กเต สกขา กปปต สพพตถ จ อคารว กต นาม โหต สมทายโต สวรสมาทาน อวยวโต เภโท โหต เอว เอกภกขสมมป ... อคารโว กโต ว โหตต สงคตสตตฏกา ฯ [๒๖๘] โย เจตยงคณ อาโรหนโต ฉตต ธาเรต อปาหน ธาเรต อ โต โอโลเกตวา กถ กเถนโต คจฉต อย สตถร อคารโว นาม ฯ โย ธมมสสวนกาเล สงฆฏเ ทหรสามเณเรห ปรวารโต นสทต อ าน วา นวกมมาทน กโรต ธมมสสวนคเค นสนโน นททายต วกขตโต วา ปน อ กเถนโต นสทต อย ธมเม อคารโว นาม ฯ โย เถรปฏาน คนตวา อวนทตวา นสทต หตถปลลตถก วา ทสสปลลตถก วา กโรต อ วา ปน หตถปาทกกกจจ กโรต วฑฒาน สนตเก อนชฌฏโ กเถต อย สงเฆ อคารโว นามาต นทานวคเค กสสปสยตตวณณนา ๑ฯ ตสโส สกขา ปน อปรปรยมาโนว สกขาย อคารโว นามาต สงคตวณณนา ๒ ฯ อนาทรยมตเตนป สกขาย อปรปรเยวาต อาห อปรปรยมาโนว สกขาย อคารโว นามาต สงคตฏกา ฯ อฏ สมาปตตโย อนพพตเตนโต ตาส วา ปน นพพตตนตถาย ปโยค อกโรนโต สมาธสม อคารโว นามาต กสสปสยตตวณณนา ๓ ฯ อปปมาทลกขณ อนนพรหยมาโน อปปมาเท อคารโว นาม ฯ ๑-๓. สา. ป. ๒/๒๕๗ ฯ ๒. ส. ว. ๓/๒๙๕ ฯ


ทวธมป ปฏสณาร อกโรนโต ปฏสณาเร อคารโว นาม ฯ คารวา วตตปปฏปกขวเสน เวทตพพาต สงคตวณณนา ๑ฯ อปปมาทลกขณ สมมาปฏปตต ฯ ทวธนต ธมมามสวเสน ทวธนต ตฏฏกา ฯ [๒๖๙] สณาโร ปฏสณาโรต จ ปททวยมตถโต เอก ฯ ตถา ห ทกงคตตเร ตตยปณณาสกสส จตตถวคเค ๒ เทวเม ภกขเว สณารา กตเม เทว อามสสณาโร จ ธมมสณาโร จ อเม โข ภกขเว เทว สณารา เอตทคค ภกขเว อเมส ทวนน สณาราน ยทท ธมมสณาโรต ปมสตต เทวเม ภกขเว ปฏสณารา กตเม เทว อามสปปฏสณาโร จ ธมมปปฏสณาโร จาตอาท ทตยสตต จ วตต ฯ [๒๗๐] จตห ปจจเยห อตตโน จ ปรสส จ อนตร ปฏจฉาทนวเสน สณรณ อามสสณาโร ฯ ธมเมน สณรณ ธมมสณาโร ฯ ทตเย อปสคคมตต วเสโสต ตพพณณนา ๓ ฯ ปฏสณาโรต อย โลกสนนวาโส อามเสน จ ธมเมน จาต ทวห ฉทโท ตสส ต ฉทท ยถา น ป ายต เอว ปสส วย ปจจตถรเณน อามเสน จ ธมเมน จ ปฏสณรณ เอตถ จ อามเสน สงคโห อามสสณาโร นาม ฯ ต กโรนเตน มาตาปตน ภกขภตกสส ๔ เวยยาวจจกรสส ร โ โจราน จ ๑. ส. ว. ๓/๒๙๕ ฯ ๒. อง. ทก. ๒๐/๑๑๖ ฯ ๓. มโน. ป. ๒/๗๗ ฯ ๔. ภกขคตกสส ฯ


อคค อคคเหตวาป ทาต วฏฏต ฯ อามสตวา ทนเน ห ราชาโน จ โจรา อนตถมป กโรนต ชวตกขยมป ปาเปนต อนามสตวา ทนเน อตตมนา โหนต ฯ โจรนาควตถอาทน เจตถ วตถน กเถตพพาน ฯ สกกจจ อทเทสทาน ปาลวณณนา ธมมกถาต ๑เอว ธมเมน สงคโห ธมมปปฏสณาโร นามาต สงคตสตตวณณนา ๒ ฯ อามเสน อลพภมาเนน ตถา ธมเมน จาต ทวห ฉทโท ฯ อามสสส จ ธมมสส จ อลาเภน อตตโน จ ปรสส จ อนตเร สมภวนตสส ห ฉททสส ววรสส เภทสส ปฏสณรณ ปทหน สงคณหน ปฏสณาโร ฯ อคค อคคเหตวาต อคค อตตโน อคคเหตวา ฯ อทเทสทานนต ปาลยา อฏกถาย จ อททสสน ฯ ปาลวณณนาต ปาลยา อตถวณณนา ฯ ธมมกถาต สรภ - ปทภณนาทวเสน ธมมกถนนต ตฏฏกา ฯ [๒๗๑] นกเขปกณเฑป ๓ ตตถ กตโม ปฏสณาโร เทว ปฏสณารา อามสปปฏสณาโร จ ธมมปปฏสณาโร จ อเธกจโจ ปฏสณารโก โหต อามสปปฏสณาเรน วา ธมมป- ปฏสณาเรน วา อย วจจต ปฏสณาโรต ธมมเสนาปตนา วตต ฯ [๒๗๒] ปฏสณารโก โหตต เทวเยว ห โลกสนนวาสสส ฉททาน เตส ปฏสณารโก โหต ปฏสณาร นรนตร กโรต ฯ ปฏสณารเกน ห ภกขนา อาคนตก อาคจฉนต ทสวาว ๑. ธมมกถากถนนต ฯ ๒. ส. ว. ๓/๒๑๙ ฯ ๓. อภ. ส. ๓๔/๓๓๓ ฯ


ปจจคคนตวา ปตตจวร คเหตพพ อาสน ทาตพพ ตาลปณเณน วชตพพ ปาทา โธวตวา เตเลน มกเขตพพา สปปผาณเต สต เภสชช ทาตพพ ปานเยน ปจฉตพโพ อาวาโส ปฏชคคตพโพ ฯ เอว เอกเทเสน อามสปปฏสณาโร กโต นาม โหต ฯ สายมปน นวกตเรป อตตโน อปฏาน อนาคเตเยว ตสส สนตก คนตวา นสทตวา อวสเย อปจฉตวา ตสส วสเย ป โห ปจฉตพโพ ฯ ตมเห กตรภาณกาต อปจฉตวา อาจรย- ปชฌายา กตร คนถ วล เชนตต ปจฉตวา ปโหนกฏาเน ป โห ปจฉตพโพ ฯ สเจ กเถต สกโกต อจเจต กสล โน เจ สกโกต สย กเถตวา ทาตพพ ฯ เอว เอกเทเสน ธมม- ปปฏสณาโร กโต นาม โหต ฯ สเจ อตตโน สนตเก วสต ต อาทาย นพทธ ปณฑาย จรตพพ ฯ สเจ อคนตกาโม ๑

โหต ปนทวเส คมนสภาเวน ต อาทาย เอกสม คาเม ปณฑาย จรตวา อยโยเชตพโพ ฯ สเจ อ สม ทสาภาเค ภกข นมนตตา โหนต ต ภกข อจฉมาน อาทาย คนตพพ ฯ น มยห เอสา ทสา สภาคาต อนจฉนเต เสสภกข เปเสตวา ต อาทาย ปณฑาย จรตพพ ฯ อตตนา ลทธามส ตสส ทาตพพ ฯ เอว อามสปปฏสณาโร กโต นาม โหต ฯ ปฏสณารเกน ปน อตตนา ลทธ กสส ทาตพพนต ฯ อาคนตกสส ตาว ทาตพพ ฯ สเจ คลาโน วา อวสสโก วา อตถ เตสมป ๑. อฏสาลนโปตถเก คนตกาโมต ลขต.


ทาตพพ ฯ อาจรยปชฌายาน ทาตพพ ฯ ภณฑคคาหกสส ทาตพพ ฯ สาราณยธมมปรเกน ปน สตวารมป สหสสวารมป อาคตาคตาน เถราสนโต ปฏาย ทาตพพ ฯ ปฏสณารเกน ปน เยน เยน น ลทธ ตสส ตสส ทาตพพ ฯ พหคาม นกขมตวา ชณณก ๑

อนาถ ภกขน วา ทสวา เตสป ทาตพพ ฯ ตตรท วตถ [๒๗๓] โจเรห กร ภตตสาลคาเม ๒ ปหเฏ ต ขณ เว เอกา นโรธโต วฏ ตา ขณาสวตเถร ทหรภกขนยา ภณฑก คาหาเปตวา มหาชเนน สทธ มคค ปฏปชชตวา ตมชฌนตเก นงกลนครคามทวาร ปตวา รกขมเล นสท ฯ ตสม สมเย กาฬวลลมณฑปวาส มหานาคตเถโร นงกลนครคาเม ปณฑาย จรตวา นกขมนโต เถร ทสวา ภตเตน อาปจฉ ฯ สา ปตโต เม นตถต อาห ฯ เถโร อมนาว ภ ชถาต สห ปตเตน อทาส ฯ เถร ภตตกจจ กตวา ปตต โธวตวา เถรสส ทตวา อาห อชช ตาว ภกขาจาเรน กลมสสถ อโต ปฏาย ปน โว ภกขาจารปรตตาโส นาม น ภวสสต ตาตาต ฯ ตโต ปฏาย เถรสส โอนกหาปณคฆนโก ปณฑปาโต นาม น อปปนนปพโพ ฯ อย อามสปปฏสณาโร นาม ฯ อม ปฏสณาร กตวา ภกขนา สงคหปกเข ตวา ตสส ภกขโน กมมฏาน กเถตพพ ฯ ธมโม วาเจตพโพ ฯ กกกจจ วโนเทตพพ ฯ อปปนน ๑. อฏสาลน ชณณก วา อนาถ วา ภกข วา ภกขน วาต ลขต. ๒. คตตสาล- คาเมตป ปาโ.


กจจ กรณย กาตพพ ฯ อพภานวฏานมานตตปรวาสา ทาตพพา ฯ ปพพชชารโห ปพพาเชตพโพ ฯ อปสมปทารโห อปสมปาเทตพโพ ฯ ภกขนยาป อตตโน สนตเก อปสมปท อากงขมานาย กมมวาจ กาต วฏฏต ฯ อย ธมมปปฏสณาโร นามาต นกเขปกณฑวณณนา ๑ฯ สงคหปกเข ตวาต สงคหมจฉนเตเนว กเถตพพ น ลาภสกการมตตาทหต อตโถ ฯ อวสส กาตพพ กจจ ฯ อตร กรณย ฯ อพภานโต อ อาปตตวฏาน วฏานนต ตฏฏกา ฯ [๒๗๔] อนามฏปณฑปาโต มาตาปตนนตาว ทาตพโพ ฯ สเจป กหาปณคฆนโก โหต สทธาเทยยวนปาตน นตถ ฯ มาตา- ปตอปฏากาน เวยยาวจจกรสส ปณฑปลาสสสาต เอเตสมป ทาตพโพ ฯ ตตถ ปณฑปลาสสส ถาลเก ปกขปตวาป ทาต วฏฏต ฯ ต เปตวา อ เส อาคารกาน มาตาปตนมป น วฏฏต ฯ ปพพชตปรโภโค ห อาคารกาน เจตยฏานโย ฯ อปจ สมปตตสส ทามรกโจรสสาป อสสรสสาป ทาตพโพ ฯ กสมา ฯ เต ห อทยมาเนป น เทตต อามสตวา ทยมาเนป อจฉฏก เทตต กชฌนต ฯ กทธา ห ชวตา โวโรเปนต สาสนสสป อนตราย กโรนต ฯ รชช ปฏยมานสส วจรโต โจรนาคสส วตถ เจตถ กเถตพพ ฯ ปฏสณาโร วหารสมปตตสส ยสส กสสจ อาคนตกสส วา ทลททสส วา โจรสส วา อสสรสส วา กาตพโพเยว ฯ กถ ฯ อาคนตก ตาว ขณปรพพย วหารสมปตต ทสวา ปานย ๑. อฏ. สา. ๕๖๐.


ปวาต ทาตพพ ฯ ปาทมกขนเตล ทาตพพ ฯ กาเล อาคตสส ยาคภตต ฯ วกาเล อาคตสส สเจ ตณฑลา อตถ ตณฑลา ทาตพพา ฯ อเวลาย สมปตโตส คจฉาต น วตตพโพ ฯ สยนฏาน ทาตพพ ฯ สพพ อปปจจาสสนเตเนว กาตพพ ฯ มนสสา นาม จตปปจจยทายกา เอว สงคเห กรยมาเน ปนปปน ปสทตวา อปการ กรสสนตต จตต น อปปาเทตพพ ฯ โจราน สงฆกมป ทาตพพนต ตตยปาราชเก เภสชชกรณวตถวณณนา ๑ฯ [๒๗๕] อนามฏปณฑปาโตต อปพพชตสส หตถโต ลทโธ อตตนา อ เน วา ปพพชเตน อคคหตอคโค ปณฑปาโตต ตฏฏกา ๒ ฯ อนามฏปณฑปาโตต อคคหตอคโค อปรภตโตต อตโถ ฯ ถาลเกต สงฆเก กสาทมเย ถาลเก ฯ ปตโตป เอตถ สงคยหต ฯ น วฏฏตต อมนา ทกกฏนต ทสเสตต นวฏกา ฯ ทามรกโจรสสาต รชช ปฏยมานสส ปากฏโจรสส ฯ โจรนาคสส วตถนต เอตถ โจรนาคสส กร อามฏ เทนเต กชฌสสต อนามฏ น วฏฏตต เถโร ปตตคคหณหตเถเนว อคค คเหตวา ปตเต ภตต สพพมทาส ฯ โส เตน ตสสต ตฏฏกา ฯ [๒๗๖] อเมห ทวห ปฏสณาเรห ปฏสณารโก ภกข อนปปนน ลาภ อปปาเทต อปปนน ถาวร กโรต สาสงกฏาเน ๓

๑. สมนต. มหาวภงค. ๑/๕๖๖. ๒. สา. ท. ๒/๔๒๗. ๓. อฏสาลนย สาหสกฏาเนต ปาโ ทสสต.


อตตโน ชวต รกขต โจรนาคร โ ปตตคคหณหตเถเนว อคค คเหตวา ปตเตเนว ภตต อากรนโต เถโร วย ฯ อลทธลาภปปาทเน ปน อโต ปลายตวา ปรตร คเตน มหานาคร า เอกสส เถรสส สนตเก สงคห ลภตวา ปน อาคนตวา รชเช ปตฏ เตน ปตตมพงคเณ ยาวชว ปวตตตมหาเภสชชทานวตถ กเถตพพ ฯ อปปนนลาภถาวรกรเณ ทฆภาณกอภยตเถรสส หตถโต ปฏสณาร ลภตวา เจตยปพพเต โจเรห ภณฑสส อวลตตวตถ กเถตพพนต นกเขปวณณนา (๑)ฯ [๒๗๗] ปฏสณารานสสทปนตถ โจรนาควตถ ภาตรา สทธ ชมพทปคตสส มหานาคร โ วตถ ปตราชสส รชเช จตนน อมจจาน วตถ อภยโจรวตถนต เอวมาทน พหน วตถน มหาอฏกถาย วตถารโต วตตาน ฯ ตตราย เอกวตถทปนา สหลทเป กร อภโย นาม โจโร ป จสตปรวาโร เอกสม าเน ขนธาวาร พนธตวา สมนตา ตโยชน อพพาเสตวา วสต ฯ อนราธปรวาสโน กลมพกนท น โอตรนต ฯ เจตยครมคเค ชนส จาโร อปจฉนโน ฯ อเถกทวส โจรา เจตยคร วลมปสสามาต อคมส ฯ อารามกา ทสวา ทฆภาณกอภยตเถรสส อาโรเจส ฯ เถโร สปปผาณตาทน อตถต ปจฉ ฯ อตถ ภนเตต ฯ โจราน เทถาต ฯ ตณฑลา อตถต ฯ อตถ ภนเต สงฆสส อตถาย อาหฏา ตณฑลา จ อลลสาก จ โครโส จาต ฯ ๑. อฏ. สา. ๕๖๒.


ภตต สมปาเทตวา โจราน เทถาต ฯ อารามกา ตถา กรส ฯ โจรา ภตต ภ ชตวา เกนาย ปฏสณาโร กโตต ปจฉส ฯ อมหาก อยเยน อภยตเถเรนาต ฯ โจรา เถรสส สนตก คนตวา วนทตวา อาหส มย สงฆสส จ เจตยสส จ สนตก อจฉนทตวา คเหสสามาต อาคตา ตมหาก ปน อมนา ปฏสณาเรนมหา ปสนนา อชชโต ปฏาย วหาเร ธมมการกขา อมหาก อายตตา โหต นาครา อาคนตวา ทาน เทนต เจตย วนทนตต ฯ ตโต ปฏาย จ นาคเร ทาน ทาต อาคจฉนเต นทตเรเยว ปจจคคนตวา รกขนตา วหาร เนนต วหาเรป ทาน เทนตาน รกข กตวา ตฏนต ฯ เตป ภกขน ภตตาวเสส โจราน เทนต ฯ คมนกาเลป เต โจรา นทตร ปาเปตวา นวตตนต ฯ อเถกทวส ภกขสงเฆ ขยนกถา อปปนนา เถโร อสสรตาย สงฆสส สนตก โจราน อทาสต ฯ เถโร สนนปาต การาเปตวา อาห โจรา สงฆสส ปกตวตต จ เจตยสนตก จ อจฉนทตวา คณหสสามาต อาคมส อถ เนส มยา เอว น หรสสนตต เอตตโก นาม ปฏสณาโร กโต ต สพพมป เอกโต ปณเฑตวา อคฆาเปถ เตน การเณน อวลตตภณฑ เอกโต ปณเฑตวา อคฆาเปถาต ฯ ตโต สพพมป เถเรน ทนนก เจตยฆเร เอก วรโปตถกจตตตถรก น อคฆ ฯ ตโต อาหส เถเรน กตปปฏสณาโร สกโต โจเทต วา สาเรต วา น ลพภต ควา วา อวหาโร วา นตถต ฯ เอวมหานสโส ปฏสณาโรต สลลกเขตวา กาตพโพ ปณฑเตน


ภกขนาต เภสชชวตถวณณนา ๑ฯ อพพาเสตวาต สมนตโต ตโยชน วลมปนโต มนสเส ปลาเปตวา อ เส อวาส กตวา ฯ สงฆสส อตถาย อาหฏาต ปากวตตโต ตทวสสส อตถาย อาหฏา ฯ วรโปตถกจตตตถรกนต อเนกปปการอตตมรปวจตตอตถรกนต ตฏฏกา ๒ ฯ อภยโจรวตถ ฯ [๒๗๘] ปตราชสส รชเชต เอตถ ปนาย วตถารกถา สทธา- ตสสร โ กร ล ชตสโส ถลตถนโก ขลลาฏนาโค วฏฏ- คามณอภโย จาต จตตาโร ปตตา อเหส ฯ เตส ขลลาฏนาคสส มหาจฬโก นาม ปตโต ฯ วฏฏคามณสส มหานาโค นาม ปตโต ฯ วฏฏคามณ ปน รชช ปตวา อตตโน นตตาร ปตตฏาเน เปส ฯ ตสมา โส ปตราชาต ป ายตถ ฯ ตสม ป จมาส รชเช เต จฬหตโถ พาหโย ปนยมาโร ปฬยมาโร ทาธโย จาต ป จ ทมฬา รชชตถาย อาคตา ฯ ราชา เตห สทธ ยชฌตวา ปราชโต อนฬาเทว มหาจฬก มหานาค จาต ตโย ชเน คเหตวา ปลาย ฯ โส สปตตทาโร มลยเทเส เวสสครวหารสส อปวเน นลย ฯ อเถโก ตสส กลปโก กธกกลมหาตสสเถโร ร โ ภตต อทาส ฯ เตน วตต มหาวสสส จตตตสมปรจเฉเท ๑. สมนต. มหาวภงค. ๑/๕๖๗. ๒. สา. ท. ๒/๔๒๘.


กธกกลมหาตสสต- เถโร ทสวา ตห ต ต ภตต ปาทา ๑อนามฏ- ปณฑทาน ววชชยาต ฯ ตตถ ตห ต ตนต ตสม เวสสครวหารสส อปวเน ต ราชาน ทสวา ฯ ปาทาต ภตตป อทาส ฯ อนามฏปณฑทาน ววชชยาต อตตโน อตถาย ทนนสสทธาเทยยปณฑปาตโต อคค- ปณฑ กตวา ปพพเมว คหน ทาน อนามฏปณฑทาน นาม ต อนามฏปณฑทาน ววชชย สย สกขากามตาย ปรวชเชตวา ร โ ภตต อทาสต อตโถ ฯ [๒๗๙] ราชา ปน มลยเทเส ตตถ ตตถ วสนโต พล สหรนโต มหาโยธสมมเต กวสสอตตยาทโย อฏ อมจเจ ปฏลภ ฯ อเถกทวส ราชา กวสสสส กชฌตวา ต ฆาเตส ฯ อถ เ สตต อมจจา อย มตตทพภต ร โ กชฌตวา ต ฉฑเฑตวา ยถารจ ปลายนตา อนตรามคเค โจเรห อจฉนนวตถา หตวา สาขานวตถา หมพกลลก ๒ นาม วหาร ปวสส ฯ ตตเถโก จตน- นกายโก ตสสตเถโร เต ทสวา อตตโน ตทหนมนตนโต ลทธาน วตถผาณตาทน นหรตวา อปาสกา ตมเห ภกขสงฆสม วสสาเส สต อมาน คณหถาต อทาส ฯ เต มย ภนเต ภกขสงเฆ วสสาสกา อมหาก มาตาปตโรป อปาสกาต วตวา ตาน อคคเหส ฯ เถโร กห คจฉถาต ปจฉ ฯ เต สพพ ปวตต กเถส ฯ โส ก ตมเหห อปตถมภโต โส ราชา สาสนปปคคห กาต สกโกต ๑. ทาทาตป ปาโ. ๒. หมพกลลกนตป ปาโ.


อทาห โนต ปจฉ ฯ ภนเต ร โ อมสม ทเป สาสนปปคคห- กรณ ตฏต ตาว ชมพทเปป สกกา กาตนต ฯ ต สตวา เถโร อเมห สาสนสส อปปจจตถเกห มหาโยเธเหว อปตถมภโต ลทธปกโข ปตราชา สาสน ปคคเหต สกขสสต น อ เห ตสมา อเมส ราชาน ขมาเปสสามต จนเตตวา ตตถาคเตน กธกกลมหาตสสตเถเรน สทธ เต อมจเจ ร โ สนตก เนส ฯ เต เทว เถรา เตส อ ม ขมาเปตวา ยถาาน คตา ฯ ราชาป มลยเทเส สตตมาสาธกจททสวสสาน วสตวา เตห ปรวโต ตโต อาคนตวา สพพปจฉม รชช กาเรนต ทาธย ฆาเตตวา ปน ราชา หตวา อภยครวหาร กาเรส ฯ อต อาทวสเส เทวานปยตสเสน กตมหาวหารโต ปจฉา สมพทธปร- นพพานา มาสาธกเตจตตาฬสาธกจตวสสสตมตถเก อภยครวหาโร วฏฏคามณร า กโตต เวทตพโพ ฯ โส ต วหาร นฏาเปตวา ปพเพ อตตโน ภตตทายก กธกกลมหาตสสตเถร อาเนตวา ตสส ต นยยาเทตวา สกกจจ อปฏห ปพเพ กตมนสสรนต ฯ ปตราชวตถ ฯ [๒๘๐] เตป โข สตต อมจจา ป จ วหาเร กาเรส ฯ เตส ห อตตโย นาม อมจโจ อนราธนครโต ทกขณทสาย ทกขณ นาม วหาร กาเรส ฯ มโล นาม ทกขณวหารโต ปรตถเม มล นาม วหาร ฯ สาลโย นาม สาลย นาม ฯ ปพพโต นาม ปพพต นาม ฯ ตสโส นาม อตตรตสส นาม วหาร กาเรส ฯ เต สพเพ วหาเร


นฏาเปตวา อตตโน ปพพปการ หมพกลลกมหาตสสตเถร อาเนตวา ตสส เต นยยาเทส ฯ เตน วตต มหาวเส ตมหาก ปฏสณาร- วเสนมเหห การเต วหาเร เทม ตมหาก อต วตวา อทส จ เถโร สพพตถ วาเสส เต เต ภกข ยถารห อมจจาทส สงฆสส ววเธ สมณารเหต ฯ ตตถ ปฏสณารวเสนาต อมหาก ภนเต อนาถาน ตมเหห กตสส ปพพปปฏสณารสส วเสน อมเหห การเต วหาเร ตมหาก เทม อต วตวา อทส จาต อตโถ ฯ สพพตถาต สพเพส วหาเรส เต เต ป จนกาเย ภกข ยถารห วาเสส ฯ สมณารเหต สมณาน อนจฉวเก กปปเย จวราทเก จตปปจจเย สงฆสส อมจจา อทสต ฯ ปตราชามจจวตถ ฯ [๒๘๑] ปตราชา ปน ปน รชเช ปตฏาย มหาป าน กตวา เตปฏก จ พทธวจน โปตถเกส ลขาเปตวา ยาวตายก ตวา กาลมกาส ฯ ตสม มเต อมจจา ตสส นตตาร มหาจฬก รชเช อภส จส ฯ อถสส ปตโต มหานาโค กชฌตวา รชชเหต โจรกมม กโรนโต ชนปเท ตตถ ตตถ วหาส โส ยตถ ยตถ วหาเร นวาส ลภตวา ตสส ฯ ยตถ ยตถ ปนสส ภกข นวาส น อทส โส กชฌตวา เวร พนธตวา ปจฉา รชช กาเรตวา เต ๑ สพเพ วหาเร วทธสาเปส ฯ เตน วตต มหาวสสส ปจตตสม- ๑. เต เตต ภวตพพ.


ปรจเฉเท วฏฏคามณโน ปตโต โจรนาโคต วสสโต มหาจฬสส รชชมห โจโร หตวาจร ตทา มหาจเฬ อปรเต รชช กาเรส ๑อาคโต อตตโน โจรกาเล โส นวาส เยส นาลภ อฏารส วหาเร เต วทธสาเปส ทมมตต ฯ ตตถ อาคโตต ชนปทโต อนราธปรมาคโต ฯ เยสต เยส วหาเรส ฯ โส ปาปราชา อตตโน เทวยา วส ขาทาปโต กาล กตวา โลกนตรกนรเย ๒ นพพตตตต ฯ โจรนาควตถ ฯ ปฏสณารกถา ฯ [๒๘๒] อปจ คหฏเน นาม องคชนปเท อสสปรวหยนคมวาสห วย พทธาทส สคารเวน ภวตพพ ฯ ตสม กร นคเม มนสสา สทธา ปสนนา พทธมามกา ธมมมามกา สงฆมามกา ตทหปปพพชตสามเณรมป วสสสตกตเถรสทส กตวา ปสสนต ปพพณหสมเย ภกขสงฆ ปณฑาย ปวสนต ทสวา พชนงคลาทน คเหตวา เขตต คจฉนตาป ผรสอาทน คเหตวา อร ปวสนตาป ตาน อปกรณาน นกขปตวา ภกขสงฆสส นสทนฏาน อาสนสาล วา มณฑป วา รกขมล วา สมมชชตวา อาสนาน ป าเปตวา อาธารเก จ ปานย จ ๓

๑. การยตป ปาโ. ๒. โลกนตนรเยตป ปาโ. ๓. อาวรเก จ ปานย.


ปจจปฏเปตวา ภกขสงฆ นสทาเปตวา ยาคขชชกาทน ทตวา กตภตตกจจ ภกขสงฆ อยโยเชตวา ตโต ตาน อปกรณาน อาทาย เขตต วา อร วา คนตวา อตตโน กมมาน กโรนต ฯ กมมนตฏาเนป เนส อ า กถา นาม นตถ ฯ จตตาโร มคคฏา จตตาโร ผลฏาต อฏ ปคคลา อรยสงโฆ นาม เต เอวรเปน สเลน เอวรเปน อาจาเรน เอวรปาย ปฏปตตยา สมนนาคตา ลชชโน เปสลา อฬารคณาต ภกขสงฆสเสว วณณ กเถนต ฯ กมมนตโต อาคนตวา ภตตสายมาสา ฆรทวาเรส นสนนาป สยนฆร ปวสตวา นสนนาป ภกขสงฆสเสว วณณ กเถนต ฯ ภควา เตส มนสสาน นปจจการ ทสวา ต นคม นสสาย วสนโต มลปณณาสกสส จตตถวคเค มหาอสสปรสตต ๑เทเสสต ตพพณณนานโย ๒ ฯ [๒๘๓] เอวรเปน สเลนาตอาทส สลคคหเณน วารตตสล- มาห ฯ เตน สมมาวาจากมมนตาชเว ทสเสต ฯ อาจารคคหเณน จารตตสล ฯ เตน สปรสทธ กายวจสมาจาร ฯ ปฏปตตคคหเณน สมถวปสสนามคคผลสงคห สมมาปฏปตต ฯ ลชชโนต อมนา ยถาวตตสลาจารมลการณ ฯ เปสลาต อมนา ปารสทธ ฯ อฬารคณาต อมนา ปฏปตตยา ปารปร ฯ ภกขสงฆสเสว วณณ กเถนตต อท เตส อปาสกาน เยภยเยน ภกขน คณกตตปปสตตาย วตต ฯ เต ปน สทธมเมป สมมาสมพทเธป อภปปสนนา เอว ฯ เตนาห พทธมามกา ธมมมามกา สงฆมามกาต ฯ ๑. ม. ม. ๑๒/๔๙๖. ๒. ป. ส. ๒/๔๒๐.


วตถตตเย ห เอกสม อภปปสนนา อตรทวเยป อภปปสนนา เอว ตทวนาภาวโตต ตฏฏกา ฯ [๒๘๔] ปพพชเตน ปน ตห สหาเยห วย อ ม สคารเวน ภวตพพ ฯ อตเต กร หมวนตปปเทเส เอก มหานโครธ อปนสสาย ตโย สตตา สหายา วสส ตตตโร มกกโฎ หตถ จาต ฯ เต ปม อย มหลลกตโรต อชานนโต อ ม อคารวา วหรนตา เอกทวส น ยตต โน เอว วหรต ยนนน มย โย โน มหลลกตโร ตสส อภวาทนาทน กโรนตา ตสโสวาเท ตฏเยยามาต จนเตตวา อ ม ปจฉส สมมา อม นโครธรกข กวกาลโต ปฏาย ชานาถาต ฯ ตโต หตถ อาห สมมา อห ตรณโปตกกาเล อม นโครธคจฉ อนตรสตถส กตวา คจฉาม อตตรตวา ตกาเล จ ปน เม เอตสส อคคสาขา นาภ ฆเฏต เอวาห อม คจฉกาลโต ปฏาย ชานามต ฯ มกกโฏ อาห อห สมมา มกกฏจฉาปโก สมาโน ภมย นสทตวา คว อนกขปตวา ว อมสส นโครธโปตกสส องกร ขาทาม เอวาห อม ขททกกาลโต ชานามต ฯ ตโต ตตตโร อาห สมมา ปพเพ อสกฏาเน มหานโครโธ อตถ อห ตสส ผลาน ขาทตวา อธ วจจ ปาเตส ตโต เอส ชาโต เอวาห อม ชาตกาลโต ชานาม ตสมา อห ตมเหห มหลลกตโรต ฯ ตโต ปฏาย เต เทวป ต สกการครการวนทนาทห อปจายนตา


ตสโสวาเท อฏส ฯ โสป เต ป จสเล ปตฏาเปตวา สยมป ป จสล สมาทย ฯ ตโยป เต สตตา ป จสเล ปตฏาย อ ม สคารวา สปปตสสา อายปรโยสาเน เทวโลกปคา ฯ เตส ตณณ สมาทนน ตตตรพรหมจรย นาม อโหส ฯ สตถาป เอว อตต อาหรตวา ภกข โอวทนโต เต ห นาม ภกขเว ตรจฉานคตา อ ม สคารวา สปปตสสา วหรส ตมเหป เอวสวากขาเต ธมมวนเย ปพพชตวา กสมา อ ม อคารวา อปปตสสา วหรถาต วตวา ธมม เทเสนโต เอกนปาตสส จตตถวคเค ตตตรชาตเก ๑ อม คาถมาห [๒๘๕] เย วฑฒมปจายนต นรา ธมมสส โกวทา ทฏเ ธมเม จ ปาสสา สมปราโย จ สคคตต ฯ ตตถ วฑฒนต ชาตวฑโฒ วโยวฑโฒ คณวฑโฒต ตโย วฑฒา ฯ เตส ชาตสมปนโน ชาตวฑโฒ นาม ฯ วเย โต วโยวฑโฒ นาม ฯ คณสมปนโน คณวฑโฒ นาม ฯ เตส คณสมปนโน วโยวฑโฒ อธ วฑโฒต อธปเปโต ฯ อปจายนตต เชฏาปจายนกมเมน ปเชนต ฯ ธมมสส โกวทาต เชฏาปจายนธมเม กสลา ฯ ทฏเ ธมเม จาต อมสมเยว อตตภาเว ฯ ปาสสาต ปสสารหา ฯ สมปราโย จ สคคตต สมปเรตพโพ อม โลก หตวา คนตพโพต สมปราโย ปรโลโก เตส สคตเอว โหตต ฯ อยมปเนตถ ปณฑตโถ ภกขเว ขตตยา ๑. ข. ชา. เอก. ๒๗/๑๒. ตทฏกถา. ๑/๓๒๘.


วา โหนต พราหมณา วา เวสสา วา สทา วา คหฏา วา ปพพชตา วา ตรจฉานคตา วา เย เกจ สตตา เชฏาปจายนธมเม เฉกา กสลา คณสมปนนาน วโยวฑฒาน อปจต กโรนต เต อมสม อตตภาเว เชฏาปจตกาต ปสสน วณณน โถมน จ ลภนต กายสส เภทา จ สคเค นพพตตนตต ฯ สหายกวตถ ฯ คารโวตปทกถา ฯ


นวาตกถา [๒๘๖] นวาโต นาม นจมนตา นวาตวตตตา ฯ ยาย สมนนาคโต ปคคโล นหตมาโน นหตทปโป ปาทปป ฉนโจฬกสทโส ฉนนวสาณสภสโม อทธฏทาสปปสโม จ หตวา สณโห สขโล สขสมภาโส โหต อย นวาโตต อฏกถาย ๑วตต ฯ [๒๘๗] ป จกงคตตรวณณนายนต ๒ นวาตวตตนต วตต ฯ ปณปาตสลนต ตฏฏกา ฯ สณหาต นปณา อมม ตาต ภคนต เอว อปาสกชน ยตตฏาเน อปเนต เฉกา ฯ สขลาต สาขเลยน ยตตา ฯ สขสมภาสาต อท ปรมสส การณวจน ฯ เยส ห สขสมภาสา สมโมทนกถา เนฬา โหต กณณสขา เต สขลาต วจจนตต กลทสกสกขาปทวณณนา ๓ ฯ สาขลยนต สณหวาจาวเสน สมโมทมานภาโวต ทกงคตตร- วณณนา ๔ ฯ สขโล วจจต สณหวาโจ ฯ ตสส ภาโว สาขลย สณหวาจตา ฯ เตนาห สณหวาจาวเสน สมโมทมานภาโวต ฯ สณหวาจาวเสน ห สมโมทมานสส ปคคลสส ภาโว นาม สณหวาจตาต ตฏฏกา ฯ ๑. ปรมตกโชตกา ขททกปาวณณนา ๑๕๙. ๒. มโน. ป. ๓/๒๘. ๓. สมนต. ๒/๑๓๘. ๔. มโน. ป. ๒/๗๙.


สาขลยนต สมโมทกมทกภาโวต สงคตสตตวณณนา ๑ฯ สมโมทกสส ปคคลสส มทกภาโว มททว สมโมทกมทก- ภาโวต ตฏฏกา ฯ ยา ตตถ สณหวาจตา สขลวาจตา อผรสวาจตา อท วจจต สาขลยนต นกเขปกณฑปาล ๒ ฯ ยา ตตถาต ยา ตสม ปคคเล ฯ สณหวาจตาต มฏ- วาจตา ฯ สขลวาจตาต มทกวาจตา ฯ อผรสวาจตาต อกกขฬ- วาจตาต ตพพณณนา ๓ ฯ [๒๘๘] อตมานวเสน ถทธตาโทส ปสสนเตน ห เกนจป นวาตวตตเกน อตถทเธน ภวตพพ ฯ ถทธตา ห วนาสเหต ฯ เตนาห ชาตตถทโธ ธนตถทโธ โคตตตถทโธ จ โย นโร ส าต อตม เต ต ปราภวโต มขนต ๔ ฯ ตตถ ชาตตถทโธ นาม โย อห ชาตสมปนโนต มาน ชเนตวา วาตปรตภสตา วย อทธมาโต หตวา น กสสจ โอนมต ฯ เอส นโย ธนโคตตตถทเธส ฯ ส าต อตม เตต อตตโน าตมป ชาตยา อตม เต สกยา วย วฑฑภ ธเนนาปจ กปโณ ทลทโทต อตม เต สามจมตตมป น กโรต ฯ ตสส เต าตโย ปราภวเมว อจฉนต ฯ อมาย คาถาย วตถโต จตพพธ ลกขณโต เอกเมว ปราภวมข วตตนต ตพพณณนา ๕ ฯ ๑. ส. ว. ๓/๒๑๙. ๒. อภ. ส. ๓๔/๓๓๓. ๓. อฏ. สา. ๕๕๙. ๔. ข. ส. ๒๕/๓๔๗. ๕. ปรมตถโชตกา สตตนปาตวณณนา ๑/๒๑๖.


เอตถ จ สกยา วย วฑฑภนต วฑฑภ นาม ราชกมาร อตม นตา สกยราชาโน วย ฯ [๒๘๙] สตถ กร จฬปต ปตโต อนรทธสส เสฏภาตา มหานาโม นาม สากยราชา อตตโน มณฑาย นาม ทาสยา สทธ วสตวา วาสภขตตย นาม ธตร ปฏลภตวา โสฬสวสสทเทสก ปเสนทโกสลร โ อทาส ฯ สา ราชาน ปฏจจ วฑฑภ นาม ปตต ปฏลภ ฯ วฑฑโภ โสฬสวสสกกาเล อตตโน าตโย ปสสตกาโม กปลวตถ คนตวา ตตถ กตปาห วสตวา ปจจาค ฉ ฯ อเถกา สากยราชห อาณตตา ทาส อท ทาสปตตสส นสนน- ผลกนต อกโกสตวา อกโกสตวา เตน ๑นสนนผลก ขโรทเกน โธวต ฯ ตสม ขเณ วฑฑภปรโส อาวธ ปมมสตวา ต คเหต นวตตตวา ต อกโกสนสทท สตวา ปจฉตวา ตตตโต ตวา อนคนตวา พลกายสส กเถส ฯ วาสภขตตยา กร ทาสธตาต มหาโกลาหล ชาต ฯ ต สตวา วฑฑโภ เอเต ตาว มม นสนนผลก ขโรทเกน โธวนต อห ปน รชเช ปตฏาย เอเตส คลโลหเตน ต โธวาเปสสามต เวร พนธตวา ปจฉา ราชา หตวา มหนเตน พลนกาเยน กปลวตถ คนตวา เย เย ภเณ สากยมหาต วทนต เต เต สพเพ มาเรถ เย ปน มาตามหสส มหานามสส สนตเก ตา เตส ชวต เทถาต วตวา ขรปเต ทารเก อาท กตวา สพเพ สากเย ฆาตาเปตวา เตส คลโลหเตน ต ผลก ๑. ตสส อต ยตตตร.


โธวาเปส ฯ เอว สากยวโส วฑฑเภน อปจฉนโน อโหส ฯ อต เต สากยา ชาตยา มานตถทธตาวเสน วนาส ปาปณส ฯ อยเมตถ สงเขโป ฯ วตถาโร ต ธมมปทสส ปปผวคควณณนาย เจว ทวาทสนปาเต ๑ภททสาลชาตกวณณนาย จ โอโลเกตพโพ ฯ สากยวตถ ฯ [๒๙๐] อตมานจนามอปปนนยสปรหาเปตเยว ฯ ตตรท วตถ ฯ อตเต พาราณสร โ ปโรหโต ปวชยมนตชานนโก อโหส ฯ ปวชยมนโตต อาวฏฏนมนโต วจจต ฯ โส เอกทวส มนต สชฌายสสามต อร เ เอกสม องคณฏาเน ปฏ ปาสาเณ นสทตวา สชฌาย กตวา ปกกาม ฯ สชฌายกรณกาเล จสส เอโก สคาโล เอกสม พเล นปนโน ต มนต สตวา ปคณ อกาส ฯ โส กร อนนตราตเต อตตภาเว ปคณปวชยมนโต เอโก พราหมโณ อโหส ฯ โส อร ปวสตวา ต มนต ปรวตเตตวา อเนกาน สคาลสตาน อาณาเปตวา สพเพป หตถ- อสสสหพยคฆสกรมคาทโย จตปปเท อตตโน วเส กตวา สพพ- ทาโ นาม ราชา หตวา เอก สคาล อคคมเหส อกาส ฯ ทวนน หตถน ปฏเ สโห ตฏต ฯ สหปฏเ สพพทาโ สคาลราชา สคาลอคคมเหสยา สทธ นสทต ฯ มหนโต ยโส อโหส ฯ โส ยสมหตเตน ปมชชตวา มาน อปปาเทตวา พาราณสรชช คณหสสามต สพพจตปปทปรวโต อคมาส ฯ ปรสา ๑. ชาตกฏกถา. ๖/๗๕.


ทวาทสโยชนา อโหส ฯ โส นครโต อวทเร ทเตน รชช เทต ยทธ วาต ร โ สาสน เปเสส ฯ มนสสา ภตตสตา นครทวาราน ปทหส ฯ ปโรหโต ราชาน จ สพเพ จ มนสเส อสสาเสตวา มา ภายตถ เตน สทธ ยทธ มม ภาโรต วตวา ทวารฏฏาลก อารยห สมม สพพทา กนต กตวา อม รชช คณหสสสต ฯ สหนาท นทาเปตวา มนสเส ชวตกขย ปาเปตวา คณหสสามต ฯ โส อฏฏาลกา โอรยห สพเพ กณณจฉททาน มาสปฏเน ปทหนตต เภร จาราเปส ฯ มนสสา อนตมโส วฬาเร อปาทาย จตปปทาน เจว อตตโน จ กณณจ- ฉททาน มาสปฏเน ปทหส ฯ ปโรหโต ปน อฏฏาลก อารยห สพพทา สหนาท นทาเปต น สกขสสส ชาตสมปนนา ห สรตตหตถปาทา เกสรสหา ตาทสสส ชรสคาลสส อาณ น กรสสนต ยท สกโกส นทาเปหต อาห ฯ โส มานตถทโธ หตวา อ เ ตาว สหา ตฏนต ยสสาห ปฏเ นสนโน ต เว นทาเปสสามต วตวา ปาเทน ส อทาส ฯ สโห หตถกมเภ มข อปปเฬตวา ตกขตต อปปฏวตตย สหนาท นท ฯ หตถ สนตาสปปตตา หตวา สคาลสส ปาทมเล ปตตสส สส อกกมตวา จณณวจณณ กตวา ชวตกขย ปาเปส ฯ เตป หตถ อ ม วชฌตวา กาลมกส ฯ เปตวา สเห เสสา สพเพ จตปปทา ตตเถว มรส ฯ สหา ปลายตวา อร คตา ฯ ทวาทสโยชนโก มสราส อโหส ฯ ปโรหโต มสตถกา


มส หรนตต เภร จาราเปส ฯ มนสสา มส ขาทตวา เสส สกขาเปตวา วลลรมกส ฯ ตทา กร วลลรกรณ อทปาทต วทนต ฯ ภวาทคเณ ต วลล สวรเณ วลลนต สวรนต รกขนต อโต กากเสนาทโย สตเต อขาทนตถายาต วลลโรต วตต ฯ อโร วทาทโตต สททนตสตเตน อรปปจจโย ฯ [๒๙๑] เอว โส มานตถทธตาวเสน อปปนน ยส ปรหาเปตวา สยมป มรณทกข ปตโต ฯ เตนาห ภควา ภกขน ธมม เทเสนโต� สคาโล มานถทโธ จ ปรวาเรน อตถโก ปาปณ มหต ภม ราชาส สพพทา น เอวเมว มนสเสส โย โหต ปรวารวา โส ห ตตถ มหา โหต สคาโล วย ทา นนต ฯ ตตถ มานถทโธต ปรวาร นสสาย อปปนเนน มาเนน ถทโธ ฯ อตถโกต อตตรป ปรวาเรน อตถโก หตวา ฯ มหต ภมนต มหนต สมปตต ฯ ราชาส สพพทา นนต สพเพส ทา น ราชา อาส ฯ โส ห ตตถ มหาต โส ปรวารสมปนโน ปรโส เตส ปรวาเรส มหา นาม โหต ฯ สคาโล วย ทา นนต ยถา สคาโล ทา น มหา อโหส เอว มหา โหต อถ โส สคาโล วย มาน อาปชชตวา ต ปรวาร นสสาย วนาส ปาปณาตต ฯ ทกนปาตสส ทสมวคเค สพพทา ชาตกวณณนาย ๑สคาลวตถ ฯ [๒๙๒] เอว ถทธตา วนาสเหตโต อวมงคลนต เวทตพพา ฯ ๑. ข. ชา. เอก. ๒๗/๙๓ ตทฏกถา. ๓/๓๒๖. ตตถ ปน สพพทาชาตกนต ทสสต.


อตถทธตาสงขาโต นวาโต ต ยสาทคณปปฏลาภเหตโต มงคล ฯ เตนาห ภควา สคาลสตเต ๑

ปณฑโต สลสมปนโน สณโห จ ปฏภานวา ๒ นวาตวตต อตถทโธ ตาทโส ลภเต ยสนต ฯ ตตถ ปณฑโตต ทสานมสสนฏาเน ปณฑโต หตวา ฯ สณโหต สขมตถทสสเนน สณหวาจาภณเนน วา สณโห หตวา ฯ ปฏภานวาต ทสานมสสนฏาเนน ๓ ปฏภานวา หตวา ฯ นวาตวตตต นจวตต ฯ อตถทโธต ถมภรหโตต ตพพณณนา ๔ ฯ ทสานมสสนฏาเนต ยถาวตตทสาน ปจจปฏานส เต นมสสนการเณ ปณฑโต หตวา กสโล เฉโก ลภเต ยสนต โยชนา ฯ สณหคณโยคโต สณโห สณหคโณต ปเนตถ สขมนปณปป า มทวาจาต ทสเสต สขม ... ภณเนน วาต วตต ฯ ทสานมสสนฏาเนนาต เยน าเณน ยถาวตตา ทสา วตตนเยน ปฏปชชนโต นมสสต นาม ต าณ ทสานมสสนฏาน เตน ปฏภานวา เตน หต วา กจจ ยตตปปยตตวเสน ปฏปชชนโต อธ ปฏภานวาต วตโต ฯ นวาตวตตต ปณปาตสโล ฯ อตถทโธต น ถทโธ ฯ ถมภรหโตต จตตสส อทธมาตลกขเณน ถมภตภาเวน วรหโตต ตฏฏกา ฯ นวาโตตปทกถา ฯ ๑. ท. ปาฏ. ๑๑/๒๐๖. ๒. เยภยเยน ปฏภาณวาต ปาโ. ๓....าเนตป ปาโ. ๔. ส. ว. ๓/๑๘๗.


สนตฏ กถา [๒๙๓] สนตฏ นาม อตรตรปปจจยสนโตโส ฯ ตตถ ฯ อตรตเรน ปจจเยน สนตสสตต สนตฏโ ฯ สนต ห อปสคค- มตต ฯ อถวา สนตมสส สก สนต สมนต อตถตตยมป ยชชต ฯ เตน สตตนปาตสส ปมวคเค เมตตสตตวณณนาย ๑

วตต ทวาทสวเธน สนโตเสน สนตสสตต สนตสสโก ฯ อถวา ตสสตต ตสสโก ฯ สเกน ตสสโก สนเตน ตสสโก สเมน ตสสโกต สนตสสโก ฯ ตตถ สก นาม ย ปณฑยาโลปโภชน นสสายาต อปสมปทมณฑเล อททฏ อตตนาว สมปฏจฉต จตปปจจยชาต เตน สนทเรน วา อสนทเรน วา สกกจจม- สกกจจ วา ทนเนน ปฏคคหณกาเล ปรโภคกาเล จ วการม- ทสเสตวา ยาเปนโต สเกน ตสสโกต วจจต ฯ สนต นาม ย ลทธ โหต อตตโน วชชมาน เตน สนเตเนว ตสสนโต ตโต ปร อปปฏเนโต อตรจฉต ปชหนโต สนเตน ตสสโกต วจจต ฯ สม นาม อฏานฏเส อนนยปปฏฆปปหาน เตน สเมน สพพารมมเณส ตสสนโต สเมน ตสสโกต วจจตต ฯ [๒๙๔] กสสปสยตตฏกายมป สนตฏโต สเกน อจจาวเจน ปจจเยน สนเตน สมเมว วา ตสสนโกต วตต ฯ ตสสน ตฏ สมเกน วา ตฏ เอตสสาต สนตฏ อต เอกงคตตรฏกา ฯ ๑. ปรมตถโชตกา สตตนปาตวณณนา. ๑/๒๕๔.


สนตฏ โน สนตฏสส วา ปคคลสส ภาโว สนตฏ ฯ ณวสมาทหต ภาวตเถ โณ ฯ ณวณกเณยยณนตหต ๑ณป- ปจจยนตโต อตถย วตตมานลงคโต อปปจจโย ๒ ฯ [๒๙๕] กสส๓ปสยตตสงคตสตต๔จตกกง๕คตตรวณณนาส ปน อตรตเรนาต น ถลสขมลขปปณตถรชณณาน เยน เกนจ อถโข ยถาลทธาทน อตรตเรน เยน เกนจ สนตฏโต วตต ฯ ตตถ ทวธ อตรตร ปากตก าณส ชานต จาต ฯ ตตถ ปากตก ปฏกขปตวา าณส ชานตเมว ทสเสนโต น ถล- สขมาตอาทมาหาต กสสปสยตตฏกา ฯ อตรตเรนาต อตเรน อตเรน ฯ อตรสทโท นยมานยมวจโน ทวตตกขตต วจจมาโน ยงก จสทเทห สมานตโถ โหตต วตต เยน เกนจต ฯ สวาย อนยมวาจตายเอว ยถา ถลาทน อ ตรวจโน เอว ยถาลทธาทนมป อ ตรวจโนต ฯ ตตถ ทตยปกขสเสว อธ อจฉตภาว ทสเสนโต อถโขตอาทมาห ฯ นน จ ยถาลทธาทโยป ถลาทโยเอว ฯ สจจเมต ฯ ตถาป อตถ วเสโส โย ห ยถาลทเธส ถลาทส สนโตโส โส ยถาลาภสนโตโส ว น อตโร ฯ น ห โส ปจจยมตตสนนสสโย อจฉโต อถโข อตตโน กายพลสารปปภาวสนนสสโยต ฯ ถลาทโย จ ตโย จวเร ลพภนต ฯ มชฌโม จตปปจจยสาธารโณ ๑. ณวณกเณยยณวนตหต ยตตตร. ๒. อปจจโย. ๓. สา. ป. ๒/๒๐๓ ๔. ส. ว. ๓/๒๖๐. ๕. มโน. ป/๓๖๒.


ปจฉมา ปน จวเร เสนาสเน จ ลพภนตต ทฏพพนต สงคต- จตกกงคตตรฏกา ฯ [๒๙๖] สาม ผลกสสปสยตตเอกงคตตรฏกาส ปน อถวา อตร วจจต หน ปณตโต อ ตตา ตถา ปณตมป อตร หนโต อ ตตา อเปกขาสทธา ห อตรตาต วตต ฯ อตร จ อตร จ อตรตร ตเทว ปจจโย เตน สนโตโส อตรตรปปจจยสนโตโส โส อโลโภว ฯ เตน เอกงคตตร-๑

วณณนาย สนตฏ ตาต อโลภสงขาโต สนโตโสต วตต ฯ เยน ธมเมน หเนน วา ปณเตน วา จวราทปปจจเยน สนตสสต โส ตถาปวตโต อโลโภ อตรตรปปจจยสนโตโสต ตฏฏกา สาม ผลกสสปสยตตฏกา จ ฯ [๒๙๗] ยทป อโลโภ เอโกว อารมมณเภทโต ปน จตปปจจยวเสน จตพพโธ จตส เอเกกสม ปจจเย ยถาลาภ- ยถาพลยถาสารปปวเสน ตโย ตโย สนโตสาต กตวา จตนน ตกาน เภเทน ทวาทสวโธ จ โหต ฯ เตน สพพวณณนาส โส ทวาทสวโธ โหตต วตต ฯ [๒๙๘] ทฆนกาเย สาม ผลวณณนาย ๒ มชฌเม มลปณณาสกสส ตตยวคเค รถวนตสตตวณณนาย ๓ สยตตเก กสสป- สยตตวณณนาย ๔ องคตตเร เอกนปาตวณณนาย ๕ ขททเก ๑. มโน. ป. ๑/๘๑. ๒. ส. ว. ๑/๒๕๕. ๓. ป. ส. ๒/๑๘๙. ๔. สา. ป. ๒/๒๐๓. ๕. มโน. ป. ๑/๘๑.


ขททกปาสตตนปาเตส มงคลสตตวณณนายนต ๑ เอเตส ห าเนส ทวาทส สนโตสา วตตา ฯ กถ ฯ อธ ภกข จวร ลภต สนทร วา อสนทร วา โส เตเนว ยาเปต อ น ปฏเต ลภนโตป น คณหาต อยมสส จวเร ยถาลาภสนโตโส ฯ อถ ปน อาพาธโก โหต ครจวร ปารปนโต โอนมต กลมต วา โส สภาเคน ภกขนา สทธ ต ปรวตเตตวา ลหเกน ยาเปนโตป สนตฏโว โหต อยมสส จวเร ยถาพลสนโตโส ฯ อปโร ภกข ปณตปปจจยลาภ โหต โส ปตตจวราทน อ ตร มหคฆจวร ลภตวา อท เถราน จรปปพพชตาน อท พหสสตาน อนรปนต เตส ทตวา อตตนา สงการกฏา วา อร โต วา กโตจ นนตกาน อจจนตวา เตห สงฆาฏ กตวา ธาเรนโตป สนตฏโว โหต อยมสส จวเร ยถาสารปปสนโตโส ฯ อธ ปน ภกข ปณฑปาต ลภต ลข วา ปณต วา โส เตเนว ยาเปต อ น ปฏเต ลภนโตป น คณหาต อยมสส ปณฑปาเต ยถา- ลาภสนโตโส ฯ อถ ปน อาพาธโก โหต ลข ภ ชตวา พาฬห โรคาตงก ปาปณาต โส ต สภาคสส ภกขโน ทตวา ตสส หตถโต สปปทธมธขราทน ภ ชตวา สมณธมม กโรนโตป สนตฏโ ว โหต อยมสส ปณฑปาเต ยถาพลสนโตโส ฯ อปโร ภกข ปณต ปณฑปาต ลภต โส อย ปณฑปาโต เถราน จรปปพพชตาน อ เส จ ปณตปณฑปาต วนา ๑. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๑๕๙. สตตนปาตวณณนา. ๒/๒๕๕.


อยาเปนตาน สพรหมจารน อนรโปต เตส ต ทตวา อตตนา ปณฑาย จรตวา มสสกาหาร ภ ชนโตป สนตฏโว โหต อยมสส ปณฑปาเต ยถาสารปปสนโตโส ฯ อธ ปน ภกขโน เสนาสน ปาปณาต โส เตเนว สนตสสต ปน อ สนทรตรมป ปาปณนต น คณหาต อยมสส เสนาสเน ยถาลาภสนโตโส ฯ อถ ปน อาพาธโก โหต นวาตเสนาสเน วสนโต อตวย ปตตโรคาทห อาตรยต โส ต สภาคสส ภกขโน ทตวา ตสส ปาปณเก ปวาตสตลเสนาสเน วสตวา สมณธมม กโรนโตป สนตฏโว โหต อยมสส เสนาสเน ยถาพลสนโตโส ฯ อปโร ภกข สนทร เสนาสน ปตตมป น สมปฏจฉต สนทร เสนาสน นาม ปมาทฏานนต ตตร นสนนสส ถนมทธ โอกกมต นททาภภตสส จ ปน ปฏพชฌโต ปาปกา วตกกา สมทาจรนตต โส ต ปฏกขปตวา อพโภกาสรกขมลปณณกฏส ยตถ กตถจ วสนโตป สนตฏโว โหต อยมสส เสนาสเน ยถาสารปป- สนโตโส ฯ อธ ปน ภกข คลานเภสชช ลภต ลข วา ปณต วา โส เตน ยาเปต อ น ปฏเต ลภนโตป น คณหาต อยมสส คลานปปจจเย ยถาลาภสนโตโส ฯ อถ ปน อาพาธโก เตเลนตถโก ผาณต ลภต โส ต สภาคสส ภกขโน ทตวา ตสส หตถโต เตเลน เภสชช กตวา สมณธมม กโรนโตป สนตฏโว โหต อยมสส คลานปปจจเย ยถาพลสนโตโส ฯ อปโร ภกข เอกสม ภาชเน มตตหรตก เปตวา เอกสม จตมมธร คณหาห ภนเต


ยทจฉสต วจจมาโน สจสส เตส ทวนนม ตเรนป พยาธ วปสมมต อถ มตตหรตก นาม พทธาทห วณณต อย จ ปตมตตเภสชช นสสาย ปพพชชา ตตถ เต ยาวชว อสสาโห กรณโยต วตต จนเตนโต จตมมธรเภสชช ปฏกขปตวา ปต- มตตหรตเกน เภสชช กโรนโต ปรมสนตฏโว โหต อยมสส คลานปปจจเย ยถาสารปปสนโตโสต ขททกปาาทส มงคลสตต- วณณนา ๑ฯ [๒๙๙] สาม ผลาทวณณนา อสก วสทสา ทสสต ฯ ตาป โอโลเกตพพา ฯ สาม ผลาทฏกาส ยถาลาภ อตตโน ลาภานรป สนโตโส ยถาลาภสนโตโส ฯ เสสปททวเยป เอเสว นโย ฯ ลพภตต ลาโภ ฯ โย โย ลาโภ ยถาลาภ ฯ เตน สนโตโส ยถาลาภ- สนโตโส ฯ พลนต กายพล ฯ สารปปนต ภกขโน อนจฉวกตา ฯ ยถาลทธโต อ สส อปปฏนา นาม สยา อปปจฉตายป ปวตตอากาโรต ตโต วนวตตตเมว สนโตสสส สรป ทสเสนโต ลภนโตป น คณหาตต อาหาต วตต ฯ อาพาธโก โหตต อธ วตต ฯ [๓๐๐] สาม ผลาทวณณนายนต โย ปน ปกตทพพโล วา โหต อาพาธชราภภโต วา ครจวร ปารปนโต กลมตต วตต ฯ ต ปรวตเตตวาต ปกตทพพลาทน ครจวร น ผาสภาวาวห ปรมตถโชตกา สตตนปาตวณณนา. ๒/๑๑๒.


สรรเขทาวห จ โหตต ปโยชนวเสน นาตรจฉตาทวเสน ต ปรวตเตตวา ฯ ลหกจวรปรโภโค สนโตสวโรธ น โหตต อาห ลหเกน ยาเปนโตป สนตฏโว โหตต ฯ มหคฆจวร ลภตวาต อธ วตต ฯ มหคฆจวร ลหน วา ปตตจวราน ลภตวาต อตรวณณนา ฯ มหคฆจวร ลหน วา จวราน ลภตวา ตาน วสสชเชตวา ตท คคหณ ยถาสารปปนเย ตตตา น สนโตสวโรธต อาห เตส ... ธาเรนโตป สนตฏโ ว โหตต ฯ เอว เสสป- ปจจเยสป ยถาพลยถาสารปปนทเทเสส อปสททคคหเณน อธปปาโย เวทตพโพต ตฏฏกา ฯ [๓๐๑] อาพาธโก โหต ลข ภ ชตวา พาฬห โรคาตงก ปาปณาตต อธ วตต โย ปน อตตโน ปกตวรทธ วา พยาธวรทธ วา ปณฑปาต ลภต เยนสส ปรภตเตน อผาส โหต โส สภาคสส ภกขโน ต ทตวา ตสส หตถโต สปปายโภชน ภ ชตวาต อตรวณณนา ๑ฯ ปกตต วาตปกตอาทกา ฯ นททาย อภภตตตา ปฏพชฌโต สหสา ปาปกา วตกกา ปาตภวนตต กสสปสยตตฏกา ฯ ตสส หตถโต เตเลน เภสชช กตวาต อธ วตต ฯ ตสส หตถโต เตล คเหตวา อ เทว วา ปรเยสตวา เภสชช กโรนโตปต อตรวณณนา ๒ ฯ ๑-๒ ส. ว. ๑/๒๕๔-๒๕๕.


มตตหรตกนต โคมตตปรภาวต ปตภาเวน ฉฑฑตหรตก ฯ พทธาทห วณณตนต อปปจฉตาสนตฏ ส ภกข นโยเชต ปตมตตเภสชช นสสาย ปพพชชาตอาท สมมาสมพทธาทห ปสตถ ฯ ปรมสนตฏโ ว โหต ปรเมน อกกสคเตน สนโตเสน สมนนาคตตตาต สาม ผลาทฏกา ฯ อเมสมปน ปจเจกปปจจเยส ตณณ สนโตสาน ยถาสารปปสนโตโส ว อคโคต เอกงคตต๑รรถวนต๒สตตวณณนา ฯ ตตถ ตตถ ภกข สารปปเยว นสสาย สนตสสนวเสน ปวตตนโต อคโคต ตฏฏกา ฯ ทวาทสสนโตสกถา ฯ [๓๐๒] อมนา ปน ทวาทสวเธน อตรตรปปจจยสนโตเสน สมนนาคตสส ภกขโน อฏ ปรกขารา วฏฏนต ตณ จวราน ปตโต ทนตกฏจเฉทนวาส เอกา สจ กายพนธน ปรสสาวนนต ฯ วตตมป เจต ตจวร จ ปตโต จ วาส สจ จ พนธน ปรสสาวเนน อฏเเต ยตตโยคสส ภกขโนต ฯ เต สพเพ กายปรหารยาป โหนต กจฉปรหารยาป ฯ กถ ฯ จวร ตาว นวาเสตวา ปารปตวา จ วจรณกาเล กาย ปรหรต โปเสตต กายปรหารย โหต จวรกณเณน อทก ปรสสาเวตวา ปวนกาเล ขาทตพพผลคคหณกาเล จ กจฉ ปรหรต ๑. มโน. ป. ๑/๘๔. ๒. ป. ส. ๒/๑๙๑.


โปเสตต กจฉปรหารย โหต ฯ ปตโตป เตน อทก อทธรตวา นหานกาเล กฏปรภณฑกรณกาเล จ กายปรหารโย โหต อาหาร คเหตวา ภ ชนกาเล กจฉปรหารโย ฯ วาสป ๑ทนตกฏจเฉทนกาเล ม จปาน องคปาทจวรกฏทณฑกสชชนกาเล จ กายปรหารยา โหต อจฉจเฉทนนาฬเกราทตจฉนกาเล กจฉปรหารยา ฯ สจป จวรสพพนกาเล กายปรหารยา โหต ปว วา ผล วา วชฌตวา ขาทนกาเล กจฉปรหารยา ฯ กายพนธนมป พนธตวา จรณกาเล กายปรหารย อจฉอาทน พนธตวา คหณกาเล กจฉปรหารย ฯ ปรสสาวนมป เตน อทก ปรสสาเวตวา นหานกาเล เสนาสน- ปรภณฑกรณกาเล จ กายปรหารย ปานยปานกปรสสาวนกาเล เตเนว ตลตณฑลปถกาทน คเหตวา ขาทนกาเล จ กจฉปรหารย ฯ อยนตาว อฏปรกขารกสส ปรกขารมตตา ฯ นวปรกขารกสส ปน เสยย ปวสนตสส ตตรฏกปปจจตถรณ วา ก จกา วา วฏฏต ฯ ทสปรกขารกสส นสทน วา จมมขณฑ วา วฏฏต ฯ เอกาทสปรกขารกสส กตตรยฏ วา เตลนาฬกา วา วฏฏต ฯ ทวาทสปรกขารกสส ฉตต วา อปาหน วา วฏฏต ฯ เอเตส จ อฏปรกขารโก ว สนตฏโ อตเร อสนตฏา มหจฉา มหาเอชชาต ๒ น วตตพพา ฯ เอเต สพเพป ๓ อปปจฉาว สนตฏา ว สภรา ว สลลหกวตตโน วาต สาม ๔ผลจฬ๕หตถปโทปม- ๑. เอตถนตเร ตายาต ทสสต. ๒. ทพภราต. ๓. เอเตป. ๔. ส. ว. ๑/๒๕๕. ๕. ป. ส. ๒/๒๘๕.


จตกกงคตตเร จตตถปณณาสกวณณนา ๑ จ ฯ [๓๐๓] จวรปณฑปาตาน ยถากม กายกจฉปรหรณมตต- โจทนาย อวเสสโต อฏนน ปรกขาราน อนตเร ตปปโยชนตา สมภวตต ทสเสนโต เอเต สพเพปตอาทมาห ฯ เอเตปต นวปรกขารกาทโยป อปปจฉาว สนตฏาว น หตตตเกน มหจฉตา อสนตฏ ตา วา โหตต ตฏฏกา ฯ อฏปรกขารโก ปน ขททกวาส สจ จ ปรสสาวเน ปกขปตวา ปตตสส อนโต เปตวา ปตต อสกเฏ ลคเคตวา ตจวร กายพนธน กตวา เยนจฉก ๒ สข ปกกมต ฯ ปฏนวตเตตวา ๓ คเหตพพ นามสส น โหต ฯ ตสมา สาม ผลสตตาทส อฏปรกขารกสเสว วเสน เทสนา อาคตา น นวปรกขารกาทนนต ตพพณณนานโย ๔ ฯ [๓๐๔] ยทป สนโตสา ทวาทส สงเขปโต ปน ยถาลาภยถาพลยถาสารปปวเสน ตโย ฯ เตห ตห สนตสสนโต อตรตรปปจจยสนตฏโ นาม ฯ เตน สงคตสตเต อรยวสจตกก- วณณนาย เจว ๕ จตกกงคตตรสส ปมปณณาสเก อรยวสสตต- วณณนาย จ ๖ อเม ตโย สนโตเส สนธาย สนตฏโ โหต อตรตเรน ๗ ยถาลทธาทส เยน เกนจ จวเรน สนตฏโ โหตต วตตนต วตต ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๔๙๒. ๒. ยถจฉก. ๓. ปฏนวตตตวา. ๔. ส. ว. ๑/๑๕๗. ๕. ส. ว. ๓/๒๖๑. ๖. มโน. ป. ๒/๓๖๒. ๗. อตรตเรน จวเรน.


อเม ตโย สนโตเสต อท สพพสงคาหกวเสน วตต ฯ เย ห ปรโต คลานปปจจย ปณฑปาเต เอว ปกขปตวา จวเร วสต ปณฑปาเต ปณณรส เสนาสเน ปณณรสาต สมปณณาส สนโตสา วจจนต เต สพเพป ยถารห อเมส เอว ตส สนโตเสส สงคห สโมสรณ คจฉนตต ตฏฏกา ฯ [๓๐๕] จวเร ห วตกกสนโตโส คมนปรเยสนปปฏลาภมตตป- ปฏคคหณโลลปปววชชนยถาลาภยถาพลยถาสารปปอทกโธวนกรณ- ปรมาณสตตสพพนรชนกปปปรโภคสนนธปรวชชนวสสชชนสนโตโสต วสต สนโตสา ฯ ตตถ สาทกภกขนา เตมาส นพทธวาส วสตวา เอกมาสมตต วตกเกต วฏฏต ฯ โส ห ปวาเรตวา จวรมาเส จวร กโรต ฯ ปสกลโก อฑฒมาเสเนว กโรต ฯ อต มาสฑฒ- มาสมตต วตกกน วตกกสนโตโส นาม ฯ [๓๐๖] วตกกสนโตเสน ปน สนตฏเน ภกขนา ปาจนขณฑ- ราชวาสกปสกลกตเถรสทเสน ภวตพพ ฯ เถโร กร เจตยปพพตวหาเร เจตย วนทสสามต อาคโต เจตย วนทตวา จนเตส มยห จวร ชณณ พหน วสนฏาเน ลภสสามต ฯ โส มหาวหาร คนตวา สงฆตเถร ทสวา วสนฏาน ปจฉตวา ตตถ วตโถ ปนทวเส จวร อาทาย อาคนตวา เถร วนท ฯ เถโร ก อาวโสต อาห ฯ คามทวาร ภนเต คมสสามต ฯ อหมปาวโส คมสสามต ฯ สาธ ภนเตต คจฉนโต มหาโพธทวารโกฏเก ตวา ป วนตาน วสนฏาเน มนาป


ลภสสามต จนเตตวา อปรสทโธ เม วตกโกต ตโตว ปฏนวตต ปนทวเส เปณณมพงคณสมป ๑ คโต ปนทวเส มหาเจตยสส อตตรทวารโต ตเถว ปฏนวตตตวา จตตถทวเสป เถรสส สนตก อคมาส ฯ เถโร อมสส ภกขโน วตกโก น ปรสทโธ ภวสสตต จวร คเหตวา เตน สทธเยว ป ห ปจฉมาโน คาม ปาวส ฯ ต จ รตต เอโก มนสโส อจจารปลพทโธ สาฏเกเยว วจจ กตวา ต สงการฏาเน ฉฑเฑส ฯ ปสกลกต- เถโร ต นลมกขกาห สมปรกณณ ทสวา อ ชล ปคคเหส ฯ มหาเถโร ก อาวโส สงการฏานสส อ ชล ปคคณหาสต ฯ นาห ภนเต สงการฏานสส อ ชล ปคคณหาม มยห ปต ทสพลสส ปคคณหาม ปณณทาสยา [๒]- ปารปตวา ฉฑฑต ปสกล ตมพมตเต ปาณเก วธนตวา สสานโต คณหนเตน ทกกร กต ภนเตต ฯ มหาเถโร ปรสทโธ วตกโก ปสกลกสสาต จนเตส ฯ ปสกลกตเถโรป ตสมเยวฏาเน โต วปสสน วฑเฒตวา ตณ ผลาน ปตโต ต สาฏก คเหตวา จวร กตวา ปารปตวา ปาจนขณฑราช คนตวา อคคผล อรหตต ปาปณ ฯ [๓๐๗] จวรตถาย คจฉนตสส ปน กตถ ลภสสามต อจนเตตวา กมมฏานสเสเนว คมน คมนสนโตโส นาม ฯ ปรเยสนตสส ปน เยน วา เตน วา สทธ อปรเยสตวา ลชช เปสล ภกข คเหตวา ปรเยสน ปรเยสนสนโตโส นาม ฯ เอว ปรเยสนตสส ๑. อมพงคณสมป. ๒. เอตถนตเร สรรนต ปาโ ทสสต.


อาหรยมาน จวร ทรโต ทสวา เอต มนาป ภวสสต เอต อมนาปนต เอว อวตกเกตวา ถลสขมาทส ยถาลทเธเนว สนตสสน ปฏลาภสนโตโส นาม ฯ เอว ลทธ คณหนตสสาป เอตตก ทปฏฏสส ภวสสต เอตตก เอกปฏฏสสาต อตตโน ปโหนกมตเตเนว สนตสสน มตตปปฏคคหณสนโตโส นาม ฯ จวร ปรเยสนตสส ปน อสกสส ฆรทวาเร มนาป ลภสสามต อจนเตตวา ทวารปปฏปาฏยา จรณ โลลปปววชชนสนโตโส นาม ฯ ลขปปณเตส เยน เกนจ ยาเปต สกโกนตสส ยถาลทเธเนว ยาปน ยถาลาภสนโตโส นาม ฯ อตตโน ถาม ชานตวา เยน ยาเปต สกโกต เตน ยาปน ยถาพลสนโตโส นาม ฯ มนาป อ สส ทตวา อตตโน ๑ เยน เกนจ ยาปน ยถาสารปปสนโตโส นาม ฯ กตถ อทก มนาป กตถ อมนาปนต อวจาเรตวา เยน เกนจ โธวนปเคน อทเกน โธวน อทกสนโตโส นาม ฯ ปณฑมตตกเครกปตปณณรสกกลฏาน ๒ อทกาน วชเชต วฏฏต ฯ โธวนตสส ปน มคคราทห อปปหรตวา หตเถห มททตวา โธวน โธวนสนโตโส นาม ฯ ตถา อสชฌนต ปณณาน ปกขปตวา ตาปตอทเกนาป โธวต วฏฏต ฯ เอว โธวตวา กโรนตสส อท ถล อท สขมนต อโกเปตวา ปโหนกนหาเรเนว กรณ กรณสนโตโส นาม ฯ ตมณฑลปปฏจ- ฉาทนมตตสเสว กรณ ปรมาณสนโตโส นาม ฯ จวรกรณตถาย ๑. อตตนา. ๒.....ปตตณปณณรสสงกลฏาน.


ปน มนาป สตต ปรเยสสสามต อวจรตวา รถกาทส วา เทวฏาเน วา อาหรตวา ปาทมเล วา ปต ยงก จเทว สตต คเหตวา กรณ สตตสนโตโส นาม ฯ กสพนธนกาเล ปน องคลมตเต สตต วาเร วชฌตพพ ฯ เอว กโรนตสส ห โย ภกข สหาโย น โหต ตสส วตตเภโทป นตถ ฯ ตองคลมตเต ปน สตต วาเร วชฌตพพ ฯ เอว กโรนตสส มคคปปฏปนเนนาป สหาเยเนว ภวตพพ ฯ โย น โหต ตสส วตตเภโท ฯ อย สพพนสนโตโส นาม ฯ รชนเตน ปน กาฬกจฉกาทน ปรเยสนเตน น จรตพพ ฯ โสมวกกลาทส ๑ ย ลภต เตน รชตพพ ฯ อลภนเตน มนสเสห อร เ วาก คเหตวา ฉฑฑตรชน วา ภกขห ปจตวา ฉฑฑตกสฏ วา คเหตวา รชตพพ ฯ อย รชนสนโตโส นาม ฯ นลกททมกาฬสาเมส ยงก จ คเหตวา หตถปฏเ นสนนสส ป ายมานกปปกรณ กปปสนโตโส นาม ฯ หรโกปนปปฏจฉาทนมตตวเสเนว ปรภ ชน ปรโภคสนโตโส นาม ฯ ทสสมปน ลภตวา สตต วา สจ วา การก วา อลภนเตน เปต วฏฏต ลภนเตน น วฏฏต ฯ กตมป สเจ อนเต- วาสกาทน ทาตกาโม โหต เต จ อสนนหตา ยาว อาคมนา เปต วฏฏต อาคตมตเตส ทาตพพ ทาต อสกโกนเตน อธฏาตพพ ฯ อ สม จวเร สต ปจจตถรณมป อธฏาต วฏฏต ฯ อนธฏ ตเมว ห สนนธ โหตเยว อธฏ ต น โหตต ๑. โสมวณณนลาทสตป ปาโ.


มหาสวตเถโร อาห ฯ อย สนนธปรวชชนสนโตโส นาม ฯ วสสชเชนเตน ปน มข โอโลเกตวา น ทาตพพ สาราณยธมเม ตวา วสสชชตพพนต อย วสสชชนสนโตโส นาม โหตต ฯ ปณฑปาเต ปน วตกกสนโตโส คมนปรเยสนปปฏลาภปปฏคคหณ- มตตปปฏคคหณโลลปปวสชชนยถาลาภยถาพลยถาสารปปอปการ- ปรมาณปรโภคสนนธปรวชชนวสสชชนสนโตโสต ปณณรส สนโตสา ฯ ตตถ สาทโก ภกข มข โธวตวา วตกเกต ฯ ปณฑปาตเกน ปน คเณน สทธ จรตวา (๑) สาย เถรปฏานกาเล เสว กตถ ปณฑาย จรสสามาต อสกคาเม ภนเตต เอตตก จนเตตวา ตโต ปฏาย น วตกเกตพพ ฯ เอกจารเกน วตกกมาฬเก ตวา วตกเกตพพ ฯ ตโต ปฏาย วตกเกนโต อรยวสา จโต โหต ปรพาหโร ฯ อย วตกกสนโตโส นาม ฯ ปณฑาย ปวสนเตน ปน กห ลภสสามต อจนเตตวา กมมฏานสเสน คนตพพ ฯ อย คมนสนโตโส นาม ฯ ปรเยสนเตน ย วา ต วา อคคเหตวา ลชช เปสลเมว คเหตวา ปรเยสตพพ ฯ อย ปรเยสนสนโตโส นาม ฯ ทรโตว อาหรยมาน ทสวา เอต มนาป เอต อมนาปนต จตต น อปปาเทตพพ ฯ อย ปฏลาภ- สนโตโส นาม ฯ อท มนาป คณหสสาม อท อมนาป น คณหสสามต อจนเตตวา ยงก จ ยาปนมตต คเหตพพเมว ฯ อย ปฏคคหณสนโตโส นาม ฯ เอตถ ปน เทยยธมโม พห ทายโก อปป ทาตกาโม อปป คเหตพพ ฯ เทยยธมโมป ๑. จรเกนาตป จรตาตป ปาโ ทสสต.


พห ทายโกป พห ทาตกาโม ปมาเณเนว คเหตพพ ฯ เทยยธมโม น พห ทายโกป อปป ทาตกาโม อปป คเหตพพ ฯ เทยยธมโม น พห ทายโก ปน พห ทาตกาโม ปมาเณเนว คเหตพพ ฯ ปฏคคหณสม ห มตต อชานนโต มนสสาน ปสาท มกเขต สทธาเทยย วนปาเตต สาสน น กโรต วชาตมาตยาป จตต คเหต น สกโกต ฯ อต มตต ชานตวา ว ปฏคคเหตพพนต อย มตตปปฏคคหณสนโตโส นาม ฯ อฑฒกลานเยว อคนตวา ทวารปปฏปาฏยา คนตพพ ฯ อย โลลปปววชชนสนโตโส นาม ฯ ยถาลาภสนโตสาทโย จวเร วตต- นยาเอว ฯ ปณฑปาต ปรภ ชตวา สมณธมม อนปาเลสสามต เอว อปการ ตวา ปรภ ชน อปการสนโตโส นาม ฯ ปตต ปเรตวา อานต น ปฏคคเหตพพ ฯ อนปสมปนเน สต เตน คาหาเปตพพ อสต หราเปตวา ปฏคคหณมตต คเหตพพ ฯ อย ปรมาณสนโตโส นาม ฯ ชฆจฉาย ปฏวโนทน อทเมตถ นสสรณนต เอว ปรภ ชน ปรโภคสนโตโส นาม ฯ นทหตวา นทหตวา น ปรภ ชตพพนต อย สนนธปรวชชนสนโตโส นาม ฯ มข อโนโลเกตวา สาราณยธมเม เตน วสสชเชตพพ ฯ อย วสสชชน- สนโตโส นาม ฯ เสนาสเนป วตกกสนโตสาทโย ปณณรส สนโตสา ฯ เต ปณฑปาเต วตตนเยเนว เวทตพพา ฯ คลานปปจจโย ปน ปณฑปาตเยว ๑ปวฏโ ฯ ตตถ ยถาลาภยถาพลยถาสารปปสนโตเสเนว สนตสสตพพนต สงคตสตต๒จตกกงคตตรวณณนา๓ ฯ ป าสสนโตสฏกถา ๑. ปณฑปาเตเยว. ๒. ส. ว. ๓/๒๖๒. ๓. มโน. ป. ๒/๓๖๓.


[๓๐๘] สาทกภกขนาต คหปตจวรสส สาทยนกภกขนา ฯ เอกมาสมตตนต จวรมาสส ต เอกมาสมตต วตกเกต วฏฏต น ตโต ปรนต อธปปาโย ฯ สพพสสาป ห ตณหานคคหณตถาย สาสเน ปฏปตตต ปสกลโก อฑฒมาเสเนว กโรต อปรปปฏ- พทธตตา ปฏลาภสส ฯ อตรสส ปน ปรปปฏพทธตตา มาสมตต อน าต อต มาสฑฒ ... วตกกสนโตโส นาม วตกกนสส ปรมตกาลกตตา ฯ มหาเถร ตตถ อตตโน สหาย อจฉนโตป ครคารเวน คามทวาร ภนเต คมสสาม อจเจวมาห ฯ เถโรป ตสส อชฌาสย ตวา อหมปาวโส คมสสามต อาห ฯ อมสส ภกขโน วตกกสส อวสโร มา โหตต ป ห ปจฉมาโน คาม ปาวส ฯ อจจารปลพทโธต อจจาเรน ปฬโต ฯ ตทา ภควโต ทกกรกรยานสสรณมเขน ตถาคเต อปปนนสส ปตโสมนสสเวคสส พลวภาเวน กเลสาน วกขมภตตตา ตสมเยวฏ ... ตณ ผลาน ปตโต ฯ กตถ ลภสสามต จนตนาป ลาภาสา- ปพพกาต ตตถ อจนเตตวาต วตต ฯ สนทร ลภสสาม มนาป ลภสสามต เอวมาทจนตนาย กา นาม กถา ฯ กถมปน คนตพพนต อาห กมมฏานสเสเนว คมนนต ฯ เตน จวร ปฏจจ ก จป น จนเตตพพเมวาต ทสเสต ฯ อเปสโล อปปฏรปายป ปรเยสนาย ปจจโย ภเวยยาต เปสล ภกข คเหตวาต วตต ฯ อาหรยมานนต สสาเน ปตตก วตถ อเม ภกข ปสกลปรเยสน จรนตต ตวา เกนจ ปรเสน ตโต อานยมาน ฯ เอว ลทธ


คณหนตสสาปต เอว ปฏลาภสนโตส อโกเปตวาว ลทธ คณหนตสสาป ฯ อตตโน ปโหนกมตเตเนวาต ยถาลทธาน ปสกลวตถาน เอกปฏฏทปฏฏาน อตถาย อตตโน ปโหนกป- ปมาเณเนว ฯ อวธารเณน อปรปปจจาส นวตเตต ฯ คาเม ภกขาย อาหณฑนเตน สปทานจารนา วย ทวารปปฏปาฏยา จรณ โลลปปววชชน นาม จวรโลลปปสส ทรสมสสารตตตา ๑ฯ ยาเปตนต อตตภาว ปวตเตต ฯ โธวนปเคนาต โธวนโยคเคน ฯ ปณณานต อมพชมพปณณาทน ฯ อโกเปตวาต สนโตส อโกเปตวา ฯ ปโหนกนหาเรเนวาต อนตรวาสกาทส ย กาตกาโม ตสส ปโหนกนยาเมเนว ยถาลทธ ถลสขมาท คเหตวา กรณ ฯ ตมณฑลปปฏจฉาทนมตตสเสวาต นวาสน เจ นาภมณฑล ชานมณฑล อตร เจ คลวาฏมณฑล ชานมณฑลนต เอว ตมณฑลปปฏจฉาทนมตตสเสว กรณ ฯ ตมปน อตถโต ตณณ จวราน เหฏ มนเตน วตตปรมาณเมว โหต ฯ อวจรตวาต น วจรตวา ฯ กสพนธนกาเลต มณฑลาน โยเชตวา สพพนกาเล ฯ สตต วาเรต สตต สพพนวาเร ฯ กปปพนทอปเทเสน กสสจ วการสส อกรณ กปปสนโตโส ฯ สตปปฏฆาตาทอตถาปตตโต สชฌตต มขยเมว จวรปรโภเค ปโยชน ทสเสต หรโกปนปปฏจฉาทนมตตวเสนาต วตต ฯ เตนาห ภควา ยาวเทว หรโกปนปปฏจฉาทนตถนต ฯ วฏฏตต น ตาว สนโตโส กปปต ๑. ทรสมสสาตตตตาตป ปาโ. ส. ทรสมผสสาตตตตา.


สมภาราน ทกขเณยยาน จ อลาภโต ฯ สาราณยธมเม ตวาต สลวนเตห ภกขห สาธารณโภคภาเว ตวา ฯ วตกเกต กตถ น โข อห อชช ปณฑาย จรสสามต ฯ เสว กตถ ปณฑาย จรสสามาต เถเรน วตเต อสกคาเม ภนเตต กามเมต ปฏวจนทาน เยน ปน จตเตน จนเตตวา ต วตต ต สนธายาห เอตตก จนเตตวาต ฯ ตโต ปฏายาต วตกกมาฬเก ตวา วตกกตกาลโต ปฏาย ตโต ปร ฯ อรยวสา จโต โหตต อท ตณณมป อรยวสกาน วเสน คเหตพพ น เอกจารกสเสว ฯ สพโพป ห อรยวสโก เอกวารเมว วตกกต ลภต น ตโต ปร ฯ ปรพาหโรต อรยวสกภาวโต พหภโต ฯ สวาย วตกกสนโตโส กมมฏาน- มนสกาเรน น กปปต วสชฌต จ ฯ อโต ปเรสป เอเสว นโย ฯ เตเนวาห กมมฏานสเสน คนตพพนต ฯ คเหตพพเมวาต อฏานปปยตโต เอวสทโท ยาปนมตตเมว คเหตพพนต โยเชตพพ ฯ เอตถาต เอตสม ปณฑปาตปปฏคคหเณ ฯ อปปนต อตตโน ยาปนปปมาณโตป อปป คเหตพพ ทายกสส จตตาราธนตถ ฯ ปมาเณเนวาต อตตโน ยาปนปปมาเณเนว ฯ อปป คเหตพพ ปมาเณน คเหตพพนต เอตถ การณ ทสเสต ปฏคคหณสมนตอาท วตต ฯ มกเขตต วทธเสต ฯ วนปาเตตต วนาเสต อฏานวโยเคน ฯ สาสนนต สตถ สาสน อนสฏ ฯ น กโรตต น ปฏปชชต ฯ สปทานจารนา วย ทวารปปฏปาฏยา จรณ โลลปปววชชนสนโตโสต อาห ทวารปปฏปาฏยา คนตพพนต ฯ


หราเปตวาต อธก อปเนตวา ฯ อาหารเคธโต นสสรต เอเตนาต นสสรณ ชฆจฉาย ปฏวโนทนตถกตา ฯ กายสส ตอาทป- ปโยชนมป อตถาปตตโต อาคตเมวาต อาห ชฆจฉาย ... สนโตโส นามาต ฯ นทหตวา นทหตวา น ปรภ ชตพพ ตทหปต อธปปาโย ฯ อตรตถ ปน สกขาปเทเนว วารต ฯ สาราณยธมเม เตนาต สลวนเตห ภกขห สาธารณโภคภาเว เตน ฯ ปณฑปาเต วตตนเยเนวาต สาทโก ภกข อชช กตถ วสสสามต วตกเกตตอาทนา ยถารห ปณฑปาเต วตตนเยเนว เวทตพพา ฯ ตโต ปร วตกเกนโต อรยวสา จโต โหต ปรพาหโร ฯ เสนาสน คเวสนเตนาป กห ลภสสามต อจนเตตวา กมมฏานสเสเนว คนตพพนต จ เอวมาท สพพ ปรมนยเมว ฯ กสมา ปเนตถ ปจจยา- สนโตส ทสเสนเตน ภควตา คลานปปจจยสนโตโส น คหโตต ฯ น โข ปเนต เอว ทฏพพนต ทสเสนโต คลานปปจจโย ปน ปณฑ- ปาตเยว ปวฏโต อาห ฯ อาหรตพพตาสาม เนาต อธปปาโย ฯ ยท เอว ตตถาป ปณฑปาเต วย วตกกสนโตสาทโยป ปณณรส สนโตสา อจฉตพพาต โนต ทสเสนโต อาห ตตถาตอาทนต ตฏฏกา ฯ ป าสสนโตสฏกา ฯ [๓๐๙] เอวมปเภโท สพโพเปโส สนโตโส สนตฏ ต วจจต ฯ สา อตรจฉตามหจฉตาปาปจฉตาทน ปาปธมมาน ปหานาธคมเหตโต สคตเหตโต อรยมคคสมภารภาวโต จาตททสาทภาวเหตโต จ


มงคลนต เวทตพพาต อธ ๑วตต ฯ จวราทส ย ย ลทธ โหต เตน เตน อสนตฏสส คหโน วา ปน รปสททคนธรสโผฏพเพส ย ย ลทธ โหต เตน เตน อสนตฏสส อตตโน ลาภ อตจฉนภาโว ๒ อตจฉตา ฯ อตรจฉตาตป เอตสสา เอว นามนต ขททกวภงควณณนา ๓ ฯ [๓๑๐] อตจจ อจฉตต อตจจจโฉ ฯ ตสส ภาโว อตจจจฉตาต วตตพเพ จการโลป กตวา อตจฉตาต วตต ฯ อตรจฉตา จ สา เอว วจจตต ตตราป เนรตตวธาเนน ปทสทธ เวทตพพา ฯ ยถาลทธ วา อตกกมตวา อตร อตร อจฉน อตรจฉตา ฯ สา เอว ตรการสส ตการ กตวา อตจฉตาต วตตนต ตฏฏกา ฯ เนรตตวธาเนนาต ตรการาน ตการตาปาทเนนาต ตทนฏกา ฯ อตรจฉตา นาม อตร อตร อจฉาต เอกงคตตราทฏกา ฯ สกลาเภ อตตตสส ปรลาภปปฏนา อตรจฉตา นามาต รถวนตสตต๔เอกงคตต๕รวณณนาท ฯ [๓๑๑] อตรจฉปคคลสส ห อตตนา ลทธ ปณตมป ลามก วย ขายต ปเรน ลทธ ลามกมป ปณต วย ขายต ฯ เอกภาชเน ปกกยาค วา ภตต วา ปโว วา อตตโน ปตเต ปกขตโต ลามโก วย ปรสส ปตเต ปณโต วย ขายต ฯ อย จ อตรจฉตา คหฏปปพพชตานมป โหต ตรจฉานคตานมป ฯ ตตรมาน วตถน ๑. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๑๖๒. ๒. สมโมหวโนทนยมปน อตจจ อจฉน- ภาโวตป ทสสต. ๓. สมโมหวโนทน. ๖๑๔. ๔. ป. ส. ๒/๑๘๕. ๕. มโน. ป. ๑/๗๘.


เอโก กร กฏมพโก ตส ภกขนโย นมนเตตวา สปว ภตต อทาส ฯ สงฆตเถร ภกขนน ปตเต ปว ปรวตตาเปตวา ปจฉา อตตนา ลทธเมว ขาท ฯ ขททกวภงควณณนายมท ๑ วตถ ฯ [๓๑๒] อตเต พาราณสร โ ปตโต ปตรา ปพพาชโต อสตาภ นาม อตตโน เทว อาทาย หมวนต ปวสตวา มจฉมสผลาน ขาทนโต ปณณสาลาย วหาส ฯ โส เอก กนนร ทสวา ปฏพทธ- จตโต เทว ปหาย ตสสา อนปท คโต ฯ เทว อย ม อคเณตวา กนนร อนพนธตต เอก ตาปส อปสงกมตวา กสณปรกมม อคคณหตวา ฌานาภ าโย นพพตเตตวา อาคนตวา อตตโน ปณณสาลาทวาเร อฏาส ฯ โสป กนนร อนพนธนโต ตสสา คตมคค อทสวา ฉนนาโส หตวา อาคโต ฯ เทว ต อาคจฉนต ทสวา อากาเส อปปตตวา อ ตถ คตา ฯ โส ตสสา คตกาเล ปรเทวนโต ทกนปาตสส นวมวคเค อสตาภชาตเก ๒ อม คาถมาห อตรจฉ ๓ อตโลเภน อตโลภมเทน จ เอว หายต อตถมหา อหว อสตาภยาต ฯ ตตถ อตรจฉ อตโลเภนาต อตรจฉา วจจต อตร อตร อจฉาสงขาตา อปรยนตตณหา อตโลโภ วจจต อตกกมตวา ปวตตโลโภ ฯ อตโลภมเทน จาต ปรสมท อปปาทนโต อตโลภมโท นาม ชาโต ฯ อท วตต โหต อตรจฉาวเสน ๑. สมโมหวโนทน. ๖๑๕. ๒. ชาตกฏกถา. ๓/๓๐๗. ๓. อตรจฉาตป ปาล.


อตรจฉมาโน ปคคโล อตโลเภน จ อตโลภมเทน จ ยถา อห อสตาภยา ราชธตาย ปรหโน เอว อตถา หายตต ฯ [๓๑๓] โส ตโต ปฏาย เอกโกว อร เ วสตวา ปต อจจเยน คนตวา รชช อคคเหส ฯ วภงควณณนายนต ๑ รกเข อธวตถา เทวตา อม คาถมาห อตรจฉ อตโลเภน อตโลภมเทน จ เอว โส หายตตตาน จนทว อสตาภยาต ฯ ยถา จนทกนนร ปฏยนโต อสตาภยา ราชเทวยา หโน ๒ เอว อตรจฉ อตโลเภน อตตาน หายต ชยยตต เทวตา ร า สทธ เกฬ อกาสต วตต ฯ อตรจฉนต อตรจฉ อตร อจฉนโต ฯ เกน ฯ อตโลเภน อตโลภจฉาสงขาเตน อตโลภมเทน จ ฯ อตตหต อตตาต วตต ฯ หายต ชยยตต อาทนโน วา อตโถ ปตโต วา อตโถต อตตา ต ชยยต จนทกนนร ปฏยตวา อสตาภยา เทวยา ปรหโน วยาต ตฏฏกา ฯ อตตหต อตตาต อตตรปทโลเปน นทเทสมาห ยถา รปภโว รป ภมเสโน ภโมต จ ฯ อาทนโน ปตโต วา อตโถต อตตาต นรตตนเยน ปทสทธ เวทตพพาต ตทนฏกา ฯ ต สพพ สาฏกถาย ยถาวตตชาตกปาลยา วรชฌต ฯ ราชปตต วตถ ฯ ๑. สมโมหวโนทน. ๖๑๕. ๒. ราชธตาย ปรหโนต ปาทวย ทสสต.


[๓๑๔] กสสปพทธกาเล มตตวนทโก นาม เสฏ ปตโต อสสทโธ อปปสนโน มาตรา ตาต อชช อโปสถโก หตวา วหาเร สพพรตต ธมม สณ สหสส เต ทสสามต วตโต ธนโลเภน อโปสถ สมาทาย อท าน อกโตภยนต สลลกเขตวา ธมมาสนสส เหฏา สพพรตต นททายตวา ปาโต เคห คนตวา สหสส คเหตวาว ยาค ปว ฯ โส ธน สหรสสามต นาวาย สมทท ปกขนทตมจฉต ฯ อถ น มาตา ตาต อมสม กเล จตตาฬสโกฏธน อตถ อล คมเนนาต วาเรส ฯ โส อนาทยตวา คจฉตเอว ฯ สา ปรโต อฏาส ฯ โส กชฌตวา อย ปรโต ตฏตต ปาเทน ปหรตวา ปาตต มาตร อนตร กตวา คโต ฯ ตสส นาว อารยห คจฉโต สตตเม ทวเส นาวา อฏาส ฯ มนสสา กาฬกณณสลาก วจาเรส ฯ สา ตสเสว ตกขตต ปตตา ฯ เต ตสส อฬมป ทตวา สมทเท ขปส ฯ โส เอก ทป คนตวา วมานปเปตห สทธ สมปตต อนภวนโต ตาห ปรโต ปรโต มา อคมาสต วจจมาโนป ตทวคณ ตทวคณ สมปตต ปสสนโต อนปพเพน ขรจกกธร เอก อททส ฯ ตสส ต จกก ปทมปปผ วย อปฏาส ฯ มตตวนทโก ต ปทม เม เทหต ยาจ ฯ นยท สาม ปทม ขรจกกเมตนต ฯ โส ตว มยห อทาตกาโม ม ว เจส ก มยา ปทม น ทฏปพพนต อาห ฯ อตโร อยมป มยา กตสทส กมม กตวา ตสส ผล อนภวตกาโมต จนเตตวา ตสส มตถเก จกก


ปกขปตวา ปลายต ขททกว๑ภงคสงคต๒วณณนานโย ฯ [๓๑๕] ธนโลเภน น ธมมจฉนเทนาต อธปปาโย ฯ อกโตภย เกนจ อนฏาปนยตาย ฯ วาเรส สมททยาตรา นาม พหวนตรายาต อธปปาเยน ฯ อนตร กตวาต อตกกมนวเสน ทวนน ปาทาน อนตเร กตวา ฯ นาวา อฏาส ตสส ปาปกมมพเลน วาตสส อวายนโต ฯ เอกทวส รกขตอโปสถกมมานภาเวน สมปตต อนภวนโต ยถา ปรมาห ปรโต ปรโต มา อคมาสต วตโต เอว ปราห ปราหปต อาห ตาห ปรโต ปรโต มา อคมาสต วจจมาโนต ฯ ขรจกกธรนต ขรธารปมธารจกกธร เอก ปรส ฯ อปฏาส ปาปกมมสส พเลนาต สงคตฏกา ฯ [๓๑๖] ตทา โพธสตโต เอโก เทวราชา ๓ หตวา อสสทนรเย จารก จรมาโน ต าน ปาปณ ฯ มตตวนทโก ต ทสวา สาม เทวราช อท จกก สณหกรณ วย ตลาน ปสมาน โอตถรต กนน โข มยา ปาป กตนต ปจฉ ฯ อถสส โพธสตโต เตน กตกมม ทสเสนโต ทสกนปาเต จตททวารชาตเก ๔ คาถาตตยมาห ลทธา สตสหสสาน อตเรกาน วสต อนกมปาน าตน วจน สมม นากร ลงฆต ๕ สมทท ปกขนท สาคร อปปสทธย จตพภ อฏชฌคมา อฏาภป จ โสฬส ๑. สมโมหวโนทน. ๖๑๖ ฯ ๒. ส. ว. ๓/๒๔๐ ฯ ๓. รกขเทวตาตป ปาโ ฯ ๔. ชาตกฏกถา. ๕/๔๒๓ ฯ ๕. ลงฆ ฯ


โสฬสาภ จ พตตส อตรจฉ จกกมาสโท อจฉาหตสส โปสสส จกก ภมต มตถเกต ฯ [๓๑๗] ตตถ ลทธาต ตว อโปสถกมม กตวา มาต สนตกโต สหสส คเหตวา จ โวหาร กโรนโต สหสส จ สตสหสสาน จ อตเรกาน วสต ลภตวา ฯ นากรต เตน ธเนน อสนตฏโ นาวาย สมทท ปวสนโต สมทเท อาทนว กเถตวา มาตรา วารยมาโนป อนกมปาน าตน สมมา วจน นากร ลงฆต นาว อลลงฆนสมตถ ปกขนโนส ฯ อปปสทธยนต มนทสทธ วนาสพหล ฯ จตพภ อฏาต มาตร นสสาย เอกทวส กตสส อโปสถกมมสส นสสนเทน ผลกวมาเน จตสโส อตถโย ลภ ตโต รชตวมาเน อฏ มณวมาเน โสฬส กนกวมาเน ทวตตส อธคโต อสต ชาตกวณณนา ๑ฯ [๓๑๘] จตพภต จตห อจฉราสทสห วมานปเปตห สทธ ฯ สมปตต อนภวตวาต วจนเสโส ฯ อฏชฌคมาต รปาทคเณห ตโต วสฏตรา อฏ วมานปเปตโย อธคจฉ ฯ อตรจฉนต อตรจฉาสงขาเตน อตโลเภน สมนนาคตตตา อตร อตร กามคเณ อจฉนโตต สงคตฏกา ฯ อตรจฉ จกกมาสโทต ยถาลทเธน อสนตฏโ อตร อตตรตร ลภสสามต เอว ลทธลทธอตกกมนโลภสงขาตาย อตรจฉาย สมนนาคตตตา อตรจโฉ ปาปปคคโล ตสส อโปสถกมมสส ขณตตา ทวตตส อตถโย อตกกมตวา อม เปตนคร คนตวา ๑. ชาตกฏกถา ๕/๔๒๓ ฯ


ตสส มาตปปหารทานอกสลสส นสสนเทน ขรจกก สมปตโตส ฯ อตจฉนตป ปาโ ฯ อตจฉ ๑อจฉมาโนต อตโถต ชาตกวณณนา ๒ ฯ จกกนต ขรจกก ฯ อาสโทต อนตถาวหภาเวน อาสาเทตต สงคตฏกา ฯ อจฉาหตสสาต อจฉาย อปททตสส ๓ วาต วภงคฏกา ฯ ภมตต ตสส เต อจฉาหตสส โปสสส อท จกก มตถก ปสมาน อทาน กมภการจกก วย มตถเก ภมตต ชาตกวณณนา ๔ ฯ เอกนปาตสส นวมวคเค เจว ป จกนปาตสส ทตยวคเค จ มตตวนทกชาตเกสป มตตวนทกวตถ ๕ โอโลเกตพพ ฯ [๓๑๙] อตเต เอโกป อจโฉ เอกสส ตาปสสส ปณณสาลาสมเป วนคมเพ วสนโต อตรจฉาภภโต อร า นกขมม ปจจนตคาม คนตวา คมพ ปาวส ฯ มนสสา ธนทณฑาทหตถา ต คมพ ปรวาเรตวา ต นกขมตวา ปลายมาน ธนห เจว ทณเฑห จ โปเถส ฯ โส ภนนสโส ปคฆรตโลหโต หตวา สกฏาน คนตวา อท ทกข มม อตรจฉาโลภวเสน อปปนน นทาน อนคคเหตวา โคจร คณหสสามต อสสม คนตวา อโปสถงค อธฏาย นปนโน ตาปเสน กมตถมชช อโปสถโกต ปฏโ ปกณณเก ป จโปสถชาตเก ๖ อมา เทว คาถา อภาส ๑. อตจจาต ยตตตร ฯ ๒-๔. ชาตกฏกถา. ๕/๔๒๔ ฯ ๓. ส. อปททตสส มททตสส ฯ ๕. ส. มตตวนทกวตถ ฯ ๖. ชาตกฏกถา. ๕/๓๒๒.๓๒๓ ฯ


สก นเกต อตหฬยาโน ๑

อตรจฉตาย ชนต อค ฉ ฯ ตโต ชนา นกขมตวาน คามา โกทณฑเกน ปรโปถยส ม ฯ โส ภนนสโส รหรมกขตงโค ปจจาคมาส วสต นเกต ฯ ตสมา อห อโปสถ ปาลยาม อตรจฉตา มา ปนราคมาสต ฯ ตตถ อตหฬยาโนต อตม นโต ครหนโต ฯ โกทณฑ- เกนาต ธนน ทณฑเกห เจว มคคเรห จาต ชาตกวณณนา ๒ ฯ มลต อค ฉนต ขททกวภงควณณนา ๓ ฯ อตเหฬยาโนต อวม มาโน ฯ มลตนต เอวนนาม ชนปท อพโภกาส วา ฯ โกทณฑเกนาต โกทณฑสส ทณฑเกน ฯ คทธเลนาต วทนต ฯ รหรมกขตงโคต รหรสนนคตโตต วภงคฏกา ฯ อจฉวตถ ฯ อตรจฉตาย วตถกถา ฯ [๓๒๐] มหจฉตาต มหาโลโภ ย สนธาย วตต ตตถ กตมา มหจฉตา อตรตรจวรปณฑปาตเสนาสนคลานปจจยเภสชช- ปรกขาเรห ป จห วา กามคเณห อสนตฏสส ภยโยกมยตา ๑. อตเหฬยาโนตป ปาล ฯ ๒. ชาตกฏกถา ๕/๓๒๒.๓๒๓ ฯ ๓. สมโมห- วโนทน. ๖๑๗ ฯ


ยา เอวรปา อจฉา อจฉาคต มหจฉตา ราโค สาราโค จตตสส อย วจจต มหจฉตาต เอกงคตตรวณณนา ๑ฯ มหต อจฉา เอตสสาต มหจโฉ ฯ ตสส ภาโว มหจฉตา ฯ มหาโลโภต มหาวสโย โลโภ มหนตาน วตถน พหน จ อภคชฌนโต ฯ อตรตราตอาทนา ปพพชตาน อปปชชนมหจฉตา วตตา ฯ ป จห วา กามคเณหตอาท คหฏาน วเสน วตตนต ตฏฏกา ฯ ภยโยกมยตาต วเสสกมยตา ฯ อจฉนกวเสน อจฉา อจฉา ว อจฉาคต อจฉนากาโร วาต วภงควณณนา ๒ ฯ อจฉาคตนต อจฉปปวตต ฯ มหจฉตาต มหาอจฉตา ฯ อตถโต ปนาย ราโค เอวาต วตต ราโค สาราโคตอาทต เอกงคตตรฏกา ฯ สารชชตต สาราโคต อฏสาลน ฯ มหนตาน วตถน อจฉต มหต วา ปนสส อจฉาต มหจโฉ ฯ ตสส ภาโว มหจฉตาต วภงควณณนา ๓ ฯ [๓๒๑] สนตคณปปภาวนตา ปน ปฏคคหเณ จ อมตต ตา มหจฉตา นาม ฯ สาป อเธกจโจ สทโธ สมาโน สทโธต ม ชโน ชานาตต อจฉต สลวา สมาโน สลวาต ม ชโน ชานาตต อมนา นเยน อาคตาเยวาต รถวนต๔เอกงคตต๕รวณณนา ฯ ๑. มโน. ป. ๑/๗๘ ฯ ๒. สมโมหวโนทน. ๖๑๔ ฯ ๓. สมโมหวโนทน. ๖๑๘ ฯ ๔. ป. ส. ๒/๑๘๖ ฯ ๕. มโน. ป. ๑/๗๘ ฯ


สนตคณปปภาวนตาต อจฉาจาเร ตวา อตตน วชชมาน- สลธตงคธมมาทวภาวนา ฯ ตาทสสส ปฏคคหเณ อมตต ตาป โหต ฯ สาป อภธมเม อาคตาเยวาต สมพนโธต ตฏฏกา ฯ [๓๒๒] มหจโฉ ห ปคคโล ยถา นาม กจฉปฏวาณโช ปลนธนภณฑก หตเถน คเหตวา อจฉงเคป ปกขปตพพยตตก ปกขปตวา มหาชนสส ปสสนตสเสว อสก อสก คณหถาต มเขน สวทหต เอวเมว อปปมตตกมป อตตโน สล วา คนถ วา ธตคณ วา อนตมโส อร วาสมตตกมป มหาชนสส ชานนตสเสว ปภาเวตกาโม โหต ปภาเวตวา จ ปน สกเฏหป อปนเต ปจจเย อลนต อวตวา คณหาต ฯ ตโย ห ปเรต น สกกา อคค อปาทาเนน สมทโท อทเกน มหจโฉ ปจจเยหต ฯ อคคกขนโธ สมทโท จ มหจโฉ จาป ปคคโล พหเกป ปจจเย เทนโต๑ ตโยเปเต น ปรเยต วภงควณณนา๒ ฯ ชานนตสเสว ภยโย ภยโย โจเทนโต วย ปภาเวตกาโม โหต ฯ ปจจเยต อปาทานาทปปจจเยต ตฏฏกา ฯ อปาทานาทปปจจเยต อนธนทกจวราทเก ปรปรเหตเกต อนฏกา ฯ [๓๒๓] มหจฉปคคโล ห วชาตมาตยาป มน คณหต น สกโกต ปเคว อปฏากาน ฯ ตตรมาน วตถน ฯ เอโก กร ทหรภกข ปฏปเว ปยายต ฯ อถสส มาตา ๑. พหเก ปจจเย เทนเตตป ทสสต ฯ ๒. สมโมหวโนทน. ๖๑๘ ฯ


ปฏปตต วมสมานา สเจ เม ปตโต ปฏคคหเณ มตต ชานาต สกลมปสส เตมาส ปเว ทสสามต วสสปนายกทวเส ปม เอก ปว ทตวา ตสม ขาทเต ทตย ตสมป ขาทเต ตตย อทาส ฯ ทหโร อลนต อวตวา ขาทเยว ฯ มาตา ตสส อมตต ภาว ตวา อชเชว เม ปตเตน สกลเตมาสสส ปวา ขาทตาต ทตยทวสโต ปฏาย เอก ปวป นาทาส ฯ ทหร วตถ ฯ [๓๒๔] ตสสมหาราชาป เทวสก เจตยปพพเต ภกขสงฆสส ทาน ททมาโน มหาราช ก เอกเมวฏาน ภชส กม ตถ ทาน ทาต น วฏฏตต ชานปเทห วตโต ทตยทวเส อนราธปเร มหาทาน ทาเปส ฯ เอกภกขป ปฏคคหณมตต น ชานาต ฯ เอกเมเกน ปฏคคหตขาทนยโภชนย เทว ตโย ชนา อกขปส ฯ ราชา ทตยทวเส เจตยปพพเต ภกขสงฆ นมนตาเปตวา ราชนเตปร อาคตกาเล ปตต เทถาต อาห ฯ อล มหาราช อตตโน ปมาเณน ภกข คณหสสนตต เอกภกขป ปตต น อทาส ฯ สพเพ ปมาณยตตกเมว ปฏคคเหส ฯ ราชา ปสสถ ตมหาก ภกขส เอโกป มตต น ชานาต หยโย ก จ อวเสส นาโหส อชช คหต มนท อวเสสเมว พหนต เตส มตต ตาย อตตมโน อตเรส จ อมตต ตาย อนตตมโน อโหส ฯ ตสสราช วตถ ฯ ขททกวภงควณณนาย ๑วตถทวย ฯ ๑. สมโมหวโนทน. ๖๑๘ ฯ


[๓๒๕] สาวตถย อ ตโร อปาสโก ภกขนสงฆ ลสเณน ปวาเรตวา เขตตปาล อาณาเปส สเจ ภกขนโย อาคจฉนต เอเกกาย ภกขนยา เทว ตโย ภณฑกา เทหต ฯ อเถกทวส ถลนนทา นาม ภกขน สปรวารา เขตต คนตวา มตต อชานตวา พห ลสณ หราเปส ฯ เขตตปาโลป อชฌาย ฯ สตถา ตมตถ ตวา ถลนนท วครหตวา ภกขเว มหจฉปคคโล นาม วชาตมาตยาป อปปโย โหต อมนาโป อปปสนเน ปสาเทต ปสนนาน วา ภยโยโส มตตาย ปสาเทต อนปปนน ลาภ อปปาเทต อปปนน วา ปน ถร กาต น สกโกต อปปจโฉ ปน สกโกตต วตวา น ภกขเว ถลนนทา อทาเนว มหจฉา ปพเพป มหจฉาเยวาต วตวา อตต อาหร [๓๒๖] อตเต พาราณสย เอโก พราหมโณ กาล กตวา สวณณ- หสโยนย นพพตต ฯ โส ชาตสสร าเณน อปธาเรนโต ภรย เจว ธตโร จ ปเรส ภต กตวา ชวนตโย ทสวา ตาส เปเมน ตตถ คนตวา สพพ ปวตต กเถตวา ตาส เอก ปตต ทตวา อโต ปฏาย มา ปเรส ภต กรตถ อม วกกณตวา สเขน ชวถาต วตวา ปกกาม ฯ ต กร ปตต สวณณมย โกฏนฆฏฏนโยคค โหต ฯ โส อมนา นยาเมน อนตรนตรา คนตวา เอเกก ปตต เทต ฯ พราหมณโย อฑฒา อเหส ฯ อเถกทวส พราหมณ อมมา ตรจฉานาน จตต นาม ทชชาน กทาจ โว ปตา อธ


นาคจเฉยย ๑ อทานสส อาคตกาเล สพพาน ปตตาน ล จตวา คณหามาต อาห ฯ ธตโร น นวาเรส ฯ สา ปน มหจฉตาย ปเนกทวส ตสม อาคเต ตถา อกาส ฯ หสสส รจ วนา พลกาเรน คหตตตา สพพาน ปตตาน พกปตตสทสาน อเหส ฯ หโส คนต นาสกข ฯ พราหมณ น มหาจาฏยา๒ ปกขปตวา โปเสส ฯ ตสส ปนฏหนตปตตาน เสตาน สมปชชส ฯ โส ส ชาตปกโข สกฏาน คนตวา น ปนาคม ฯ [๓๒๗] สตถา อตต อาหรตวา น ภกขเว ถลนนทา อทาเนว มหจฉา ปพเพป มหจฉาเยว มหจฉตาย จ ปน ปพเพ สวณณมหา ปรหนา อทาน ปน อตตโน มหจฉตาย เอว ลสณมหา ปรหายต ตสมา อโต ปฏาย ลสณ ขาทต น ลภสสต ยถา จ ถลนนทา เอวนต นสสาย เสสภกขนโยป ตสมา พห ลภตวาป ปมาณเมว ชานตพพ อปป ลภตวา ปน ยถาลทเธเนว สนโตโส กาตพโพ อตตร น ปฏเตพพนต วตวา เอกนปาตสส จททสมวคเค สวณณหสชาตเก ๓ อม คาถมาห ย ลทธ เตน ตฏพพ อตโลโภ ห ปาปโก หสราช คเหตวาน สวณณา ปรหายตต ฯ ตตถ ตฏพพนต ตสตพพ ฯ เอว จ ปน วตวา ยา ปน ภกขน ลสณ ขาเทยย ๑. อโต ปร ก กรสสามาต วตต ฯ ๒. มหาปาฏยาตป ปาโ ฯ> ๓. ข. ชา. ๒๗/๔๔. ตทฏกถา. ๒/๓๖๓ ฯ


ปาจตตยนต สกขาปท ป าเปส ฯ ถลนนทาวตถ ฯ [๓๒๘] ป จโปสถชาตกวณณนาย ๑ เอก มตหตถ ทสวา มหจฉตาวเสน ตสส วจจมคเคน อนโตกจฉ ปวสตวา มคเค ปทหเต นกขมต อสกกณตวา ตตถ จร ทกข วสตวา เอกทวส เทเว วฏเ มคเค ววเฏ นกขมตวา เอกสส ตาปสสส อสสม คนตวา โลภ นคคหตถาย อโปสถงค สมาทยตวา นปชชนตสส สคาลสส วตถมป สมาหรตพพ. ฯ มหจฉตาย วตถกถา ฯ [๓๒๙] อสนตคณปปภาวนตา ปน ปฏคคหเณ จ อมตต ตา ปาปจฉตา นาม ฯ สา อเธกจโจ อสสทโท สมาโน สทโธต ม ชโน ชานาตต จนเตสตอาทนา นเยน อภธมเม อาคตาเยว ฯ ตาย สมนนาคโต ปคคโล โกห เว ปตฏาตต รถวนต- ๒ เอกงคตตรวณณนา ๓ ฯ อสนตคณปปภาวตาย ปาปา ลามกา นหนา อจฉา ปาปจฉตา ฯ อสนตคณปปภาวนตาต อตตน อวชชมานาน คณาน วชชมานาน วย ปเรส ปกาสนาต ตฏฏกา ฯ [๓๓๐] อสสทโธ สมาโนตอาทส ปน โย อสสทโธ สทธาการ อกขณาสโว ขณาสวาการ ทสเสต โส ปาปจโฉ นาม ฯ กถ ทสเสต ฯ อสสทโธ ตาว วหารมหทวเส มนสสาน วหาราคมนกาเล ๑. ข. ชา. ๒๗/๓๘๔. ตทฏกถา ๖/๓๑๕ ฯ ๒. ป. ส. ๒/๑๘๕ ฯ ๓. มโน. ป. ๑/๗๘ ฯ


วหาร สมมชชต กจวร ฉฑเฑต เตห ทฏภาว ตวา เจตยงคณ คนตวา สมมชชตวา กจวร ฉฑเฑต วาลก สม กโรต อาสนาน โธวต โพธมห อทก ส จต ฯ มนสสา ต ทสวา นตถ ม เ อ โ ภกข วหารชคคนโก อยเมว วหาร ปฏชคคต สทโธ เถโรต คมนกาเล นมนเตตวา คจฉนต ฯ อกขณาสโวป คามทารเก ทสวา ตมหาก มาตาปตโร อมเห ก วทนตต ปจฉตวา อรหาต วทนต ภนเตต วตเต ยาว เฉกา คหปตกา น สกกา ว เจตนต อตตโน ขณาสวภาว ทเปต ฯ อ เป เจตถ จาฏอรหนตปาโรหอรหนตาทโย เวทตพพา ฯ [๓๓๑] เอโก กร กหโก อนโตคพเภ จาฏ นขนตวา มนสสาน อาคมนกาเล ปวสต ฯ มนสสา กห เถโรต ปจฉตวา อนโต- คพเภต วตเต ปวสตวา วจนนตาป อทสวา นกขมนต ฯ ตขณ โส จาฏโต นกขมม ปเ นสทต ฯ เต นตถ เถโรต วตวา อนโตคพเภเยว เถโรต วตเต ปน ปวสตวา ต ทสวา มย ภนเต ปเร อทสวา นกขนตา กห ตมเห คตาต ปจฉนต ฯ โส สมณา นาม อตตโน อจฉตจฉตฏาน คจฉนตต วจเนน อตตโน ขณาสวภาว ทเปต ฯ จาฏอรหนต วตถ ฯ [๓๓๒] อปโร กหโก เอกสม ปพพเต ปณณสาลาย วสต ฯ ปณณสาลาย วสส ปจฉโต เอโก กจฉกรกโข อตถ ฯ ตสส ปาโรโห คนตวา อปรภาเค ภมย ปตฏ โต ฯ มนสสา มคเคน


คนตวา ต นมนเตนต ฯ โส ปตตจวร อาทาย ปาโรเหน โอตรตวา คามทวาเร อตตาน ทสเสส ฯ มนสสา ปจฉา อาคนตวา กตเรน มคเคนาคตตถ ภนเตต ปจฉนต ฯ โส สมณาน อาคตมคโค นาม ปจฉต น วฏฏต อตตโน อจฉตจฉตฏานเมว ๑

อาคจฉนตต วจเนน ขณาสวภาว ทเปต ฯ อเถโก ต ปรคคณหนโต ปาโรเหน โอตรนต ทสวา ปจฉโต ฉนทตวา อปปมตตเกน เปส ฯ กหโก ต อชานตวา ปาโรเหน โอตรนโต ปต ฯ มตตกาปตโต ภชช ฯ โส าโตมหต นกขมตวา ปลาย ฯ ปาโรหอรหนต วตถ ฯ วตถาโร ปเนตถ ขททกวภงควณณนาโต คเหตพโพ ฯ ปาปจฉตาย วตถกถา ฯ [๓๓๓] เอวมฏกถาส ปาปจฉมหจฉาน อมตต ตาป ทสสตา ฯ เต ห ปฏคคหเณ ปมาณสส อชานนภาเวน ปาปจฉ- มหจฉต อปปาเทนต ตสมา ปฏคคาหกปคคเลน มตต นา ภวตพพ ฯ เตนาห ภควา เอกงคตตเร เอกธมมปาลย เตรสมวคเค ปฏคคาหกสตเต ๒ ภกขน ธมม เทเสนโต ปฏคคาหเกน มตตา ชานตพพาต ฯ ตตถ มตตา ชานตพพาต ปฏคคาหกปคคเลน ปมาณ ชานตพพ ฯ กถ ฯ เตน ห ทายกสส วโส เวทตพโพ เทยยธมมสส วโส เวทตพโพ อตตโน ถาโม เวทตพโพต ตพพณณนา ๓ ฯ ๑. อจฉตจฉตฏาเนเนว ฯ ๒. อง. เอก. ๒๐/๔๕ ฯ ๓. มโน. ป. ๑/๕๒๕ ฯ


ทายกสส วโส นาม อฬารานฬารตาเภโท อชฌาสโย ฯ เทยยธมมสส วโส นาม โถกพหตาว ฯ อตตโน ถาโมต ยาปนปปมาณนต ตฏฏกา ฯ [๓๓๔] โย ห มตต ชานาต โส ปจจยปปจโฉ ธตงคปปจโฉ ปรยตตอปปจโฉ อธคมปปจโฉต อเมส จตส อปปจฉปคคเลส ปจจยปปจโฉ นาม โหต ฯ เตน เอกงคตตเร สตตมวคเค อปปจฉตาสตตวณณนาย เจว ๑ รถวนตสตตวณณนาย จ ๒ จตส ปจจเยส อปปจโฉ ปจจยปปจโฉ นาม ฯ โส ทายกสส วส ชานาต เทยยธมมสส วส ชานาต อตตโน ถาม ชานาต ฯ ยท ห เทยยธมโม พห โหต ทายโก อปป ทาตกาโม ทายกสส วเสน อปป คณหาต ฯ เทยยธมโม อปโป ทายโก พห ทาตกาโม เทยยธมมสส วเสน อปป คณหาต ฯ เทยยธมโมป พห ทายโกป พห ทาตกาโม โส อตตโน ถาม ตวา ปมาเณเนว คณหาตต วตต ฯ ปจจยปปจโฉ พห เทนเต อปป คณหาต อปป เทนเต อปปตร วา คณหาต น วา คณหาต น อนวเสสคคาห โหตต ปาฏกวคเค ทสตตรสตตวณณนา ๓ ฯ [๓๓๕] เอว มตต ตวา ปฏคคณหนโต ห อปปจฉปปฏปท ปเรต ฯ อนปปนนสส ลาโภ อปปชชต อปปนโน ถาวโร โหต ๑. มโน. ป. ๑/๘๐. ๒. ป. ส. ๒/๑๘๔. ๓. ส. ว. ๓/๓๓๑.


อปปสนนา ปสทนต ปสนนา ภยโย ปสาทมาปชชนต ๑ มหาชนสส จกขภโต โหต สาสนมป จรฏ ตก กโรต ฯ ตตรมาน วตถน [๓๓๖] โรหณชนปเท กร กฬมพรยวหาเร เอโก ทหโร ทพภกข- สมเย ตสม คาเม เอกสส ลมพกณณกสส เคเห ภ ชนตถาย กฏจฉภตต คเหตวา คมนตถาย จ กฏจฉภตตเมว ลภต ฯ โส เอกทวส ตสม เคเห เอก อาคนตก ทสวา เอกเมว กฏจฉภตต คณห ฯ อถสส เตน การเณน โส กลปตโต ปสทตวา อมหาก กลปกภทนโต เอวรโป นามาต ราชทวาเร มตตามจจาน กเถส ฯ เต สพเพป ตสส อปปจฉคเณ ปสนนา เอกทวเสเนว สฏ ธวภตตาน ปฏเปส ฯ เอว อปปจโฉ อนปปนน ลาภ อปปาเทต ฯ [๓๓๗] สทธาตสสมหาราชา ปน จฬปฏาก ตสสอมจจ วมสตวา เตน เอก ตตตร ปจาเปตวา อาหราเปส ฯ อถ ปรโภคสมเย อคค ทตวา ปรภ ชสสามต กณฑกสลปรเวเณ (๒) สามเณรสส ตตตรมส เทนโต ตสม โถกเยว ปฏคคณหนเต ตสส อปปจฉคเณ ปสทตวา ปสนโนสม ตาต อฏ เต ธวภตตาน ทมมต อาห ฯ อห มหาราช อปชฌายสส ทมมต ฯ อปรานป อฏ ทมมต ฯ ตาน อาจรยสส ทมมต ฯ อปรานป ทมมต ฯ ตาน สมานปชฌายาน ทมมต ฯ อปรานป ทมมต ฯ ตาน ภกขสงฆสส ทมมต ฯ อปรานป อฏ ทมมต ฯ สามเณโร อธวาเสส ฯ เอวมสส ๑. ปสทนตตป ปาโ ฯ ๒. กณฑกสลลปรเวเณตป ปาโ ฯ ส. กนถกสาล- ปรเวเณ ฯ


อปปนโน ลาโภ ถาวโร โหต ฯ [๓๓๘] ทฆพราหมโณ กร นาม พราหมเณ โภเชนโต ป จ ป จ ภตตสรกาน ทตวา สนตปเปต นาสกข ฯ โส เอกทวส สมณา กร นาม อปปจฉาต กถ สตวา วมสนตถาย ภตต คาหาเปตวา ภกขสงฆสส ภตตกจจกรณเวลาย วหาร คนตวา ตสมตเต ภกข โภชนสาลาย ภ ชนเต ทสวา เอก ภตตสรก คเหตวา สงฆตเถรสส สนตก คโต ฯ เถโร องคล จาเลตวา โถกเมว อคคเหส ฯ เอเตเนว นยาเมน เอก ภตตสรก สพเพส ปาปณ ฯ ตโต พราหมโณ สจจาเยว กร เอเตส สมณาน คณาต อปปจฉตาย ปสนโน สหสส วสสชเชตวา ตสมเยว วหาเร เจตย กาเรส ฯ เอว อปปสนนา ปสทนต ฯ [๓๓๙] ปสนนา ภยโย ปสาทมาปชชนตต เอตถ วตถนา กจจ นตถ ฯ ปสนนาน ห อปปจฉ ทสวา ปสาโท ภยโย วฑฒตเยว ฯ มชฌนตกตเถราทสทเส ปน อปปจเฉ ทสวา มหาชโน อปปจโฉ ภวต ม ตต อปปจโฉ มหาชนสส จกขภโต นาม โหต ฯ [๓๔๐] อปปจฉตา ภกขเว สทธมมสส ตยา อสมโมสาย อนนตรธานาย สวตตตต วจนโต ๑ ปน อปปจโฉ สาสน จรฏ ตก กโรต นามาต ปฏคคาหกสตตวณณนา ๒ ฯ [๓๔๑] อนปปนนสสาต อนปปนโน อสส ปคคลสส ฯ จกขภโต โหตต มหาชนสส จกข วย โหต ฯ จรฏ ตกนต ๑. อง. เอก. ๒๐/๒๔ ฯ ๒. มโน. ป. ๑/๕๒๕ ฯ


อนปปนนลาภปปาทเนน มหาชนสส ปสาทปปาทเนน จ จรฏ ตก กโรต ฯ กฬมพรยวหาเรต กฬมพรยคามสนนสสตวหาเร ฯ ภ ชนตถายาต ตสมเยว เคเห นสทตวา ภ ชนตถาย ฯ คเหตวา คมนตถายาต เคหโต พห คเหตวา คมนตถาย ฯ ธวภตตานต นจจภตตาน ฯ จฬปฏากนต เวยยาวจจกร ฯ อปปจโฉ ภวตนต มหาชโน สย อปปจโฉ ภวต ม ต ทฏานคต อาปชชเนนาต ตฏฏกา ฯ [๓๔๒] อปปจฉตา ภกขเว สทธมมสส ตยาต อย เอกงคตตรสส ทสมวคเค อปปจฉตาสตตปาล ฯ ๑

ตสมา สาสนสส จรฏ ตกาเมน ภกขนา นคมคามวาสตสสตเถเรน วย กณหตาปเสน วย จ อปปจเฉน สนตฏเน ภวตพพ ฯ [๓๔๓] ตสสตเถโร กร สาวตถโต อวทเร นคมคาเม กลปตโต หตวา ปพพชตวา อปปจโฉ สนตฏโ นพทธ าตฆเรเยว ปณฑาย จรต ฯ ภกข อย าตสสคโค วหรต อนาถปณฑกาทส มหาทาน เทนเตส โกสลร า อสทสทาเน ทนเนป เนว สาวตถ อาคจฉตต สตถ อาโรเจส ฯ สตถา ตสส สาธการ ทาตกาโม ต ปกโกสาเปตวา ปจฉ ฯ โส เอเต นสสาย อชโฌหรณยมตต ลภาม ยาปนมตเต ลทเธ ปน ก อาหารปรเยสเนนาต นาคจฉนต อาห ฯ สตถา สาธ สาธต วตวา อย ภกขเว อปปจฉตา ๑. อง. เอก. ๒๐/๒๔ ฯ


นาม มม ตนต ปเวณต วตวา จฬสวกชาตก กเถตวา ภกขนา นาม นคมคามวาสตสเสน วย อปปจเฉน ภวตพพนต วตวา ธมมปทสส อปปมาทวคเค อปปมาทรโต ภกขต คาถ กเถส ฯ คาถาปรโยสาเน ตสสตเถโร สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตโต ฯ [๓๔๔] กณหตาปโสป หมวนตปปเทเส เอก อนทวารณกรกข โคจรคาม กตวา ปณณสาล อกตวา ตสเสว รกขสส มเล วหาส ฯ ปรมปปจโฉ โส ตตเถว วสต ผลาผลตถมป อ ตถ น คจฉต รกขสส ผลตกาเล ผล ปปผตกาเล ปปผ ปตตกาเล ปตต ปปปฏกกาเล ปปปฏก ขาทต ฯ โส เอกทวส ตสส ผลาน คณหนโต โลลปปจาเรน อฏาย อ ตรสม ปเทเส น คณหาต ยถานสนโนว หตถ ปสาเรตวา หตถปปมาณฏาเนฑ ตผลาน สหรต เตสป มนาปามนาป อวจนตวา สมปตตเมว คณหาต ฯ เอว ปรมสนตฏสส ตสส สลเตเชน สกกสส อาสน อณห ชาต ฯ สกโก ต ตวา ตตถาคนตวา ปสนโน ตสส วร ทตวา ต รกข มธรธวผล กตวา สกฏานเมว คโต ฯ ทสกนปาเต กณหชาตเก กณหตาปสวตถ ๑ฯ ปจจยปปจฉวตถ ฯ [๓๔๕] ธตงคปปจโฉ ธตงคปรหรณภาว อ เส ชานต น เทต เทวภาตกตเถเรส เชฏกตเถโร วยาต ทสตตรวณณนา ๒ ฯ เจตยปพพเต เทว ภาตกตเถรา วสส ฯ กนฏโ อปฏาเกน ๑. ชาตกฏกถา. ๕/๔๒๗ ฯ ๒. ส. ว. ๓/๓๓๑ ฯ


เปสตา อจฉขณฑกา คเหตวา เชฏสส สนตก อคมาส ปรโภค ภนเต กโรถาต ฯ เถรสส จ ภตตกจจ กตวา มข วกขาลตกาโล อโหส ฯ โส อล อาวโสต อาห ฯ กจจ ภนเต เอกาสนกตถาต ฯ อาหร อาวโส อจฉขณฑกาต ปณณาส วสสาน เอกาสนโก สมาโนป ธตงค นคยหมาโน ปรโภค กตวา ปน ธตงค อธฏาย คโต ฯ เอกงคต๑ตรรถวนต๒สตตวณณนาส เทวภาตกวตถ ฯ โสสานกมหากมารกสสปตเถรวตถ ตาส โอโลเกตพพ ฯ ธตงคปปจฉวตถ ฯ [๓๔๖] ปรยตตอปปจโฉ เตปฏโกป สมาโน น พหสสตภาว ชานาเปตกาโม โหต สาเกตกตสสตเถโร วยาต ทสตตรวณณนา ๓ ฯ เถโร กร ขโณ นตถต อทเทสปรปจฉาส โอกาส อกโรนโต กทา มรณกขณ ภนเต ลภสสถาต โจทโต คณ วสสชเชตวา กณณการวาลกสมททวหาร คโต ตตร อนโตวสส เถรนวมชฌมาน อปกาโร หตวา มหาปวารณาย อโปสถทวเส ธมมกถาย ชนปท โขเภตวา คโตต เอกงคตตรวณณนาท ๔ ฯ อปกาโร หตวาต อคคหปรปจฉาทห ปรยตตธมมวเสน อปกาโร หตวา ฯ ชนปท โขเภตวาต โลมหสนสาธการทาน- เจลกเขปาทวเสน สนนปตต อตร จ กถนน โข อยยสส สนตเก ๑. มโน. ป. ๑/๘๐ ฯ ๒. ป. ส. ๒/๑๘๗ ฯ ๓. ส. ว. ๓/๓๓๑ ฯ ๔ . มโน. ป. ๑/๘๑ ฯ


ธมม โสสสามต โกลาหลวเสน มหาชน โขเภตวา ฯ ยท เถโร พหสสตภาว ชานาเปต อจเฉยย ปพเพว ชนปท โขเภนโต ธมม กเถยย ฯ คโตต อย โส เยน รตตย ธมมกถา กตาต ชานนภาเวน ปรยตตอปปจฉตาย ปรารณา ว คโตต ตฏฏกา ฯ ปรยตตอปปจฉวตถ ฯ [๓๔๗] อธคมปปจโฉ มชฌนตกตเถโร วย อตตโน อธคม อ เส ชานต น เทตต ทสตตรวณณนา ๑ฯ เถโร กร มหาขณาสโว อโหส ฯ ปตตจวรมปนสส ปาทมตตเมว อคฆต ฯ โส อโสกสส ธมมร โ วหารมหทวเส สงฆตเถโร อโหส ฯ อถสส อตลขภาว ทสวา มนสสา ภนเต โถก พห โหถาต อาหส ฯ เถโร มาทเส ขณาสเว ร โ สงคห อกโรนเต อ โ โกจ ๒ กรสสตต ปวย นมชชตวา สงฆตเถรสส อกขตตปณฑ คณหนโตเยว อมมชชต เอกงคตตรวณณนาท ๓ ฯ อตลขภาวนต ปตตจวรวเสน อตวยลขภาว ทสวา มนสสา อย มงคลทวโส สทธสนทธปตตจวโร อยโย ปพพงคโม กาตพโพต จนเตตวา ภนเต โถก พห โหถาต อาหส ฯ มนสสาน อชานนตานเยว ปวย นมชชตวา คณหนโตเยว อมมชช ฯ ยท เถโร ขณาสวภาว ชานนตต อจเฉยย น น มนสสา พห โหถาต วเทยย ฯ ขณาสวาน ปน ตถาจตตเมว น อปปชเชยยาต ๑. ส. ว. ๓/๓๓๑ ฯ ๒. โก. ๓. มโน. ป. ๑/๗๙ ฯ


ตฏฏกา ฯ อธคมปปจฉวตถ ฯ [๓๔๘] สพเพป เหเต ปจจยาทส อจฉาย อภาเวน อปปจฉาต วตตา ฯ อภาวตโถ เหตถ อปปสทโท ฯ เตน เอกงคตตร- วณณนาย๑ อปปจฉสสาต อนจฉสส ฯ เอตถ ห พย ชน สาวเสส วย อตโถ ปน นรวเสโส ฯ น ห อปปมตตกาย ๒ อจฉาย อตถภาเวน โส อปปจโฉต วตโต ฯ อจฉาย ปน อภาเวน ปนปปน อาเสวตสส อโลภสเสว ภาเวน อปปจโฉต วตโตต วตต ฯ [๓๔๙] อปปสทโท อภาวตโถ อปปาพาโธ อปปาตงโกตอาทส วยาต อาห อนจฉสสาต ฯ โลเก ปากฏสส ห อกขโรคกจฉ- โรคาทเภทสส อาพาธสส อภาว สนธาย อปปาพาโธ อปปา- ตงโกต วตต ฯ อทาน วตตเมวตถ ปากฏตร กาต เอตถ หตอาท วตต ฯ พย ชน สาวเสส วย ปรตตเกป อปปสททสส ทสสมานตตา ฯ อตโถ ปน นรวเสโส สพพโส ปจจยจฉาย อภาวสส อธปเปตตตา ฯ เตนาห น หตอาทนต ตฏฏกา ฯ รถวนตสตตทสตตรสตตวณณนาส ตฏฏกาส จ อปปสททสส อภาวตถตา โอโลเกตพพา ฯ อปปจฉจตกก ฯ [๓๕๐] เอว ปจจยปปจฉปปฏปท ปเรตกาเมน ปฏคคหเณ มตต นา ภวตพพ ฯ เอว โหนโต ห สนตฏโ นาม สนตฏสส ๑. มโน. ป. ๑/๗๘ ๒. อปปมตตกายาตป ปาโ ฯ


จ อตรจฉตาทโย ปาปธมมา ปหยนต ฯ เตนสส สนตฏ มงคลนต วจจต ฯ สนตฏา หตวา สคต คจฉนตา ปน คณนปถ วตกกนตา ฯ ก วตถนา ฯ สนตฏ ย โต ปน อรยมคค ปาปณาต ฯ เตนสส สา อรยมคคสมภาโรต วจจต ฯ ปาจนขณฑราชวาสกปสกลกตเถโร เจตถ นทสสน ฯ วตถ เหฏา จวรสนโตเส วตตเมว ฯ [๓๕๑] สนตฏโ จ นาม ขคควสาณสทโส โหต ฯ เตน สาม ผลาทวณณนาย ๑ โส ชยา มตโต สโร วย ยถา ปกกนโต มตตหตถ วย จ อจฉตจฉต เสนาสน วนสณฑ รกขมล วนปพภาร ปรภ ชนโต เอโก ตฏต เอโก นสทต สพพรยาปเถส เอโก อทตโย จาตททโส อปปฏโฆ จ โหต สนตสสมาโน อตรตเรน ปรสสยาน สหตา อฉมภ เอโก จเร ขคควสาณกปโปต เอว วณณต ขคควสาณกปปต อาปชชตต วตต ฯ เกเนว วณณตาต ฯ เอเกน ปจเจกสมพทเธน ฯ โส กร พาราณสราชา หตวา ราชปลลงเก นสนโน วปสสน วฑเฒตวา ปจเจกโพธ ปตวา จาตททโสตยาทก อทานคาถ อภาส ฯ สา สตตนปาตสส ปมวคเค ขคควสาณสตเต ๒ อาคตา ฯ [๓๕๒] ตตถ จาตททโสต จตส ทสาส ยถาสขวหาร ฯ เอก ๑. ส. ว. ๑/๒๕๗ ฯ ๒. ข. ส. ๒๕/๓๓๓ ฯ


ทส ผรตวา วหรตตอาทนา นเยน พรหมวหารภาวนา ผรตา ฯ จตสโส ทสา อสส สนตตป จาตททโส ฯ ตาส ทสาส กตถจ สตเต วา สงขาเร วา ภเยน น ปฏห ตต อปปฏโฆ ฯ สนตสสมาโนต ทวาทสวธสส สนโตสสส วเสน สนตสสโก ฯ อตรตเรนาต อจจาวเจน ปจจเยน ฯ ปรสสยาน สหตาต เอตถ ปรสสยนต กายจตตาน ตาเสนต ๑เตส สมปตตตาน วา ปรสสยาน ฯ พาหราน สหพยคฆาทน อพภนตราน จ กามจฉนทาทน กายจตตปททวานเมต อธวจน ฯ เต ปรสสเย อธวาสนกขนตยา จ วรยาทห ธมเมห จ สหตต ปรสสยาน สหตา ฯ ถทธภาวกรณ- ภยาภาเวน อจฉมภต ขคควสาณวณณนา ๒ ฯ เอโก อสหาโย คโต เอว ขคคมคสงคสทสตาย ขคควสาณกปโป จเรยยาต อตโถต จฬหตถปโทปมจตกกงคตตรฏกา ฯ ขคควสาณ นาม ขคคมคสงค ฯ กปปสทโท ปฏภาคตโถ ขคควสาณสทโสต วตต โหตต ขคควสาณวณณนา ๓ ฯ [๓๕๓] อปจ อสนตฏโ ธนโตป ชวตโตป ปรหายต สนตฏโ น ปรหายตต อยมตโถ ตกนปาตสส ปมวคเค ชรทปานชาตเกนาป ๔ ทเปตพโพ ฯ สนตฏสส ห นฏมป ธน ปน ปากตก ภวต ฯ ตตรท วตถ ฯจ อตเต โพธสตโต คงคาตเร อทมพรวเน สวราชา หตวา ๑. ปรหาเปนต วา เตส สมปตต ตาน ปรจจ สยนตต ปรสสยา ฯ ๒. ปรมตถโชตกา สตตนปาตวณณนา ๑/๑๐๖ ฯ ๓. ป. โช. ข. ส. ๑/๘๐ ฯ ๔. ชาตกฏกถา. ๔/๒๙ ฯ


อตตโน รกขสส ผเลส ขเณส ย ยเทว อวสฏ โหต องกโร วา ปตต วา ตโจ วา ปปปฏกา วา ต ต ขาทตวา คงคาย ปานย ปวตวา ปรมปปจฉสนตฏโ หตวา อ ตถ น คจฉต ฯ ตสส อปปจฉสนตฏภาวคเณน สกกสส ภวน กมป ฯ สกโก ต การณ ตวา ตสส วมสนตถ อตตโน อานภาเวน ต รกข สกขาเปส ฯ รกโข ขานมตโต หตวา ฉทโท วาเต ปหรนเต อาโกฏโต วย สทท นจฉาเรนโต อฏาส ฯ ตสส ฉทเทห จณณาน นกขมนต ฯ ตาน ขาทตวา สวราชา อ ตถ อคนตวา วาตาตป อคเณตวา อทมพรขานมตถเก นสท ฯ สกโก ปสทตวา คงโคทก คเหตวา ต ขานก โอส จ ฯ ตาวเทว สาขาวฏปสมปนโน มธรผโล รกโข อฏาสต ฯ นวกนปาเต จฬสวกชาต๑กวณณนาย สวราชวตถ ฯ [๓๕๔] ตสมา สาสนสสป จรฏ ตกาเมน ภกขนา สนตฏเน ภวตพพ ฯ สนตฏ ตา ห สาสนสส อวนาสาย สวตตต อสนตฏ ตา วนาสาย ฯ เตนาห เอกงคตตรสส ๒ ทสมวคเค นาห ภกขเว อ เอกธมมมป สมนปสสาม โย เอว สทธมมสส สมโมสาย อนตรธานาย สวตตต ยถยท ภกขเว อสนตฏ ตา อสนตฏ ตา ภกขเว สทธมมสส สมโมสาย อนตรธานาย สวตตตต จ นาห ภกขเว อ เอกธมมมป สมนปสสาม โย เอว สทธมมสส ตยา อสมโมสานาย อนนตรธาย สวตตต ยถยท ภกขเว สนตฏ ตา ๑. ชาตกฏกถา. ๕/๓๕๕ ฯ ๒. อง. เอก. ๒๐/๒๔ ฯ


สนตฏ ตา ภกขเว สทธมมสส ตยา ... สวตตตต จ ฯ [๓๕๕] ตตถ สทธมมสสาต สธมมสส สาสนสสาต อตโถ ฯ สมโมสายาต วนาสาย ฯ อนตรธานายาต อปป าปนตถาย ฯ ตยาต จรฏ ตตถ ฯ อสมโมสาย อนนตรธานายาต วตตป- ปฏปกขนเยเนว เวทตพพนต ตทภยสตตวณณนา ๑ฯ วตตปปฏปกขนเยนาต อวนาสายาต เอวมาทนา อตโถ คเหตพโพต ตฏฏกา ฯ [๓๕๖] สพพ เจต จวราทส ปจจเยส สนตฏ ต อสนตฏ ต จ สนธาย วตต ฯ อนวชเชส ทานสลาทส ธมเมส ปน สนตฏ ตา น ยตตา อสนตฏ ตา ว ยตตา ฯ เตนาห ภควา ทกงคตตรสส (๒) ตตยปณณาสเก ภกขน ธมม เทเสนโต อสนตฏ ตา จ กสเลส ธมเมสต ฯ [๓๕๗] ตพพณณนาย ๓ อสนตฏ ตาต อ ตร อรหตตป- ปตตา กสเลส ธมเมส อสนตฏ ภาโวต วตต ฯ อ ตร อรหตตปปตตาต อรหตตปปตต วนาต ตฏฏกา ฯ อสนตฏ ตา จ กสเลส ธมเมสต ยา กสลาน ธมมาน ภาวนาย อสนตฏสส ภยโยกมยตาต นกเขปกณฑปาล ๔ ฯ กสลาน ธมมานนต สลาทน อนวชชธมมาน ฯ ภาวนายาต อปปาทเนน จ วฑฒเนน จ ฯ อสนตฏสสาต อลเมตตาวตา ๑. มโน. ป. ๑/๘๘ ฯ ๒. อง. ทก. ๒๐/๑๑๙ ฯ ๓. มโน. ป. ๒/๘๐ ฯ ๔. อภ. ส. ๓๔/๓๓๘ ฯ


อลเมตตาวตาต สงโกปาปตตวเสน น สนตฏสส ฯ ภยโยกมยตาต ภยโย ภยโย อปปาทนจฉาต สงคตสตตฏกา ฯ [๓๕๘] ภยโยกมยตาต วเสสกมยตา ฯ อเธกจโจ อาทโต ว ปกขกภตต วา สลากภตต วา ๑ เทต โส เตน อสนตฏโ หตวา ปน ธวภตต สงฆภตต วสสาวาสก เทต อาวาส กาเรต จตตาโรป ปจจเย เทต ตตราป อสนตฏโ หตวา สรณาน คณหาต ป จ สลาน สมาทยต ตตราป อสนตฏโ หตวา ปพพชต ปพพชตวา เอก นกาย เทว นกาเย เตปฏก พทธวจน คณหาต อฏ สมาปตตโย ภาเวต วปสสน วฑเฒตวา อรหตต คณหาต อรหตตปปตตโต ปฏาย มหาสนตฏโ นาม โหต ฯ เอว อรหตตวเสสกมยตา ห ภยโยกมยตา นามาต นกเขปกณฑวณณนา ๒ ฯ ตาย ห สมงคภโต ปคคโล สล ปเรตวา ฌาน อปปาเทต ฌาน ลภตวา วปสสน อารภต อารทธวปสสโก อรหตต คเหตวา ๓ อนตรา โวสาน นาปชชตต สงคตสตตวณณนา ๔ ฯ [๓๕๙] ตสมา กสลปปาทเนน สนตฏ ตา น กาตพพา ฯ ปนปปน ป กโรนโต ห โลกตตรสขมป ปาปณาต สาวตถวาส อ ตรพราหมโณ วย ฯ โส กร เอกทวส ปาโตว นกขมตวา เอกสม วรฬห- ตณฏาเน จวร ปารปนเต ภกข โอโลเกนโต เอกสส จวรกณณ ๑. อโต ปร อโปสถก วา ปาฏปทก วาต ทสสต ฯ ๒. อฏ. สา. ๕๗๑ ฯ ๓. อคคเหตวาต ปาโ ทสสต ฯ ๔. ส. ว. ๓/๒๒๔ ฯ


ตเณส ปวตต อสสาวพนทห เตเมนต ทสวา อม าน อปหรต กาต วฏฏตต จนเตตวา ปนทวเส กททาเลน ต าน ตจเฉตวา ขลมณฑลสทส กตวา ปนทวเสป ตตถ คนตวา เอกสส จวรกณณ ภมย ปตตวา ปสห มกขต ทสวา อธ วาลก โอกรต วฏฏตต จนเตตวา ตถา อกาส ฯ อเถกทวส ปเรภตเต จณโฑ อาตโป ชาโต ฯ ตโตป โส ตตถ คนตวา จวร ปารปนตาน สรรโต ม จนต เสท ทสวา ตตถ มณฑป กาเรส ฯ ปเนกทวส ปาโต วททลก ชาต ๑ ฯ ตทาป โส ตตถ คนตวา ตนตจวรเก ภกข ทสวา ตตถ มณฑป หาเรตวา สาล กาเรตวา สาลาย มห กาตกาโม สสงฆ สตถาร นมนเตตวา ตตถ นสทาเปตวา ทาน ทตวา ภตตกจจาวสาเน สตถ อาทโต ปฏาย สพพ อตตนา กตกมม อาจกข ฯ สตถา พราหมณ ปณฑตา นาม ขเณ ขเณ โถก โถก กสล กโรนตา อนปพเพน อตตโน มล นหรนตเยวาต ทสเสนโต ธมมปทสส มลวคเค อม คาถมาห ฯ [๓๖๐] อนปพเพน เมธาว โถก โถก ขเณ ขเณ กมมาโร รชตสเสว นทธเม มลมตตโนต ฯ ตตถ อนปพเพนาต อนกกเมน ปฏปาฏยา ฯ เมธาวต ธมโมชปป าย สมนนาคโต ขเณ ขเณ โอกาเส โอกาเส โถก โถก กสล กโรนโต ฯ กมมาโร รชตสเสวาต สวณณสส ๒ มล นทธมนโต สวณณกาโร วย ฯ นทธเมต อตตโน ราคาทมล ๑. วททลกา ชาตาต ภวตพพ ฯ ๒. รชตสสาต ยตตตร. สวณณ ห นมมล โหต ฯ


นทธเมยย นหเรยย ยถา ห สวณณกาโร เอกวารเมว สวณณ ตาเปตวา โกฏเฏตวา มล นหรตวา ปลนธนวกต กาต น สกโกต ปนปปน ปจนโต โกฏเฏนโต ปน มล นหรต ตโต อเนกวธ ปลนธนวกต กโรต เอวเมว ปนปปน กสล กโรนโต ปณฑโต อตตโน มล นหรตวา นทธนตมโล นกกเลโส โหตต ฯ คาถาวสาเน โส พราหมโณ โสตาปนโน ฯ อ ตรพราหมณวตถ ฯ สนตฏ ตปทกถา ฯ


กต ตากถา [๓๖๑] กต ตา นาม อปปสส วา พหสส วา เยน เกนจ กตสส อปการสส ปนปปน อนสสรณภาเวน ชานนตา ฯ อปจ เนรยกาททกขปรตตาณโต ป านเอว ปาณน พหปการาน ยโต เตสมป อปการานสสรณตา กต ตาต เวทตพพา ฯ ตตถ กต ทลลโภ โหต ฯ เตนาห ทกงคตตเร ๑ ตตยปณณาสกสส ปมวคเค เทวเม ภกขเว ปคคลา ทลลภา โลกสม กตเม เทว โย จ ปพพการ โย จ กต กตเวท อเม โข ภกขเว เทว ปคคลา ทลลภา โลกสมนต ฯ [๓๖๒] ตตถ ปพพการต ปม อปการสส การโก ฯ กต กตเวทต เตน กต ตวา ปจฉา การโก ฯ เตส ปพพการ อณ เทมต ส กโรต ฯ ปจฉา การโก อณ ชราเปมต ส กโรตต ตพพณณนา ๒ ฯ อณ เทมต ส กโรตต เอว ส กโรนโต วย โหตต อตโถต ตฏฏกา ปคคลปป ตตฏกา จ ฯ เอตถ จ ส กโรตต เอว วยสททรหโต อตโถป ยชชเตว ฯ เตนาห ภควา สวราชภโต เกทารชาตเก ๓ โกสยโคตตสส พราหมณสส ธมม เทเสนโต ๑. อง. ทก. ๒๐/๑๐๘ ฯ ๒. มโน. ป. ๒/๗๓ ฯ ๓. ชาตกฏกถา. ๖/๒๕๔ ฯ


อชาตปกขา สกณา ปตตกา มยห โกสย เต ม ภตา ภรสสนต ตสมา เตส อณ ทเท มาตา ปตา จ เม วฑฒา ชณณกา คตโยพพนา เตส ตณเฑน หาตน ม เจ ปพพกต อณนต ฯ [๓๖๓] ทลลภาต น สลภา ฯ ปพพการต ปมเมว การโก ฯ กตเวทต กต เวเทต วทต ปากฏ กโรต ฯ เต อาคารย- อนาคารเยห ทเปตพพา ฯ อาคารเยส ห มาตาปตโร ปพพการโน นาม ฯ ปตตธตโร ปน มาตาปตโร ปฏชคคนตา อภวาทนาทน จ เตส กรมานา กตเวทโน นาม ฯ อนาคารเยส อาจรยปชฌายา ปพพการโน นาม ฯ อนเตวาสกสทธวหารกา อาจรยปชฌาเย ปฏชคคนตา อภวาทนาทน จ เนส กรมานา กตเวทโน นาม ฯ เตส อาวภาวนตถาย อปชฌายโปสกโสณตเถราทน วตถน กเถตพพาน ฯ อปโร นโย ฯ ปเรน ๑ อกเตเยว อปกาเร อตตน กต อปการ อนเปกขตวา การโก ปพพการ เสยยถาป มาตาปตโร เจว อาจรยปชฌายา จ ฯ โส ทลลโภ สตตาน ตณหาภภตตตา ฯ ปเรน กตสส อปการสส อนรปปปวตต อตตน กต อปการ อปการโต ชานนโต เวทยนโต กต กตเวท เสยยถาป มาตาปตอาจรยปชฌาเยส สมมาปฏปนโน ฯ โสป ทลลโภ สตตาน อวชชาภภตตตา ฯ อปจ อการณวจฉโล ปพพการ สการณวจฉโล กต กตเวท ฯ กรสสต เมต ๑. ปเรน กเตเยว อปกาเร น อตตน....ปพพการตป ทสสต ฯ


เอวมาทการณนรเปกขกรโย ๑ ปพพการ ฯ กรสสต เมต เอว- มาทการณสาเปกขกรโย ๑ กต กตเวท ฯ ตโม โชตปรายโน ปพพการ ฯ โชต โชตปรายโน กต กตเวท ฯ เทเสตา ปพพการ ฯ ปฏปชชตา กต กตเวท ฯ สเทวเก โลเก อรห สมมาสมพทโธ ปพพการ ฯ อรยสาวโก กต กตเวทต ปคคลปป ตตวณณนา ๒ ฯ [๓๖๔] ตตถ อาจรยปชฌายาต เอตถ อาจรยปชฌายลกขณ อโสกธมมร า ปฏเน ขณาสวภเตน นโครธสามเณเรน วตต ฯ วตต ห นทานกถาย ๓ โก อย ตาต อปชฌาโย นามาต ฯ วชชาวชช ทสวา โจเทตา สาเรตา จ มหาราชาต ฯ โก อย ตาต อาจรโย นามาต ฯ อมสม สาสเน สกขตพพธมเมส ปตฏาเปตา มหาราชาต ฯ [๓๖๕] วชชาวชช อปนชฌายตต อปชฌาโยต อาห วชชา- วชช ทสวา โจเทตา สาเรตา จาต ฯ ตตถ วชชาวชชนต ขททก มหนต จ วชชนต ตฏฏกา ฯ วฑฒอตโถ ห อยมกาโร ผลาผลนตอาทส วยาต มหา- ขนธกฏกา ฯ โจเทตาต อท ตยา ทกกฏ อท ทพภาสตนตอาทน วตวา โจเทตา ฯ สาเรตาต อตตโน วชช อสรนตสส สต อปปาเทตา สมมาปฏปตตย วา สาเรตา ปวตเตตาต อตโถ ฯ เอว ตยา พทธวจน สชฌายตพพ เอว อภกกมตพพ เอว ปฏกกมตพพนต- ๑. กรณสทโท ทสสต ฯ ๒. ป. ท. อภ. ๗๑ ฯ ๓. สมนต. ๑/๔๖.


อาทนา อาจารสกขาปนโต อาจรโย นามาต อาห อมสม สาสเน สกขตพพธมเมส ปตฏาเปตาต ฯ ตตถ สกขตพพธมโม นาม สกล พทธวจน สลาทโย จ ธมมาต นทานกถาฏกา ฯ อตถโตเปเตส คร อปชฌาโย นาม ฯ เตน มหาขนธก- วณณนาย ๑ อนปชฌายกาต วชชาวชช อปนชฌายเกน ครนา วรหตาต วตวา ปม อปชฌ คาหาเปตพโพต เอตถ วชชาวชช อปนชฌายตต อปชฌาต วตต ฯ วชชาวชช อปนชฌายตต อปชฌาต อมนา อปชฌายสททสมานตโถ อปชฌาสทโทต ทสเสตต ตฏฏกา ฯ อปชฌาต อปชฌายสททสมานตโถ อาการนโต อปชฌาสทโทต ทสเสต ฯ อปชฌาสทโท๒ เอว วา อปโยคปปจจตตวจเนส ยการโลป กตวา เอว วตโต กรณวจนาทส อปชฌาสททสส ปโยคาภาวาต ทฏพพนต นวฏกา ฯ [๓๖๖] อาทเรน จรตพโพต อาจรโย ฯ โส จตพพโธ โหต ฯ เตน วสทธมคเค าตปลโพธกถาย ๓ ปพพชชาจรโย อปสมปทาจรโย นสสยาจรโย อทเทสาจรโย จาต อตโถ วตโต ฯ เอตถ จ อทเทสาจรโย นาม ธมมาจรโย ฯ เตน มหาขนธก- ฏกาย เยน สกขาปทาน ทนนาน อย ปพพชชาจรโย ฯ เยน อปสมปทกมมวาจา วตตา อย อปสมปทาจรโย ฯ โย อทเทส ปรปจฉ วา เทต อย ธมมาจรโยต วตต ฯ ๑. สมนต. ๓/๓๔. ๒. กตถจ อปชฌายสทโทต ลขยต ฯ ๓. วสทธมคค. ๑/๑๑๘.


ยสส ปน สนตเก อกกฏก นสทตวา ภกขนา อาจรโย เม ภนเต โหห อายสมโต นสสาย วจฉามต ตกขตต วตวา นสสโย คหโต อย นสสยาจรโย นาม ฯ [๓๖๗] อนเตวาสกสทธวหารกาต เอตถ ปน ยสส สนตเก สามเณเรน เจว อปชฌ คเหตวา อปสมปนนภกขนา จ อปชฌาโย เม ภนเต โหหต วตวา นสสโย คหโต โส เตส อปชฌาโย เต ตสส สทธวหารกา ฯ อนเตวาสกา ปน อาจรยวเสน จตพพธา ปพพชชนเตวาสโก อปสมปทนเตวาสโก นสสยนเตวาสโก ธมมนเต- วาสโก จาต ฯ ปเรน กตสส อปการสส อนรปปปวตตนต อทนต ตกงคตตรวณณนาย สเมต ฯ [๓๖๘] ตตถ ห กต กตเวทต อมนา มยห กตนต เตน กตกมม ตวา วทต ปากฏ กตวา ปฏกรณปคคโลต วตต ๑ฯ ปเรน กตสส อปการสส อนรปปปวตต อตตน กต อปการ อปการโต ชานนโต เวทยนโต กต กตเวทต อาห อมนา มยห กตนตอาทนต ตฏฏกา ฯ การเณน วนา ปวตตหตจตโต อการณวจฉโล ฯ อนาคตมป ปโยชน อเปกขมาโน ปรมคคหต ต กต อปาทาย กต เอว นาม โหต น ปพพการต อาห กรสสต เมตอาทนต ปคคลปป ตตฏกา ฯ ปรมคคหตนต กรสสต เมตอาทนา จตเตน ปม คหต ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๓๐๗. ตตถ ปฏกรณปคคโลต ทสสต.


ต กตนต ต ตาทส อปการนต อนฏกา ฯ [๓๖๙] ตโมต อนธการภโต ฯ ตมปรายโนต ตมเมว ปร อยน คต อสสาต ตมปรายโน ฯ เอว สพพปเทส อตโถ เวทตพโพ ฯ เอตถ จ ปโม นเจ จณฑาลาทกเล ทชชวเก๑ หนตตภาเว นพพตเตตวา ตณ ทจจรตาน ปรปเรต ฯ ทตโย ตถาวโธ หตวา ตณ สจรตาน ปรปเรต ฯ ตตโย อฬาเร ขตตยาทกเล พหนนปาเน สมปนนตตภาเว นพพตเตตวา ๒ ตณ ทจจรตาน ปรปเรต ฯ จตตโถ ตถาวโธ ๓ หตวา ตณ สจรตาน ปรปเรตต สงคตสตตวณณนา ๔ ฯ ตโมต อปปกาสภาเวน ตโม ฯ เตนาห อนธการภโตต ฯ อนธการภโตต อนธการ วย ภโต ชาโต อปปกาสภาเวน อนธการาวตถ วา ปตโตต อตโถ ฯ ตมเมวาต วตตลกขณ ตมเมว ปร ปรโต อยน คต นฏาต อตโถ ฯ นเจ ... นพพตเตตวาต เอเตน ตสส ตมภาว ทสเสต ฯ ตณ ทจจรตาน ปรปเรตต เอเตน ตมปรายนภาว ทสเสต ฯ ปกาสภาวาปตตโต อตรทวเย วตตนยานสาเรน อตโถ เวทตพโพต ตฏฏกา ฯ [๓๗๐] นจกลปจฉาชาตอาทเกน ตเมน ยตโตต ตโม ฯ กายทจจรตาทห ปน นรยตมปคมนโต ตมปรายโน ฯ อต อภเยนาป ขนธตโมว กถโต โหต ฯ อฑฒกลปจฉาชาตอาทเกน๕

๑. ทชชวเต. ๒. นพพตตตวา. ๓. ตาทโสว. ๔. ส. ว. ๓/๒๘๓. ๕. อฑฒกเล ปจฉาชาตอาทเกนาต อฏกถาปาโ. โกสลสยตตปาลยมปน อจเจ กเล ปจฉาชาโต โหตต ทสสต.


โชตนา ยตโต โชต อาโลกภโตต วตต โหต ฯ กายสจรตาทห ปน สคคปปตตโชตภาวปคมนโต โชตปรายโนต โกสลสยตเต ตตยวคควณณนา ๑จตกกงคตตเร ทตยปณณาสกวณณนา ๒ จ ฯ นจกลปจฉาชาตอาทอปปกาสภาเวน ตโม วยาต ตโม ฯ เตน ตเมน ยตโตต ตโม ปคคโล ฯ วจจต ห ตโยคโต ปคคลสส ตพโพหาโร ยถา มจเฉรโยคโต มจเฉโรต ฯ ตสมา ตโมต อปปกาสภาเวน ตโมภต อนธการ วย ชาโต อนธการาวตถ วา ปตโตต อตโถ ฯ วตตลกขณ ตมเมว ปร ปรโต อยน คต นฏา เอตสสาต ตมปรายโนต ฯ อภเยนาป ตมคคหเณน ขนธตโมว กถโต น อนธการตโม ฯ ขนธตโมต จ สมปตตรหตา ขนธปปตตเยว ทฏพพา ฯ อฑฒกลปจฉาชาตอาทปปกาสภาเวน โชเตตต โชต ฯ เตน โชตนา ยตโตตอาท สพพ วตตนเยน เวทตพพนต ตฏฏกา ฯ ตโม โชตปรายโน ป ผล อนปชวนโตเอว ป าน กโรตต ปพพการต วตโตต ปคคลปป ตตฏกา ฯ ป ผล อปชวนโต กต ปกเข ตฏตต วตต ป ผล อนปชวนโตต อนฏกา ฯ ตถา ทกงคตตรฏกา ฯ [๓๗๑] เอว กต ปคคโล ทลลโภ โหต ยทคเคน ปคคโล ทลลโภ ตทคเคน กต ตาป ทลลภา โหต ฯ สา จสส ทลลโภ อยนต ปสสนยต ปาเปต ฯ ตโตเยว สา มงคล ฯ ๑. สา. ป. ๑/๑๙๐. ๒. มโน. ป. ๒/๔๑๘.


เตนฏกถาย ๑ สา สปปรโสต๒ ปสสนยาทนานปปการวเสสาธคม- เหตโต มงคลนต เวทตพพาต ๓ วตต ฯ กต ห ทลลโภ เอว น อกต วย สลโภ ฯ อกต โน ห พห โหนตต ฯ ตตถ กต อธ ปสสาทหต ปาปณาต อกต อธ นนทาทอหต ฯ ตตรมาน วตถน [๓๗๒] อตเต พาราณสร โ สตต ปตตา อเหส ฯ เตส สพพเชฏโก ปทโม นาม กมาโร โพธสตโต ฯ ราชา อเม ม วธตวา รชชมป คณเหยยนต เตส อาสงก อปปาเทตวา ตาตา มายธ วสตถ อ ตถ คนตวา มมจจเยนาคนตวา รชช คณหถาต อาห ฯ เต อตตโน ปชาปตห สทธ ปกกนตา อนตรามคเค เอกสม กนตาเร อนนปาน อลภนตา สพพกนฏสส ภรย มาเรตวา เตรส โกฏาเส กตวา มส ขาทส ฯ โพธสตโต ปน อตตนา จ ภรยาย จ ลทเธส ทวส โกฏาเสส เอก เปตวา ภรยาย สทธ เอกเมว ขาท ฯ อมนา นเยน เต ฉททวเสส ฉ อตถโย มาเรตวา ขาทส ฯ โพธสตโตป เทวสก เอเกก โกฏาส เปส ฯ อต สตตเม ทวเส โพธสตตสส ฉ โกฏาสา อวสฏา ฯ โส เตส อตตโน ภรย มาเรตกามาน ฉ โกฏาเส ทตวา อชช ตาตา อเม ขาทถ เสว ชานสสามาต วตวา เตส นททายนกาเล ภรย คเหตวา ปลายนโต คนต อสกโกนต ภรย ขนเธนาทาย ๑. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๑๖๒. ๒. สปปรเสหต อฏกถาโปตถเก ลขต. ๓. วตตาต.


อรณคคมนเวลาย กนตารา นกขมม ปปาสตา สามต วตเต อทก อลภนโต ขคเคน ทกขณชานน ปหรตวา โลหต ปาเยส ฯ เต อโภ อนปพเพน มหาคงค ปตวา คงคานวตตเน ปณณสาล กตวา วาส กปเปส ฯ ตทา มนสสา เอก ราชาปราธ โจร หตถปาทกณณนาสาน ฉนทตวา เอกสม อมพณเก ปกขปตวา คงคาย ฉฑเฑส ฯ โกณโฑ อฏฏสสร กรมาโน ต าน ปตโต ฯ ต สตวา โพธสตโต การ เน ต อกขปตวา ปณณสาล อาเนตวา กสาวโธวนเลปนาทห วณปปฏกมม อกาส ฯ ภรยา ปนสส โกณฑ ชคจฉมานา นฏ ภนต วจรต ฯ โพธสตโต ภรยาย สทธ โกณฑ อสสมปเท เปตวา สย ผลาผล อาหรตวา โปเสส ฯ สา โกณเฑ ปฏพทธจตตา เตน สทธ มจฉาจรตวา โพธสตต อปาเยน มาเรตกามา สาม อห ตมหาก อเส นสทตวา กนตารา นกขมมานา เอก ปพพต ทสวา อยเย ปพพตเทวเต สจาห สามเกน สทธ อโรคา ชวต ลภสสาม พลกมม เต กรสสามต อายาจ อทานสสา พลกมม กรสสามต วตวา โพธสตต คเหตวา ตตถ คนตวา สาม ตว เว อตตมเทวตา ต ตาว ปทกขณ กตวา วนทตวา ปจฉา เทวตาย พลกมม กรสสามต วตวา โพธสตต ปปาตาภมข เปตวา ปปเผห ปเชตวา วนทตกามา วย หตวา ปฏ ปสเส ตวา ปฏ ย ปหรตวา ปปาเต ปาเตตวา ปจจาคนตวา โกณฑสส สนตก อคมาส ฯ โพธสตโต ปน ปตนโต อทมพรรกขมตถเก เอกสม อกณฏเก คมเพ ปตตวา


อ ตถ คนตมสกโกนโต อทมพรผล ขาทตวา สาขนตเร นสท ฯ ตสส จ รกขสส ปพพตปาทโต อารยห ผล ขาทตปพโพ เอโก มหาสรโร โคธราชา อตถ ฯ โส ผล ขาทต อารยห โพธสตต ทสวา เตน สทธ วสสาส อาปชชตวา ตสส ตตถาคตการณ ปจฉตวา ตมตถ สตวา ต อตตโน ปฏ ย นสทาเปตวา ปปาตา อตตรตวา อร า นกขมตวา มหามคเค เปตวา อร เมว ปาวส ฯ โพธสตโต ปจจนตคาม คนตวา ตตถ วสนโต ปต อจจเยน รชช คเหตวา ปทมราชา นาม หตวา ฉ ทานสาลาโย กาเรตวา เทวสก ฉ สตสหสสาน วสสชเชตวา ทาน อทาส ฯ สาป ปาปตถ ต โกณฑ ขนเธนาทาย อร า นกขมม มนสสปเถ ภกข จรตวา ต โกณฑ โปเสนต มนสเสห กนเต อย โหตต ปฏา อห เอตสส มาตลธตา ปตจฉาปตโต เม เอส เอตสเสว ม อทส สาห วชฌปปตตมป อตตโน สามก ปรหรนต ภกข จรตวา โปเสมต อาห ฯ มนสสา อย ปตพพตาต พหตร ยาคภตต ทตวา ถร เวตตปจฉ จ อทส ตว สามก อธ นสทาเปตวา คจฉาต ฯ สาป ตถา กตวา จรมานา พาราณส คนตวา ทานสาลาส ภ ชมานา วจร ฯ โพธสตโต ทานคเค อฏนน วา ทสนน วา สหตถา ทาน ทตวา ปจจาคจฉนโต คมนมคเค ต ทสวา กเมตนต ปจฉ ฯ เอกา เทว ปตพพตาต ฯ โส ต ปกโกสาเปตวา ส ชานตวา โกณฑ ปจฉโต นหราเปตวา ปจฉ ฯ สา ปรมนเยเนว กเถส ฯ ราชา นน ตว ปทมกมารสส


ภรยา อสกร โ ธตา อสกา นาม มม ชานโลหต ปวตวา อมสม โกณเฑ ปฏพทธจตตา ม ปปาเต ปาเตส สาทาน ตว นลาเฏ มจจ คเหตวา ม มโตต ม มานา อาคตาต วตวา อม โกณฑ มสเลน โปเถตวา มาเรถ อมสสา ปาปตถยา กณณนาส ฉนทถาต อมจเจ อาณาเปส ฯ กาม เจส โกธ อธวาเสต อสกโกนโต เอว เตส ทณฑ อาณาเปส น ปน ตถา กาเรส ฯ ราชา โกธ มนท กตวา ยถา สา ปจฉ สสโต โอโรเปต น สกโกต เอว คาฬห พนธาเปตวา โกณฑ ตตถ ปกขปาเปตวา อตตโน วชตา นหราเปส ฯ ทกนปาตสส ป จมวคเค จฬปทมชาตกวณณนาย ปทมราชวตถ ๑ฯ [๓๗๓] อตเต โพธสตโต ตาปโส หตวา คงคาตเร ปณณสาลาย ฌานสเขน วหาส ฯ ตทา พาราณสเสฏ ธตา ทฏกมาร นาม จณฑา ผรสา กมมกเร อกโกสต ปหรต ฯ อเถกทวส น กมมกรา คเหตวา คงคาย กฬสสามาต คนตวา ตตถ ฉฑเฑส ฯ สา วรวนต อทเกน วยหมานา อฑฒรตตย โพธสตตสส สาลาสมป ปาปณ ฯ ตาปโส ตสส การ เน ต อกขปตวา อคค กตวา ทตวา สเต วคเต ผลาผล ทตวา กตถ วาสกาสต ปจฉ ฯ พาราณสวาสกาต ฯ อทาน คจฉาต ฯ สา อม ตาปส สลเภท ปาเปตวา ต คเหตวา คมสสามต จนเตตวา ตถา กตวา อคมาส ฯ ตาปโสป ภนนสโล ปรหนชฌาโน ตาย สทธ เอก ปจจนตคาม ๑. ชาตกฏกถา. ๓/๑๕๔.


คนตวา ตกก วกกณนโต ต โปเสต ฯ ตสมาสส ตกกปณฑโตต นาม อกส ฯ มนสสา จสส ปรพพย ทตวา อมหาก สยตต วา ทยยตต วา อาจกขนโต เอตถ วสาต คามทวาเร กฏกาย วาเสส ฯ อเถกทวส โจรา ต คาม วลมปตวา ตกกปณฑตสส ภรย อคคเหส ฯ โจรเชฏโก ต ภรย อกาส ฯ สา ตกกปณฑต ฆาตาเปตกามา โจเรห อานตา อห ทกข วสาม อาคนตวา ม เนหต ตสส สาสน เปเสตวา ต ตตถาคต ทสวา สเจ มย อทาน คจฉสสาม โจโร อนพนธตวา อโภป อมเห ฆาเตสสต รตตภาเค คจฉสสามต ต โกฏเก นสทาเปตวา สาย เชฏกสส อาคนตวา สร ปวตวา มตตกาเล อาจกข ฯ โจโร ต คเหตวา ปาเตตวา กปปราทห ยถารจ โปเถตวา พนธตวา นปชชาเปส ฯ โส โปถยมาโน อ ก จ อวตวา โกธนา อกต จ ปสณา มตตทพภกาต อทเมว วทต ฯ โจโรป สยตวา ปพทโธ ชณณาย สราย ปน ต โปเถต อารภ ฯ โสป ตเถว วทต ฯ โจโรป อย อมเมว วทต นา กมทนต จนเตตวา ปจฉตวา สพพ ปวตต สตวา อย เอวรเป อปการเก วปปฏปชชต มยหมป อปททว กเรยย มาเรตพพา เอสาต จนเตตวา ต อตถ ปโพเธตวา เอห เอต ปรส ฆาเตสสามาต พหคาม คนตวา ต อตถ มาเรตวา ตกกปณฑต คเหตวา เคห คนตวา อทาน กห คมสสสต อาห ฯ ตกกปณฑโต ปพพชตวา อร เ วสสสามต อาห ฯ อหป ปพพชสสามต ฯ เต อโภ


ปพพชตวา ฌานาภ าโย นพพตเตตวา พรหมโลกปคา ฯ เอกนปาตสส สตตมวคเค ตกกชาตกวณณนาย ๑ตกกปณฑตวตถ ฯ [๓๗๔] อตเต โพธสตโต ตาปโส หตวา คงคาตเร ปณณสาลาย วหาส ฯ ตทา พาราณสร โ ปตโต ทฏกมาโร นาม อโหส กกขโฬ ผรโส สพเพส อกขมห ปตตรโช ๒ วย ขาทต อาคตปสาโจ วย จ อมนาโป ฯ โส เอกทวส คงคาย กฬนโต เอถ ภเณ ม นทมชฌ เนตวา อาเนถาต อโวจ ฯ เต ต เนตวา ฉฑเฑตวา ปลายส ฯ โส อทเกน วยหมาโน เอก ทารกขนธ ทสวา ตตถ นสทตวา ปรเทวมาโน คจฉต ฯ ตทา พาราณสวาส เอโก เสฏ นทตเร จตตาฬสโกฏธน นทหตวา ธนตณหาย ธนปฏเ สปโป หตวา นพพตต ฯ อปโรป ตสมเยว ปเทเส ตส โกฏโย นทหตวา ธนตณหาย ตตเถว อนทโร หตวา นพพตต ฯ เตส วสนฏาน อทก ปาวส ฯ เต นกขมตวา ต เตน นสนน ๓ ทารกขนธ ทสวา อารยห ขนธปฏเเยว นปชชส ฯ นทตเร จ เอโก สมพลรกโข อตถ ฯ ตตเถโก สวโปตโก วสต ฯ รกโข อทกปฏเ ปต ฯ สวโปตโก ต ทารกขนธ ทสวา นลย ฯ เอวนเต จตตาโร ชนา คจฉมานา อฑฒรตตย ตาปสสส ปณณสาลาสมป ปตตา ฯ ตาปโส ราชปตตสส ปรเทวนสทท สตวา นทตร คนตวา เตส การ เน เต อกขปตวา อสสม เนตวา ๑. ชาตกฏกถา. ๒/๘๙. ๒. ปตตรชนตป ปท. ๓. ปมาทลขต ม เ. นสนนนต ห น กมมวาจก อฏกถาย อภนสนนนต ปาโ.


อคค ชาเลตวา อเม ทพพลตราต ปม สปปาทน สรร เสเทตวา ปจฉา ราชปตตสส สรร เสเทตวา อาหาร เทนโตป ปม สปปาทนเมว ทตวา ปจฉา ตสส ผลาผล อทาส ฯ กมาโร อย กฏตาปโส ม อคเณตวา ตรจฉานคตาน สมมาน กโรตต ตสม อาฆาต พนธตวา กตปาห วสตวา คจฉนโต เอต อตตโน สนตก อาคต มาเรสสามต จนเตตวา ภนเต มย รชเช ปตฏ เต อาคจเฉยยาถ อห โว จตห ปจจเยห อปฏหสสามต วตวา ปกกาม ฯ สปโป ปน คจฉนโต ต วนทตวา ภนเต ตมเหห มยห มหาอปกาโร กโต อสกฏาเน เม เอตตก ธน นทหต กจเจ โว ธเนน สต ตตถ คนตวา ทฆาต ปกโกเสยยาถาต วตวา ปกกาม ฯ อนทโรป ตเถว วตวา กจเจ โว ธเนน สต ตตถ คนตวา อนทราต ปกโกเสยยาถาต วตวา ปกกาม ฯ สวโปตโกป ตาปส วนทตวา ภนเต มยห ธน นตถ รตตสาลห ปน โว อตเถ สต มยห วสนฏาน คจเฉยยาถาต วตวา ปกกาม ฯ ราชปตโต คนตวา นจรสเสว รชเช ปตฏาต ฯ โพธสตโต ปม สปปาทโย วมสตกาโม เตส วสนฏาน คโต ฯ เตป สกฏานา นกขมตวา ต วนทส ฯ โส ตโต นวตตตวา ราชาน วมสตกาโม ราชยยาน คนตวา ตตถ วสตวา ปนทวเส ภกขาจารวตเตน นคร ปาวส ฯ ตสม ขเณ ราชา หตถกขนธวรคโต นคร ปทกขณ กโรนโต ต ทรโตว ทสวา อย กฏตาปโส มม สนตเก ภตวา วสตกาโม อาคโต ยาว ปรสมชเฌ อตตนา


มยห กตคณ น ปกาเสต ตาวสส สส ฉนทาเปสสามต ปรเส อาณาเปส ฯ เต คนตวา โพธสตต วนทตวา ๑จตกเก จตกเก ปหรนตา อาฆาตน นยส ฯ โส ปหฏปปหฏฏาเน อมเมว คาถมาห [๓๗๕] สจจ กเรวมาหส นรา เอกจจยา อธ กฏ ปลลวต ๒ เสยโย น เตวเวกจจโย นโรต ฯ ตตถ สจจ กเรวมาหสต อวตถเมว กร เอว วทนต ฯ นรา เอกจจยา อธาต อเธกจเจ ปณฑตปรสา ฯ กฏ ปลลวต เสยโยต นทยา วยหมาน สกขทาร อตตาเรตวา ถเล ปต สนทร ฯ กการณา ฯ ต ห ยาคภตตาทน ปจนตถาย สตาตราน วสวนตถาย อ เสป จ ปรสสยาน หรณตถาย อปการ โหต ฯ น เตวเวกจจโย นโรต เอกจโจ ปน มตตทพภ อกต ปาปปรโส โอเฆน วยหมาโน หตเถ คเหตวา อตตารโต น เตวว วร ฯ ตถา ห อห อม ปาปปรส อตตาเรตวา ทกข อาหรนต ฯ ต สตวา เตส เย ปณฑตา เต ก โภ ปพพชต ตยา อมหาก ร โ อตถ โกจ คโณ กโตต ปจฉส ฯ โส สพพ ปวตต กเถส ฯ ต สตวา มนสสา อย มตตทพภ ราชา อตตโน ชวตทายกสส คณมตตมป น ชานาต ต นสสาย กโต อมหาก สข ๓ คณหถ นนต กปตา สมนตโต อฏหตวา อสสตตปาสาณมคคราทห หตถกขนธคตเมว น ฆาเตตวา ปาเท กฑฒตวา ปรขาปฏเ ฉฑเฑตวา โพธสตต อภส จส ฯ โส ๑. พนธตวาต ปเทน ภวตพพ. ๒. นปผวตนต ปาล. ๓. วฑฒตป ปท.


ธมเมน รชช กาเรนโต เตส สปปาทน วสนฏาน คนตวา สปปอนทเรห ทนนา สตตต หร โกฏโย เต ตโย ชเน จ คเหตวา ปจฉา คนตวา ๑ สปปสส วสนตถาย สวณณนาฬ อนทรสส วสนตถาย ผลกคห สวกสส สวณณป ชร กาเรตวา สปปสวกาน มธลาเช อนทรสส คนธสาลตณฑเล ทาเปสต ฯ เอกนปาตสส อฏมวคเค สจจกรชาตกวณณนาย ๒ จตชชนวตถ ฯ [๓๗๖] อตเต ราชคเห มหาเสฏ อตตโน ปตตสสตถาย ชนปทเสฏ โน ธตร อาเนส ฯ สา ปน ว ฌา หตวา คพภนยาลย ทสเสนต หตถปาทปฏ โย โกเฏตวา พหล กาเรตวา เทวสก ปโลตกเวเนน อทรวฑฒน ทสเสตวา เอกสสา ธาตยา ต กจจ ชานาเปตวา นวมาสจจเยน อทาน ชนปเท ปต ฆร คนตวา วชายสสามต สสสสสเร อาปจฉตวา ปกกาม ฯ อเถกา ทคคตตถ สตเถน สทธ มคค คจฉนต อนตรามคเค เอกสม นโครธมเล ปตต วชายตวา ปาโตว สตเถ คจฉนเต อห วนา สตเถน คนต น สกขสสามต ตตเถว คพภมล จ ปตต จ ฉฑเฑตวา คตา ฯ เทวตา ทารก รกขส ฯ โส กร โพธสตโต ว ฯ เสฏ ธตา ปน ต าน ปตวา สรรกจจ กรสสามต ตาย ธาตยา สทธ นโครธมล คนตวา สวณณวณณ ทารก ทสวา อมม นปผนน โน กจจนต ปโลตกา อปเนตวา อจฉงคป- ปเทส โลหเตน คพภมเลน จ มกขตวา อตตโน คพภวฏานภาว ๑. ปจจาคนตวาต ยตตตร. ๒. ชาตกฏกถา ๒/๑๒๙.


ปรชนสส กเถตวา ทารก คเหตวา ตโตว ปฏนวตต ฯ ตสส นโครโธต นาม กรส ฯ ตทวส เว อนเสฏ สส สณสาป วชายนตถาย กลฆร คจฉนต อนตรามคเค เอกสสา รกขสาขาย เหฏา ปตต วชายตวา ปฏนวตต ฯ ตสส สาโขต นาม ฯ ต ทวส เว มหาเสฏ นสสาย วสนตสส ตนนการสส ภรยาป ปโลตกนตเร ปตต วชาย ฯ ตสส โปตโกต นาม ฯ มหาเสฏ อโภเปเต นโครธกมารสส ชาตทวเส อาหราเปตวา เตเนว สทธ วฑเฒส ฯ เต เอกโต วฑฒตวา วยปปตตา ตกกสล คนตวา อคคหตสปปา ชนปทจารก จรนตา อนปพเพน พาราณสสมป คนตวา เอกสม รกขมเล นปชชส ฯ ตสม จ รกเข กกกฏา วสส ฯ เตส อปรโม เหฏ มสส สรเร วจจ ปาเตส ฯ เกนท ปาตตนต ฯ สมม มา กชฌ มยา อชานนเตน ปาตตนต ฯ อเร ตว มม สรร อตตโน วจจฏาน ม ส ก มม ปมาณ น ชานาส โย ห ม มาเรตวา มส ขาทต โส ปาโตว สหสส ลภตต ฯ อเร ตว อชานนเตนาต วตเตป กชฌส เอตตกมตเตน มาน กโรส ม ปน มาเรตวา โย ถลมส ขาทต โส ปาโตว ราชา โหต โย มชฌมมส โส เสนาปต โย อฏ มส โส ภณฑาคารโกต ฯ โปตโก ปจจสกาเล อฏาย นโครธกมารสส ปาเท ปรมชชนโต นสนโน เตส วจน สตวา สณก อารยห อปรม กกกฏ คเหตวา มาเรตวา องคาเรส ปจตวา ถลมส นโครธสส มชฌมมส สาขสส ทตวา อตตนา อฏ มส


ขาทตวา สพพ ปวตต กเถส ฯ เต ตโยป ปาตราสเวลาย พาราณส ปวสตวา เอกสส พราหมณสส เคเห ปายาส ภ ชตวา นครา นกขมตวา อยยาน ปวสส ฯ นโครธกมาโร สลาปฏเฏ นปชช ฯ อตเร เทว พห นปชชส ฯ ตทา พาราณสราชา สตตาห กาลกโต ฯ อถ ปโรหตาทโย ปสสรถ วสสชเชส ฯ กสสปสยตต- ฏกาย ปสสรถนต มงคลรถนต วตต ฯ ปสสรโถ อยยาน คนตวา อาโรหณสชโช หตวา อฏาส ฯ ปโรหโต ปาเทส ลกขณาน อปธาเรตวา สพพตรยาน ปคคณหาเปตวา ตตเถว รตนราสมห นโครธ เปตวา อภส จ ฯ โส สาขสส เสนาปตฏาน ทตวา นคร ปาวส ฯ โปตโกป เตน สทธเยว ปาวส ฯ ราชา เอกทวส มาตาปตโร สรตวา คจฉ เต อาเนหต ราชคหนคร โปตกเมว เปเสส ฯ โส คนตวา เตส อนาคเตส สยเมว ปจจาคนตวา เสนาปตสส ฆเร มคคกลมถ วโนเทตวา ปจฉา ราชาน ปสสสสามต ตตถ คนตวา ตว สหายโก โปตโก นามาคโตต อาโรจาเปส ฯ สาโข อย มยห รชช อทตวา นโครธสส อทาสต ตสม เวร พนธ ฯ ตสมา โส ทตสส วจน สตวาว กทโธ โก อมสส สหาโย อมมตตโก ทาสปตโต คณหถ นนต วตวา หตถปาทชานกปปเรห โกฏฏาเปตวา ควาย คาหาเปตวา นหราเปส ฯ โปตโกป อย อกต มตตทพภ นโครธปณฑโต กต สปปรโส ตสเสว สนตก คมสสามต คนตวา ร โ มาตาปตน อนาคตภาว กเถส ฯ สาโขป โปตโก


ม ร โ สนตเก ภนเทยย มย ปน คเต ก จ วตต น สกขสสตต ตตเถว คโต ฯ โปตโก เตน กตกมม ร โ กเถสเยว ฯ ต สตวา ราชา กชฌตวา ต มาเรต อาณาเปส ฯ โปตโก ขมถ มหาราช อสปปรสสสาต วาเรส ฯ ราชา สาขสส ขมตวา เสนาปตฏาน โปตกสเสว ทาตกาโม ตสม อนจฉนเต สพพเสนาน ๑ วจารณารห ภณฑาคารกฏาน นาม อทาส ฯ ปพเพ กร ต านนตร นาโหส ตโต ปฏาย ชาต ฯ อปรภาเค โปตโก ภณฑาคารโก ปตตธตาห วฑฒมาโน ปตตธตโร โอวทนโต ทสกนปาเต นโครธชาตเก ๒ อม คาถมาห [๓๗๗] นโครธเมว เสเวยย น สาขมปสวเส นโครธสม มต เสยโย ย เจ สาขสม ชวตนต ฯ ตชนวตถ [๓๗๘] เอว อกต นนทาท ปาปณาต ฯ กต ปน สตถาราป ปสสโต ฯ ตตรท วตถ ราชคเห กร ราโธ นาม มหลลกพราหมโณ ปตตทาเรน อพหมโต ๓ เวฬวน คนตวา ปพพชช ยาจ ฯ ชณโณ อยนต น เกจ ปพพาเชต อจฉส ฯ สตถา ต ตวา โก ภกขเว ตสส พราหมณสส อธการ สรตต อาห ฯ ตตถ อธการนต อธกกรย สกการนต วตต โหต ฯ อถายสมา มหาสารปตโต อธ เม ภนเต โส พราหมโณ ราชคเห ปณฑาย จรนตสส กฏจฉภกข ๑. สพพเสนน. ๒. ชาตกฏกถา. ๕/๔๗๖. ๓. อพหมาโนตป.


ทาเปส อม โข อห ภนเต ตสส พราหมณสส อธการ สรามต อาห ฯ สาธ สาธ สารปตต กต โน ห สารปตต สปปรสา๗ กตเวทโน เตนห ตว สารปตต ต พราหมณ ปพพาเชห อปสมปาเทหต ฯ เถโร ต ปพพาเชตวา อาทาย คามกาวาส คโต ฯ ตตรสส อธนา ปพพชตตตา กจฉลาภสส เถโร อตตโน ปตต อาวาสมป ปณตปณฑปาตมป ราธตเถรสเสว ทตวา สย ปณฑาย จรต ฯ ราธตเถโร เสนาสนโภชนสปปายาน ลภตวา เถรสเสว สนตเก กมมฏาน คเหตวา นจรสเสว อรหตต ปาปณ ฯ เอกงคตตเร เอตทคควคควณณนาย เจว ๑ มหาขนธเก จ ราธพราหมณวตถ ฯ [๓๗๙] อถ สารปตตตเถโร กต กตเวทต สงฆมชเฌ กถา อทปาท ฯ ต สตวา สตถา ปพเพเปส หตถ หตวา กต กตเวทเยวาต วตวา ทกนปาตสส ปมวคเค อลนจตตชาตก ๒ กเถส ฯ ตสมา ธมมเสนาปตนา วย กต นา ภวตพพ อานนทตเถเรน วย จ ฯ เถรสส กร ป จสตมตตา สทธวหารกา ฯ เตเสวโก ทหรภกข เถรสส พหปกาโร ปรเวณ สมมชชต ปานยปรโภชนย อปฏเปต ทนตกฏมโขทกนหาโนทก เทต วจจกฏชนตาฆร- เสนาสนาน ปฏชคคต หตถปรกมมปาทปรกมมปฏ ปรกมมาทน กโรต ฯ เถโร ปน อตตโน ธมมกถาย ปสนเนน โกสลร า ๑. มโน. ป. ๑/๓๕๔. ๒. ชาตกฏกถา. ๓/๒๓.


ทนนาน ป จ สาฏกสตาน อยเมว พหปกาโรต ยตตวเสน สพพาน ตสเสว อทาส ฯ โส สพเพเต สาฏเก ภาเชตวา อตตโน สมานปชฌายาน อทาส ฯ เต ภกข จวร กตวา นวาเสตวา ปารปตวา จ สตถ สนตก คนตวา วนทตวา ภนเต โสตาปนนสส มโขโลกนทาน นาม อตถต อาหส ฯ นตถ ภกขเวต ฯ ภนเต อมหาก อปชฌาโย อานนทตเถโร ป จ สาฏกสตาน เอกสเสว ทหรภกขโน อทาส โสป อตตนา ลทเธ อมหาก อทาสต ฯ น ภกขเว อานนโท มโขโลกเนน เทต โส ปนสส ภกข พหปกาโร ตสมา อตตโน อปการกสส อปการวเสน คณวเสน ยตตวเสน จ อปการกสส นาม ปจจปกาโร กาต วฏฏตต กต กตเวทภาเวน อทาส โปราณก- ปณฑตาป อตตโน อปการกาน เว ปจจปการ กรสต วตวา ทกนปาตสส ปมวคเค คณชาตก ๑กเถส ฯ สคาลชาตกนตป เอตสเสว นาม ฯ ปน สตถา ตเถว วตวา ตกนปาตสส ปมวคเค ตรตวจฉชาตก ๒ กเถส ฯ อภยตถ อตตวตถ ชาตเก โอโลเกตพพ ฯ อานนทตเถรวตถ ฯ [๓๘๐] อปจ กต สส สมปราโย สคต อกต สส ทคคตต ฯ อยมตโถ จตกกงคตตรสส ป จมปณณาสเก ทตยวคคสส ตตเยน อกต ตาสตเตน ๓ ทเปตพโพ ฯ อกต ห ทคคตปรายโนว ฯ ตตรท วตถ อตเต พาราณสวาส เอโก วนจรโก หมวนเต อตตโน ๑. ชาตกฏกถา. ๓/๓๐. ชาตกฏกถา. ๔/๕๒. ๓. อง. จตกก. ๒๑/๓๐๙.


อาชวภณฑก คเวสมาโน มคคมโฬห หตวา ปรเทวมาโน วจร ฯ ตทา โพธสตโต สลวนตตาย สลวนาคราชา นาม สพพสเสโต หตถ หตวา ตสส ปรเทวน สตวา การ โจทโต ต ปฏ ย นสทาเปตวา อร า เนตวา มนสสปถ ปาเปตวา โภ ปรส อมนา มคเคน คจฉ มยห ปน วสนฏาน ปจฉโตป มา กสสจ อาจกขต (๑) อาห ฯ โส ปน มตตทพภ อกต โพธสตตสส ปฏเ นสนนกาเลเยว รกขปพพตนมตตาน สลลกเขตวา พาราณส คนตวา ทนตกาเร ทสวา ก โภ ชวทนตมป ลภตวา คณเหยยาถาต วตวา ชวทนโต นาม มตหตถทนตโต มหคฆตโรต สตวา ปาเถยย ขรกกจ จ คเหตวา โพธสตต อปสงกมตวา ทนเต ยาจ ฯ โพธสตโต เตน เทว อคคทนเต ฉนทาเปตวา เต โสณฑาย คเหตวา นาห อเม มยห อปปยาต ทมม อเมห ปน เม สตคเณน สหสสคเณน สตสหสสคเณน สพพ - ต าณ ปยตร ตสส เม ทนตทาน สพพ ต าณป- ปฏวชฌนตถาย โหตต ปณธาน กตวา อทาส ฯ โส เต อาทาย ปจจาคนตวา วกกณตวา ตสม มเล ขเณ ปน คนตวา อวเสสทนเต ยาจ ฯ หตถปสส อทาส ฯ ปน ตสมป ขเณ คนตวา ยาจ ฯ หตถป สาธต วตวา โคนสนนก นสท ฯ โสป อกต หตถกมภ อารยห อโภ โกฏโย ปณหยา ปหรนโต มส วยหตวา กกเจน มลทาเ กปเปตวา ปกกาม ฯ ตสม หตถโน ทสสนปจาร ๑. อาจกขาต.


วชหนเตเยว มหาปว สเนรยคนธราทโย มหาภาเร ธาเรต สมตถาป ตสส อคณราส ธาเรต อสกโกนต วย ภชชตวา ววรมทาส ฯ ตาวเทว อวจชาลา นกขมตวา ต อกต มตตทพภ ปรกขปตวา คณห ฯ อถ ตสม วนสณเฑ อธวตถา รกขเทวตา เอกนปาตสส อฏมวคเค สลวชาตเก ๑อม คาถมาห [๓๘๑] อกต สส โปสสส นจจ ววรทสสโน สพพ เจ ปว ทชชา เนว น อภราธเยต ฯ ตตถ อกต สสาต อตตโน กตคณ อชานนตสส ฯ โปสสสาต ปรสสส ฯ ววรทสสโนต ฉททเมว โอกาสเมว โอโลเกนตสส ฯ สพพ เจ ปว ทชชาต สเจป สกล จกกวตตรชช อม วา ปน มหาปว ปรวตเตตวา ปโวช ทเทยย ฯ เนว น อภราธเยต เอว กโรนโตป โกจ ปรโตเสต วา ปสาเทต วา น สกกเณยยาต ฯ หตถ ยาวตายก ตวา ยถากมม คโต ฯ วนจรกวตถ ฯ เอว อกต สส ทคคต สมปราโย โหต ฯ กต ปน สคต อปปนโน คณนปถ วตวตโต ฯ ก วตถนาต ฯ กต ตาตปทกถา ๑. ชาตกฏกถา. ๒/๑๒๔.


ธมมสสวนกถา [๓๘๒] กาเลน ธมมสสวน นาม ยสม กาเล อทธจจสหคต จตต โหต กามวตกกาทน วา อ ตเรน อภภต ตสม กาเล เตส วโนทนตถ ธมมสสวนนต อฏกถา ๑ฯ กามปปฏสยตโต วตกโก กามวตกโก ฯ พยาปาทปปฏสยตโต วตกโก พยาปาทวตกโก ฯ วหสาปฏสยตโต วตกโก วหสาวตกโก ฯ เตส เทว สตเตสป สงขาเรสป อปปชชนต ฯ กามวตกโก ห ปเย มนาเป สตเต วา สงขาเร วา วตกเกนตสส อปปชชต ฯ พยาปาทวตกโก อปปเย อมนาเป สตเต วา สงขาเร วา กชฌตวา โอโลกนโต ๒ ปฏาย ยาว วนาสนา อปปชชต ฯ วหสาวตกโก สงขาเรส น อปปชชต ฯ สงขาโร ห ทกขาเปตพโพ นาม นตถ ฯ อเม สตตา ห นต วา อจฉชชนต วา วนสสนต วา มา วา อเหสนต จนตนกาเล ปน สตเตส อปปชชตต สงคตสตเต ตกวณณนา ฯ ๓ กามปปฏสยตโตต เอตถ เทว กามา วตถกาโม จ กเลสกาโม จ ฯ ตตถ วตถกามปกเข ๔ อารมมณกรณวเสน กาเมห ปฏสยตโต วตกโก กเลสกามปกเข ๔ ปน สมปโยควเสน กาเมน ปฏสยตโตต โยเชตพพ ฯ พยาปาทปปฏสยตโตตอาทส สมปโยควเสน อตโถ เวทตพโพ ฯ พยาปาทวตถปปฏสยตโต พยาปาทปปฏสยตโตต คยหมาเน น อภยถาป โยชนา ลพภเตว ฯ วหสาปฏสยตโตต ๑. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๑๒๖. ๒. โอโลกนกาลโต. ๓. ส. ว. ๓/๒๒๖. ๔. กตถจ...เปกเขต ลขต.


เอตถาป เอเสว นโย ฯ วหสนต เอตาย สตเตว วหสน วา เอต สตตานนต วหสา ตาย ปฏสยตโต วหสาปฏสยตโตต เอว สททตโถ เวทตพโพ ฯ อปปเย อมนาเป สงขาเร อารพภ พยาปาทวตกกปปตต อฏานฆาตวเสน ทเปตพพา ฯ พยาปาท- วตกกสส อวธ ทสเสต ยาว วนาสนาต วตต ฯ วนาสเน ปน ปาณาตปาโต เอวาต ฯ สงขาโร ทกขาเปตพโพ นาม นตถต กสมา วตต นน เย ทกขาเปตพพาต อจฉตา สตตส ตา เตป อตถโต สงขารา เอวาต ฯ สจจเมต ฯ เย ปน อนทรยพทธา สว าณกตาย ทกข ปฏสเวเทนต ตสมา เต วหสาวตกกสส วสยา อจฉตา สตตส ตา ฯ เย ปน น ทกข ปฏสเวเทนต วตตลกขณาโยคโต เต สนธาย วหสาวตกโก สงขาเรส น อปปชชตต วตต ฯ ยตถ ปน อปปชชต ยถา จ อปปชชต ต ทสเสต อเม สตตาตอาท วตตนต ตฏฏกา ฯ [๓๘๓] อปเร อาห ป จเม ป จเม ทวเส ธมมสสวน กาเลน ธมมสสวน นาม ฯ ยถาห ฯ อายสมา อนรทโธ ป จาหก โข ปน มย ภนเต สพพรตต ๑ธมมยา กถาย สนนสทามาต อฏกถา ๒ ฯ ตตถ ป จาหกนตยาท มลปณณาสกสส จตตถวคเค จฬโคสงคสตเต ๓ เตน เถเรน สตถ สนตเก วตต ฯ ป จาหก โข ปนาต จาตททเส ปณณรเส อฏมยนต ๑. สพพรตตยา วา สพพรตตก วาต ปาลย ทสสต. ๒. ป. โช. ข. ข. ๑๖๒. ๓. ม. ม. ๑๒/๓๘๖.


อทนตาว ปกตธมมสสวนเมว ฯ ต อขณฑ กตวา ป จเม ๑

ทวเส เทว เถรา นาตวกาเล นหายตวา อนรทธตเถรสส วสนฏาน คจฉนต ตตถ ตโยป นสทตวา ตณณ ปฏกาน อ ตรสม อ ม ป ห ปจฉนต อ ม วสสชเชนต เตส เอว กเถนตานเยว อรณ ๒ อคคจฉต ฯ ต สนธาเยต วตตนต จฬโคสงควณณนา ๓ ฯ ต อขณฑนต ต ตสป ทวเสส ธมมสสวน ปวตตนวเสน อขณฑก กตวา ฯ เอตนต ป จาหก โข ปนาตอาท วจน ฯ ป จเม ป จเม อหน ภวนต ป จาหกนต ตฏฏกา ฯ [๓๘๔] อปจ ยสม กาเล กลยาณมตเต อปสงกมตวา สกกา โหต อตตโน กงขาวโนทก ธมม โสต ตสม กาเลป ธมมสสวน กาเลน ธมมสสวนนต เวทตพพ ฯ เตนาห ภควา ตกงคตตเร ปมปณณาสกสส ทตยวคเค ปาปณกสตเต ๔ ภกขน ธมม เทเสนโต เต กาเลน กาล อปสงกมตวา ปรปจฉต ปรป หต อท ภนเต กถ อมสส โก อตโถต ฯ ตสส เต อววฏ เจว ววรนต อนตตานกต จ อตตานกโรนต อเนกวหเตส จ กงขฏานเยส ธมเมส กงข ปฏวโนเทนตต ฯ ตตถ เตต กลยาณมตตภเต พหสสเต ภกข กาเลน กาล อปสงกมตวา ภกข ฯ ๑. ป จเม ป จเมต ยมก กต. ๒. อรโณต ยตตตร. ๓. ป. ส.๒/๓๒๗. ๔. อง. ตก. ๒๐/๑๔๗.


ตพพณณนาย ๑ ปรปจฉตต อตถานตถ การณาการณ ปจฉต ฯ ปรป หตต อม นาม ปจฉสสามต อ าต ตลต ๒ ปรคคณหตต วตต ฯ ปรปจฉตต สพพภาเคน ปจฉตพพ ปจฉต ฯ เตนาห อตถานตถ การณาการณ ปจฉตต ฯ ปรป หตต วจาเรตต ตฏฏกา ฯ [๓๘๕] ตกงคตตเร ปมปณณาสกสส ตตยวคเค คลานสตต- วณณนายนต ๓ มาสสส อฏ วาเร ธมมกถา อน าตาต วตต ฯ ตตถ อฏ วารา นาม ป จม อฏม จาตททส ปณณมต ชณหปกเข จตตาโร ตถา กาฬปกเขป ป จม อฏม จาตททส อมาวาสต อฏ ปกตอโปสถทวสา ฯ นน สพพปาลส ป จม นาคตาต ฯ สจจ ฯ สา ปน ธมมสงคาหเกห ปตา ฯ วตต ห ภยเภรวสตตวณณนาย ๔ ปพเพ กร ภควต อนปปนเนป อปปชชตวา อปรนพพเตป ป จม อนภลกขตาเยว ปรนพพเต ปน ธมมสงคาหกตเถรา จนเตส ธมมสสวน จเรน โหตต ฯ ตโต สมมนนตวา ป จมต ธมมสสวนทวส เปส ฯ ตโต ปภต สา อภลกขตา ชาตา ๕ ฯ เอว อสพพกาลกตตา เอตถ น คหตาต ฯ จาตททสต อทนต ปกขทวเยป ลพภต ฯ เตน ภยเภรว- สตตวณณนายเมว ๖ จาตททสต ปกขสส ปมทวสโต ปภต จตททสนน ปรณ เอกา รตต ฯ เอว ป จทส อฏม จ ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๑๐๙. ๒. อ าต ลภตต ปาทวย ทสสต. ๓. มโน. ป. ๒/๑๑๒. ๔. ป. ส. ๑/๑๖๔. ๕. ชาตาต. ๖. ป. ส. ๑/๑๖๓.


ปกขสสาต สกกปกขสส กณหปกขสส จ เอตา ตสโส ตสโส กตวา ฉ รตตโย ฯ ตสมา สพพตถ ปกขวจน โยเชตพพ ปกขสส จาตททส ปกขสส ป จทส ปกขสส อฏมต วตต ฯ ปมทวสโต ปภตต ปมปปาฏปททวสโต ปฏายาต ตฏฏกา ฯ [๓๘๖] ตสมา มาสสส อฏส ทวเสสป ธมมสสวน กาเลน ธมมสสวน นามาต ฯ ตเทต กาเลน ธมมสสวน นวรณปปหานจตรานสสอาสวกขยาธคมาทนานปปการวเสสาธคมเหตโต มงคล ฯ วตต ห ยสม ภกขเว สมเย อรยสาวโก อฏ กตวา มนสกตวา สพพเจตสา ๑ สมนนาหรตวา โอหตโสโต ธมม สณาต อมสส ป จ ๒ นวรณา ตสม สมเย น โหนต สตต ๓ โพชฌงคา ตสม สมเย ภาวนาปารปร คจฉนตต ฯ มหาวคเค โพชฌงคสยตตปาล ฯ ๔ [๓๘๗] อฏ กตวาต อตตาน เตน ธมเมน อฏ ก กตวา ต วา ธมม เอส มยห อตโถต อตถ กตวา ฯ มนสกตวาต จตเต เปตวา ฯ สพพเจตสา สมนนาหรตวาต จตตสส โถกมป พห คนต อเทนโต สพเพน สมนนาหารจตเตน สมนนาหรตวา ฯ โอหตโสโตต ปตโสโตต กสสปสยตตวณณนา ๕ ฯ อาทโต ปฏาย ยาว ปรโยสานา สวนจตต สพพเจโตต ๑. สพพเจตโส. ๒. ป จสส. ๓. อเม สตตาต ปาลย ทสสต. ๔. ส. มหา. ๑๙/๑๓๔. ๕. สา. ป. ๒/๒๔๙.


อธปเปตนต อาห จตตสส โถกมป พห คนต อเทนโตต ฯ เตน สโมธาน ทสเสต ฯ สพเพน ... สมนนาหรตวาต อารมภโต ปภต ยาว เทสนานฏานา อนตรนตรา ปวตเตน สพเพน สมนนาหารจตเตน ธมมเยว สมนนาหรตวา ฯ ปตโสโตต ธมเม นหตโสโตต ตฏฏกา ฯ [๓๘๘] ป จ นวรณา ตสม สมเย น โหนต สตต โพชฌงคา ตสม สมเย ภาวนาปารปร คจฉนตต อรยสาวกสส ห สปปายธมมสสวน สณนตสส ป จ นวรณา ทเร โหนต ฯ โส สเจ ตสมเยว จ ๑ าเน วเสส นพพตเตต สกโกต เอวมสส สตต โพชฌงคา ภาวนาปารปร คจฉนต ฯ โน เจ สกโกต ตโต ปฏาย รตตฏานทวาานคโต ตเมว ปต อวชหนโต ป จ นวรเณ วกขมภตวา วเสส นพพตเตสสต ตตถ อสกโกนโตป ยาว สตตทวสพภนตรา ตเมว ปต อวชหนโต นวรเณ วกขมภตวา วเสส นพพตเตสสต ฯ อท สนธาเยต วตต ฯ ธมมสสวนวเสน สก ปตปปาโมชชปปจจยา ๒ ปฏลทธโพชฌงคา ห กมมารามตาทน อาคมม นสสนต ฯ ตถารปมปน อตสปปายาท ลภตวา ปน อปปชชนตาป ตสม สมเย ภาวนาปารปร คจฉนต อจเจว วจจนตต โพชฌงคสยตตวณณนา ๓ ฯ [๓๘๙] ป จ นวรณา ทเร โหนต อวสรณโต ฯ ตเมว ปตนต สปปายธมมสสวนวเสน อปปนน ปต ตสสา ตทา ๑. จกาโร น ทสสต. ๒. ปตปปาโมชชปกขยา. ๓. สา. ป. ๓/๒๓๕.


อปปนนาการสลลกขเณน อวชหนโต ปนปปน ตสสา นพพตตเนน ฯ เตนาห ป จ นวรเณ วกขมภตวาต ฯ อท สนธายาต ยตตเก ทวเส อวนสสนต สา ธมมปปต ลทธปปจจยา หตวา วเสสาวหา โหต ฯ อมมตถ สนธาย เอต ป จ นวรณา ตสม สมเย น โหนตตอาท วตต ฯ ปตปปาโมชชปปจจยา ... นสสนตต วโรธปปจจยวเสน อปปวตตนโต น ทสสนต ฯ สภาคปปจจยวเสน ปน อปปชชนตาป ... วจจนต กจจสาธนวเสน ปวตตนโตต ตฏฏกา ฯ [๓๙๐] เอว ธมมสสวน นวรณปปหานาธคมเหต โหต ฯ ป จสตา กร พราหมณา ปพพชตา สมมาสมพทโธ ลงควจนวภตตปทพย ชนาทห กเถนโต อมเหห าตเมว กเถสสต อ าต ก กเถสสตต ธมมสสวนตถ น คจฉนต ฯ สตถา ต ปวตต สตวา เต ปกโกสาเปตวา กสมา เอว กโรถ สกกจจ ธมม สณาถ สกกจจ ธมม สณนตาน จ สชฌายนตาน จ อเม เอตตกา อานสสาต ทสเสนโต จตกกงคตตเร จตตถปณณาสกสส ป จมวคเค โสตานคตสตต ๑ กเถส โสตานคตาน ภกขเว ธมมาน วจสา ปรจตาน มนสานเปกขตาน ทฏ ยา สปปฏวทธาน จตตาโร อานสสา ปาฏกงขา ฯ กตเม จตตาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข ธมม ปรยาปณาต สตต เคยย เวยยากรณ คาถ อทาน อตวตตก ชาตก อพภตธมม เวทลล ฯ ตสส เต ธมมา โสตานคตา โหนต วจสา ปรจตา มนสานเปกขตา ทฏ ยา สปปฏวทธา ฯ ๑. อง. จตกก. ๒๑/๒๕๑.


โส มฏสสต กาล กรมาโน อ ตร เทวนกาย อปปชชต ฯ ตสส ตตถ สขโน ธมมปทาปลปนต ฯ ทนโธ ภกขเว สตปปาโท อถ โส สโต ขปปเยว วเสสคาม โหต ฯ โสตานคตาน ภกขเว ธมมาน ... ทฏ ยา สปปฏวทธาน อย ปโม อานสโส ปาฏกงโข ฯ ปน จ ปร ภกขเว ภกข ธมม ปรยาปณาต สตต ... เทวนกาย อปปชชต ฯ ตสส ตตถ น เหว โข สขโน ธมมปทาปลปนต อปจ โข ภกข อทธมา เจโตวสปปตโต เทวปรสาย ธมม เทเสต ฯ ตสส เอว โหต อย วา โส ธมมวนโย ยตถาห ปพเพ พรหมจรย อจรนต ฯ ทนโธ ภกขเว สตปปาโท อถ โส สโต ขปปเยว วเสสคาม โหต ฯ เสยยถาป ภกขเว ปรโส กสโล เภรสททสส โส อทธานมคคป- ปฏปนโน เภรสทท สเณยย ตสส น เหว โข อสส กงขา วา วมต วา เภรสทโท น โข น น โข เภรสทโทต อถโข เภรสทโทเตวว นฏ คจเฉยย เอวเมว โข ภกขเว ภกข ธมม ปรยาปณาต สตต ... อถ โส สโต ขปปเยว วเสสคาม โหต ฯ โสตานคตาน ภกขเว ธมมาน ... สปปฏวทธาน อย ทตโย อานสโส ปาฏกงโข ฯ ปน จ ปร ภกขเว ภกข ธมม ปรยาปณาต สตต ... เทวนกาย อปปชชต ตสส ตตถ น เหว โข สขโน ธมมปทาปลปนต ฯ นป ภกข อทธมา เจโตวสปปตโต เทวปรสาย ธมม เทเสต ฯ อปจ โข เทวปตโต เทวปรสาย ธมม เทเสต ฯ ตสส เอว โหต อย วา โส


ธมมวนโย ... วเสสคาม โหต ฯ เสยยถาป ภกขเว ปรโส กสโล สงขสททสส โส อทธานมคคปปฏปนโน ... อถ โส สโต ขปปเยว วเสสคาม โหต ฯ โสตานคตาน ภกขเว ธมมาน ... สปปฏวทธาน อย ตตโย อานสโส ปาฏกงโข ฯ ปน จปร ภกขเว ภกข ธมม ปรยาปณาต สตต ... เทวนกาย อปปชชต ฯ ตสส ตตถ น เหว โข สขโน ... นป ภกข อทธมา ... นป เทวปตโต เทวปรสาย ธมม เทเสต ฯ อปจ โข โอปปาตโก โอปปาตก สาเรต สรส ตว มารส ยตถ มย ปพเพ พรหมจรย อจรมหาต ฯ โส เอวมาห สราม มารส สราม มารสาต ฯ ทนโธ ภกขเว สตปปาโท อถ โส สโต ขปปเยว วเสสคาม โหต ฯ เสยยถาป ภกขเว เทว สหายกา สหปสกฬกา เต กทาจ กรหจ กตถจ อ ม สมาคจเฉยย ตเมน สหายโก สหายก เอว วเทยย อทมป สมม สรส อทมป สมม สรสต โส เอว วเทยย สราม สมม สราม สมมาต เอวเมว โข ภกขเว ภกข ธมม ปรยาปณาต สตต ... อปจ โข โอปปาตโก โอปปาตก สาเรต สรส ตว มารส ... อถโข โส สโต ขปปเยว วเสสคาม โหต ฯ โสตานคตาน ภกขเว ธมมาน ... สปปฏวทธาน อย จตตโถ อานสโส ปาฏกงโข ฯ โสตานคตาน ภกขเว ธมมาน วจสา ปรจตาน มนสานเปกขตาน ทฏ ยา สปปฏวทธาน อเม จตตาโร อานสสา ปาฏกงขาต ฯ


[๓๙๑] โสตานคตานนต ปสาทโสต โอทหตวา าณโสเตน ววตถาปตาน ฯ อานสสา ปาฏกงขาต คณานสสา ปาฏกงขตพพา ฯ ธมม ปรยาปณาตต สตต เคยยนตอาทก นวงคสตถสาสนภต ตนตธมม วล เชต ฯ โสตานคตาต โสต อนคตา อนปปวฏา ฯ มนสานเปกขตาต จตเตน โอโลกตา ฯ ทฏ ยา สปปฏวทธาต อตถโต จ การณโต จ ป าย สฏ ปฏวทธา ปจจกขกตา ฯ มฏสสต กาล กรมาโนต นยท พทธวจนานสสรณสสตยา อภาเวน วตต ปถชชนกาลกรย ปน สนธาย วตต ฯ ปถชชโน ห มฏสสต กาล กโรต นาม ฯ อปปชชตต สทธสเล ปตฏ โต เทวโลเก นพพตตต ฯ ธมมปทาปลปนตต อนเต ภเว นพพตตสส สขโน เยป ปพเพ สชฌายมฬหกา วาจาปรหนา พทธวจนธมมา เต สพเพ ปสนเน อาทาเส ฉายา วย อปลปนต อปฏหนต ปากฏา หตวา ป ายนต ฯ ทนโธ ภกขเว สตปปาโทต พทธวจนานสสรณสสตยา อปปาโทว ทนโธ คร ฯ อถ โส สโต ขปปเยว วเสสคาม โหตต นพพานคาม โหตต อตโถ ฯ อทธมา เจโตวสปปตโตต อทธสมปนโน จตตสส วสภาวปปตโต ขณาสโว ฯ อย วา โส ธมมวนโยต เอตถ วภาวนตโถ วาสทโท ฯ ยตถาต ยสม ธมมวนเย ฯ พรหมจรย อจรนต พรหมจรยวาส วส ฯ อทป พทธวจน มยา ปพเพ วล ชตนต พทธวจนานสสรณวเสเนเวต วตต ฯ เทวปตโตต ป จาลจณโฑ วย หตถกมหาพรหมา วย สนงกมารมหาพรหมา วย จ เอโก


ธมมกถกเทวปตโต ฯ โอปปาตโก โอปปาตกนต ปม อปปนโน เทวปตโต ปจฉา อปปนน สาเรต ฯ สหปสกฬกาต เอเตน เนส ทฆรตต กตปรจยภาว ทสเสต ฯ สมาคจเฉยยนต สาลาย วา รกขมเล วา สมมขภาว คจเฉยย ฯ เอว วเทยยาต สาลาย วา รกขมเล วา ปมตร นสนโน ปจฉา อาคต เอว วเทยยาต ตพพณณนา ๑ฯ [๓๙๒] โสตานคตานนต ปสาทโสต อนคนตวา ธตาน ปคณาน วาจคคตานนต อตโถ ฯ เอวมภตา จ ปสาทโสต โอทหตวา าณโสเตน สฏ ววตถาปตา นาม โหนตต อาห ปสาทโสตนตอาท ฯ เอกจจสส ห อคคหต พทธวจน ธต ปคณ นจจลต สฏ ววตถาปต น โหต ฯ อสกสตต วา ชาตก วา กเถหต วตเต สชฌายตวา สสนทตวา สมนคคาหตวา ชานสสามต วทต ฯ เอกจจสส ธต ปคณ ภวงคโสตสทส โหต ฯ อสกสตต วา ชาตก วา กเถหต วตเต อทธรตวา ตเมว กเถต ฯ ต สนธาเยต วตต าณโสเตน ววตถาปตานนต ฯ วล เชตต ปาลอนสนธปพพาปรวเสน วาจคคต กโรนโต ธาเรต ฯ วจสา ปรจตาต สตตทสกวคคทสกปณณาสกทสกวเสน วาจาย สชฌายตา ทสสตตาน คตาน ทสวคคาน คตานตอาทนา สลลกเขตวา วาจาย สชฌายตาต อตโถ ฯ วคคาทวเสน อธ วจสา ปรจโย อธปเปโต น ปน สตเตกเทสสส สตตมตตสส จ วจสา ๑. มโน. ป. ๒/๔๗๐.


ปรจโย ฯ มนสานเปกขตาต ภาคโส นชฌายตา จนตตา มนสา อนเปกขตา ฯ ยสส วาจาย สชฌายต พทธวจน มนสา จนเตนตสส ตตถ ตตถ ปากฏ โหต มหาทป ชาเลตวา ตสส รปคต วย วภต หตวา ป ายต ต สนธาเยต วตต สปปฏวทธาต ฯ นชชฏ นคคมพ กตวา สฏ ยาถาวโต ปฏวทธาต ตฏฏกา ฯ [๓๙๓] เอว ธมมสสวน จตรานสสาธคมเหต โหต ฯ ธมม สตวาว อาสวกขย อธคจฉนตา ปน คณนปถ วตวตตา ฯ ตสมา เกนจ อนลเสน หตวา ธมโม โสตพโพ อป ทฆมคค คเตน ทหรภกขอาทนา วย ฯ มหาคาเม กร ตสสมหาวหารวาส เอโก ทหโร ทฆวาปย มหาชาตกภาณกตเถโร คาถาสหสส มหาเวสสนตร กเถสสตต สตวา ตโต นกขมตวา เอกทวเสเนว นวโยชนมคค ๑ อาคโต ฯ ตขณ เว เถโร ธมมกถ อารภ ฯ ทหโร ทรมคคาคมเนน ส ชาตกายทรถตตา ปฏานคาถาย สทธ อวสานคาถเยว ววตถเปส ฯ ตโต เถรสส อทมโวจาต วตวา อฏานกาเล มยห อาคมนกมม โมฆ ชาตนต โรทมาโน อฏาส ฯ อเถโก มนสโส ภนเต ตมหาก ธมมกถ โสต เอโก ทหรภกข ตสสมหาวหารา อาคโต โส กายทรถภาเวน เม อาคมน โมฆ ชาตนต โรทมาโน โตต เถรสส อาจกข ฯ เถโร คจฉถ ส าเปถ ๑. เอกาเหเนว โยชนมคคนต ปาทวย ทสสต.


น ปน เสว กเถสสามต วตวา ทตยทวเส กเถส ฯ ทหโร ต สตวา โสตาปนโน ชาโต ฯ ทหรภกข วตถ ฯ [๓๙๔] อลภโกลกณณวาสกา ๑ เอกาป อตถ ปตตก ปายมานา ทฆภาณกมหาอภยตเถโร อรยวสปปฏปท กเถสสตต สตวา ป จโยชนมคค คนตวา ทวากถกตเถรสส นสนนกาเลเยว วหาร ปวสตวา ภมย ปตต นปชชาเปตวา ทวากถกตเถรสส ตกาว ธมม อสโสส ปทภาณมป ตกาว อสโสส ฯ ปทภาณกตเถเร อฏ เต ทฆภาณกมหาอภยตเถโร จตปปจจยสนโตสภาวนาราม- มหาอรยวส อารภ ฯ สา ตกาว ปคคณหาต ฯ เถโรป ยาว อรณคคมนา ธมม กเถส ฯ อรณคคมน จ เถรสส อทมโวจาต วจน จ อปาสกาย โสตาปตตผลปปตต จ เอกกขเณเยว อโหส ฯ ปายนตตถ วตถ ฯ อท วตถทวย ตกงคตตเร ปมปณณาสกสส ป จมวคเค านสตตวณณนาย ๒ วตต ฯ [๓๙๕] คาถาสหสสนต คาถาสหสสวนต ฯ ปฏานคาถายาต ปฏนคาถาย อาทคาถายาต อตโถ ฯ ปฏานา จ สา คาถา จาต ปฏานคาถา ฯ ววตถเปส น ทวนนมนตเร วตต กลนตกายตตา ฯ ปทภาณ สายณหธมมกถา ฯ ปคคณหาตต ปจจกข กโรนต คณหาต สกกจจ สณาตต อตโถต ตฏฏกา ฯ ๑. อลลงคโกลกณณวาสกาตป ปาโ. ๒. มโน. ป. ๒/๑๗๔.


[๓๙๖] เอว อปนสสยสมปนนสส ปคคลสส ธมมสสวน ทฏเว ธมเม มคคปปตตยา การณ โหต อปนสสยรหตสส ปน อนาคเต ฯ สจจกนคคณาทโย เจตถ นทสสน ฯ เวสาลย กร สจจโก นาม นคคณโ ราชกมาเร สปป สกขาเปนโต ปณฑโต ปณฑตวาโท ตทา ป าย อตปรตตตา กจฉ เม ภชเชยยาต ภโต อยปฏเฏน กจฉ ปรกขปตวา วจรต ฯ อคคเวสสโนตป ตสเสว นาม ฯ โส เอกทวส สตถาร อปสงกมตวา จฬสจจกสตต สตวา ปเนกทวส อปสงกมตวา มหาสจจกสตต อสโสส ฯ ตาน สตตาน มลปณณาสกสส จตตถวคเค ๑ ฯ โส ตาน สตวาป เนว อภสมยปปตโต น ปพพชโต น สรเณส ปตฏ โต ฯ กสมา เอตสส ภควา ๒ เทเสสต ฯ อนาคเต วาสนตถาย ฯ ปสสต ห ภควา อมสส อทาเนว อปนสสโย นตถ มยห ปน ปรนพพานโต อฏารสมาธกาน ๓ ทวนน วสสสตาน อจจเยน ตมพปณณทเป สาสน ปตฏหสสต ตตราย กลฆเร นพพตตตวา สมปตเต กาเล ปพพชตวา ตณ ปฏกาน อคคเหตวา วปสสน วฑเฒตวา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตวา กาฬพทธรกขโต นาม มหาขณาสโว ภวสสตต ฯ อท ทสวา อนาคเต วาสนตถาย ธมม เทเสส ฯ โสป ตเถว ตมพปณณทปมห สาสเน ปตฏ เต เทวโลกโต จวตวา ทกขณาครวหารสส ภกขาจารคาเม เอกสม ๑. ม. ม. ๑๒/๔๒๒. ม. ม. ๑๒/๔๓๗. ๒. อโต ปร ธมมนต ปท อฏกถาโปตถเก ลขต. ๓. สมาธกานนต ทสสต.


อมจจกเล นพพตโต สมปตเต กาเล ปพพชตวา เตปฏก พทธวจน อคคเหตวา คณ ปรหรนโต มหาภกขสงฆปรวโต อปชฌาย ปสสต คโต ฯ อปชฌาโย ต โจเทตกาโม กถามตตมป น อกาส ฯ โส ปจจสสมเย วฏาย อปชฌาย อปสงกมตวา ภนเต ตเมห มย คนถกมม กตวา อาคเต กถามตตมป น กรตถ โก มยห โทโสต ปจฉ ฯ เถโร อาห อาวโส พทธรกขต เอตตเกเนว ปพพชตกจจ เม มตถกมปตตนต ส มา กโรสต ฯ ก กโรม ภนเตต ฯ คณ วโนเทตวา ปป จ ภนทตวา สมณธมม กโรหต ฯ โส ตสโสวาเท ตวา ตถา กตวา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณ ฯ อยเมตถ สงเขโป ฯ วตถาโร ต มหาสจจกวณณนาย ๑โอโลเกตพโพ ฯ สจจกวตถ ฯ วมานวตถสส ป จมวคเค มณฑกเทวปตตวตถมป กเถตพพ ฯ [๓๙๗] เอกจโจ ปน อย คมภโร สณนต ม น ปฏภาตต คมภรธมม น โสตมจฉต ฯ ตทยตต ฯ คมภโรป ห โสตพโพว อป ปาลมตโต ฯ ตาทสสสาป ห สวน อนาคเต วาสนา โหต ฯ อชคราทโย เจตถ นทสสน ฯ กสสปพทธกาเล กร เอโก อชคโร อาภธมมกภกขน อายตนกถ สชฌายนตาน สเร นมตต คเหตวา กาล กตวา สคเค นพพตตตวา ยาว อมหาก สตถ ปรนพพานา สคคสมปตต อนภวตวา ๑. ป. ส. ๒/๓๙๕.


สตถร ปรนพพเต พราหมณกเล นพพตต ฯ โส วยปปตโต อาชวกสาสเน ปพพชตวา ชนโสโณ นาม อาชวโก หตวา พนทสารร โ ธมมาย นาม อคคมเหสยา กลปโก อโหส ฯ ตทา ธมมา เทว อโสกกมาร ธารยมานา เอเกน ปาเทน จนท เอเกน สรย อกกมตวา ตารกรป วลาหกปนต คณฑปปาเท กานน จ ขาทตมจฉามต เอว อปปนนโทหฬน อโหส ฯ ต สตวา ราชา อปายกสลตาย มหนต กปาลปวทวย กาเรตวา อย จนโท อย สรโยต วตวา ตารกสณาน อาวฏฏโมทก จ วลาหกสส ปนตยาการ สกขลก จ กานน ขชชก จ กาเรตวา ราชงคเณ โสธาเปตวา อปร ฉททกล ช อตถราเปตวา กล ชจ- ฉททโต อคคตคคต ขชชก คเหตวา อเม คณฑปปาทาต วตวา เทวยา ยถากาม การาเปส ฯ สาป ยถากาม อกาส ฯ โทหโฬ ปฏปปสสมภ ฯ ราชา โทหฬสส นปผตต ชานตกาโม ชนโสณาชวก ปจฉ ฯ โส มหาราช เทว ธ ลกขณสมปนน ปตตวร ลภสสตต เอตตกเมว ร โ กเถตวา ปน เทว อปสงกมตวา เอวมาห เทว ตยห ปตโต ราชา ภวสสต ตว จนทสรยกกมน ตสส สกลชมพทเป เอกสตราชน ปรจารกภาวสส ปพพนมตต ตารกขาทน อปปยทายาทเวมาตกภาตฆาตสส วลาหกขาทน มจฉาลทธ ฉนทตวา พทธสาสนปปคคหณสส คณฑปปาทขาทน ปวยา เหฏา โยชนปปมาเณ อาณปปวตตยา มหรหปาทปคหนสงขาต กานนขาทน ๑ อปรอากาเส โยชนปปมาเณ อาณปปวตตยา ๑. ส. มหรหปาทปคคหณสส ขาทน.


ปพพนมตตนต ฯ โส ตโต โยชนสต คนตวา เอกสม าเน วหาส ฯ อปรภาเค อโสกกมาโร รชเช ปตฏาย มาตรา กถต สพพ ปวตต สตวา ชนโสณาชวกสส สกการ กาตกาโม สวณณสวกาย สทธ ปรเส เปเสส ฯ โส เตห อาหรยมาโน อนตรามคเค อสสคตตตเถรสส วสนฏาน ทสวา อย ปพพชตาน วสโนกาโสต สวกาย โอตรตวา ต าน คนตวา เถรสส เมตตานภาเวน อ ม อวเหสเก ปฏลทธเมตตจตเต ตตถ ตตถ วคควคคภเต สหพยคฆาทโย สตเต ทสวา เก นาม อเมต ปจฉ ฯ เถโร ตสส ปพพเหตสมปตต โอโลเกนโต ปพเพ อายตนกถาสวน ทสวา ตเมว ตสส อปนสสโยต จนเตตวา อายตนา เอเต อาวโสต อาห ฯ โส อายตนาต ปท สตวา หโรตตปป ปจจปฏเปตวา อกกฏก นสท ฯ เถโร ตสส อทกสาฏก อทาส ฯ โส เถรสส สนตเก ปพพชตวา กมมฏาน อคคเหตวา วปสสน วฑเฒตวา อรหตต ปาปณ ฯ มหาวสฏกาย อชครวตถ ฯ อฏสาลนย ขททกวคคลวตถมป กเถตพพ ฯ [๓๙๘] กกสนธพทธกาเล กร เอกา กกกฏ อาสนสาลาย สมเป วหาส ฯ สา เอกสส วปสสกสส ภกขโน วปสสนากมมฏาน สชฌายนตสส ธมมโฆส สตวา ธมโม เอโสต สเร นมตต คเหตวา เอเกน เสเนน มารตา จวตวา อพพร นาม ราชธตา หตวา ปรพพาชกาส ปพพช ฯ สา อปรภาเค วจจกฏ ปวฏา


ปฬวกราส ทสวา ปฬวกส อปปาเทตวา ปมชฌาน ปฏลภตวา ตโต จตา พรหมโลเก นพพตตตวา ตโต จตา เสฏ กเล นพพตตตวา นจรสเสว จวตวา อมสม พทธปปาเท ราชคเห สกรโปตกา หตวา นพพตต ฯ สตถา ต ทสวา สต กตวา อานนทตเถเรน ปฏโ สพพ กเถตวา ธมมปทสส ตณหาวคเค ยถาป มเล อนปททเว ทฬเหต คาถาโย เทเสส ฯ สา ปน ตโต จตา สวณณภมย ราชธตา ตโต จตา วนวาสย นพพตตตวา ตโต จตา พาราณสย ตโต จตา สปปารกปฏฏเน อสสวาณชธตา ตโต จตา กาวรปฏฏเน ๑ นาวกธตา ตโต จตา อนราธปเร อสสรธตา ตโต จตา อนราธปรสเสว ทกขณทสาย โสกนตคาเม ๒ สมนกฏมพกสส สมนา นาม ธตา อโหส ฯ อจจสสา กกกฏ- อตตภาวโต ยาว กฏมพกธตอตตภาวา ทวาทส ชาตโย ฯ สา อปรภาเค ทฏคามณร โ ลกณฏกอตอมพรสส นาม มหามตตสส เคห คตา ฯ ตทา โกฏปพพตมหาวหารวาส มหาอตลตเถโร ตตถ ปณฑาย จรนโต ต ทสวา ภกข อามนเตส อาวโส สกรโปตกา นพพตตตวา มหามตตสส ภรยตต ปตตา อโห อจฉรยนต ฯ สา ต สตวา ชาตสสร าเณน อตตโน อตตตตภาเว ตวา อปปนนสเวคา สามก ยาจตวา ภกขนส ปพพชตวา ตสสมหาวหาเร มหาสตปฏานสตต สตวา โสตาปนนา อปรภาเค กลลกมหาวหาเร อาสวโสปมสตต สตวา อรหตต ปาปณ ฯ ธมมปทวณณนาย กกกฏวตถ ฯ ๑. คาวรปฏฏเน. ๒. เภกกนตคาเมต ธมมปทวณณนาย ทสสต.


[๓๙๙] เอว ธมมสสวน สมมาภาวต อรหตต ปาเปต ฯ เตนาห จตกกงคตตเร ๑ ตตยปณณาสกสส ป จมวคเค จตตาโรเม ภกขเว กาลา สมมาภาวยมานา สมมาอนปรวตตยมานา อนปพเพน อาสวาน ขย ปาเปนต ฯ กตเม จตตาโร ฯ กาเลน ธมมสสวน กาเลน ธมมสากจฉา กาเลน ธมมเทสนา ๒ กาเลน วปสสนา ฯ อเม โข ภกขเว จตตาโร กาลา ... ปาเปนต ฯ เสยยถาป ภกขเว อปรปพพเต ถลผสตเก เทเว วสสนเต อทก ยถานนน ปวตตมาน ปพพตกนทรปทรสาขา ปรปเรต ปพพตกนทรปทรสาขา ปรปรา กสพเภ ๓ ปรปเรนต กสพภา ๔ ปรปรา มหาโสพเภ ปรปเรนต มหาโสพภา ปรปรา กนนทโย ปรปเรนต กนนทโย ปรปรา มหานทโย ปรปเรนต มหานทโย ปรปรา สมททสาคร ปรปเรนต เอวเมว โข ภกขเว อเม จตตาโร กาลา ... ปาเปนตต ฯ สตตมสตต ฯ [๔๐๐] กาลาต ตสม ตสม กาเล ธมมสสวนทวเส ๕ ปวตตาน กสลธมมาน เอต อธวจน ฯ เต ภาวยนต เจว อนปรวตตยนต จ ฯ อาสวาน ขยนต อรหตตนต ตพพณณนา ๖ ฯ ปรมตถโต อวชชมานสภาวสส กาลสส ภาวนาทโยโค น สมภวตต อาห กาลาต ตสม ตสม ... เอต อธวจนนต ฯ กาลสหจรตา ห กสลธมมา อธ กาลสทเทน สททตา ๗ อปรสส ๑. อง. จตกก. ๒๑/๑๘๘. ๒. ปาลย สมโถต ปาโ ทสสต. ๓. กโสพเภต. ๔. กโสพภาต. ๕. ธมมสสวนาทวเสน. ๖. มโน.ป. ๒/๔๓๙. ๗. สทท. สททเนต ธาต.


อสมภวโตต ตฏฏกา ฯ [๔๐๑] ถลผสตเกต มหาผสตเก ฯ ปพพตกนทรปทรสาขาต เอตถ กนทร นาม กนตลทธนาเมน อทเกน ทรโต อทกภนโน ปพพตปปเทโส โย นตมโพตป นทนก โชตป วจจต ฯ ปทร นาม อฏ มาเส เทเว อวสสนเต ผลโต ภมปปเทโส ฯ สาขาต กสพภคามนโย ขททกมาตกาโย ฯ กสพภาต ขททกอาวาฏา ฯ มหาโสพภาต มหาอาวาฏา ฯ กนนทโยต ขททกนทโย ฯ มหานทโยต คงคายมนาทกา มหาสรตาต ตกงคตตรสส ทตยปณณาสเก ป จมวคคสส จตตถสตตวณณนา ๑ฯ เกน อทเกน ทรโต ปพพตปปเทโสต กตวา อาห กนทโรต ฯ นตมโพตป วจจต อทกสส ยถานนน นพพตตยา นทนพพตตภาเวน ฯ นทนก โชตป วจจต ปภวตตา นทยา ฯ อฏ มาเสต เหมนตคมหอตวเสน อฏ มาเส ฯ ขททกา อทกวาหนโย สาขา วยาต สาขา ฯ ขททกา โสพภา กสพภา โอการสส อการ กตวา ฯ ยตถ อปรอนนตปปเทสโต อทก อาคนตวา ตฏต เจว สนทต จ เต กสพภา ขททกอาวาฏา ฯ ขททกนทโยต ปพพตปาทาทโต นกขนตา ขททกา นทโยต ตฏฏกา ฯ [๔๐๒] โย ห น สกกจจ ธมม สณาต โส สาสนนตรธานาย ปฏปชชต นาม สกกจจ สณนโต ต อนนตรธานาย ฯ เตนาห ป จกงคตตเร ๒ จตตถปณณาสกสส ปมวคเค ป จเม ภกขเว ๑. มโน. ป. ๒/๒๙๖. ๒. อง. ป จก. ๒๒/๑๙๗.


ธมมา สทธมมสส สมโมสาย อนตรธานาย สวตตนต ฯ กตเม ป จ ฯ อธ ภกขเว ภกข น สกกจจ ธมม สณนต น สกกจจ ธมม ปรยาปณนต น สกกจจ ธมม ธาเรนต น สกกจจ ธตาน ธมมาน อตถ อปปรกขนต น สกกจจ อตถม าย ธมมม าย ธมมานธมม ปฏปชชนต อเม โข ภกขเว ป จ ธมมา ... สวตตนตต ฯ จตตถสตต ฯ น สกกจจ ธมม สณนตต โอหตโสตา สกตการโน หตวา น สณนต ฯ น ปรยาปณนตต ยถาสต ธมม วล เชนตาป สกกจจ น วล เชนตต ตพพณณนา๑ฯ กาเลน ธมมสสวนกถา ฯ [๔๐๓] เอวมมาย คาถาย คารโว นวาโต สนตฏ กต ตา กาเลน ธมมสสวนนต มงคลป จก วตต ฯ อทป ป ยาวตต ฯ ตตยปาเท ปน ป จม ลห สพพตถาต วตตตตา มสว อต นคโณต เอเก ฯ ยถา ปน สพพตถ โสตถ คจฉนตต เอตถ พนทาคม กตวา ป จมสส ครตา อจฉตา เอวมธาป สการสส ทวตต กตวา ป จมสส ครตา อจฉตพพา ฯ เอว ห มสสว อต ภคโณ ภวต ฯ น ห ป จม ลห สพพตถาต วตโตทเย วตตเมต ฯ อาจรเยน ห ปฏาเร สพพเค ปาเทต วทตา สพเพส วตเตส ปมปฏารสส สพพครตา อจฉตา กโต ตตถ ป จมสส ๑. มโน. ป. ๓/๖๕.


ลหตา ฯ โม โม โค โค วชชมมาลาตยาท เอตถ นทสสน ฯ ตสมา น สารโต ปจเจตพพเมต ป จม ลห สพพตถาต ฯ สตตมคาถายตถวณณนา ฯ


อฏมคาถายตถวณณา [๔๐๔] อฏมคาถาย ฯ ขนตต ขมน ฯ โสวจสสตาต โสวจสส๑ ภาโว ฯ สมณาน จ ทสสนนต สมตกกเลสาน เปกขน ฯ กาเลนาต ยตตปปตตกาเล ฯ ธมมสากจฉาต ธมมสส สากจฉา สหกถน ฯ เอตนต ยา จ ขนต ยา จ โสวจสสตา ย จ สมณทสสน ยา จ ธมมสากจฉา อท ขนตยาท จตพพธ อตตม มงคลนต คณหาห เทวเตต อยเมตถ สงเขโป ฯ อยนเตวตถ วตถาโร ฯ ขนตกถา [๔๐๕] ขนต นาม อธวาสนกขนต ยาย สมนนาคโต ภกข ทสห อกโกสวตถห อกโกสนเต วธพนธาทห วา วเหสนเต ๒ ปคคเล อสสณนโต วย อปสสนโต วย จ นพพกาโร โหต ขนตวาท วย ภทรกโต มนสกโรต ตโต อตตร อปราธาภาเวน อายสมา ปณณตเถโร วยาต อฏกถาย ๓ วตต ฯ [๔๐๖] ตตถ ขนตวาทต ฯ อตเต พาราณสย โพธสตโต กณโฑ นาม พราหมโณ หตวา ตาปสปปพพชช ปพพชตวา จร หมวต วสตวา โลณมพลเสวนตถ พาราณส คนตวา ราชยยาเน วหาส เสนาปตนา อปฏหโต ฯ อเถกทวส กลาป นาม ราชา สรามทมตโต ๑. โสวจสสสสาต ยตตตร. ๒. วหสนเต. ๓. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา ๑๖๓.


นาฏกปรวโต อยยาน คนตวา เอกสสา ปยมนาปตถยา องเก สส กตวา นททาย ฯ อถ า อตถโย ราชาน ฉฑเฑตวา อยยาเน วจรนตา ๑ สปปผตสาลมเล นสนน โพธสตต ทสวา ต วนทตวา ธมม สณนตา ๒ นสทส ฯ ราชา ปพชฌตวา ตา อปสสนโต กชฌตวา ขคคหตโถ อคมาส ฯ อเถกา วลลภตรา ตสส หตถโต ขคค อคคเหส ฯ ราชา กวาท ตว สมณาต ปจฉ ฯ ขนตวาท มหาราชาต ฯ กา เอสา ขนต นามาต ฯ ปเรส อกโกสนเตส ปหรนเตส ปรภวนเตส จ อกชฌนภาโวต ฯ ราชา ปสสามทาน เต ขนตยา อตถภาวนต โจรฆาตก ปกโกสาเปตวา อม ทฏตาปส กฑฒตวา ภมย ปาเตตวา ปรโต จ ปจฉโต จ ทวส จ ปสเสสต จตส ปสเสส เทว ปหารสหสสาน เทหต อาห ฯ โส ตถา อกาส ฯ ปน ราชา กวาท ตวนต ฯ ขนตวาท มหาราช ตวมปน มยห จมมนตเร ขนตต ม ส นตเถสา เอตถ มยห เหสา คมภเร หทยพภนตเร ปตฏ ตาต ฯ อมสส หตถปาเท ฉนทาต ฯ โส ตถา อกาส ฯ ปนป ราชา ปจฉ ฯ ขนตวาท มหาราช ตวมปน มยห หตถปาทโกฏส ขนตต ม ส นตเถสา เอตถาต ฯ อมสส กณณนาส ฉนทาต ฯ โส ตถา อกาส ฯ ปน ราชา ตเถว ปจฉตวา ตสม วตตนเยน กเถนเต กชฌตวา โพธสตตสส อรมชฌ ป หยา ปหรตวา ปกกนโต อยยานทวาเรเยว ปวยา ทนนววโร อวจมห ๑. วจรนตโยต ภวตพพ. ๒. สณนตโยต.


นพพตต ฯ ตสมมปน ปกกนตมตเต เสนาปต โพธสตตสส โลหต ป ฉตวา สณก นสทาเปตวา เอวมาห สเจ ภนเต กชฌตกามา ตมเหส กตาปราธสส ร โเยว กชเฌยยาถ มา อ เสนต ฯ ต สตวา ตาปโส จตกกนปาตสส ทตยวคเค ขนตวาทชาตเก ๑อม คาถมาห [๔๐๗] โย เม หตเถ จ ปาเท จ กณณนาส จ เฉทย จร ชวต โส ราชา น ห กชฌนต มาทสาต ฯ ตตถ มาทสาต มม สทสา ขนตพเลน สมนนาคตา ปณฑตา อย ม อกโกส ๒ ปหร ปรภว ฉนทต น กชฌนต ฯ เอว วตวา ตาปโส ตทวสเมว ตตเถว กาลมกาส ฯ เตนาห ภควา ตตเถว ชาตเก พห อตตมทธาเน สมโณ ขนตทปโน ต ขนตยาเยว ต กาสราชา อเฉทยต ฯ ตตถ อตตมทธาเนต อตเต อทธาเน ฯ ขนตทปโนต อธวาสนกขนตสวณณโก ฯ อเฉทยต มาราเปสต ตพพณณนา ฯ๓ [๔๐๘] อายสมา ปณณตเถโรต ฯ สนาปรนตรฏเ กร ปณโณ นาม กฏมพโก สกฏวณชชาย สาวตถ คนตวา สตถ เทสน สตวา ปพพชตกาโม ภณฑาคารก ปกโกสาเปตวา อม สพพ ธน มยห จฬปณณสส นาม ๑. ข. ชา. ๒๗/๑๓๗ ตทฏกถา. ๔/๒๗๘. ๒. อโต ปร ปรภาส ปรภว ปหร ฉนท ภนทต น กชฌนตต. ๓. ชาตกฏกถา. ๔/๒๗๙.


กนฏสส เทหต สพพ นยยาเทตวา สตถ สนตเก ปพพชตวา กมมฏานปรายโน อโหส ฯ อถสส สาวตถย วสตวา กมมฏาน มนสกโรนตสส ต น อปฏาต ฯ ตโต โส อย ชนปโท อสปปาโยต จนเตตวา สนาปรนตรฏเมว คนตกาโม สตถาร อปสงกมตวา โอวาท ยาจ ฯ สตถา อปรปณณาสกสส ป จมวคเค สฬายตนสส ทตยปณณาสเก จตตถวคเค จ ปณโณวาทสตเต ๑

วตตนเยนสส โอวาท ทตวา กตรสม ชนปเท วหรสสสต ปจฉ ฯ อตถ ภนเต สนาปรนโต นาม ชนปโท ตตถาห วหรสสามต ฯ อถสส สตถา อธวาสนกขนตยา สมนนาคตภาว ตวา ปณณตเถร สตตส าเนส สหนาท นทาเปตวา ตสส สาธการ ทตวา ตตถ คมน อนชาน ฯ [๔๐๙] ตตราย ปาล จณฑา โข ปณณ สนาปรนตกา มนสสา ผรสา โข ปณณ สนาปรนตกา มนสสา สเจ ต ปณณ สนาปรนตกา มนสสา อกโกสสสนต ปรภาสสสนต ตตถ เต ปณณ กนต ภวสสตต ฯ สเจ ม ภนเต สนาปรนตกา มนสสา อกโกสสสนต ปรภาสสสนต ตตถ เม เอว ภวสสต ภททกา วตเม สนาปรนตกา มนสสา สภททกา วตเม สนาปรนตกา มนสสา ย เม นยเม ปาณนา ปหาร เทนตต เอวเมตถ ภควา ภวสสต เอวเมตถ สคต ภวสสตต ฯ สเจ ปน เต ปณณ สนาปรนตกา มนสสา ปาณนา ปหาร ทสสนต ตตถ ๑. ม. อ. ๑๔/๔๘๒. ส. สฬา. ๑๘/๗๗.


ปน เต ปณณ กนต ภวสสตต ฯ สเจ เม ภนเต สนาปรนตกา มนสสา ปาณนา ปหาร ทสสนต ตตถ เม เอว ภวสสต ภททกา วตเม ... มนสสา ย เม นยเม เลฑฑนา ปหาร เทนตต เอวเมตถ ... ภวสสตต ฯ สเจ ปน เต ปณณ สนาปรนตกา มนสสา เลฑฑนา ปหาร ทสสนต ... ทณเฑน ปหาร ทสสนต ... สตเถน ปหาร เทนตต ... สเจ ปน เต ปณณ สนาปรนตกา มนสสา สตเถน ปหาร ทสสนต ตตถ ปน เต ปณณ กนต ภวสสตต ฯ สเจ เม ภนเต สนาปรนตกา มนสสา สตเถน ปหาร ทสสนต ตตถ เม เอว ภวสสต ภททกา วตเม สนาปรนตกา มนสสา สภททกา วตเม สนาปรนตกา มนสสา ย ม นยเม ตณเหน สตเถน ชวตา โวโรเปนตต เอวเมตถ ภควา ภวสสต เอวเมตถ สคต ภวสสตต ฯ สเจ ปน ต ปณณ สนาปรนตกา มนสสา ตณเหน สตเถน ชวตา โวโรเปสสนต ตตถ ปน เต ปณณ กนต ภวสสตต ฯ สเจ ม ภนเต สนาปรนตกา มนสสา ตณเหน สตเถน ชวตา โวโรเปสสนต ตตถ เม เอว ภวสสต สนต โข ภควโต สาวกา กาเยน จ ชวเตน จ อฏฏยมานา หรายมานา ชคจฉมานา สตถหารก ปรเยสนต ต เม อท อปรยฏ เว สตถหารก ลทธนต เอวเมตถ ภควา ภวสสต เอวเมตถ สคต ภวสสตต ฯ สาธ สาธ ปณณ สกขสสส โข ตว ปณณ อมนา ทมปสเมน สมนนาคโต สนาปรนตสม ชนปเท วหรต ยสสทาน ตว ปณณ กาล ม สต ฯ


[๔๑๐] ตตถ จณฑาต ทฏา กพพสา ฯ ผรสาต กกขฬา ฯ อกโกสสสนตต ทสห อกโกสวตถห อกโกสสสนต ฯ ปรภาสสสนตต ก สมโณ นาม ๑ อท จ เต อท จ กรสสามาต ตชเชสสนต ฯ เอวเมตถาต เอว มยห เอตถ ภวสสต ฯ ทณเฑนาต จตหตถทณเฑน วา ฆฏกมคคเรน วา ฯ สตเถนาต เอกโต- ธาราทนา ฯ สตถหารกนต ชวตหารกสตถ ปรเยสนต ฯ อท เถโร ตตยปาราชกวตถสม อสภกถ สตวา อตตภาเวน ชคจฉนตาน ภกขน สตถหารกปรเยสน สนธายาห ฯ ทมปสเมนาต เอตถ ขนต ทโมต เวทตพพา ฯ อปสโมต ตสเสว เววจนนต ตพพณณนา ๒ ฯ [๔๑๑] ทฏาต โกธนา ฯ เต ปน โทเสน ทสตตาย ทฏาต วตตา ฯ กพพสาต ปาปา ฯ ผรสาต อสกมป ปสาทนสเนหาภาเวน ลททา ผรสวจนตาย วา ผรสา ฯ ตถาภตา ปน เต ลททา นาม โหนต ตสมา วตต กกขฬาต ฯ อท จ เตต เต หตถจเฉท ปาทจเฉท นาสกจเฉทนตเอวมาท อท จ เต อนฏ กรสสามาต ภยทสสเนน ตชเชสสนต ฯ ฆฏกมคคเรนาต รสสทณเฑน ฯ ตสส กร อคคปสเส ฆฏกาการ ทสเสนต ฯ เตน ฆฏกมคคโรต วจจต ฯ เอกโตธาราทนา สตถภณเฑน ฯ สตตาน สสนโต หสนโต สตถ ฯ ตเทว ชวตสส หรณโต หารก จาต สตถหารก ฯ ขนต ทโมต เวทตพพา อกขนตยา ทมนโต วปสมนโต ฯ เตนาห อปสโมต ตสเสว เววจนนต สฬายตนวคคฏกา ฯ ๑. เอตถนตเร ตวนต ทสสต ฯ ๒. ป. ส. ๓/๗๒๗ ฯ


พยาปาทวเหสามกขมานทปปาทเก ทเมต วเนตต ทโม ขนตต อาห ขนต ทโมต เวทตพพาต ฯ ทโม จ โส พยาปาทาทน วนยนตเถน เตส เว อปสมนตเถน อปสโม จาต ทมปสโม อธวาสนกขนตต อปรปณณาสกฏกา ฯ เอว เถโร ปเรส อกโกสเน ปรภาสเน ปาณปปหาเร เลฑฑปปหาเร ทณฑปปหาเร สตถปปหาเร ชวตา โวโรปเนต อเมส สตตส าเนส ภททกา วตเมตอาทนา ขนตยา ปฏสยตต สหนาท นทตวา ภควนต วนทตวา ตตถ คนตวา มกฬการาเม วสสปคโต ตสมเยว อนโตวสเส วชชาตตย ปตวา ปรนพพาย ฯ อยเมตถ สงเขโป ฯ วตถาโร ต สาฏกถาฏเก ปณโณวาทสตเต โอโลเก- ตพโพ ฯ [๔๑๒] เอว ปณณตเถรกขนตวาทอสสทสสส ปคคลสสปปนนา อธวาสนกขนต ขนต นาม ฯ สงคตสตตวณณนายมป๑ ขนตต ตตถ กตมา ขนต ยา ขนต ขมนตา อธวาสนตา อจณฑกก อนสสโรโป อตตมนตา จตตสสาต เอว ๒ วตตา อธวาสนกขนตต วตต ฯ อธวาสน ขมน ปเรส ทกกฏ ทรตต จ ปฏวโรธากรเณน อตตโน อปร อาโรเปตวา วาสนตา ฯ อจณฑกกนต อกชฌน ฯ โรสนวเสน ปเรส อกขส อสสน อนนปปาทนา อนสสโรโป ฯ อตตมนตาต สกมนตา จตตสส อพยาปนโน สโก มโนภาโว ๑. ส. ว. ๓/๒๑๙ ฯ ๒. อภ. ส. ๓๔/๓๓๓ ฯ


อตตมนตา ฯ จตตนต วา จตตปปพนธน เอกคเคน คเหตวา ตสส อนตรา อปปนเนน ปตสหคตมเนน สกมนตา อตตมนตา ฯ อตตมโน วา ปคคโล ตสส ภาโว อตตมนตา ฯ สา น สตตสสาต ปคคลาทนวารณตถ จตตสสาต วตตนต ตฏฏกา ฯะ [๔๑๓] อธวาเสต ขมต เอตายาต อธวาสนา สตาทน ขมนากาเรน ปวตโต อโทโส ตปปธานา วา จตตาโร กสลกขนธาต มลปณณาสเก สพพาสวสตตฏกา ฯ อธวาสนา จ สา ขนต จาต อธวาสนกขนต ฯ ทกงคตตร- ฏกายนต อธวาสนลกขณา ขนต อธวาสนกขนตต วตต ฯ [๔๑๔] อย ขนต สตาทโย ธมเม อธวาเสต อตตโน อปร อาโรเปตวา วาเสตเยว น อสหมานา หตวา นรสสต ตสมา อธวาสนาต วจจตต สพพาสวสตตวณณนา ๑ฯ สตาทเก อปคเต สหนต ขนต เต อตตโน อปร วาเสนต วย โหตต วตต อาโรเปตวา วาเสตเยวาต ฯ น นรสสตต น วธนาต ฯ โย ห สตาทเก น สหต โส เต นรสสนโต วธนนโต วย โหตต ตฏฏกา ฯ สตาทโยต อาทสทเทน อณหฑสมกสวาตาตปสรสปปสมผสส- ชฆจฉาปปาสทรตตวจนปถทกขเวทนาทโย คหตา ฯ [๔๑๕] โย ห สต ขมต สหต น อวรปรโส วย อปปมตตเกนาป สเตน จลต กมปต กมมฏาน วชหต โส ๑. ป. ส. ๑/๑๑๐ ฯ


สตสส ขโม นาม โหต โลมสนาคตเถโร วย ฯ เถโร กร เจตยปพพเต ปยงคคหาย ปธานฆเร วหรนโต อนตรฏเก หมปาตสมเย โลกนตรกนรย ปจจเวกขตวา กมมฏาน อวชหนโตว อพโภกาเส วตนาเมส ฯ โย ปน อธมตตมป อณห สหต เสวว เถโร วย อย อณหสส ขโม นาม ฯ เถโร กร คมหสมเย ปจฉาภตต พหจงกเม นสท กมมฏาน มนสกโรนโต ฯ เสทาปสส กจเฉห ม จนต ฯ อถ น อนเตวาสโก อธ ภนเต นสทถ สตโล โอกาโสต อาห ฯ เถโร อณหภเยเนวมห อาวโส อธ นสนโนต อวจมหานรย ปจจเวกขตวา นสทเยว ฯ โลมสนาควตถ ฯ [๔๑๖] กมมฏานกสส จลน นาม กมมฏานปรจจาโคต อาห จลต กมปต กมมฏาน วชหตต ฯ อณห สหตต อณห สหนโต จ น นคคสมณาทโย วย สหต อถโข กมมฏานาวชหเนนาต อาห เสวว เถโร วยาต ฯ พหจงกเมต เลนโต พหจงกเม ฯ อณหภเยเนว อาห อวจมหานรย ปจจเวกขตวาต ฯ ตมป มยา อเนกกขตต อนภตต อทมปน ตโต มทตรนต เอว ปจจเวกขตวาต ตฏฏกา ฯ [๔๑๗] โย ปน เทว ตโย วาเร ภตต วา ปานย วา อลภนโต วา อนมตคเค สสาเร อตตโน ปตตวสยปปตต อธมตเตห ฑสมกสวาตาตปสมผสเสห ผฏโ วา ตรจฉานปปตต สรสปป- สมผสเสน ผฏโ วา อนมตคเค สหพยคฆาทมเขส อเนกวาร


ปรวตตตปพพตตภาว ปจจเวกขตวา อเวธนโต กมมฏาน น วชหตเยว ปธานยตเถโร วย อย ชฆจฉาทน ขโม นาม ฯ [๔๑๘] เถร กร ขณฑเวลวหาเร กณณการปปธานฆเร ๑อรยวส สณนต โฆรวโส สปโป ฑส ฯ เถโร ชานตวา ปสนนจตโต นสนโน ธมมเยว สณาต ฯ วสเวโค ถทโธ อโหส ฯ เถโร อปสมปทมาฬก อาท กตวา สล ปจจเวกขตวา ปรสทธสโลมหต ปต อปปาเทส ฯ สห จตตปปาทา วส นวตตตวา ปว ปาวส ฯ เถโร ตตเถว จตเตกคคต ลภตวา วปสสน วฑเฒตวา อรหตต ปาปณ ฯ ปธานยตเถรวตถ ฯ [๔๑๙] ปรสทธสโลมหต สพพตถาป วสทธสโลหมสมต มรณ อคเณตวา อวปปฏสารมลก ปต อปปาเทส ฯ สห จตตปปาทาต ผรณปปตยา อปปาเทน สเหว ฯ วส นวตตตวาต ปตเวเคน อชโฌตถฏ วส ทฏมเขเนว ภสตวา ฯ ตตเถวาต สปเปน ทฏฏาเนเยว ฯ จตเตกคคต ลภตวาต ปตมนสส กาโย ปสสมภตตอาทนา นเยน สมาธาน ปาปณตวาต ตฏฏกา ฯ ยถาวตตตเถรทวยวตถ สพพาสวสตตวณณนาย ๒ ฯ [๔๒๐] ครวาลองคณสม กร ตส ภกข วสสปคตา อนวฑฒมาส อโปสถทวเส จตปปจจยสนโตสภาวนาราม มหาอรยวส กเถนต ฯ เอโก ปณฑปาตกตเถโร ปจฉาภาเคน อาคนตวา ปฏจฉนนฏาเน นสท ฯ อถ น เอโก โคณโส ชงฆปณฑกมส ๑. กณณการปปธานยฆเรตป ปาโ ฯ ๒. ป. ส. ๑/๑๐๗ ฯ


สณฑาเสน คณหนโต วย ฑส ฯ เถโร อชช ธมมสสวนนตราย น กรสสามต โคณส คเหตวา ถวกาย ปกขปตวา ธมม สณาเตว ฯ อรณคคมน จ วส วกขมภตวา เถรสส ตณณ ผลาน ปาปณน จ วสสส ทฏฏาเนเนว โอตรตวา ปวปเวสน จ ธมมกถกตเถรสส ธมมกถานฏาปน จ เอกกขเณเยว อโหส ฯ เถโร ถวก ม จตวา โคณส วสสชเชส ฯ ตกงคตตเร ปมปณณาสกสส ป จมวคเค านสตต- วณณนาย๑ ปณฑปาตกตเถรวตถ ฯ [๔๒๑] ปจฉาภาเคนาต ธมมกถกตเถรสส ปฏ ปสเสน ฯ โคณโสต มณฑลสปโป ฯ ธมมสสวนนตราเย พหนน สคคมคคปปฏลาภนตราโย ภเวยยาต อธปปาเยน ธมมสสวนนตราย น กรสสามต จนเตส ฯ วสนต วปสสนาเตเชน วสเวค วกขมภตวาต ตฏฏกา ฯ [๔๒๒] โย ปน อกโกสนวเสน ทรตเต วจนปเถ สตวา ขนตคณ ปจจเวกขตวา น เวธต ทฆภาณกอภยตเถโร วย อย ทรตตาน ขโม นาม ฯ เถโร กร ปจจยสนโตสภาวนารามตาย มหาอรยวสปปฏปท กเถส ฯ สพโพ มหาคาโม อาคจฉต ฯ เถรสส มหาสกกาโร อปปชช ฯ ต อ ตโร มหาเถโร อธวาเสต อสกโกนโต ทฆภาณโก อรยวส กเถมต สพพรตต โกลาหล กโรตตอาทห ๑. มโน. ป. ๒/๑๗๓ ฯ


อกโกส ฯ อโภป จ อตตโน วหาร คจฉนตา คาวตมตต เอกปเถน อคมส ฯ สกลคาวตมป โส ต อกโกสเยว ฯ ตโต ยตถ ทวนน วหารมคโค ภชชต ตตถ ตวา ทฆภาณกตเถโร ต วนทตวา เอส ภนเต ตมหาก มคโคต อาห ฯ โส อสสณนโต วย คโต ฯ เถโรป วหาร คนตวา อนเตวาสเกห ก ภนเต สกลคาวต ปรภาสนต น ก จ อวจตถาต ปฏโ ขนตเยว อาวโส มยห ภาโร น อกขนต เอกปททธาเรป กมมฏานวโยค น ปสสามต อาห ฯ ทฆภาณกอภยตเถรวตถ ฯ [๔๒๓] ปจจเยส สนโตโส ภาวนา จ อารมตพพฏานตาย อาราโม เอตสสาต ปจจยสนโตสภาวนาราโม ฯ ตสส ภาโว ปจจย ... รามตา ฯ ตายาต ตฏฏกา ฯ [๔๒๔] โย ปน ทกขเวทนา อธวาเสตเยว น เวธต จตตลตาปพพเต ปธานยตเถโร วย อย เวทนาน ขโม นาม ฯ เถรสส กร รตต ปธาเนน วตนาเมตวา ตสส อทรวาโต อปปชช ฯ โส ต อธวาเสต อสกโกนโต อาวตตต ปรวตตต ฯ ตเมน จงกมนปสเส โต ปณฑปาตกตเถโร อาห อาวโส ปพพชโต นาม อธวาสนสโล โหตต ฯ โส สาธ ภนเตต อธวาเสตวา นจจโลว สย ฯ วาโต นาภโต ยาว หทย ผาเลส ฯ เถโร เวทน วกขมภตวา วปสสนโต มหตเตเนว อนาคาม หตวา


ปรนพพาย ฯ ปธานยตเถรวตถ ฯ [๔๒๕] มหตเตน ขเณน วาเต หทย ผาเลต อารทเธเยว อนาคาม หตวา ฯ ปรนพพายต อรหตต ปตวา ปรนพพายต ตฏฏกา ฯ ยถาวตตตเถรทวยวตถ สพพาสวสตตวณณนาย ๑ฯ ทฆนกายมหาวคเค มหาสตปฏานวณณนาย เจว๒ มล- ปณณาสเก สตปฏานสตตวณณนาย จ๓ เวทน อธวาเสตวา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตวา สมสส หตวา ปรนพพายโต อ ตรตเถรสส วตถมป กเถตพพ ฯ [๔๒๖] เอว อธวาสนกขนตยา ยตโต ปคคโล ยถาวตเต คเณ อธค ฉ ฯ ตสมาสส สา ขนต ยถาวตตคณาน เจว ปสสสส๔ จ อธคมเหตโต มงคลนต เวทตพพา ฯ ตาทโส ห ปคคโล อสเทวตาพทเธห ปสสนโย โหต ฯ ตถา ห สรภงคตาปโส สกกสส เทวร โ ธมม เทเสนโต สรภงคชาตเก๕ อม คาถมาห โกธ วธตวา น กทาจ โสจต มกขปปหาน อสโย วณณยนต สพเพส วตต ผรส ขเมถ เอต ขนต อตตมมาห สนโตต ฯ ๑. ป. ส. ๑/๘๑ ฯ ๒. ส. ว. ๒/๔๕๒ ฯ ๓. ป. ส. ๑/๓๑๐ ฯ ๔. ปสสายาต ยตตตร ฯ ๕. ชาตกฏกถา. ๗/๓๗๙ ฯ


ตตถ โกธ วธตวาต โกธ ฉฑเฑตวา น โสจต ฯ โสจนโต ห ปฏฆจตเตเนว โสจต ฯ โกธาภาวา กโต โสโก ฯ เตน วตต น กทาจ โสจตต ฯ มกขปปหานนต ปเรห อตตโน กตคเณ มกขนลกขณสส อกต ตาสงขาตสส มกขสส ปหาน อสโย วณณยนต ฯ สพเพสนต หนมชฌมกกฏาน สพเพสมป ผรส วจน ขเมถ ฯ เอต ขนตนต ย สพเพส วจนกขมน เอต ขนต อตตมนต อาห สนโต โปราณกปณฑตา วทนตต อตโถ ฯ ยสมา ปน น สกกา รปทสสนมตเตน สตตาน เสฏาทภาโว าต สนโตป ห ลามกปคคลวณณรเปน วจรนตา ทสสนต ฯ มชฌนตกตเถโร เจตถ นทสสน ฯ ตสมา สพเพส วจนกขมน อตตมนต วตต ฯ [๔๒๗] โย ปน อย มยา หโนต าโต ตสส ผรส- วจนกขมน อตตมตร ฯ เตนาห สรภงคตาปโส ภยา ห เสฏสส วโจ ขเมถ สารมภเหต ปน สาทสสส โย จธ หนสส วโจ ขเมถ เอต ขนต อตตมมาห สนโตต ฯ ตตถ เอต ขนตนต ย จ เอต ชาตโคตตาทห หนสส วจนกขมน เอต ขนต อตตมนต โปราณกปณฑตา วทนต ฯ ยมปเนต ชาตอาทห เสฏสส ภเยน สทสสส การณตตรยลกขเณ สารมเภ อาทนวทสสเนน ขมน เนสา อธวาสนกขนต นามาต


อตโถต ชาตกวณณนา๑ฯ [๔๒๘] ภตปพพ เทวาสรสงคาโม อโหส ฯ เทวา ชนตวา เวปจตตอสรนท พนธตวา สกกสส สนตก อาเนส ฯ โส สกก เทวนท โจโรส พาโลส มฬโหส โคโณส คทรโภส โอฏโส เนรยโกส ตรจฉานคโตส นตถ ตยห สคต ทคคตเยว ตยห ปาฏกงขาต อเมห ทสห อกโกสวตถห อกโกสต เจว ชรสกก น ตว สพพกาล ชนสสส ยทา อสราน ชโย ภวสสต ตทา ตมป เอว พนธตวา อสรภวนสส ทวาเร นปชชาเปตวา โปถาเปสสามตอาทนา ปรภาสต จ ฯ สกโก วชตวชโย น ต มนสกโรต ทฆรตต ขนตโสรจเจส นวฏ- อชฌาสยตตา ฯ อถ มาตล กนน โข เอส อมาน ผรสวจนาน ภเยน ตตกขต อทาห อธวาสนกขนตยา สมนนาคตตตาต จนเตตวา ตมตถ ปจฉ ฯ [๔๒๙] อถ สกโก นาห ภยา น ทพพลยา ขมาม เวปจตตโนต วตวา สทตถปรมา อตถา ขนตยา ภยโย น วชชต โย หเว พลวา สนโต ทพพลสส ตตกขต ตมาห ปรม ขนต นจจ ขปต ๒ ทพพโลต อาห ๓ ฯ ตตถ สทตถปรมาต สกตถปรมา ฯ ขนตยา ภยโย น วชชตต เตส สกตถปรเมส ขนตโต อตตรตโร อตโถ น ๑. ชาตกฏกถา. ๗/๓๘๐ ฯ ๒. ขมตต ปาล ฯ ๓. ส. ส. ๑๕/๓๒๕ ฯ


วชชต ฯ ตมาห ปรมนต โย พลวา ตตกขต ตสส ต ขนต ปรม อาหต ตพพณณนา ๑ฯ ขนตโต อตตรตโร อ โ อตโถ น วชชต อนตเรน อสสารมมณ อนตถ ปฏพาหตวา ทฏธมมกสส เจว สมปรายกสส จ หตสส อวชหนโต ฯ ขนต ปรม อาห เสฏพล วโรธปปจจย อภภยย วตตนโตต ตฏฏกา ฯ อยเมตถ สงเขโป ฯ วตถาโร ต สกกสยตเต โอโลเกตพโพ ฯ อนมานสตตฏกายนต อปสาเทตต ขปต ตชเชต วาต วตต ฯ ตสมา อธ ขปตต อปสาเทต ตชเชตต อตโถ ยชชต ฯ [๔๓๐] จตตาโร กร พราหมณา ภาตกา พราหมณสยตเต วตตนเยน สตถ กชฌตวา สตถาร นานปปกาเรน อกโกสนตา สตถารา วนตา ปพพชตวา นจรสเสว อรหตต ปตตา ฯ ภกข อจฉรยา วตาวโส พทธคณา เตห อกโกสโตป ห สตถา ก จ อวตวา เตสเยว ปตฏา ชาโตต วทส ฯ ต สตวา สตถา อห ภกขเว ขนตพเลน สมนนาคตตตา ทฏเส อทสสนโต มหาชนสส ปตฏา โหมเยวาต วตวา ธมมปทสส พราหมณวคเค อม คาถมาห อกโกส วธพนธ จ อทฏโ โย ตตกขต ขนตพล พลานก ตมห พรม พราหมณนต ฯ ตตถ อทฏโต เอต ทสห อกโกสวตถห อกโกสน # ๑. สา. ป. ๑/๔๐๑ ฯ


ปาณอาทห โปถน จ อททพนธนาทห พนธน จ โย อกทธมานโส หตวา อธวาเสต ขนตพเลน สมนนาคตตตา ขนตพล ปนปปน อปปตตยา อนกภเตเนว ขนตพลานเกน สมนนาคตตตา พลานก ต เอวรป อห พราหมณ วทามต ธมมปทวณณนา ฯ ตตกขตต ขมต ฯ ขนตพลนต อธวาสนกขนตพล ฯ สา ปน สก อปปนนา พลานก นาม น โหต ปนปปน อปปนนา ปน โหต ฯ ตสสา อตถตาย ปน พลานกนต มชฌมปณณาสเก วาเสฏสตตวณณนา๑ฯ อธวาสนลกขณา ขนต พล เอตสสาต ขนตพล ฯ ตสสา อตถตายาต ตสสา อปราปรปปตตสมปจตาย มารเสนาวธมนยา ขนตเสนาย อตถตาย ฯ พลานก พลสมโห เอตสส อตถต พลานกนต ตฏฏกา ฯ จกกาทตก สาม เน เสนาย เสนงเค จ ฯ กรยเต วคคโห เยเนต๒ จกก ฯ พล สวรเณ ฯ อนสทเท อโกต ๓ ขตตยวคคฏกา ฯ [๔๓๑] เอว ขนตยตโต ปคคโล อสอาทห ปสสโต โหต ฯ ตสมา อตตโน กทธสส น ปฏกชฌตพพ ฯ กทธสส ปฏกชฌนโต ห ปาปโย โหต ฯ เตนาห สกโก ตสเสว เตน ปาปโย โย กทธ ปฏกชฌต กทธ อปปฏกชฌนโต สงคาม เชต ทชชยนต ฯ ๑. ป. ส. ๓/๔๐๐ ฯ ๒. เยนาตปปาโ ฯ ๓. ส. กรยยเต วคคโห เยเนต-จกก. พล-สวรณ: `อน' สททโต อโก `ต.


ตตถ ตสเสว เตน ปาปโยต เตน โกเธน ตสเสว ปคคลสส ปาปกตรสส ๑โย กทธ ปฏกชฌตต สกกสยตต- วณณนา ๒ ฯ [๔๓๒] ตสมา อกขนตยา โทส สมปสสนเตน อธวาสนกขนตย าตพพ ฯ ตตถฏ โตเยว ห โสรตาทนาม ลาภ โหต ฯ อยมตโถ เวเทหกาวตถนา ทเปตพโพ ฯ อตเต กร สาวตถย เวเทหกา นาม คหปตาน อโหส โสรตา นวาตา อปสนตา ฯ ตสสา เอว กลยาโณ กตตสทโท อพภคค ฉ โสรตา เวเทหกา นวาตา เวเทหกา อปสนตา เวเทหกาต ฯ ตสสา ปน กาฬ นาม เอกา ทาส อโหส ทกขา อนลสา สสวหตกมมนตา ฯ สา กนน โข เม อยยา สนต โกป น ปาตกโรต อทาห อสนต ยนนนาห อยย วมเสยยนต จนเตตวา ทวา อฏาส ฯ เช กาฬ ก ทวา อฏาส กนเต อผาส อตถต ฯ นตถยเย เม ก จ อผาสต ฯ อเร ยท เต ก จ อผาสก นตถ กสมา ปาปทาส ทวา อฏาสต กปตา อนตตมนา ภกฏ อกาส ฯ อถ กาฬ อยยาย เม อชฌตต สนโตเยว โกโป โน อสนโต ยนนนาห ภยโยโส มตตาย วมเสยยนต ปนทวเส ทวาตร อฏาส ฯ เวเทหกา อตกชฌตวา อคคฬสจ คเหตวา สเส ปหาร อทาส ฯ สส ภชช ฯ กาฬ ภนนสสา คลนตโลหตา ปฏวสสกาน ๑. ปาป โหต. กตรสสาต. โย กทธ ปฏกชฌตต สารตถปปกาสนย ลขยต ฯ ๒. สา. ป. ๑/๔๐๓ ฯ


อชฌาเปส ปสสถยเย โสรตาย กมม ปสสถยเย นวาตาย กมม ปสสถยเย อปสนตาย กมมนต ฯ ตโต ปเรน เวเทหกาย เอว ปาปโก กตตสทโท อพภคค ฉ จณฑ เวเทหกา อนวาตา เวเทหกา อนปสนตา เวเทหกาต ฯ [๔๓๓] อต ยตตกา คณา ตโต ทวคณา โทสา อปปชชส ฯ คณา นาม สณก สณก อาคจฉนต ฯ โทสา เอกทวเสเนว ปตถฏา โหนต ฯ ภควาป ภกขน อกขนตยา โทส ทสเสตวา ขนตย นโยเชตกาโม อม อตต อาหรตวา ปเนวมาห เอวเมว โข ภกขเว อเธกจโจ ตาวเทว โสรตโสรโต โหต นวาตนวาโต โหต อปสนตปสนโต โหต ยาว ต อมนาปา วจนปถา ผสนต ยโต จ โข ภกขเว ภกข อมนาปา วจนปถา ผสนต อถ ภกข โสรโตต เวทตพโพ นวาโตต เวทตพโพ อปสนโตต เวทตพโพต ฯ มลปณณาสกสส ตตยวคเค กกจปมสตเต ๑เวเทหกาวตถ ฯ [๔๓๔] โสรตาต โสรจเจน สมนนาคตา ฯ นวาตาต นวาต- วตต ฯ อปสนตาต นพพตา ฯ ทกขาต ภตตปจนสยนตถรณ- ทปชชลนาทกมเมส เฉกา ฯ อนลสาต อฏาหกา ฯ สสวหต- กมมนตาต สฏ ปตกมมนตา ฯ ปฏวสสกานนต สามนต- เคหวาสน ฯ อชฌาเปสต อวชานาเปส ฯ จณฑต อโสรตา กพพสา ฯ โสรตโสรโตต อตวย โสรโต โสตาปนโน น โข ๑. ม. ม. ๑๒/๒๕๒ ฯ


สกทาคาม อนาคาม อรหา น โขต วตตพพต อาปชชต ฯ ผสนตต ผสนตา ฆเฏนตา วา อาปาถ อาคจฉนต ฯ อถ ภกข โสรโตต เวทตพโพต อถ อธวาสนกขนตย โต ภกข โสรโตต เวทตพโพต ตพพณณนา๑ฯ โสรจเจนาต ส เมน ฯ นวาตวตตต ปณปาตการ ฯ นพพตาต นพพตทจจรตปรฬาหา ฯ อฏาหกาต อฏานวรยวต ฯ กมพสาต กรราต ตฏฏกา ฯ ขนตตปทกถา ๑. ป. ส. ๒/๑๓๑ ฯ


โสวจสสตากถา [๔๓๕] โสวจสสตา นาม สหธมมก วจจมาเน ๑วกเขป วา ตณหภาว วา คณโทสจนตน วา อนาปชชตวา อตวย อาทร จ คารว จ นจมนต จ ปรกขตวา สาธต วจนกรณตาต อฏกถาย ๒ วตต ฯ ตตถ สวโจ โสวจสส โสวจสสตาต อย วภาโค ฯ ตตถ สวโจต สเขน วตตพพปคคโล ฯ โสวจสสนต สวจสส ปคคลสส อาทรวเสน ปวตตเจตนา ฯ โสวจสสตาต โสวจสส อตถภาโว ฯ เตน สงคตสตเต ทกวณณนาย ๓ ทกข วโจ เอตสม วปปฏกลค- คาหมห วปปจจนกสาเต อนาทเร ปคคเลต ทพพโจ ฯ ตสส กมม โทวจสส ฯ ตสส ภาโว โทวจสสตา ฯ สา อตถโต สงขารกขนโธ โหต ฯ จตนน ขนธาน เอเตนากาเรน ปวตตาน เอต อธวจนนต วทนต ฯ โสวจสสตา วตตปปฏปกขนเยน เวทตพพาต วตต ฯ [๔๓๖] วปปฏกลคคาหมหต ธมมานธมมปปฏปตตวโลมค- คาหเก ฯ ตสสา เอว วปปจจนก ทปปฏปตต สาต อฏ เอตสสาต วปปจจนกสาโต ฯ ตสม ฯ เอวภโต จ โอวาทภเต สาสนกกเม โอวาทเก จ อาทรคารวรหโต โหตต อาห อนาทเรต ฯ ตสส กมมนต ตสส ทพพจสส ปคคลสส อนาทรยวเสน ปวตตเจตนา โทวจสส ฯ ตสส ภาโวต ตสส ยถาวตตสส โทวจสสสส อตถภาโว ๑. วจจมาเนนาตป ทสสต ฯ ๒. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๑๖๕ ๓. ส. ว. ๓/๒๑๕ ฯ


โทวจสสตา ฯ เตเนวาห สา อตถโต สงขารกขนโธ โหตต ฯ เจตนาปธานตาย ห สงขารกขนธสส เอว วตต ฯ เอเตนากาเรนาต อปปทกขณคคาหตากาเรน ฯ สข วโจ เอตสม ปทกขณคคาหมห อนโลมสาเต สาทเร ปคคเลต สวโจตอาทนา วตตปปฏปกขนเยนาต ตฏฏกา ฯ [๔๓๗] สา นาถกรโณต วจจต ฯ เตนาห ทสกงคตตรสส๑

ทตยวคเค สตตมสตเต ยมป ภกขเว ภกข สวโจ โหต โสวจสสกรเณห ธมเมห สมนนาคโต ขโม ปทกขณคคาห อนสาสน อยมป ธมโม นาถกรโณต ฯ [๔๓๘] ตตถ สวโจต สเขน วตตพโพ อนสาสตพโพ โหต ฯ ขโมต คาฬเหน ผรเสน กกขเฬน วตโต ขมต น กปปต ฯ ปทกขณคคาห อนสาสนนต ยถา เอกจโจ โอวทยมาโน วามโต คณหาต ปฏปผรต วา อสสณนโต วา คจฉต เอว อกตวา โอวทถ ภนเต อนสาสถ ตมเหส อโนวทนเตส โก อ โ โอวทสสตต ปทกขณ คณหาตต ตพพณณนา๒ สงคตสตเต ทสกวณณนา๓ จ ฯ ขโมต ขนตา ฯ ตเมวสส ขมภาว ทสเสต คาฬเหนาตอาท วตต ฯ วามโตต มจฉา อโยนโส วา ฯ ปฏปผรตต ปฏานภาเวน ตฏต ฯ ปทกขณนต สมมา โยนโส วา คณหาตต ตฏฏกา ฯ ปฏปผรตต ปฏวรทโธ ปจจนโก หตวา ตฏตต ๑. อง. ทสก. ๒๔/๒๖ ฯ ๒. มโน. ป. ๓/๓๖๕ ฯ ๓. ส. ว. ๓/๓๑๑ ฯ


มลปณณาสกสส ทตยวคเค อนมานสตตวณณนา ๑ฯ ปฏสทโท ปจจตถกปรยาโย ผรณ วายมน อธ ตถาวฏานนต อาห ปฏปผรตต ปฏวรทโธ ... ตฏตต ตฏฏกา ฯ [๔๓๙] สา สพรหมจารน สนตกา โอวาทานสาสนปฏลาภ- เหตโต โทสปปหานคณาธคมเหตโต จ มงคลนต วจจต ฯ เตนาห อนมานสตเต ๒ มหาโมคคลลาโน ภกขน ธมม เทเสนโต ปวาเรต เจป อาวโส ภกข วทนต ม อายสมนโต วจนโยมห อายสมนเตหต ฯ โส จ โหต ทพพโจ โทวจสสกรเณห ธมเมห สมนนาคโต อกขโม อปปทกขณคคาห อนสาสน อถโข น สพรหมจาร น เจว วตตพพ ม นต น จ อนสาสตพพ ม นต น จ ตสม ปคคเล วสสาส อาปชชตพพ ม นตต จ โน เจป อาวโส ภกข ปวาเรต วทนต ม อายสมนโต วจนโยมห อายสมนเตหต ฯ โส จ โหต สวโจ โสวจสสกรเณห ธมเมห สมนนาคโต ขโม ปทกขณคคาห อนสาสน อถโข น สพรหมจาร วตตพพ เจว ม นต อนสาสตพพ จ ม นต ตสม จ ปคคเล วสสาส อาปชชตพพ ม นตต จ ฯ [๔๔๐] ตตถ อปปทกขณคคาห อนสาสนนต โย ปเรห ๓ วจจมาโน ตมเห ม กสมา วทถ อห อตตโน กปปยากปปย วชชาวชช ๔ อตถานตถ ชานามต วทต อย อนสาสน ปทกขณโต น คณหาต วามโต คณหาต ตสมา อปปทกขณคคาหต วจจตต ๑. ป. ส. ๒/๘๗ ฯ ๒. ม. ม. ๑๒/๑๘๙.๑๙๑ ฯ ๓. ห ฯ ๔. สาวชชานวชช ฯ


ตพพณณนา ๑ฯ ปทกขณคคาห ปทกขณโต คหณสโล ฯ น ปทกขณคคาห อปปทกขณคคาห ฯ วามโตต อปพยาสโต ๒ วตตวปรยายโตต อธปปาโยต ตฏฏกา ฯ ตตถ ปาปจฉตาทโย โสฬส ธมมา ทพพจภาวกรณโต โทวจสสกรณา นาม ฯ อปปจฉตาทโย โสฬส ตพพปรตโต โสวจสสกรณา นาม ฯ เต สพเพ อนมานสตเต๓ โอโลเกตพพา ฯ [๔๔๑] สวโจ จ นาม อตตโนป ปรสสาป โทสปปหานาย ปฏปชชต นาม ฯ ตสมาสส โสวจสสตา โทสปปหานคณาธคมเหต โหต ฯ อปจ วเสสาธคมสส อทรภาวโต มงคล ฯ เตน วตต เมตตสตตวณณนาย ๔ โย ห ปคคโล อท น กาตพพนต วตโต กนเต ทฏ กนเต สต โก เม หตวา วทส ก อปชฌาโย อาจรโย สนทฏโ สมภตโตต วา วทต ตณหภาเวน วา วเหเต สมปฏจฉตวา วา น ตถา กโรต โส วเสสาธคมสส ทเร โหต ฯ โย ปน โอวทยมาโน สาธ ภนเต สฏ วตต อตตโน วชช นาม ทททส โหต ปนป ม เอวรป ทสวา วเทยยาถ อนกมป อปาทาย จรสส เม ตมหาก สนตกา โอวาโท ลทโธต วทต ยถานสฏ จ ปฏปชชต โส วเสสาธคมสส อทเร โหต ฯ ๑. ป. ส. ๒/๘๗ ฯ ๒. อปพยามโตต ยตตตร ธมมปทฏกถาย สปปพทธกฏ - วตถมห อปพยาม กตวาต ปาโป ทสสต ฯ ๓. ม. ม. ๑๒/๑๘๙ ฯ ๔. ปรมตถ- โชตกา ขททกปาวณณนา. ๒๖๘/๒๖๙ ฯ


ตสมา เอว ปรสส วจน สมปฏจฉตวา กโรนโต สวโจต ฯ [๔๔๒] สวโจ จ ปน ทวโธ โหต เอกจโจ ปสสตพโพ เอกจโจ น ฯ เตนาห กกจปมสตเต ๑ นาหนต ภกขเว ภกข สวโจต วทาม โย จวรปณฑปาตเสนาสนคลานปปจจยเภสชช- ปรกขารเหต สวโจ โหต โสวจสสต อาปชชต ฯ ต กสส เหต ฯ ต ห โส ภกขเว ภกข จวร ... ปรกขาร อลภมาโน น สวโจ โหต น โสวจสสต อาปชชต ฯ โย จ โข ภกขเว ภกข ธมมเยว สกกโรนโต ธมม ครกโรนโต ธมม อปจายมาโน สวโจ โหต โสวจสสต อาปชชต ตมห สวโจต วทาม ฯ ตสมาตห ภกขเว เอว สกขตพพ ธมมเยว สกกโรนตา ธมม ครกโรนตา ธมม อปจายมานา สวจา ภวสสาม โสวจสสต อาปชชสสามาต เอว ห โว ภกขเว สกขตพพนต ฯ [๔๔๓] ตตถ โย จวร ... ปรกขารเหตต โย เอตาน จวราทน ปณตปปณตาน ลภนโต ปาทปรกมมปฏ ปรกมมาทน เอกวจเนเนว กโรต ฯ อลภมาโนต ยถา ปพเพ ลภต เอว อลภนโต ฯ ธมมเยว สกกโรนโตต ธมมเยว สกการ สกตการ กโรนโต ฯ ครกโรนโตต ครร ภารย กโรนโต ฯ อปจายมาโนต ธมมสเสว อปจต นจวตต ทสเสนโตต ตพพณณนา (๒) ฯ [๔๔๔] ตสมา ธมมครก กตวา สวเจน ภวตพพ ราธตเถเรน วย ฯ ๑. ม. ม. ๑๒/๒๕๕ ฯ ๒. ป. ส. ๒/๑๓๒ ฯ


โส กร กต ตากถาย วตตนเยน สารปตตตเถรสส สนตเก ปพพช ฯ เถโร ต อาทาย คามกาวาส คนตวา ตตถ วสนโต อภกขณ ต อทนเต กตตพพ อทนเต น กตตพพนต โอวท อนสาส ฯ โส สวโจ อโหส ปทกขณคคาห ตสมา ยถานสฏ ปฏปชชมาโน กตปาเหเนว อรหตต ปาปณ ฯ เถโร ต อาทาย สตถาร วนทตวา นสนโน สวโจ น โข สารปตต อนเตวาสโกต ปฏโ อาม ภนเต อตวย สวโจ กสม จ โทเส วจจมาเน น กทธปพโพต อาห ฯ สตถา ต นทสสน กตวา ภกข โอวทนโต ภกขเว ภกขนา นาม ราเธน วย สวเจน ภวตพพ โทส ทสเสตวา โอวทยมาเนนป น กชฌตพพนต วตวา ปน อปเรนาป ปรยาเยน โอวทนโต โอวาททายโก ปน นธอาจกขนโก วย ทฏพโพต อาห ฯ ยถา ห ทคคตมนสโส อม คณหาหต ตชเชตวาป โปเถตวาป นธ ทสเสนเต โกป น กโรต ปมทโตเอว โหต เอวเมว เอวรเป ปคคเล อสารปป วา ขลต วา ทสวา อาจกขนเต โกโป น กาตพโพ ตฏเเนว ภวตพพ ภนเต มหนต โว กมม กต มยห อาจรยปชฌายฏาเน ตวา โอวทนเตห ปนป ม โอวเทยยาถาต ปวาเรตพพเมวาต อธปปาโย ฯ ธมมปทสส ปณฑตวคเค นธนว ปวตตารนต คาถาวณณนาย ราธตเถรวตถ ฯ [๔๔๕] เอว สวโจ สข วนทต ฯ เอกนปาตสส ทตยวคเค


ตปลลตถชาตก ๑ ฉกกนปาตสส ทตยวคเค ภสปปผชาต๒ก จ๓ อธ กเถตพพ ฯ ทพพโจ ต ทกข วนทต ฯ เอกนปาตสส ป จมวคเค เวฬกชาตก๔ เวทพพชาตก ๕ ตสเสว ปณณรสมวคเค โคธชาตก ๖ ทกนปาตสส ทตยวคเค อนทสมานโคตตชาตก จ ๗ อธ กเถตพพ ฯ [๔๔๖] โย ห อตตโน สวจตาย โอวาทกสส วจน กโรต โส สข วนทต ฯ โย น กโรต โส ทกข ฯ อตเต ป จสตวาณชา เจตถ นทสสน ฯ อตเต ตมพปณณทเป สรสวตถ นาม ยกขนคร อโหส ฯ ตตถ ยกขนโย ภนนนาเวส วาณเชส อาคเตส เตส ยาคภตตาทน ทตวา เกน กมเมน อธาคตตถาต ปจฉส ฯ ภนนนาวา หตวา อธาคตมหาต ฯ ตา สาธ อยยา อมหาก สามกาน นาว อภรหตวา คตาน ตวสส อตกกนต เต มตา ภวสสนต ตมเหป วาณชาเยว มย ตมหาก ปชาปตโย ภวสสามาต วตวา เต ปโลเภตวา ยกขนคร เนตวา สเจ ปมคคหตา มนสสา อตถ เต เทวสงขลกาย พนธตวา กรณฆเร ปกขปตวา ปจฉาคหเต อตตโน สามเก กโรนต อตตโน วสนฏาเน ภนนนาเว มนสเส อลภนตโย ปน ปรโต กลยาณ โอรโต นาคทปนต เอว สมททตร อนวจรนต ฯ อยนตาส ธมมตา ฯ อเถกทวส ป จสตา ภนนนาวา วาณชา ตาส ๑. ชาตกฏกถา. ๑/๒๔๓ ฯ ๒. ชาตกฏกถา. ๖/๒๘๖ ฯ ๓. อปสงฆชาตกนต ชาตกฏกถาย ทสสต ฯ ๔. ชาตกฏกถา. ๒/๑๕ ฯ ๕. ชาตกฏกถา. ๒/๒๘ ฯ ๖. ชาตกฏกถา. ๒/๓๗๙ ฯ ๗. ชาตกฏกถา. ๓/๕๓ ฯ


นครสมเป อตตรส ฯ ตา เต ปโลเภตวา อาเนตวา ปมคคหต- มนสเส พนธตวา กรณฆเร ปกขปส ฯ อถ เชฏยกขน เชฏวาณช อวเสสยกขนโย อวเสสวาณเช สามเก กตวา รตตภาเค เตส นททปคเตส อฏาย คนตวา กรณฆเร มนสเส ขาทตวา อาคมส ฯ เชฏวาณโช ปรคคณหนโต อตตโน ภรยาย ยกขนภาว ตวา อ เส กเถตวา เอถ ปลายสสามาต อาห ฯ เตส อฑฒเตยยสตา มย เอตา วชหต น สกขสสามาต น คตา ฯ โส อตตโน วจนกเร อฑฒเตยยสเต คเหตวา ปลาย ฯ ตทา ปน โพธสตโต วลาหกอสสราชา หตวา สพพสเสโต อทธมา เวหาสงคโม หมวนตโต ตมพปณณทป คนตวา สย ชาตสาล ขาทตวา คจฉต คจฉนโตป ชนปท คนตกาโม อตถต ตกขตต กรณาปรภาวต มานสวาจ ภาสต ฯ เต ตสส วจน สตวา อ ชล ปคคยห มย คมสสามาต อาหส ฯ เตนห มยห ปฏ อภรหถาต ฯ อเถกจเจ ปฏ อภรหส เอกจเจ วาลธ คณหส เอกจเจ อ ชล ปคคยห อฏส ฯ โส อนตมโส อ ชล ปคคยห เตป สพเพ อตตโน อานภาเวน เนตวา สกสกฏาเนส ปตฏาเปตวา สกฏานเมว คโต ฯ อปลายนกา ปน เต อฑฒเตยยสตา มนสสา ยกขนห อ เส ภนนนาวาน อาคตกาเล ขาทตา ฯ [๔๔๗] สตถาป อม อตต ทสเสตวา ภกขเว ยถา เต ยกขนน วส คตา วาณชา ชวตกขย ปตตา วลาหกอสสราชวจนกรา สกสกฏาเนส ปตฏ ตา เอวเมว พทธาน โอวาท อกโรนตา


จตสโส ปรสา จตส อปาเยส ป จวธพนธนกมมกรณฏานาทส มหาทกข ปาปณนต โอวาทกรา ปน ตสโส กสลสมปตตโย ฉ กามสคเค วสต พรหมโลเกต อมาน เจว านาน อมตมหานพพาน จ ปตวา มหนต สข อนภวนตต วตวา ทกนปาตสส๑

ป จมวคเค คาถาทวยมาห เย น กาหนต โอวาท นรา พทเธน เทสต พยสนนเต คมสสนต รกขสหว วาณชา ฯ เย จ กาหนต โอวาท นรา พทเธน เทสต โสตถปาร คมสสนต วลาเหเนว วาณชาต ฯ ตตถ น กาหนตต น กรสสนต ฯ พยสนนเต คมสสนตต เต มหาวนาส ปาปณสสนต ฯ รกขสหว วาณชาต รกขสห ปโลภตา วาณชา วย ฯ โสตถปาร คมสสนตต อนนตราเยน นพพาน ปาปณสสนต ฯ วลาเหเนว วาณชาต วลาเหน อาคจฉถาต วตตา ตสส วจนกรา วาณชา วย ฯ ยถา ห เต สมททปาร คนตวา สกสกฏานาน อคมส เอว พทธาทน โอวาทกรา สสารปาร นพพาน คจฉนตต ฯ วลาหกชาตกวณณนาย วาณชวตถ ฯ [๔๔๘] ตสมา อม สคโตวาท อนสสรนเตน สวเจเนว ภวตพพ น ทพพเจน ฯ อปจ สาสนสส จรฏ ตกาเมน สวเจเนว ภวตพพ ฯ โสวจสสตา ห สาสนสส อสมโมสาย สวตตต ๑. ชาตกฏกถา. ๓/๑๗๒ ฯ


โทวจสสตา ต สมโมสาย ฯ เตนาห ป จกงคตตเร ๑จตตถ- ปณณาสกสส ปมวคเค ฉฏสตเต ปน จปร ภกขเว ภกข ทพพจา โหนต โทวจสสกรเณห ธมเมห สมนนาคตา อกขมา อปปทกขณคคาหโน อนสาสน อย ภกขเว ทตโย ธมโม สทธมมสส สมโมสาย อนตรธานาย สวตตตต จ ปน จปร ภกขเว ภกข สวจา โหนต โสวจสสกรเณห ธมเมห สมนนาคตา ขมา ปทกขณคคาหโน อนสาสน อย ภกขเว ทตโย ธมโม สทธมมสส ตยา อสมโมสาย อนนตรธานาย สวตตตต จ ฯ โสวจสสตาตปทกถา ฯ ๑. อง. ป จก. ๒๒/๑๙๙-๒๐๐ ฯ


สมณทสสนกถา [๔๔๙] สมณาน ทสสน นาม อปสมตกกเลสาน ภาวตกายวจ- จตตปป าน อตตมทมถสมนนาคตาน ๑ ปพพชตาน อปสงกมนปฏ- านานสสรณสสวนทสสน ฯ สพพมป ลามกเทสนาย ๒ ทสสนนต วตต ฯ ต มงคลนต เวทตพพ ฯ กสมา ฯ พหการตตา ฯ เตนาห มหาวคเค โพชฌงคสยตเต ๓ เย เต ภกขเว ภกข สลสมปนนา สมาธสมปนนา ป าสมปนนา วมตตสมปนนา วมตต าณ- ทสสนสมปนนา ทสสนมปห ภกขเว เตส ภกขน พหการ ๔ วทาม ฯ สวนมปห ... อปสงกมนมปห ... ปยรปาสนมปห ... อนสสตมปห ... อนปปพพชชมปห ภกขเว เตส ภกขน พหการ วทาม ฯ ต กสส เหต ฯ ตถารปาน ภกขเว ภกขน ธมม สตวา ทวเยน วปกฏโ วหรต กายวปกาเสน จ จตตวปกาเสน จ ฯ โส ตถาวปกฏโ วหรนโต ต ธมม อนสสรต อนวตกเกต จ ฯ ยสม สมเย ภกขเว ภกข ตถาวปกฏโ วหรนโต ต ธมม อนสสรต อนวตกเกต สตสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต ฯ สตสมโพชฌงค ยสม ๕ สมเย ภกข ภาเวต สตสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน ภาวนาปารปร คจฉต ฯ โส ตถาสโต วหรนโต ต ธมม ป าย ปวจนต ปรจรต ๖ ปรวมสมาปชชต ฯ ยสม สมเย ภกขเว ภกข ตถาสโต วหรนโต ๑. อตตมทมถสมถสมนนาคตานนตป ปาโ ฯ ๒. ส. โอมกเทสนาย ฯ ๓. ส. มหา. ๑๙/๙๘ ฯ ๔. ปาลยมปน พหปการ ฯ ๕. ตสมนต ทสสต ฯ ๖. ปวจรต ฯ


ต ธมม ป าย ปวจนต ปรจรต ปรวมสมาปชชต ธมมวจยสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต ... ภาวนาปารปร คจฉต ฯ ตสส ต ธมม ป าย ปวจนโต ปรจรโต (๑) ปรวมสมาปชชโต อารทธ โหต วรย อสลลน ฯ ยสม สมเย ภกขเว ภกขโน ต ธมม ป าย ปวจนโต ... อสลลน วรยสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต ... ภาวนาปารปร คจฉต ฯ อารทธวรยสส อปปชชต ปต นรามสา ฯ ยสม สมเย ภกขเว ภกขโน อารทธวรยสส อปปชชต ปต นรามสา ปตสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต ... ภาวนาปารปร คจฉต ฯ ปตมนสส กาโยป ปสสมภต จตตมป ปสสมภต ฯ ยสม สมเย ภกขเว ภกขโน ปตมนสส กาโยป ... ปสสมภต ปสสทธสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต ... ภาวนาปารปร คจฉต ฯ ปสสทธกายสส สขโน จตต สมาธยต ฯ ยสม สมเย ภกขเว ภกขโน ปสสทธกายสส สขโน จตต สมาธยต สมาธสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขเว ภกขโน อารทโธ โหต ... ภาวนาปารปร คจฉต ฯ โส ตถาสมาหต จตต สาธก อชฌเปกขตา โหต ฯ ยสม สมเย ภกขเว ภกข ตถาสมาหต จตต สาธก อชฌเปกขตา โหต อเปกขาสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต อเปกขาสมโพชฌงค ยสม สมเย ภกข ภาเวต อเปกขาสมโพชฌงโค ๑. ปวจรโตต ปาลย ทสสต ฯ


ตสม สมเย ภกขโน ภาวนาปารปร คจฉตต ฯ สมปนนสลสตเต ปาล ฯ [๔๕๐] ทสสนมปห ภกขเว เตส ภกขน ... สวนมปห ... อปสงกมนมปห ... ปยรปาสนมปห ... อนสสรณมปห ๑ ... อนปปพพชชมปห ภกขเว เตส ภกขน พหการ วทาม ฯ ต กสส เหต ฯ ตถารเป ภกขเว ภกข เสวโต ภชโต ปยรปาสโต อปรปโรป สลกขนโธ ภาวนาปารปร คจฉต อปรปโรป สมาธกขนโธ ... อปรปโรป ป ากขนโธ ... อปรปโรป วมตตกขนโธ ... อปรปโรป วมตต าณทสสนกขนโธ ภาวนาปารปร คจฉตต อตวตตเก จตกกนปาตสส ปมวคเค สมปนนสลสตเต ๒ ปาล ฯ [๔๕๑] สลสมปนนาต เอตถ ขณาสวสส โลกยโลกตตรสล คหต ฯ เตน สมปนนาต อตโถ ฯ สมาธปป าสป เอเสว นโย ฯ วมตต ปน ผลวมตตเยว ฯ วมตต าณทสสน ปจจเวกขณ าณ ฯ เอวเมตถ สลาทโย ตโย โลกยโลกตตรา วมตต โลกตตราว วมตต าณทสสน โลกยเมว ฯ ทสสนมปหนต ทสสนมป อห ฯ ตมปเนต จกขทสสน าณทสสนนต ทวธ ฯ ตตถ ปสนเนห จกขห อรยาน ทสสน โอโลกน จกขทสสน นาม ฯ อรเยห ปน ทฏสส ลกขณสส ทสสน ปฏวทธสส จ ปฏวชฌน ฌาเนน วา๓ มคคผเลห วา ๑. อนสสตมปหนตป. ปาล ฯ ๒. ข. อต. ๒๕/๓๑๒ ฯ ๓. เอตถนตเร วปสสนาย วาต อฏกถาย ลขต ฯ


าณทสสน นามาต โพชฌงคสยตตวณณนา ๑ฯ [๔๕๒] อรยภาวกรานมปน ธมมาน อรยภาวสส จ วปสสนา- มคคผเลห อธคโม าณทสสน นามาต อตวตตกวณณนา ๒ ฯ อมสม ปนตเถ จกขทสสน อธปเปต ฯ อรยาน ห ปสนเนห จกขห โอโลกนมป พหการเมว ฯ สวนนต อสโก นาม ขณาสโว อสกสม นาม รฏเ วา ชนปเท วา คาเม วา นคเม วา วหาเร วา เลเน วา วสตต กเถนตาน โสเตน สวน เอตมป พหการเมว ฯ อปสงกมนนต ทาน วา ทสสาม ป ห วา ปจฉสสาม ธมม วา โสสสาม สกการ วา กรสสามต เอวรเปน จตเตน อรยาน อปสงกมน ฯ ปยรปาสนนต ป หาปยรปาสน ฯ อรยาน คเณ สตวา เต อปสงกมตวา นมนเตตวา ทาน ทตวา ก ภนเต กสลนตอาทนา นเยน ป หาปจฉนนต อตโถต ตทภยวณณนา ๓ ฯ [๔๕๓] เวยยาวจจาทกรณ ปยรปาสนเยว ฯ อนสสรณนต รตตฏานทวาาเนส นสนนสส อทาน อรยา คมพเลนมณฑปาทส ฌานวปสสนามคคผลสเขห วตนาเมนตต เตส ทพพวหาราทคณ- วเสสารมมณ อนสสรณ โย วา เตส สนตกา โอวาโท ลทโธ โหต ต อาวชชตวา อมสม าเน สล กถต อมสม สมาธ อมสม วปสสนา อมสม มคโค อมสม ผลนต เอว ๑. สา. ป. ๓/๒๒๔ ฯ ๒. ป. ท. อต. ๔๓๓ ฯ ๓. สา. ป. ๓/๒๒๔. ป. ท. อต. ๔๓๓ ฯ


อนสสรณนต อตวตตกวณณนา ๑ฯ [๔๕๔] อนสสรณนต รตตฏานทวาาเนส นสนนสส อทาน อรยา เลนคหามณฑปาทส ฌานวปสสนามคคผลสเขห วตนาเมนตต อนสสรณ โย วา เตส สนตกา โอวาโท ลทโธ ... อมสม ผลนต เอว อนสสรณ ฯ อนปปพพชชนต อรเยส จตต ปสาเทตวา ฆรา นกขมม เตส สนตเก ปพพชช ฯ อรเยส จตต ปสาเทตวา เตสเยว สนตเก ปพพชตวา เตสเยว โอวาทานสาสน ปจจาสสมานสส จรโตป ปพพชชา อนปปพพชชา นาม ฯ อ เส สนตเก โอวาทานสาสน ปจจาสสมานสส จรโตป ปพพชชา อนปปพพชชา นาม ฯ อ เส ปสาเทน อ เสเยว สนตเก ปพพชตวา อ เสเยว โอวาทานสาสน ปจจาสสมานสส จรโตป ปพพชชา อนปปพพชชา นาม น โหตต สยตตวณณนา ๒ ฯ อรเยส ปสาเทน อ ตถ ปพพชตวา อรยาน สนตเก โอวาทานสาสน ปจจาสสมานสส จรโตป ปพพชชา อนปปพพชชา วาต อตวตตกวณณนา ฯ ๓ [๔๕๕] เอว ปพพชเตส ปน มหากสสปตเถรสส ตาว อนปปพพชช ปพพชตา สตสหสสมตตา อเหส ฯ ตถา เถรสเสว สทธวหารกสส จนทคตตตเถรสส ตาว ฯ ตสสาป สทธวหารกสส สรยคตตตเถรสส ฯ ตสสาป สทธวหารกสส อสสคตตตเถรสส ฯ ตสสาป สทธวหารกสส โยนกธมมรกขตตเถรสส ฯ ตสส ปน ๑. ป. ท. อต. ๔๓๓ ฯ ๒. สา. ป. ๓/๒๒๕ ฯ ๓. ป. ท. อต. ๔๓๔ ฯ


สทธวหารโก อโสกร โ กนฏภาตา ตสสตเถโร นาม อโหส ฯ ตสส อนปปพพช ปพพชตา อฑฒเตยยโกฏสงขา อเหส ฯ มหนทตเถรสส ปน อนปปพพชตาน คณนปรจเฉโท นตถ ฯ ยาวชชทวสา ห ลงกาทเป สตถร ปสาเทน ปพพชนตา มหนทตเถรสเสว ปพพชช อนปปพพชนตเยว นาม ฯ ต ธมมนต ต เตส โอวาทานสาสนธมม ฯ อนสสรตต สรต ฯ อนวตกเกตต วตกกาหต กโรต ฯ อารทโธต ปรปณโณ โหต ฯ ปวจนตตอาท สพพ ตตถ าณจารวเสน วตต ฯ อถวา ปวจนตต เตส เตส ธมมาน ลกขณ ปวจนต ฯ ปรจรตต ตตถ าณ จราเปต ฯ ปรวมสมาปชชตต วมสน โอโลกน คเวสน อาปชชตต โพชฌงคสยตตวณณนา ๑ฯ [๔๕๖] ขณาสวสส โลกตตรสล นาม มคคผลปรยาปนนา สมมาวาจา สมมากมมนตา สมมาอาชวา สลเลขปปตตา ตท เ จ เจตนาทโย ฯ โลกยมปน กรยาพยากตปรยาปนน ฯ ต จารตตสล นาม ฯ จารตตสลสส ปน สมภโว เอว นตถ วรมณวเสน ปวตตยา อภาวโต ฯ ปพพภาคสล โลกยสลนต เกจ ฯ ลกขณสส ทสสนนต สภาวธมมาน สงขตาน ปจจตตลกขณสส ตรณปร าย จ ทสสน อนจจาทสาม ลกขณสส ตรณปร าย ทสสน ฯ ปชหนโตป ห เต ปหาตพพาการโต ปสสต นาม ฯ นพพานสส ตถลกขณ มคคผเลห ทสสน ๒

๑. สา. ป. ๓/๓๒๕. ๒. ส. ทสสน ฌาน ปรวชชน ฌาเนน ป วกสณาท.


ฌานปรวชชาน ฌาเนน ปวกสณาท ๑ อภ าห ทสสนมป าณทสสนเมว ฯ จกขทสสน อธปเปต สวนปยรปาสนาน ปรโต คหตตตา ฯ ป หาปยรปาสนนต ป หาปจฉนวเสน ปยรปาสน เกวลสส อปสงกมเนเนว โจทตตตา ฯ อรยาน อนสสต นาม คณวเสน ตตถาป ตโต ลทธโอวาทาภชชนมเขน ยถาสตสลาทคณานสสรณนต ทสเสต ฌานวปสสนาตอาท วตต ฯ อ เส สนตเกต อรเยห อ เส สาสนกานเยว สนตเก ฯ เตนาห อนปปพพชชา นามาต ฯ อ เสต สาสนเกห อ เส ตาปสปรพพาชกาทส ฯ ตสสา พาหรปปพพชชตา อรยาน อนป- ปพพชชา นาม น โหตต วตต ฯ สตสหสสมตตา อเหส สมนตปาสาทกตตา ปหฏสส ฯ ลงกาทเปต นสสยสเสน นสสตปลกขณ ฯ น ห ปพพชชา ทปปปฏพทธา อถโข ทปนวาสอาจรยปปฏพทธา มหนท ... ปพพชนต นาม ตสส ปรมปราคตา ห ปพพชชาต ฯ สรตต ต โอวาทานสาสนธมม จนเตต จตเต กโรต ฯ วตกกาหต กโรตต ปนปปน ปรวตกกเตน ตทตถ วตกกนปผาทต กโรต ฯ อารทโธต สสาธโต โหต ฯ ตมปนสส สสาธน ปรปร เอวาต อาห ปรปณโณ โหตต ฯ ตตถาต ยถาวตเต ธมเม ฯ าณจารวเสนาต าณสส ปวตตนวเสน ฯ เตส เตส ธมมานนต ตสม โอวาทธมเม อาคตาน รปารปธมมาน ฯ ลกขณนต สลกขณ สาม- ๑. ส. ทสสน ฌาน ปรวชชน ฌาเนน ปวกสณาท.


ลกขณ จ ฯ ปวจนตต อท รปนตอาทนา วจย อาปชชต ฯ าณ จราเปตต อนจจ อทธว ปโลกก ปภงคตอาทนา าณ ปวตตาเปต ฯ วมสน ... อาปชชตต รปสตตการปสตตกเมว วปสสน ปจจกขโต วย อนจจตาทน ทสสน สมมสน อาปชชตต โพชฌงคสยตตฏกา ฯ [๔๕๗] อทาน เยน การเณน เตส อรยาน ทสสนาท พหการนต วตต ต ทสเสต ตถารเปตอาทมาห ฯ ตตถ ตถารเปต ตาทเส สลสมปนเน ๑อรเย ฯ ยสมา ทสสนสสวนานสสรณาน อปสงกมนปยรปาสนตถาน ตสมา ตาน อนามสตวา อปสงกมนปยรปาสนานเยว ทสเสต เสวโต ภชโต ปยรปาสโตต วตต ฯ ทสสนสสวนานสสรณโต ห อรเยส อปปนนสสทธา เต อปสงกมตวา ปยรปาสตวา ป ห ปจฉตวา ลทธสสวนานตตรยา อปรปเร สลาทคเณ ปรปเรสสนตต ฯ ตถา ห วตต สทธาชาโต อปสงกมต อปสงกมตวา ปยรปาสตตอาท ๒ ฯ ตตถ เสวโตต วตตปปฏวตตกรณวเสน กาเลน กาล อปสงกมโต ฯ ภชโตต สมปยายเนน ภตตวเสน ภชโตต ฯ ปยรปาสโต ป หาปจฉเนน ปฏปตตอนกรเณน จ ปยรปาสโตต ตณณมป ปทาน อตถวภาโค เวทตพโพ ฯ วมตต าณทสสนปารปร เอกนวสตมสส ปจจเวกขณ าณสส อปปตตยา เวทตพพาต อตวตตกวณณนา ๓ ฯ [๔๕๘] ตสมา ภกข ทสวา อนตมโส ปสนนจตเตน ๑. สลาทคณสนปนเน. ๒. ม. ม. ๑๓/๖๐๕. ๓. ป. ท. อต. ๔๓๕.


โอโลเกตพพา ฯ เตนาหฏกถาย ๑ หตกาเมน กลปตเตน สลวนเต ภกข ฆรทวาร สมปตเต ทสวา ยท เทยยธมโม อตถ ยถาพล เทยยธมเมน ปฏมาเนตพพา ยท นตถ ป จปปตฏ ต กตวา วนทตพพา ตสม อสมปชชมาเน อ ชล ปคคเหตวา นมสสตพพา ตสมมป อสมปชชมาเน ปสนนจตเตน ปยจกขห สมปสสตพพาต ฯ ตตถ ปยจกขหต ปสนเนห เมตตจกขหต ตกงคตตรสส ทตยปณณาสเก ป จมวคคสส จตตถสตตวณณนา ๒ ฯ เมตตจตต ปจจปฏาเปตวา โอโลกนจกขน ปยจกขน นามาต จฬโคสงคสตตวณณนา๓ ฯ ปยภาวทปกาน จกขน ปยจกขนต ตทภยฏกา ฯ [๔๕๙] เอว ทสสนมลเกนาป ห ป เน อเนกาน ชาต- สหสสาน จกขมห โรโค วา โทโส วา อสสทา วา ปฬกา วา น โหนต วปปสนนป จวณณสสสรกาน โหนต จกขน รตนวมาเน อคฆาฏตมณกวาฏสทสาน สตสหสสกปปมตต เทเวส จ มนสเสส จ สพพสมปตตน ลาภ โหต ฯ อนจฉรย เจต ๔ ย มนสสภโต สปป ชาตโก สมมา ปวตตเตน สมณทสสนมเยน ป เน เอวรป วปากสมปตต อนภเวยย ยตถ ตรจฉานคตานมป เกวล สทธามตตกชนตสส สมณทสสนสส เอว วปากสมปตต วณณยนตต อธ วตวา อ ถา คาถา ทสสตา ฯ มลปณณาสกสส ๑. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๑๖๕. ๒. มโน. ป. ๒/๒๙๕. ๓. ป. ส. ๒/๓๒๒. ๔. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๑๖๕-๑๖๖.


ทตยวคเค จฬสหนาทสตตวณณนายนต ๑วตถารโต วตต ฯ [๔๖๐] วตต ห ตตถ ภควา กร เวทยกปพพเต อนทสาลคหาย ปฏวสต ฯ อเถโก อลกสกโณ ภควต คาม ปณฑาย ปวสนเต อปฑฒมคค อนคจฉต นกขมนเต อปฑฒมคค ปจจคคมน กโรต ฯ โส เอกทวส สมมาสมพทธ สายณหสมเย ภกขสงฆปรวต นสนน ปพพตา โอรยห วนทตวา ปกเข ปณาเมตวา อ ชล ปคคยห สส เหฏา กตวา ทสพล นมสสมาโน อฏาส ฯ ภควา ต โอโลเกตวา สต อกาส ฯ อานนทตเถโร โก น โข ภนเต เหต โก ปจจโย สตสส ปาตกมมายาต ฯ ปสสานนท อม อลกสกณ อย มย จ ภกขสงเฆ จ จตต ปสาเทตวา สตสหสสกปเป เทเว จ มนสเส จ สสรตวา โสมนสโส นาม ปจเจกพทโธ ภวสสตต อาห ฯ [๔๖๑] อลก มณฑลกขก เวทยเก ๒ จรทฆวาสก สขโตส ตว อยย โกสย กาลฏ ต ปสสส พทธวร ฯ มย จตต ปสาเทตวา ภกขสงเฆ อนตตเร กปปาน สตสหสสาน ทคคเตโส ๓ น คจฉต ฯ เทวโลกา จวตวาน กสลมเลน โจทโต ภวสสต อนนตาโณ โสมนสโสต วสสโตต ฯ อฏกถา ฯ ๑. สา. ป. ๒/๒๒. ๒. อฏกถายมปน เวทสสเก. ๓. ทคคต โสต ทสสต.


นมสสมาโน อฏาส โน เทว อสงเขยยาน ปจเจกโพธปารมน ปรเณน ตสส พทธสาสเน ปรจเยน ภควต ปสนนจตตตาย จ ฯ อลกาต คาถา รกขเทวตาย ภาสตา ฯ กาลฏ ตนต สายณหกาเล ทวาวหารโต อฏ ต ฯ ทคคเตโส น คจฉตต ทคคต เอโส น คมสสตต ตฏฏกา ฯ อลกสกณวตถ ฯ [๔๖๒] ตสมา สมเณ ปสสนเตน กสลจตตเมว อปฏเปตพพ น ทฏจตต ฯ ทฏจตโต ห ทกข วนทต อตโร สข ฯ ตตรมาน วตถน เอกทา กร เทว อคคสาวกา กโปตกนทรนามเก วหาเร วหรนต ฯ เตส อายสมา สารปตโต ชณหาย รตตยา นโวโรปเตห เกเสห สมาปตต สมาปนโน อพโภกาเส นสท ฯ อเถโก นนโท นาม ยกโข เอเกน ยกเขน สทธ อากาเสน คจฉนโต เถร ตถานสนน ทสวา ปทฏจตต อปปาเทส ฯ โส กร ปรม- ชาตย เถเร พนธาฆาโต ฯ เตนสส เถร ทสวา ปทฏจตต อปปชชต ฯ โส ปทฏจตโต หตวา เถร สเส ปหรตกาโม อตรสส ยกขสส ตมตถ กเถตวา เตน วารโตป วจน อนาทยตวา ว สพพตถาเมน อสสาห ชเนตวา อากาเส โต ว สเส ปหาร อทาส ฯ อตวมหา อโหส ปหาโร ฯ โส เตน ปหาเรน สตต- รตน วา อฑฒฏรตน ๑ วา นาค โอสาเทยย มหนต วา ๑. ปาลย อฏรตนนต ทสสต.


ปพพตกฏ ปทาเลยย ฯ เถรสส ปน สมาปตตพเลน อปตถมภต- สสสส น โกจ วกาโร อโหส ฯ สมาปตตโต อวฏ ตกาเล ห น ยกโข ปหร ฯ ตถาปหรนต น ทพพจกขนา ทสวา มหาโมคคลลาโน เถร อปสงกม ฯ อปสงกมนสมกาลเมว จ โส สมาปตตโต วฏาส ฯ อถ น มหาโมคคลลาโน สรราวตต ปจฉ ฯ โส ขมนย เม อาวโส โมคคลลาน ยาปนย เม อาวโส โมคคลลาน อปจ สเส โถก ทกขนต อาห ฯ กสมา ปน สมาปตตพเลน สรเร อปตถมภเต เถรสส สเส โถก ทกข โหตต ฯ อจเรเนว วฏ ตตตา ฯ อนโตสมาปตตย อปป าย- มานทกข ห กายนสสตตตา นทท อปคตสส มกสาทชนต วย ปฏพทธสส โถก ป ายตถ ฯ ตาวเทว ยกโข สรเร อปปนน- มหาปรฬาโห ฑยหาม ฑยหามต วทนโต อากาสโต ภมย ปตตวา ปวยา ทนนววโร อวจชาลาห อฏหตวา อากฑฒยมาโน นรย อปค ฉ ฯ กมปน โส ยกขตตภาเวเนว นรย อปค ฉต ฯ ย เหตถ ทฏธมมเวทนย ปาปกมม อโหส ตสส พเลน ยกขตตภาเว มหนต ทกข อนภว ฯ ยมปน อปปชชเวทนย อนนตรยกมม เตน จตอนนตร นรย อปปชช ฯ อทานสส จตตถวคเค สารปตตสตเต ๑นนทยกขวตถ ฯ [๔๖๓] เอโก กร พราหมโณ ปาฏลปตตนครทวาเร สาลาย นสนโน โรหณชนปเท กาฬวลลมณฑปวหารวาสโน มหานาคต- ๑. ข. อ. ๒๕/๑๓๑.


เถรสส คณกถ สตวา ต ทฏ กาโม สมททตร คนตวา นาว อารยห อนปพเพน เถรสส วสนฏาน ปตวา จฬนครคาเม ธรฆเร นวาส คเหตวา เถรสส อาหาร สมปาเทตวา ปาโต วฏาย เถรสส วสนฏาน คนตวา ปรยนเต โต เถร ทรโต ทสวา สก ตตเถว โต วนทตวา ปน อปคนตวา โคปผเกส ทฬห คเหตวา วนทนโต อจจา ภนเต ตมเหต อาห ฯ เถโร จ นาตอจโจ นาตรสโส ปมาณยตโตว ฯ ตสมา โส ปนาห นาตอจจา ภนเต ตมเห ตมหากมปน คณา เมฆวณณสส สมททสส มตถกมตถเกน คนตวา สกลชมพทปตล อชโฌตถรตวา คตา อห ปาฏลปตตนครทวาเร นสนโน ตมหาก คณกถ สตวา ตโต อาค ฉนต ฯ โส เถรสส ปณฑปาต ทตวา อตตโน ปตตจวร ปฏยาเทตวา เถรสส สนตเก ปพพชตวา ตสโสวาเท ตวา กตปาเหเนว อรหตต ปาปณ ฯ ตกงคตตเร านสตตวณณนาย ๑ปาฏลปตตกพราหมณวตถ ฯ ธมมปทสส ปาปวคเค โกกสนขลททกวตถ ทฏจตตาธกาเร กเถตพพ ฯ วมานวตถสส ป จมวคเค สตตมาณวกวตถ ๒ ตสเสว สตตมวคเค มฏกณฑลวตถ จ ๓ อทานสส ป จมวคเค สปปพทธกฏ วตถนต ๔ อมาน อทฏจตตาธกาเร ฯ สมณทสสนกถา ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๗๑. ๒. ข. วมาน. ๒๖/๙๔. ๓. ข. วมาน. ๒๖/๑๓๙. ๔. ข. อ. ๒๕/๑๔๕-๑๔๙.


ธมมสากจฉากถา [๔๖๔] กาเลน ธมมสากจฉา นาม ปโทเส วา ปจจเส วา เทว สตตนตกา ภกข อ ม สตต ๑ สากจฉนต วนยธรา วนย อาภธมมกา อภธมม ชาตกภาณกา ชาตก อฏกถกา อฏกถ ลนทธตวจกจฉาปเรตจตตวโสธนตถ วา ตมห ตมห กาเล สากจฉนต อย กาเลน ธมมสากจฉา ฯ สา อาคม- พยตตอาทน คณาน เหตโต มงคลนต วจจตต อธ ๒ วตต ฯ [๔๖๕] ตตถ กาเลนาตมสส อตถ ทสเสต ปโทเส วา ปจจเส วาต วตต ฯ ตตถ ปโทเสต อภปปโทเส รตตยา ปารมเภต อตโถ ฯ สคคกณฑฏกาย ห โทสาย รตตยา ปารมโภ ปโทโส อภธานโต ปสททสส ปพพนปาโต อปปธานรสโส จ ฯ อถวา ปทสสนต ยตถ สพพกมมานต ปโทโสต วตต ฯ ปจจเสต ปภาเต ฯ สคคกณฑฏกาย ห อส รชาย ฯ ปจจเสต ตมรนต ปจจโส อโหมขนต วตต ฯ จตต ยสม กาเล ลน จ ยสม อทธต จ ยสม วจกจฉา- ปเรต ตาย อปททต จ โหต ตสม ตสม กาเลป ธมมสากจฉา กาเลน ธมมสากจฉา นามาต ทสเสต ลนทธตอจจาทนา ทตยนโย วตโต ฯ ๑. สตตนต. ๒. ปรมตถโชตกา ขททกปาวณณนา. ๑๖๖.


[๔๖๖] จตกกงคตตรวณณนายนต ๑กาเลนาต ยตตปปยตต- กาเล ฯ ธมมสากจฉาต ป หาปจฉนวสสชชนวเสน ปวตตา สงกถาต ๒ วตต ฯ [๔๖๗] สงกจฉาต ห วตตพเพ สารตโตตยาทส วย พนทลตต ปพพทฆ จ กตวา สากจฉาต วตต ฯ เตน สนธกปปสททนตย สสทเท ปรโลเป ปพเพ ทฆ ๓ ฯ สรตโต สารตโต เอว สาราโคตยาทนา โสทาหรณ สตต ป ต ฯ กพพธานสททนตยนต รชาทโต โสต ๔ สตต ป ตวา สหกถน สากจฉาต อทาหรณ ทสสต ฯ ตสมา นปาตนสตเตน สหสททสส สาเทโสป ยชชต ฯ สหกจฉา สงกจฉาต ปททวยสส สทธ กถนนต อยเมวตโถ ฯ สสทโท จ สหสททตโถ ทสสต ฯ เตน สนธพาลาวตารฏกาย ทวนน ตณณ วา พย ชนานเมกสสเรน สหโยคตา สโยโค ฯ สหสททตโถ ห อย สสทโท ปพเพ ว สนนวาเสนาตอาทส วยาต วตต ฯ [๔๖๘] อาคมพยตตอาทนนต เอตถ ปน อาคโม นาม สตตสมทาโย ฯ เตน สลกขนธมลปณณาสกาทฏกาย สตตาน ปน อปาทาย ป ตโต อาคโม ฯ ยเถว ห อตถพย ชนสมทาเย สตตนต โวหาโร เอว สตตสมทาเย อาคโมต โวหาโร ฯ อาคมยนต เอตถ เอเตน เอตสมา วา อตตตถปรตถาทโยต ๑. มโน. ป. ๒/๔๓๘. ๒. สสนทนกถาตป ปาโ. ๓. ส. สสทเท ปรโลเป ปพเพ ทฆ. ๔. ส. รชาทโต โวต.


อาคโมต วตต ฯ อตถโต ป จ นกายา อาคมา ฯ เตน ตกงคตตเร ปาปณกสตตวณณนาย ๑ เอโก นกาโย เอโก อาคโม นาม เทว นกายา เทว อาคมา นาม ... ป จ นกายา ป จ อาคมา นามาต วตต ฯ อาคเมส พยตต วยตต โกสลล อาคมพยตต ฯ สา อาท เยส เต อาคมพยตตอาทโย ฯ เตส ฯ อาทสทเทน อรหตตมป สงคหต ฯ ธมมสากจฉา ห อรหตตสสาป อธคมเหต โหตเยว ฯ จตตาโรเม ภกขเว กาลา สมมาภาวยมานาต สตตเมตถ สาธก ฯ ต เหฏา ธมมสสวนกถาย ทสสตเมวาต ฯ ธมมสากจฉาตปทกถา ฯ เอวมมายป คาถาย ขนต โสวจสสตา สมณทสสน ธมมสากจฉาต มงคลจตกก วตต ฯ อทมป ป ยาวตตนต ฯ อฏมคาถายตถวณณนา ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๑๐๙.


นวมคาถายตถวณณนา [๔๖๙] นวมคาถาย ฯ ตโปต อนทรยสวราท ฯ พรหม- จรยนต เมถนวรตยาท ฯ อรยสจจานทสสนนต จตนน อรย- สจจาน อภสมยวเสน มคคทสสน ฯ นพพานสจฉกรยาต อรหตต- สงขาตสส นพพานสส ปตต ปจจเวกขณา วา ฯ เอตนต โย จ ตโป ย จ พรหมจรย ย จ อรยสจจาภสมยวเสน มคคทสสน ยา จ นพพานสจฉกรยา อท ตปาท จตพพธ อตตม มงคลนต คณหาห เทวเตต อยเมตถ สงเขโป ฯ อยนเตวตถ วตถาโร ฯ ตปกถา [๔๗๐] ตโป นาม ปาปตาปนโก ธมโม ฯ เตนฏกถาย ๑

ปาปเก ธมเม ตปตต ตโปต วตต ฯ ตตถ ตปตต สนตาเปตต อตโถ ฯ เตน ภวาทคเณ ตป สนตาเป ตปตต วตต ฯ ตป ทาเห ตเปต การเต ตาเปตต จราทคโณ ฯ ตปสทโท ธมมวตเตส วตตต ฯ เตน ปทาเนกตเถ ๒ ตโป ธมเม วเต เจวาต วตต วเต ทฏ สมาจาเรต ๓ ตฏฏกา ฯ [๔๗๑] ธมโม นาม ขนตยาท ฯ ตถา ห ขนต ปรม ตโป ตตกขาต เอตถ ขนต ตโป นาม ฯ ตโป กรสสาม ๑. ป. โช. ข. ข.๑๖๖. ๒. ส. เตน อเนกตเถ. ๓. ส. เต ทฏ สมาจาเรต.


ปหาย กาเมต โลมสกสสปชาตเก๑ สล ฯ ทาน สล ปรจจาค อาชชว มททว ตปนต มหาหสชาตเก๒ อโปสถกมม ฯ สมคคาน ตโป สโขต เอตถ พทธวจนคคหณาท ฯ เตน ธมมปทวณณนาย สมคคานมปน เอกจตตาน ยสมา พทธวจน วา อคคหต ธตงคาน วา ปรหรต สมณธมเม วา กาต สข ตสมา สมคคาน ตโป สโขต วตตนต วตต ฯ [๔๗๒] เทวปตตสยตตฏกายนต ธตงคธมโม ห ตณหา- โลลปปสส ตปนโต ตโปต อตโถ วตโต ฯ จราทคเณ ตโปต อกสลาน ตาปนตเถน ตโป สลนต วตต ฯ อธ ปน อนทรยสวราท ฯ เตนฏกถาย ๓ ตโป นาม อภชฌาโทมนสสาทน ตปนโต อนทรยสวโร โกสชชสส วา ตปนโต วรยนต วตต ฯ ตตถ อนทรยสวโรต สตสวโร ฯ โส จตถโต สต ฯ เตน มลปรยายสตตฏกาย สตสวโรต อนทรยสวรตา สา จ ตถาปวตตา เอวาต วตต ฯ สวรณโต สวโร ปทหนโต ถกนโตต วตต โหต ฯ สตยา เอต อธวจนนต สพพาสวสตตวณณนา ๔ ฯ [๔๗๓] อนทรยสวรวโต ห อภชฌาทโย ปชหต อนทรยาน รกขต ฯ เตนาห จตกกงคตตเร๒ ปมปณณาสกสส จตตถวคเค ๑. ชาตกฏกถา. ๕/๓๘๖. ๒. ชาตกฏกถา. ๘/๒๗๘. ๓.ป. โช. ข. ข.๑๖๗ ๔. ป. ส. ๑/๑๐๔. ๕. อง. จตกก. ๒๑/๕๐.


กถ จ ภกขเว ภกข อนทรเยส คตตทวาโร โหต ฯ อธ ภกขเว ภกข จกขนา รป ทสวา น นมตตคคาห โหต นานพย ชนคคาห ยตวาธกรณเมน จกขนทรย อสวต วหรนต อภชฌาโทมนสสา ปาปกา อกสลา ธมมา อนวาสสเวยย ตสส สวราย ปฏปชชต รกขต จกขนทรย จกขนทรเย สวร อาปชชต ฯ โสเตน สทท สตวา ... ฆาเนน คนธ ฆายตวา ... ชวหาย รส สายตวา ... กาเยน โผฏพพ ผสตวา ... มนสา ธมม ว าย น นมตตคคาห ... มนนทรเย สวร อาปชชต เอว โข ภกขเว ภกข อนทรเยส คตตทวาโร โหตต ฯ อปรหานสตตปาล ฯ [๔๗๔] อนทรเยส คตตทวาโรต มนจฉฏเส อนทรเยส ปทหตทวาโรต ตกงคตตรวณณนา ๑ฯ อคตตทวาโรต อปทหตทวาโร ฯ กตถ ปน อคตตทวาโรต อาห อนทรเยสต อตวตตเก ทกนปาตวณณนา ๒ ฯ จกขนา รป ทสวาต การณวเสน จกขต ลทธโวหาเรน รปทสสนสมตเถน จกขว าเณน รป ทสวา ฯ น นมตตคคาหต อตถปรสนมตต วา สภนมตตาทก วา กเลสวตถภต นมตต น คณหาต ทฏมตเตเยว สณาต ฯ นานพย ชนคคาหต กเลสาน อนพย ชนโต ปากฏภาวกรณโต อนพย ชนนต ลทธ- ๑. มโน. ป.๒/๑๐๔. ๒. ป. ท. อต. ๑๒๗.


โวหาร หตถปาทสตหสตกถตวโลกตาทเภท๑ อาการ น คณหาต ย ตตถ ภต ตเทว คณหาต ฯ ยตวาธกรณเมนนตอาทมห ย การณา ยสส จกขนทรยาสวรสส เหต เอน ปคคล สตกวาเฏน จกขนทรย อสวต อปทหตจกขทวาร หตวา วหรนต เอเต อภชฌาทโย ธมมา อนวาสสเวยย อนพนเธยย ฯ ตสส สวราย ปฏปชชตต ตสส จกขนทรยสส สตกวาเฏน ปทหนตถาย ปฏ ปชชต ฯ เอว ปฏปชชนโตเยว จ รกขต จกขนทรย จกขนทรเย สวร อาปชชตตป วจจตต วสทธมคโค ๒ ฯ [๔๗๕] การณวเสนาต อสาธารณสส การณสส วเสน ฯ อสาธารณการณวเสน ห ผล อปทสสยต ยถา ยวงกโร เภรสทโทต ฯ นสสยโวหาเรน วา เอต นสสตวจน ยถา ม จา อกกฏ กโรนตต ฯ อตถปรสนมตต วาต เอตถ อตถสนตานนสสต รปมเขน คยหมาน สณาน ถนมสวปผรตา ๓ นมมสสมขตา เกสพนธนวตถคคหณ อวสทฏานคมนาท จ สพพ อตถต ส ชานนสส การณภาวโต อตถนมตต ฯ วตตวปรยายโต ปรสนมตต เวทตพพ ฯ สภนมตตาทก วาต เอตถ ราคปปตตเหตภโต อฏากาโร สภนมตต ฯ อาทสทเทน ปฏฆนมตตาทน สงคโห ฯ โส ปน โทสปปตตอาทเหตภโต อนฏาทอากาโร เวทตพโพ ฯ กาม เจตถ ปาลย อภชฌาโทมนสสาว สรปโต ๑. หตถปาทสสหสตกถตลปตวโลกตาทเภทนต วสทธมคเค ทสสต. ๒. ว. ม. ๑/๒๔. ๓. ถนมสวสทตาต ตฏฏกาปาโ. ส. อตถสณานนยตรปมเขน คยหมานสณาน ถนมสนสทตา.


อาคตา ฯ อเปกขานมตตสสาป ปน สงคโห อจฉตพโพ อสมเปกขเณน อปปชชนกโมหสสาป อสวรภาวโต ฯ ตถา ห วกขต มฏสจจ วา อ าณ วาต ฯ อเปกขานมตตนต เจตถ อ าณเปกขาย วตถภต อารมมณ ฯ ต จสส อสมเปกขณวเสน เวทตพพ ฯ เอว สงเขปโต ราคโทสโมหาน การณ สภนมตตาทกนต วตต ฯ เตนาห กเลสวตถภต นมตตนต ฯ ทฏมตเตเยว สณาตต วณณายตเน จกข- ว าเณน วถจตเตห จ คหตมตเตเยว ตฏต น ตโต ปร ก จ สภาทอาการ ปรกปเปต ฯ ปากฏภาวกรณโตต ปรพยตตภาวกรณโต วภตภาวกรณโต ฯ วสภาควตถโน ห หตถาทอวยเว สภาทโต ปรกปเปนตสส อปราปร ตตถ อปปชชมานา กเลสา ปรพยตตา โหนตต เต เตส อนพย ชนา นาม ฯ เต ปน ยสมา ตถา ตถา สนนวฏาน ภตปาทายรปาน สนนเวสากาโร น ห ต ม จตวา ปรมตถโต หตถาท นาม โกจ อตถ ตสมา วตต หตถปาท ... อาการ น คณหาตต ฯ กมปน คณหาตต อาห ย ตตถ ภต ตเทว คณหาตต ฯ ย ตสม สรเร วชชมาน เกสโลมาท ภตปาทายมตต วา ตเทว ยาถาวโต คณหาต ฯ ยสส จกขนทรยาสวรสส เหตต วตวา ปน ตสส จกขนทรยสส สตกวาเฏน ปทหนตถายาต วตต น อสวรสสาต ฯ ตทท ย จกขนทรยาสวรณสส เหต อภชฌาท- อนวาสสวน ทสสต ต อสวตจกขนทรยสเสว เหต ปวตต ทสสตนต กตวา วตต ฯ จกขทวารกสส ห อภชฌาทอนวาสสวนสส


ตทวารกว าณสส วย จกขนทรย การณ ฯ จกขนทรยสส อสวตตเต สต เต อนวาสสวนตต อสวรยมานจกขนทรยเหตโก ๑

อสวโร ตถา วตโตต ฯ ยตวาธกรณนต ห ยสส จกขนทรยสส การณาต อตโถ ฯ กทสสส จ การณาต ฯ อสวตสส ฯ ก จ อสวต ฯ ยสส จกขนทรยาสวรณสส เหต อภชฌาทโย อนวาสสวนต ตทนวาสสวนปลกขต๒ ตสส สวรายาต อยเมตถ โยชนาต วสทธมคคฏกา๓ ฯ [๔๗๖] ตตถ ก จาป จกขนทรเย สวโร วา อสวโร วา นตถ ฯ น ห จกขปปสาท นสสาย สต วา มฏสจจ วา อปปชชต ฯ อปจ ยทา รปารมมณ จกขอาปาถ อาคจฉต ตทา ภวงเค ทวกขตต อปปชชตวา นรทเธ กรยามโนธาต อาวชชนกจจ สาธยมานา อปปชชตวา นรชฌต ตโต จกข- ว าณ ทสสนกจจ ตโต วปากมโนธาต สมปฏจฉนนกจจ ตโต วปากาเหตกมโนว าณธาต สนตรณกจจ ตโต กรยา- เหตกมโนว าณธาต โวฏพพนกจจ สาธยมานา อปปชชตวา นรชฌต ฯ ตทนนตร ชวน ชวต ฯ ตตถาป เนว ภวงคสมเย น อาวชชนาทนม ตรสมเย สวโร วา อสวโร วา อตถ ฯ ชวนกขเณ ปน สเจ ทสสลย วา มฏสจจ วา อ าณ วา อกขนต วา โกสชช วา อปปชชต อสวโร โหต ฯ เอว โหนโตป โส จกขนทรเย อสวโรต วจจต ฯ กสมา ฯ ๑. เอตถนตเร โสต ทสสต. ๒. ตทนวาสสวปรกขต. ๓. ป. ม ๑/๖๙-๗๔.


ยสมา ตสม สต ทวารมป อคตต โหต ภวงคมป อาวชชนาทน วถจตตานป ฯ ยถา ก ฯ ยถา นคเร จตส ทวาเรส อสวเตส ก จาป อนโตฆรทวารโกฏกคพภาทโย สสวตา ตถาป อนโตนคเร สพพ ภณฑ อรกขต อโคปตเมว โหต นครทวาเรน ห ปวสตวา โจรา ยทจฉนต ต กเรยย เอวเมว ชวเน ทสสลยาทส อปปนเนส ตสม อสวเร สต ทวารมป อคตต โหต ภวงคมป อาวชชนาทน วถจตตานป ฯ ตสมมปน สลาทส อปปนเนส ทวารมป คตต โหต ภวงคมป อาวชชนาทน วถจตตานป ฯ ยถา ก ฯ ยถา นครทวาเรส สวเตส ก จาป อนโตฆราทโย อสวตา ตถาป อนโตนคเร สพพ ภณฑ สรกขต สโคปตเมว โหต นครทวาเรส ห ปทหเตส โจราน ปเวโส นตถ เอวเมว ชวเน สลาทส อปปนเนส ทวารมป คตต โหต ภวงคมป อาวชชนาทน วถจตตานป ฯ ตสมา ชวนกขเณ อปปชชมาโน สวโร จกขนทรเย สวโรต วตโตต สพพาสวสตตวณณนา๑

วสทธมคโค๒ จ ฯ [๔๗๗] มฏสจจ สตปปฏปกขากสลธมโม ฯ ยทป อ ตถ อสงเขยย ภวงคจตต นรนตร อปปชชต ปสาทฆฏนาวชชนป- ปาทานมป อนตเร เทวเอว ภวงคจตตาน อปปชชนตต อย จตตนยโมต อาห ภวงเค ทวกขตต อปปชชตวา นรทเธต ฯ ชวนกขเณ ทสสลย วาตอาท ปน อวจนตถ อเธว สพพ วตตนต ๑. ป. ส. ๑/๑๐๔. ๒. ว. ม. ๑/๒๖.


ฉส ทวาเรส ยถาสมภว โยเชตพพ ฯ น ห ป จทวาเร กาย- วจทจจรตสงขาต ทสสลย อตถ ตสมา ทสสลยาสวโร มโน- ทวารวเสน อตโร ฉนนมป ทวาราน วเสน โยเชตพโพ ฯ มฏ- สจจาทน ห สตปปฏปกขาทลกขณาน อกสลธมมาน สยา ป จทวาเร อปปตต ฯ น เตวว กายกวาจสกวตกกมภตสส ทสสลยสส ตตถ อปปตต ป จทวารกชวนาน อว ตตชนกตตาต ฯ ยถา กนต เยน ปกาเรน ชวเน อปปชชมาโน อสวโร จกขทวาเร อสวโรต วจจต ตนทสสน กนต อตโถ ฯ ยถา ห นครทวาเร อสวเต สต ตสมพนธาน ฆราทน อสวตตา เอว ชวเน อสวเร สต ตสมพนธาน ทวาราทน อสวตตาต อ าสวเร อ าสวตาต๑

สาม เมว ทสเสต น ปพพาปรสาม อนโตพหสาม วา ฯ สมพนโธ จ ชวเนน ทวาราทน เอกสนตตปรยาปนนตาย เอว ทฏพโพ ฯ ปจจยภาเวน ปรมนปผนน ชวนกาเล อสนตมป ภวงคาท ผลนปผตตยา จกขาท วย สนตเยว นาม ฯ น ห ธรมานเยว สนตนต วจจต ฯ ตสมา สต ทวารภวงคาทเก ปจฉา อปปชชมาน ชวน พาหร วย กตวา นครทวารสมาน วตต ฯ อตร จ อนโตนครสมาน วตต ฯ ชวนสส ห ปรมตถโต อสตป พาหรภาเว อตรสส จ อพภนตรภาเว ปภสสรมท ภกขเว จตต ต จ โข อาคนตเกห อปกกเลเสห อปกกลฏนตอาทวจนโต๒ อาคนตกภตสส กทาจ อปปชชมานสส ชวนสส พาหรภาโว ตพพธร- ๑. อ าสวตตาต ยตตตร. ๒. อง. เอก. ๒๐/๑๑.


สภาวสส อตรสส อพภนตรภาโว จ ปรยายโต เวทตพโพ ฯ ชวเน วา อสวเร อปปนเน ตโต ปร ทวารภวงคาทน อสวร- เหตภาวาปตตโต นครทวารสทเสน ชวเนน ปวสตวา ทสสลยาท- โจราน ทวารภวงคาทส มสน ๑ กสลภณฑวนาสน ทฏพพ ฯ อปปนเน ห อสวเร ทวาราทน ตสส เหตภาโว ป ายต ฯ โส จ อปปชชมาโนเยว ทวาราทน สวรปนสสยภาว ปฏพาหนโตเยว ปวตตตต ฯ อย เหตถ อสวราน ปวตตกกโม ฯ ป จทวาเร รปาทอารมมเณ อาปาถคเต ยถาปจจย อกสลชวเน อปปชชตวา ภวงค โอตณเณ มโนทวารกชวน ตเยว อารมมณ กตวา ภวงค โอตรต ฯ ปน ตสมเยว ทวาเร อตถ ปรโสตอาทนา วสย ววตถเปตวา ชวน ภวงค โอตรต ฯ ปนวาเร รชนาทวเสน ชวน ชวต ฯ ปนป ตาทสมารมมณมาปาถมาคจฉต ฯ ตสทสเมว ป จทวาเร รปาทส ชวน อปปชชต ฯ ต สนธาย วตต เอวเมว ชวเน ทสสลยาทส อปปนเนส ตสม อสวเร สต ทวารมป อคตตนตอาท ฯ อยนตาว อสวรปกเข อตถวณณนา ฯ สวรปกเขป อมนาว นเยน อตโถ เวทตพโพต มลปณณาสเก สพพาสวสตตฏกา ฯ วสทธมคคฏกาป โอโลเกตพพา ฯ [๔๗๘] เอว อนทรยสวรสยตโต อภชฌาทโย ปชหต อนทรยาน รกขต ฯ ยสมา ตสส โส อนทรยสวโร เต ตปต นาม ตสมา อภชฌาทปปหานาย อนทรยสวโร สมปาเทตพโพ ฯ โส จ ๑. มส เถยเยต ธาต.


หโรตตปปปนสสโย ฯ เตนาห สตตกงคตตเร๑ ทตยปณณาสกสส ทตยวคเค เสยยถาป ภกขเว รกโข สาขาปลาสวปนโน ตสส ปปปฏกาป น ปารปร คจฉต ตโจป เผคคป สาโรป น ปารปร คจฉต เอวเมว โข ภกขเว หโรตตปเป อสต อนทรย- สวโร น โหต หโรตตปปวปนนสส หตปนโส อนทรยสวโร อนทรยสวเร อสต สล น โหต อนทรยสวรวปนนสส หตปนส สล สเล อสต สมมาสมาธ น โหต สลวปนนสส หตปนโส สมมาสมาธ สมมาสมาธมห อสต ยถาภต าณทสสน น โหต สมมาสมาธวปนนสส หตปนส ยถาภต าณทสสน ยถาภต าณทสสเน อสต นพพทาวราโค น โหต ยถา- ภต าณทสสนวปนนสส หตปนโส นพพทาวราโค นพพทาวราเค อสต วมตต าณทสสน น โหต นพพทาวราควปนนสส หตปนส วมตต าณทสสนนต จ เสยยถาป ภกขเว รกโข สาขาปลาส- สมปนโน ตสส ปปปฏกาป ปารปร คจฉต ตโจป เผคคป สาโรป ปารปร คจฉต เอวเมว โข ภกขเว หโรตตปเป สต อนทรยสวโร โหต หโรตตปปสมปนนสส อปนสสยสมปนโน อนทรยสวโร ... นพพทาวราเค สต วมตต าณทสสน โหต นพพทาวราคสมปนนสส อปนสสยสมปนน โหต วมตต าณ- ทสสนนต จ ฯ หรสตตปาล ฯ ๑. อง. สตตก. ๒๓/๑๐๐.


[๔๗๙] หโรตตปเปต หรยา จ โอตตปเป จ ฯ ตตถ ลชชนาการสณ ตา หร ภยนาการสณ ต โอตตปป ฯ หตปนโสต ขตปนโส๑ ฉนนปปจจโย ฯ ยถาภต าณทสสนนต ตรณ- วปสสนา ฯ นพพทาวราโคต พลววปสสนา เจว มคโค จ ฯ วมตต าณทสสนนต อรหตตวมตต เจว ปจจเวกขณา จาต ตพพณณนา๒ ฯ [๔๘๐] เอว หโรตตปปสมปนนสส อนทรยสวโร โหต น ตพพรหตสส ฯ ตตรท วตถ อตเต โพธสตโต หมวนเต โลมสกสสโป นาม ตาปโส อโหส โฆรตโป ฯ ตสส ตปเตเชน สกกสส ภวน กมป ฯ สกโก อาวชเชนโต ต การณ ตวา อฑฒรตตสมเย พาราณสร โ สรคพภ ปวสตวา อฏเห มหาราช สกโกหมสม สเจ ตว สกลชมพทเป เอกรชช อจฉส อตตโน ธตร จนทวต กมาร เสยหสส อมจจสส หตเถ เปตวา เปเสตวา โลมสกสสป อาเนตวา ปสฆาตย ยชาเปส สกกสโม อชรามโร หตวา สกลชมพทเป เอกรชช กาเรสสสต วตวา ปกกาม ฯ ราชาป ทตยทวเส จนทวตยา สทธ เสยห เปเสส ฯ เสยโหป คนตวา อส วนทตวา เทวจฉรปปฏภาค จนทวต ทสเสส ฯ อส อนทรยาน ภนทตวา หโรตตปป ปหาย ต โอโลเกส สห โอโลกเนน ปฏพทธจตโต หตวา ฌานโต ปรหาย ฯ เสยโห ภนเต สเจ ๑. หตอปนโสต ทสสต. ๒. มโน. ป. ๓/๒๒๒.


กร ร โ ย ยชสสถ ราชา อม เต ทสสตต อาห ฯ โส สาธต วตวา สเหว ชฏาห พาราณส คนตวา ย ยชต อารภ ฯ อถ น ตตถ สนนปตโต มหาชโน ทสวา อยตตนเต กตนต วตวา ปรเทวนโต นวกนปาเต โลมสกสสปชาตเก ๑คาถาทวยมาห [๔๘๑] พล จนโท พล สรโย พล สมณพราหมณา พล เวลา สมททสส พลาตพลมตถโย ยถา อคคตป สนต อส โลมสกสสป ปต อตถาย จนทวต วาชเปยย อยาชยต ฯ ตตถ พล จนโท พล สรโยต มหนธการวทธสเน อ พล นาม นตถ จนทมสรยาว ตตถ พลวนโตต อตโถ ฯ สมณพราหมณาต อฏานฏวสยเวคสหเนน ขนตพล าณพเลน สมนนาคตา สมตปาปา วาหตปาปา สมณพราหมณา ฯ พล เวลา สมททสสาต มหาสมททสส อตตรต อทตวา อทก อวตถรตวา าต สมตถตาย เวลา พล นาม ฯ พลาตพลมตถโยต อตถโย ปน วสทธ าเณป อวตราเค อตตโน วส อาเนตวา วนาเสต สมตถตาย เอเตห สพเพห พเลห อตพล นาม สพพพเลห อตถพลเมว มหนตตรนต อตโถ ฯ ยถาต ยสมา ฯ ปต อตถายาต ปต วฑฒ- อตถาย ฯ อท วตต โหต ยสมา อม อคคตตป สมณ สลาทน คณาน เอสตตตา อส อย จนทวต นสสล กตวา ปต อตถาย วาชเปยย ย ยาเชต ตสมา ชานตพพเมต พลาตพลมตถโยต ฯ ๑. ข. ชา. ๒๗/๒๖๑. ตทฏกถา. ๕/๓๘๔.


[๔๘๒] ตทา ตาปโส มงคลหตถ ควาย ปหรสสามต ขคครตน อกขป ฯ หตถ ต ทสวา มรณภยตชชโต มหารว รว ฯ ตสส สทท สตวา เสสาป หตถอสสอสภา วรวส ฯ มหาชโนป วรว ฯ ตาปโส ต สตวา สเวคปปตโต อตตโน ชฏาทน โอโลเกตวา วปปฏสาร หตวา อยตต วต เม ปาปกมมนต ตขณ เว หโรตตปป ปจจปฏาเปตวา กสณ สมนนาหรตวา นฏมป ฌาน อปปาเทตวา อากาเส ปลลงเกน นสทตวา ร โ ธมม เทเสตวา โอวทตวา ย าวาฏ วทธสาเปตวา มหาชนสส อภยทาน ทาเปตวา สกฏานเมว คนตวา อปรหนชฌาโน พรหมโลกปโค อโหส ฯ โลมสกสสปวตถ ฯ อยเมว สงเขโป ฯ วตถาโร ต เหฏา อนาคารยวนเย วตโตว ฯ อนทรยสวรกถา ฯ [๔๘๓] โกสชชสส วา ตปนโต วรยนต เอตถ ฯ โกสชช อฏห การเณห เวทตพพ ตถา วรย ฯ เตนาห อฏกงคตตเร๑

ทตยปณณาสกสส ตตยวคเค อฏ มาน ภกขเว กสตวตถน ฯ กตมาน อฏ ฯ อธ ภกขเว ภกขนา กมม กตตพพ โหต ฯ ตสส เอว โหต กมม โข เม กตตพพ ภวสสต กมม โข ปน เม กโรนตสส กาโย กลมสสต หนทาห นปชชามต ฯ โส นปชชต น วรย อารภต อปปตตสส ปตตยา อนธคตสส อธคมาย ๑. อง. อฏก. ๒๓/๓๔๓.


อสจฉกตสส สจฉกรยาย ฯ อท ภกขเว ปม กสตวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกขนา กมม กต โหต ฯ ตสส เอว โหต อห โข กมม อกาส กมม โข ปน เม กโรนตสส กาโย กลนโต หนทาห นปชชามต ฯ โส นปชชต ... สจฉ- กรยาย ฯ อท ภกขเว ทตย กสตวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกขนา มคโค คนตพโพ โหต ฯ ตสส เอว โหต มคโค โข เม คนตพโพ ภวสสต มคค โข ปน เม คจฉนตสส กาโย กลมสสต หนทาห นปชชามต ฯ โส นปชชต ... ตตย กสตวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกขนา มคโค คโต โหต ฯ ตสส เอว โหต อห โข มคค อคมาส มคค โข ปน เม คจฉนตสส กาโย กลนโต หนทาห นปชชามต ฯ โส นปชชต ... จตตถ กสตวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกข คาม วา นคม วา ปณฑาย จรนโต น ลภต ลขสส วา ปณตสส วา โภชนสส ยาวทตถ ปารปร ฯ ตสส เอว โหต อห โข คาม วา นคม วา ปณฑาย จรนโต นาลตถ ลขสส วา ปณตสส วา โภชนสส ยาวทตถ ปารปร ตสส เม กาโย กลนโต อกมม โ หนทาห นปชชามต ฯ โส นปชชต ... ป จม กสตวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกข คาม วา นคม วา ปณฑาย จรนโต ลภต ลขสส วา ... ปารปร ฯ ตสส เอว โหต อห โข คาม วา นคม วา ปณฑาย จรนโต อลตถ ลขสส วา ... ปารปร ตสส


เม กาโย ครโก อกมม โ มาสาจต ม เ หนทาห นปชชามต ฯ โส นปชชต ... ฉฏ กสตวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกขโน อปปนโน โหต อปปมตตโก อาพาโธ ฯ ตสส เอว โหต อปปนโน โข เม อย อปปมตตโก อาพาโธ อตถ กปโป นปชชต หนทาห นปชชามต ฯ โส นปชชต ... สตตม กสตวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกข คลานา วฏ โต โหต อจรวฏ โต เคล า ฯ ตสส เอว โหต อห โข คลานา วฏ โต อจรวฏ โต เคล า ตสส เม กาโย ทพพโล อกมม โ หนทาห นปชชามต ฯ โส นปชชต น วรย อารภต ... สจฉกรยาย ฯ อท ภกขเว อฏม กสตวตถ ฯ อมาน โข ภกขเว อฏ กสตวตถนต ฯ [๔๘๔] อฏ มาน ภกขเว อารพภวตถน ฯ กตมาน อฏ ฯ อธ ภกขเว ภกขนา กมม กตตพพ โหต ตสส เอว โหต กมม โข เม กตตพพ ภวสสต กมม โข ปน เม กโรนเตน น สกร พทธาน สาสน มนสกาต หนทาห ปฏกจเจว วรย อารภาม อปปตตสส ปตตยา อนธคตสส อธคมาย อสจฉกตสส สจฉกรยายาต ฯ โส วรย อารภต อปปตตสส ปตตยา ... อสจฉกตสส สจฉกรยาย ฯ อท ภกขเว ปม อารพภวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกขนา กมม กต โหต ฯ ตสส เอว โหต อห โข กมม อกาส กมม โข ปนาห กโรนโต นาสกข พทธาน สาสน มนสกาต หนทาห ปฏกจเจว วรย อารภาม


... ทตย อารพภวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกขนา มคโค คนตพโพ โหต ฯ ตสส เอว โหต มคโค โข เม คนตพโพ ภวสสต มคค โข ปน เม คจฉนเตน น สกร พทธาน สาสน มนสกาต หนทาห ... ตตย อารพภวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกขนา มคโค คโต โหต ฯ ตสส เอว โหต อห โข มคค อคมาส มคค โข ปนาห คจฉนโต นาสกข พทธาน สาสน มนสกาต หนทาห ... จตตถ อารพภวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกข คาม วา นคม วา ปณฑาย จรนโต น ลภต ลขสส วา ... ปารปร ฯ ตสส เอว โหต อห โข คาม วา นคม วา ปณฑาย จรนโต นาลตถ ลขสส วา ... ปารปร ตสส เม กาโย ลหโก กมม โ หนทาห วรย อารภาม ... ป จม อารพภวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกข คาม วา นคม วา ปณฑาย จรนโต ลภต ลขสส วา ... ปารปร ฯ ตสส เอว โหต อห โข คาม วา นคม วา ปณฑาย จรนโต อลตถ ลขสส วา ... ปารปร ฯ ตสส เม กาโย พลวา ๑กมม โ หนทาห วรย อารภาม ... ฉฏ อารพภวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ภกขโน อปปนโน โหต อปปมตตโก อาพาโธ ฯ ตสส เอว โหต อปปนโน โข เม อย อปปมตตโก อาพาโธ าน โข ปเนต วชชต ย เม อาพาโธ ปวฑเฒยย หนทาห ปฏกจเจว วรย อารภาม ... สตตม อารพภวตถ ฯ ปน จปร ภกขเว ๑. ลหโกตป ปาล.


ภกข คลานา วฏ โต โหต อจรวฏ โต เคล า ฯ ตสส เอว โหต อห โข คลานา วฏ โต อจรวฏ โต เคล า าน โข ปเนต วชชต ย เม อาพาโธ ปจจทาวตเตยย หนทาห ปฏกจเจว วรย อารภาม อปปตตสส ปตตยา ... อท ภกขเว อฏม อารพภวตถ ฯ อมาน โข ภกขเว อฏ อารพภวตถนต ฯ กสตารพภวตถสตต ฯ [๔๘๕] กสตวตถนต กสตสส อลสสส วตถน ปตฏาน ๑

โกสชชการณานต อตโถ ฯ กมม กตตพพ โหตต จวรวจารณาท กมม กตตพพ โหต ฯ น วรย อารภตต ทวธมป วรย นารภต ฯ อปปตตสสาต ฌานวปสสนามคคผลธมมสส อปปตตสส ปตตยา ฯ อนธคตสสาต ตสเสว อนธคตสส อธคมตถาย ฯ อสจฉกตสสาต ตสเสว อสจฉกตสส สจฉกรณตถาย ฯ อท ปมนต อท หนทาห นปชชามต เอว โอสทน ปม กสตวตถ ฯ อมนา นเยน สพพตถ อตโถ เวทตพโพ ฯ มาสาจต ม เต เอตถ ปน มาสาจต นาม ตนตมาโส ฯ ยถา ตนตมาโส ครโก โหต เอว ครโกต อธปปาโย ฯ คลานา วฏ โต โหตต คลาโน หตวา ปจฉา วฏ โต ฯ อารพภวตถนต วรยการณาน ฯ เตสมป อมนาว นเยน อตโถ เวทตพโพต ตพพณณนา ๒ สงคตสตตวณณนา ๓ จ ฯ [๔๘๖] กจฉต สทตต กสโต ทการสส ตการ กตวา ฯ ยสส ธมมสส วเสน ปคคโล กสโต วจจต โส กสตภาโว ๑. ปตฏา. ๒. มโน. ป. ๓/๓๑๘. ๓. ส. ว. ๓/๓๐๗.


อธ กสตสทเทน วตโต ฯ วนาป ห ภาวโชตน สทท ภาวตโถ๓ ว ายต ยถา ปฏสส สกกนต ๑ ฯ ตสมา กสตภาววตถนต อตโถ ฯ เตนาห โกสชชการณานต อตโถต ฯ กมม นาม ภกขสารปป อทสนต อาห จวรวจารณาทต ฯ วรยนต ปธาน- วรย ฯ ตมปน จงกมนวเสน กรเณ กายกนตป วตตพพต ลภตต อาห ทวธมปต ฯ ปตตยาต ปาปณนตถ ฯ โอสทนนต ภาวนานโยเค สงโกโป ฯ มาเสห อาจต นจต วยาต มาสาจต ม เ ฯ ยสมา มาสา ตนตา วเสเสน ครกา โหนต ตสมา ยถา ตนตมาโสตอาท วตต ฯ วฏ โต โหตต คลานาภาโวต อธปปาโย ฯ เตสนต อารพภวตถน ฯ อมนา ว นเยนาต อมนา กสตวตถส วตเตเนว นเยน ทวธมป วรย อารภตตอาทนา อท ปมนต อท หนทาห อารภามต เอว ภาวนาย อพภสสหน ปม อารพภวตถตอาทนา จ อตโถ เวทตพโพ ฯ ยถา ตถา ปม ปวตต อพภสสหน ห อปร วรยารมภสส การณ โหต ฯ อนรปปปจจเวกขณสหตาน ห อพภสสหนาน ฯ ตมลกาน ปจจเวกขณาน อฏ อารพภวตถน เวทตพพานต ตทภยฏกา ฯ [๔๘๗] เอว อฏห การเณห ตทภย ตวา โกสชช ปหาย วรย กาตพพ ฯ กโรนเตน จ ต จาตรงคก กาตพพ ฯ จตรงค จ ทกงคตตเร ปมปณณาสกสส ปมวคเค ๒ อาคต ฯ วตต ห ๑. สตตนตป ปาโ. ส. ปฏสส สตตตา. ๒. อง. ทก. ๒๐/๖๔.


ตตถ อปปฏวาน ๑สทาห ภกขเว ปทหาม กาม ตโจ นหาร จ อฏ จ อวสสสต อวสสสสต เม สรเร สพพนต มสโลหต ๒ ยนต ปรสตถาเมน ปรสวรเยน ปรสปรกกเมน ปตตพพ น ต อปาปณตวา วรยสส สณาน ภวสสตต ฯ ตสส มยห ภกขเว อปปมาทาธคตา โพธ อปปมาทาธคโต อนตตโร โยคกเขโม ตมเห เจป ภกขเว อปปฏวาน ปทเหยยาถ กาม ตโจ นหาร จ ... วรยสส สณาน ภวสสตต ตมเห ภกขเว นจรสเสว ยสสตถาย กลปตตา สมมเทว อคารสมา อนคารย ปพพชนต ตทนตตร พรหมจรยปรโยสาน ทฏเว ธมเม สย อภ า สจฉกตวา อปสมปชช วหรสสถ ฯ ตสมาตห ภกขเว เอว สกขตพพ อปปฏวาน ปทหสสาม กาม ตโจ นหาร จ ... วรยสส สณาน ภวสสตต เอว ห โว ภกขเว สกขตพพนต ฯ จตรงควรยสตตปาล ฯ [๔๘๘] อปปฏวาน สทาห ภกขเว ปทหามต เอตถ สทนต นปาตมตต ฯ อห ภกขเว อโนสสกกนาย โต โพธสตตกาเล สพพ ต ปฏเนโต ปธานมกาสนต อยเมตถ อตโถ ฯ อทาน ยถาเนน ต ปธาน กต ต ทสเสนโต กาม ตโจต- อาทมาห ฯ ตตถ ยนตนต อมนา ปตตพพ สพพ คณชาต ทสเสต ฯ ปรสตถาเมนาตอาทส ปรสสส าณตถาโม าณวรย ๑. อปปฏวาณ. ๒. สรเร อปสสสต มสโลหตนต ปาลย ทสสต.


าณปรกกโม จ กถโต ฯ สณานนต ปนา อปปนา อปปวตตนา โอสสกกนา ปฏปปสสทธต อตโถ ฯ เอตตาวตาเนน จตรงค- สมนนาคต วรยาธฏาน นาม กถต ฯ เอตถ ห กาม ตโจต เอก องค นหาร จาต เอก อฏ จาต เอก มสโลหตนต เอก อมาน จตตาร องคาน ฯ ปรสตถาเมนาต อาทน อธมตตวรยาธวจนาน ฯ อต ปรเมห จตห องเคห สมนนาคต หตวา เอว อธฏ ต วรย จตรงคสมนนาคต วรยาธฏาน นามาต เวทตพพ ฯ เอตตาวตาเนน โพธปลลงเก อตตโน อาคมนยปปฏปทา กถตา ฯ อทาน ตาย ปฏปทาย ปฏลทธคณ กเถต ตสส มยห ภกขเวตอาทมาห ฯ ตตถ อปปมาทาธคตาต สตอวปปวาสสงขาเตน อปปมาเทน อธคตา น สตตปปมตเตน ลทธา ฯ โพธต จตมมคค าณ เจว สพพ ต าณ จ ฯ น ห สกกา เอต สตตปปมตเตน อธคนตนต ฯ เตนาห อปปมาทาธคตา โพธต ฯ อนตตโร โยคกเขโมต น เกวล โพธเยว อรหตตผลนพพานสงขาโต อนตตโร โยคกเขโมป อปปมาทาธคโตว ฯ อทาน อตตนา ปฏลทธคเณส ภกขสงฆ สมาทเปนโต ตมเห เจป ภกขเวต- อาทมาห ฯ ตตถ ยสสตถายาต ยสส อตถาย ย อปสมปชช วหรตกามา หตวาต อตโถ ฯ ตทนตตรนต ต อนตตร ฯ พรหมจรยปรโยสานนต มคคพรหมจรยสส ปรโยสาเน ภต อรยผล ฯ อภ า สจฉกตวาต อภ าย อตตมปป าย ปจจกข กตวา ฯ อปสมปชชาต ปฏลภตวา ปาปณตวา


วหรสสถ ฯ ตสมาต ยสมา อปปฏวานปปธาน นาเมต พหปการ อตตมตถสาธก ตสมาต ตพพณณนา ๑

[๔๘๙] วรยปปวาเห วตตมาเน อนตราเอว ปฏคมน นวตตน ปฏวาน ฯ ตทสส อตถต ปฏวาน ฯ น ปฏวาน อปปฏวาน ฯ อาคมนยปปฏปทาต สมถวปสสนาสงขาตา ปพพ- ภาคปปฏปตต ฯ สา ห อาคจฉนต วเสสมธคจฉนต เอตาย อาคจฉต วา วเสสาธคโม เอตายาต อาคมนยา ฯ สาเอว ปฏปชชตพพโต ปฏปทาต อาคมนยปปฏปทา ฯ อปปฏวานปป- ธานนต โอสสกกนารหตปปธาน อนตรา อโนสสกกตวา กต- วรยนต อตโถต ตฏฏกา ฯ [๔๙๐] ตสมา เกนจ วรย น โอสสชชตพพ ฯ ยท ตาทส ปจจยมาคมม ปพเพ โอสสชชต ปจฉา สมปคคณหตพพเมว โอสสฏวรยภกขนา วย ฯ โส กร สตถ สนตเก กมมฏาน คเหตวา อร ปวสตวา เตมาส วายมนโตป ก จ วเสส อปปาเทต อสกโกนโต เย เต สตถารา จตตาโร ปคคลา กถตา เตส มยา ปทปรเมน ภวตพพ นตถ ม เ มยห อมสม อตตภาเว มคคผล ก อร วาเสน สตถ สนตก คนตวา พทธรป โอโลเกนโต มธรธมม สณนโต วหรสสามต จนเตตวา เชตวน ปจจาค ฉ ฯ อถ น ภกข ต การณ ตวา สตถ สนตก เนตวา ภนเต ๑. มโน. ป. ๒/๗ ฯ


อย วรย โอสสชชตวา อาคโตต อาหส ฯ สตถา ต อปตถมเภนโต ก ตว ภกข เอวรเป นยยานเก สาสเน ปพพชตวา อปปจโฉต วา สนตฏโต วา ปววตโตต วา อสสฏโต วา อารทธ- วรโยต วา เอว อตตาน อชานาเปตวา โอสสฏวรยภกขต ชานาเปส นน ตว ปพเพ วรยวา อโหส ตยา เอเกน กต วรย นสสาย มรกนตาเร พห ชนา ปานย ลภตวา สขตา ชาตา อทาน กสมา วรย โอสสชเชสต อาห ฯ โส ภกข เอตตเกน อปตถมภโต อโหส ฯ อถ สตถา ภกขห ปฏโ อตต อาหร [๔๙๑] อตเต พาราณสย โพธสตโต สตถวาหเชฏโก หตวา ป จห สกฏสเตห วาณชกมม กตวา วจรนโต เอก สฏ โยชนก มรกนตาร ปาปณ ฯ ตสม ปน กนตาเร สขมา วาลกา มฏ นา คหตา หตเถ น ตฏนต สรยคคมนโต ปฏาย จ องคารราส วย อณหา โหนต น สกกา อกกมต ฯ ตสมา ต ปฏปชชนตา ทารอทกเตลตณฑลาทน สกเฏห อาทาย รตตเมว คนตวา อรณคคมเน สกฏปรวตตก กตวา มตถเก มณฑป กตวา นสนนา อฏงคเต สรเย สายมาส ภ ชตวา ภมยา สตลชาตาย คจฉนต ฯ โพธสตโตป อมนาว นยาเมน ต กนตาร คจฉนโต เอกนสฏ โยชนาน คนตวา อทาน เอกรตเตเนว มรกนตารา นกขมน ภวสสตต สายมาส ภ ชตวา สพพ อทก เขเปตวา ปายาส ฯ นยยามโก ปรมสกเฏ นปนโน อากาเส ตารก โอโลเกนโต อโต โคเณ ปาเชถ เอโต โคเณ ปาเชถาต วทมาโน ทฆ-


มทธาน นททาภาเวน กลนโต นทท โอกกมตวา โคเณ นวตตตวา อาคตมคคเมว คณหนเต นา าส ฯ โคณา สพพรตต อคมส ฯ นยยามโก อรณคคมนเวลาย ปพทโธ ตมตถ ตวา สกฏาน นวตเตถาต อาห ฯ เต สพเพ หยโย นวตถ าน ปตวา อทกมป โน ขณ อทาน วนฏมหาต อนโสจนตา อตตโน สกฏสส เหฏา นปชชส ฯ โพธสตโต ปาโต สตลเวลายเมว อาหณฑนโต เอก ทพพตณคจฉ ทสวา อมาน ตณาน เหฏา อทกสตเลน อฏ ตาน ภวสสนตต จนเตตวา ต ปเทส ขนาเปส ฯ สฏ หตถฏาน ขนตวา ปหรนตาน เหฏา ปาสาโณ ๑ ปฏห ฯ สพเพ วรย โอสสชชส ฯ โพธสตโต อมสส ปาสาณสส เหฏา อทเกน ภวตพพนต โอกกมตวา โสต โอทหตวา อทกสทท สตวา อตตรตวา ตาต ตยา วรเย โอสสฏเ สพเพ วนสสสสาม อม อยกฏ คเหตวา โอตรตวา ปาสาณ ปหราต จฬปฏาก อาณาเปส ฯ โส ตถา อกาส ฯ ปาสาโณ ทวธา ภชชตวา โสต สนนรมห ฯ ตาลกขนธปปมาณา อทกวฏฏ อคค ฉ ฯ สพเพป ปานย ปวตวา ยถจฉก อคมส ฯ เอว สตถา อตต อาหรตวา ภกข โอวทนโต เอกนปาตสส ทตยวคเค ๒ วณณปถชาตเก ๓ อม คาถมาห ๑. ปาสาเณ ฯ ๒. ปมวคเค ทตเยต ยชชต ฯ ๓. ข. ชา. ๒๗/๑ ตทฏกถา. ๑/๑๖๙ ฯ


[๔๙๒] อกลาสโน วณณปเถ ขนนตา อทงคเณ ตตถ ปป อวนท เอว มน วรยพลปปนโน อกลาส วนเท หทยสส สนตนต ฯ ตตถ อกลาสโนต นกโกสชชา อารทธวรยา ฯ วณณปเถต วณณ วจจต วาลกา วาลกามคเคต อตโถ ฯ ขนนตาต ภม ขนมานา ฯ อทงคเณต เอตถ อท อต นปาโต องคเณ มนสสาน ส จรณฏาเน ภมภาเคต อตโถ ฯ ตตถาต ตสม วณณปเถ ฯ ปปนต อทก ฯ อทก ห ปวนภาเวน ปปนต วจจต ฯ ปวตต วา อาป มโหทกนต อตโถ ฯ อวนทนต ลภส ฯ เอวนต โอปมมปปฏปาทน ฯ มนต โมเนยยสงขาตาย ป าย สมนนาคโต ปคคโล ฯ วรยพลปปนโนต วรเยน เจว กายพล าณพเลน จ สมนนาคโต ฯ อกลาสต นกโกสชโช ฯ กาม ตโจ นหาร จ อฏ จ อวสสสต อวสสสสต เม สรเร สพพนต มสโลหตนต เอว วตตจตรงคสมนนาคเตน วรเยน สมนนาคตตตา อกลาส ฯ วนเท หทยสส สนตนต จตตสสป หทยรปสสป สตลภาวกรเณน สนตต สงขคต ฌานวปสสนาภ าอรหตตมคค าณสงขาต อรยธมม วนทต ปฏลภตต อตโถ ฯ เอว จ ปน วตวา สจจาน ปกาเสส ฯ สจจปรโยสาเน โส ภกข สตถารา อปตถมภโต วรย สมปคคเหตวา วปสสน


วฑเฒตวา อรหตต ปาปณ ฯ โอสสฏวรยภกขวตถ ฯ เอกนปาตสส ตตยวคเค โภชาชานยชาตก ๑อาช ชาตก จ ๒ ตสเสว ฉฏวคเค มหาสลวชาตก จ ๓ กเถตพพ ฯ วรยกถา ฯ เอว วรยอนทรยสงขาโต ตโป อภชฌาทปปหานชฌานาทป- ปฏลาภเหตโต มงคลนต เวทตพโพ ฯ ตโปตปทกถา ฯ ๑-๒. ข. ชา. ๒๗/๘. ตทฏกถา. ๑/๒๖๘-๒๗๒ ฯ ๓. ข. ชา. ๒๗/๑๗. ตทฏกถา. ๒/๔๑ ฯ


พรหมจรยกถา [๔๙๓] พรหมจรย นาม ทานเวยยาวจจป จสลอปปม า- เมถนวรตสทารสนโตสวรยอโปสถงคอรยมคคสาสนวเสน ทสวธ โหต ฯ ตถา ห [๔๙๔] อห จ ภรยา จ มนสสโลเก สทธา อโภ ทานปต อหมหา ... อจฉาทน สยน อนนปาน สกกจจ ทานาน อทมห ตตถ ฯ ต เม วต ตมปน พรหมจรย ตสส สจณณสส อย วปาโก อทธ ชต พลวรยปปตต อท จ เม ธร มหาวมานนต ฯ วธรชาตกสงขาเต ปณณกชาตเก ๑ทาน พรหมจรย นาม ฯ [๔๙๕] ตตถ มนสสโลเกต องครฏเ กาฬจมปกนคเร ฯ ต เม วตนต ต สกกจจ ทนนทานเมว มยห วตต สมาทนน จ ๒ พรหมจรย จ อโหส ฯ ตสส จ สจณณสส อย อทธาทโก วปาโกต ตพพณณนา ๓ ฯ มจฉรยมลาทปาปธมมวคมนโต เมตตาทคณานพรหนโต จ พรหม เสฏ จรยนต พรหมจรย ทาน ฯ อทธต อานภาโว ฯ ชตต วตถาภรโณภาสสมชชลา สรรปปภา ฯ พลวรยปปตตต ๑. ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๕๓ ฯ ๒. วตตสมาทาน ฯ ๓. ชาตกฏกถา. ๑๐/๒๙๔ ฯ


กายพเลน เจว อสสาเหน จ สมนนาคตตาต มหาสหนาทสตตฏกา ฯ ธราต วธร อาลปต วรโณ นาคราชา ฯ [๔๙๖] เตน ปาณ กามทโท เตน ปาณ มธสสโว เตน เม พรหมจรเยน ป ปาณมห อชฌตต องกรปเปตวตถมห เวยยาวจจ ๑ฯ อมสสา คาถาย อตโถ เหฏา อนวชชกมเมส วตถารโต สทธ วตถนา ฯ [๔๙๗] อท โข ต ภกขเว ตตตรย นาม พรหมจรย อโหสต ตตตรชาตเก ป จสล ฯ [๔๙๘] ต โข ปน ป จสข พรหมจรย น นพพทาย น วราคาย น นโรธาย ๒ ยาวเทว พรหมโลกปปตตยาต ทฆนกายมหาวคเค มหาโควนทสตเต ๓ อปปม าโย ฯ [๔๙๙] อพรหมจรย ปหาย พรหมจารต ตกงคตตเร อโปสถ- สตเต ๔ พรหมชาลสตตาทส ๕ จ เมถนวรต ฯ ตตถ อพรหมจรยนต อเสฏจรย ฯ พรหม เสฏ อาจาร จรตต พรหมจารต ตพพณณนา ๖ ฯ อเสฏจรยนต อเสฏาน นหนาน อเสฏ วา ลามก นหน วตต เมถนนต อตโถ ฯ พรหม เสฏ อาจารนต เมถนวรตมาหาต ตฏฏกา ฯ ๑. ข. เปต. ๒๖/๑๙๐ ฯ ๒. เอตถนตเร น อปสมาย...น นพพานาย สวตตตต ฯ ๓. ท. มหา. ๑๐/๒๘๕ ฯ ๔. อง. ตก. ๒๐/๒๗๑ ฯ ๕. ท. ส. ๙/๕ ฯ ๖. มโน. ป. ๒/๒๖๑ ฯ


[๕๐๐] มย จ ภรยา นาตกกมาม อมเห จ ภรยา นาตกกมนต อ ตร ตาห พรหมจรย จราม ตสมา ห อมห ทหรา น มยยเรต ทสกนปาเต มหาธมมปาลชาตเก ๑สทารสนโตโส ฯ [๕๐๑] ตตถ นาตกกมามาต อตตโน ภรย อตกกมตวา พห มจฉาจาร น กโรม ฯ อ ตร ตาหต ตา อตตโน ภรยาโย เปตวา เสสอตถส พรหมจรย จราม อมหาก ภรยาโยป เสสปรเสส เอวเมว วตตนต ฯ ตสมา ห อมหนต เอตถ หกาโร นปาตมตโต ฯ เตน การเณน อมหาก ทหรา น มยยนต อนตรา อกาลมรณ นาม นตถต อตโถต ตพพณณนา ๒ ฯ นาตกกมามาต น อตจราม อคมนยฏาเนป อตรตถาป น วตกกมาม ฯ เตนาห อ ตร ตาหต มหาสหนาทฏกา ฯ [๕๐๒] อภชานาม โข ปนาห สารปตต จตรงคสมนนาคต พรหมจรย จรตวา ๓ ตปสส สท โหมต มหาสหนาทสตตสงขาเต โลมหสสตเต ๔ วรย ๕ ฯ [๕๐๓] ตตถ วรย พรหมจรยนต อธปเปต ฯ วรยพรหมจรยสส ห อทเมว สตต ๖ ฯ ตเมต เอตสม อตตภาเว จตพพธสส ทกกรสส กตตตา จตรงคสมนนาคตนต วตต ฯ ตปสส สท โหมต สทนต ๑. ข. ชา. ทสก. ๒๗/๒๘๙ ฯ ๒. ชาตกฏกถา. ๕/๔๙๒ ฯ ๓. จรตาต ปาล ฯ ๔. ม. ม. ๑๒/๑๕๕ ฯ ๕. ส. มหาสหนาทสตเต วรย ฯ ๖. ส. วรยพรหม- จรยสสาต อทเมว ยตต ฯ


นปาตมตต ฯ ตปนสสตโก โหมต อตโถต ตพพณณนา ๑ฯ อทเมว สตต อาคตฏานนต อธปปาโย ฯ เตปฏเก พทธวจเน อทเมว สตตปท วรยพรหมจรยสส อาคตฏานนต อตโถ ฯ วรย ห ตสม วสเย อตตม ปรมกกสคต ตาทสจรยเหต จาต พรหมจรยนต อธ วตต ฯ จตรงคสมนนาคตนต จตพพธทกกร- กรยาย สาธกสส จตพพธสส อตตโน ปวตตตอาการสส วเสน จตรงคสมนนาคตนต ตฏฏกา ฯ จตพพธ ทกกรนต มหาสหนาทสตเต โอโลเกตพพ ฯ [๕๐๔] หเนน พรหมจรเยน ขตตเย อปปชชต มชฌเมน จ เทวตต อตตเมน วสชฌตต นมชาตเก ๒ อตตทมนวเสน กโต อฏงคโก อโปสโถ ฯ [๕๐๕] ตตถ ปถตตถายตเนส เมถนวรตมตต สล หน นาม เตน ขตตเย อปปชชต ฯ ฌานสส อปจารมตต มชฌม นาม เตน เทวตต อปปชชต ฯ อฏสมาปตตนพพตตกมปน อตตม นาม เตน พรหมโลเก นพพตตต ฯ ต พาหรกา นพพานนต กเถนต ฯ เตนาห ๓ วสชฌตต ฯ อมสม ปน สาสเน ปรสทธสลสส ภกขโน อ ตร เทวนกาย ปฏเนตสส พรหมจรย เจตนาหนตาย หน นาม เตน ยถาปฏ เต เทวโลเก นพพตตต ฯ ปรสทธสลสส ปน อฏสมาปตตนพพตตน มชฌม นาม เตน พรหมโลเก นพพตตต ฯ ปรสทธสลสส วปสสน วฑเฒตวา อรหตตปปตต ๑. ป. ส. ๒/๕๗ ฯ ๒. ข. ชา. มหา. ๒๘/๑๙๙ ฯ ๓. เตน ฯ


อตตม นาม เตน วสชฌตต ตพพณณนา ๑ฯ อตตทมนวเสนาต ยถาปฏ อรหนตาน อนกรณากาเรน ปวตตทมนวเสน มนจฉฏาน อนทรยาน ทมเนนาต อตโถต มหาสหนาทฏกา ฯ [๕๐๖] กตม จ ภกขเว พรหมจรย อยเมว อรโย อฏงคโก มคโค เสยยถท สมมาทฏ ต สยตตมหาวคเค พรหมจรยสตเต ๒ อรยมคโค ฯ มหาสหนาทฏกาย สกขาปตตเสฏจรยตาย อรยมคโค พรหมจรยนต วตต ฯ [๕๐๗] น ตาวาห ปาปม ปรนพพายสสาม ยาว น เม อท พรหมจรย อทธ เจว ภวสสต ผต จ วตถารก พหช ปถภต ยาว เทวมนสเสห สปปกาสตนต มหาปรนพพานสตเต ๓ สาสน พรหม- จรย นาม ฯ [๕๐๘] พรหมจรยนต สกขาตตยสงคหต สกลสาสน พรหม- จรย ฯ อทธนต สมทธ ฌานสสาทวเสน ๔ ฯ ผตนต วฑฒปปตต สพพผาลผลล วย อภ าสมปตตวเสน ฯ วตถารกนต วตถต ตสม ตสม ทสาภาเค ปตฏ ตวเสน ฯ พหช นต พหห าต ปฏวทธ มหาชนาภสมยวเสน ฯ ปถภตนต สพพาการวเสน ปถลภาวปปตต ฯ กถ ฯ ยาว เทวมนสเสห สปปกาสตนต ๑. ชาตกฏกถา. ๙/๑๖๖ ฯ ๒. ส. มหา. ๑๙/๓๑ ฯ ๓. ท. มหา.๑๐/๑๒๔ ฯ ๔. ฌานาทวเสนาต อฏกถาย ทสสต ฯ


ยตตกา ว ชาตกา เทวา เจว มนสสา จ อตถ สพเพห สฏ ปกาสตนต อตโถต ตพพณณนา ๑อฏกงคตตเร ทตยปณณาสก- วณณนา ๒ จ ฯ [๕๐๙] สกขาตตยสงคหตนต อธสลสกขาทสกขาตตยสงคห ฯ สกลสาสน พรหมจรยนต อนวเสส สตถสาสนภต เสฏจรย ฯ สมทธนต สมมเทว วฑฒต ฯ ฌานสสาทวเสนาต เตห เตห ภกขห สมธคตชฌานสขวเสน ฯ วฑฒปปตตนต อฬารปปณตภาวปคมเนน สพพโส ปรวฑฒมปคต สพพผาลผลล วย อภ าสมปตตวเสน อภ าสมปทาห สาสนาภวฑฒยา มตถกปปตตโต ฯ ปตฏ ต- วเสนาต ปตฏานวเสน ปตฏปปตตยาต อตโถ ฯ ปฏเวธวเสน พหโน ชนสส หตนต พหช ฯ เตนาห พหห ... ชนาภสมย- วเสนาต ฯ ปถ ปถล ภต ชาต ปถ วา ปถตต ภต ปวตตนต ปถภต ฯ เตนาห สพพา ... ภาวปปตตนต ฯ สฏ ปกาสตนต สมมเทว อาทกลยาณาทภาเวน ปเวทตนต ตฏฏกา ฯ เอว สาม ผลอตวตตกวณณนานเยน ทสวธ โหต พรหม- จรย ฯ [๕๑๐] มหาสหนาทวณณนายนต ธมมเทสนชฌาสเย ปกขปตวา ทวาทสวธ วตต ฯ เอกสม พรหมจรยสม สหสส มจจหายโนต เอตถ ห ธมมเทสนา พรหมจรย นาม ฯ ๑. ส. ว. ๒/๒๐๓ ฯ ๒. มโน. ป. ๓/๓๑๓ ฯ


ตตถ พรหมจรยสมนต ธมมเทสนาย ฯ สา ห เวเนยยาน พรหมภาวาวหนโต พรหม เสฏ จรย พรหมโน วา ภควโต วาจสก จรยนต พรหมจรยนต วจจต ฯ สหสส มจจหายโนต สหสสมตตา อรหตตสมธคเมน มจจวสยาตกกเมน มจจปปหายโน ชาตาต มหาสหนาทฏกา ฯ [๕๑๑] อป อตรมานาน ผลาสา ว สมชฌต วปกกพรหมจรโยสม เอว ชานาห คามณต เอตถ อชฌาสโย ฯ ตตถ อตรมานานนต น ตรมานาน เทสนากาล อทกขนตาน ฯ ผลาสา ว สมชฌตต สทลลภผลาป อาสา สมมาปโยคมนวาย อชฌตเอว ฯ วปกกพรหมจรโยสมต วเสเสน นปผนนป- ปณตชฌาสโย ปรปณณอฬารมโนรโถ ฯ โส ห เสฏมโน สมาจารตาย พรหมจรยปรยาเยน วตโตต มหาสหนาทฏกา ฯ [๕๑๒] ตตถ ธมมเทสนา อตถโต สกขาตตยสงคหตสาสน- ธมโมว กมสสา วสงคหเณนาต สาม ผลาทวณณนาย วตตา ฯ ย จ อชฌาสโย พรหมจรยนต วตต ต เอกนปาตสส ปมวคเค คามณชาตกวณณนาย น สเมต ฯ ตตถ๑ ห อปต นปาตมตต ฯ อตรมานานนต ปณฑตาน โอวาเท ตวา อตรตวา อเวคายตวา อปาเยน กมม กโรนตาน ฯ ผลาสา วาต อาสาผล ยถาปฏ ต ผล สมชฌตเยวาต อตโถ ฯ ๑. ชาตกฏกถา. ๑/๒๐๘ ฯ


วปกกพรหมจรโยสมต เอตถ จตตาร สงคหวตถน เสฏจรยตตา พรหมจรย นาม ฯ ต จ ตมมลกาย ยสสมปตตยา ปฏลทธตตา วปกก นาม ฯ โย จ ยโส นปผนโน โสป เสฏตเถน พรหมจรย นามาต วตต ฯ [๕๑๓] อตเต ห พาราณสร โ ปตตสตสส สพพกนฏโ คามณ นาม ราชกมาโร โพธสตต สปปสกขาปกาจรย นสสาย ปต อจจเยน รชช ปตวา ตฏโ อทานวเสน ต คาถ อภาส ฯ ตสมา คามณต อตตาน สนธายาห อมโภ คามณ ตว เอต การณ เอว ชานาห อาจรย นสสาย ภาตกสต อตกกมตวา อม มหารชช ปตโตสมต ฯ [๕๑๔] อธฏกถายนต ภควต โน อาวโส พรหมจรย วสสตต เอวมาวโสต รถวนตสตเต ๑ สมณธมโม พรหมจรย นามาต อตโถ วตโต ฯ ตตถ ภควต โนต อาวโส อมหาก ภควโต สนตเก อายสมตา พรหมจรย วสสตต รถวนตสตตวณณนา ๒ ฯ วสสตต วสยตต อตวตตเก ทกนปาตวณณนา ๓ ฯ วสสตต วสยตต อตโถต จตกกงคตตเร ปมปณณาสกสส ตตยวคเค พรหมจรยสตตฏกา ฯ วส นวาเส วสต กมเม อตต ปพพรปตต จ ฯ วสสตต อาขยาตรปสทธ ฯ ตตถ ปจฉา ธมมเสนาปตสส เอวมาวโสต ๑. ม. ม. ๑๒/๒๙๐ ฯ ๒. ป. ส. ๒/๒๐๙ ฯ ๓. ป. ท. อต. ๑๔๔ ฯ


ปฏ า ปณณตเถรสสาต ฯ [๕๑๕] อต อม เจว สาม ผลาทวณณนาย วตต จ คเหตวา เอกาทสวธ พรหมจรย ภวต ฯ ตตถ ปน ทาน เหฏา สรปโต อาคต ฯ เวยยาวจจโปสถงคาน อนวชชกมเมห สงคหตาน ฯ ป จสลสทารสนโตสา ปาปวรตมชชส เมห ฯ วรย ตเปน สงคหต โหต ฯ อปปม าเมถนวรตอรยมคคสาสนสมณธมเมส ปน อปปม า ขนตยา สงคเหตพพา ฯ อโทโส ห ขนต นาม อโทเสน จ เมตตา คหตา ฯ ตาย คหตาย อตราป ตสโส คหตวาว โหนตต ฯ อรยมคโค ปรโต วกขมาเนน อรยสจจ- ทสสเนนฤ คยหมานตตา อธ น ลพภต ฯ ยถา ห สราปาน ปรโต มชชปาเนน คยหมานตตา อารต วรต ปาปาต เอตถ น คหต เอว สมปทมท ทฏพพ ฯ เตนฏกถาย พรหมจรย นาม เมถนวรตสมณธมมสาสนมคคาน อธวจน ฯ อธ ปน อรยสจจ- ทสสเนน ปรโต มคคสส คหตตตา อวเสส สพพมป วฏฏตต วตต ฯ ตตถ ยท สาสนมธ คยหต ปน รตตโทโส อาปชชต ฯ ปรยตตสาสน ห สภาสตวาจาย คหตเมว ฯ ปพเพป ห ปเรส ธมมเทสนา วาจา อธ สภาสตา วาจาต เวทตพพาต วตต ฯ ตสมา ยถา นโรธสจจ อรยสจจานทสสนนต เอตถ คหตตตา ปจฉา นพพานสจฉกรยาต เอตถ น คยหต เอว สมปทมท เวทตพพ ฯ [๕๑๖] อต ปารเสสนเยน เมถนวรตสมณธมมพรหมจรยเมว ลพภต ต เจต อปรปร นานปปการวเสสาธคมเหตโต มงคล ฯ


ตตรมาน วตถน ราชคเห กร กปลพราหมณสส ปตโต ปปผล นาม มาณโว อโหส วสตวสสโก มหาป โ ฯ อถ น มาตาปตโร ฆรพนเธน พนธตกามา ลกขณสมปนน อตถ ปรเยสาเปต อฏ พราหมเณ เปเสส ฯ เต ปณณาการ คเหตวา สาคลนคร อคมส ฯ ตสม จ นคเร ภททกาปลาน นาม โกสยโคตตพราหมณสส ธตา อโหส โสฬสวสสกา อตตมรปธรา มหาป า ฯ เต ตตถ คนตวา ตสสา มาตาปตน สพพ ปวตต กเถตวา ปณณาการ ทตวา ลทธา ทารกาต กปลพราหมณสส สาสน เปเสส ฯ มาณโวป สาสน สตวา อนตถโกว รโหคโต ปณณ ลข ภททา อตตโน ชาตโคตตโภคานรป ฆราวาส ลภต อห ปพพชสสาม มา ปจฉา วปปฏสารณ อโหสต ฯ ภททาป เตเนว นเยน ปณณ ลข ฯ เทว ปณณาน คเหตวา อาคจฉนตา อนตรามคเค สมาคนตวา เทวป วาเจตวา ผาเลตวา อร เว ฉฑเฑตวา สมานปณณ ลขตวา อคมส ฯ อต เตส อนจฉนตานเยว สมาคโม อโหส ฯ ตทวสเยว เต เทวป ภตตสายมาสา สยน อารหนตาป น เอกโต อารหนต ฯ มาณโว ทกขณปสเสน สยน อารห ฯ ภททาป วามปสเสน ฯ เต อ ม สรรสมผสสภเยน สยนมชเฌ เทว ปปผทามาน เปตวา ตยามรตต อสปนตาว วตนาเมนต ฯ ทวา ปน หสตมตต น โหต ฯ เต โลกามเสน อสสฏา อคาร อชฌาวสนตา มาตาปตนมจจเยน สมานจฉนทา หตวา อาทตต-


ปณณกฏ วย ตโย ภวา ปพพชสสามาต วตวา อนตราปณโต กาสายาน มตตกาปตเต จ อาหราเปตวา อ ม เกเส โอหาเรตวา เย โลเก อรหนโต เต อททสส อมหาก ปพพชชาต ปพพชตวา ถวกาส ปตเต โอสาเมตวา อเส ลคเคตวา ปาสาทโต โอตรตวา ปกกมส ฯ ปปผล ปรโต คจฉนโต เทวธาปถ ทสวา ตสส มตถเก โต ภทเท อเม ปพพชตวาป วนา ภวต น สกโกนตต จนเตตวา อเมหส ทฏจตโต มหาชโน อปายปรโก ภเวยย อมสม เทวธาปเถ เอก คณห อห เอเกน คมสสามต อาห ฯ อาม อยย ปพพชตาน มาตคาโม นาม มล ปพพชตวาป วนา น ภวนตต อมหาก โทส ทสสนต วนา ภวสสามาต ตกขตต ปทกขณ กตวา จตส าเนส ป จปปตฏ เตน วนทตวา อ ชล ปคคยห สตสหสสกปปปปมาเณ อทธาเน กโต มตตสนถโว อชช ภชชต ตมเห ทกขณา นาม ตมหาก ทกขณมคโค วฏฏต มย มาตคามา นาม วามชาตกา อมหาก วามมคโคต วนทตวา มคค ปฏปชช ฯ เตส เทวธาภตกาเล อย มหาปว ตมหาก คเณ ธาเรต น สกโกมต วทนต วย วรวมานา อกมป ฯ อากาเส อสนสทโท วย วตตต ฯ จกกวาฬ- ปพพโต อนนทต ฯ สตถา เวฬวเน คนธกฏย นสนโน ปว- กมปนสทท สตวา อาวชเชนโต ต การณ ตวา เอกโกว ปตตจวรมาทาย ตคาวตมตต ปจจคคมน กตวา ราชคหสส จ นาฬนทาย จ อนตเร พหปตตกนโครธมเล นสท ฯ ปปผลป เอเกน


มคเคน คจฉนโต ตตถ นสนน สตถาร ทสวา สกกจจ วนทตวา นสนโน นทานวคเค กสสปสยตเต วตตนเยน ตห โอวาเทห สตถารา โอวทโต อปสมปนโน หตวา สตตาห ปถชชโน หตวา อฏเม ทวเส อรหตต ปาปณ ฯ ภททาป ภกขนปสสย คนตวา ปจฉา อรหตต ปาปณ ฯ อต เอเต เมถนวรตพรหมจรย จรตวา อรหตต ปตตา ฯ ตสมา สา เตส เมถนวรต มงคล นาม ฯ อยเมตถ สงเขโป ฯ วตถาโร ต กสสปสยตตวณณนาทส โอโลเกตพโพ ฯ ทวชนวตถ ฯ [๕๑๗] สฏ มตตา กร ภกข สตถ สนตเก กมมฏาน คเหตวา วสนฏาน ปรเยสนตา โกสลรฏเ ปพพตปาเท มาตก นาม คาม ปณฑาย ปาวสส ฯ ตสส ปน คามสส สามโก มาตโก นาม ฯ ตสส มาตา มาตกมาตาต วสสตา ฯ สา เต ภกข ทสวา ปสนนจตตา ภกข ทตวา กตถ คนตกามตถาต ปจฉ ฯ ยถาผาสกฏาน อปาสเกต ฯ สา สเจ อยยา อธ เตมาส วสสสนต อห สรณตตย ป จสล จ คเหตวา อโปสถกมม กรสสามต วตวา เตส อธวาเสนเตส วสนฏาน ปฏชคคตวา อทาส ฯ เต ตตถ วสนตา เอกโต อนสทตวา สกสกฏาเนส ทวตตสากาเร สชฌาย กตวา อตตภาเว ขยวย ปฏเปตวา นสทส ฯ อเถกทวส มาตกมาตา สปปผาณตาทน คาหาเปตวา สายณหสมเย วหาร คนตวา ภกข อทสวา กห น โข อยยาต ปรเส ปจฉ ฯ


สกสกฏาเนส นสนนา ภวสสนต อยเยต ฯ กนน โข กตวา ทฏ สกขสสามต ฯ อถ น ภกขน กตกวตต มนสสา คณฑยา ปหฏาย อยยา สนนปตสสนต อยเยต วทส ฯ สา คณฑ ปหราเปส ฯ ต สตวา ภกข กสสจ อผาสก ภวสสตต สกสกฏานโต นกขมม วหารมชเฌ สนนปตส ฯ เทวป ชนา เอกมคเคนาคตา นาม นตถ ฯ สา เต ทสวา อเมห อ ม กลโห กโต ภวสสตต จนเตตวา ปจฉ ฯ น มย กลห กรมหา อปจ โข มย สกสกฏาเน นสทตวา สมณธมม กรมหาต ฯ โก เอส ภนเต สมณธมโม นามาต ฯ ทวตตสากาเร สชฌาโย อตตภาเว จ ขยวย ปฏปนาต ฯ กเมส ภนเต ตมหากเมว วฏฏต อทาห อมหากมปต ฯ กสสจป อวารโต เอส อปาสเกต ฯ เตนห ภนเต ต อาจกขถาต ฯ เต ต อคคณหาเปส ฯ สา ตโต ปฏาย สมณธมม กโรนต เตห ปเรตรเมว เหฏ มผลตตย ปาปณ ฯ มคเคเนวสสา ปฏสมภทา โลกยาภ า จ อาคตา ฯ สา มคคผลสขโต วฏาย ทพพจกขนา อปธาเรนต เตส ปถชชนตตน ทสวา กนเตส อสปปายนต อปธาเรนต อาหารสปปายาภาว ทสวา สปปายาหาร สชเชตวา เตส อทาส ฯ เตส สปปายาหารลาเภน จตต เอกคค ชาต ฯ เต เอกคคจตตา วปสสน วฑเฒตวา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณส ฯ อต เตป สมณธมมพรหมจรย จรตวา มคคผล ปตตา ฯ ตสมา โส เตส สมณธมโม มงคล นาม ฯ


ธมมปทสส จตตวคเค ทนนคคหสส ลหโนต คาถาวณณนาย สฏ ภกขวตถ ฯ พรหมจรยกถา ฯ


อรยสจจทสสนกถา [๕๑๘] อรยสจจาน นาม ทกขาทน จตตาร ตถตตา สจจาน ฯ วตต ห มหาวารวคเค ๑ สจจสยตตสส ทตยวคเค จตตารมาน ภกขเว ตถาน อวตถาน อน ถาน ฯ กตมาน จตตาร ฯ อท ทกขนต ภกขเว ตถเมต อวตถเมต อน ถเมต อย ทกขสมทโยต อย ทกขนโรโธต อย ทกขนโรธคามน ปฏปทาต ตถเมต ... อน ถเมตนต ฯ ตถสตตปาล ฯ [๕๑๙] สภาวาวชหนตเถน ตถ ฯ ทกข ห ทกขเมว ฯ วตตสภาวสส อโมฆตาย อวตถ ฯ น ห ทกข อทกข นาม โหต ฯ อ สภาวานปคมเนน อน ถ ฯ น ห ทกข สมทยาทน สภาว อปคจฉต ฯ สมทยาทสป เอเสว นโยต ตพพณณนา ๒ ฯ สภาวาวชหนตเถนาต อตตโน ทกขสภาวสส กทาจ อปรจจชเนน ตถ ตสภาว ฯ เตนาห ทกข ห ทกขเมวาต ฯ วตตสภาวสสาต วตตทกขสภาวสส ฯ อโมฆตายาต อว จตาย ฯ อวตถนต ตถ ฯ เตนาห น ห ทกข อทกข นาม โหตต ฯ อ สภาวานปคมเนนาต สมทยาทสภาวานปคมเนน ฯ อน - ถนต อน สภาว ฯ เตนาห น หตอาทนต ตฏฏกา ฯ [๕๒๐] อรยาน สจจานต อรยสจจาน ฯ วตต ห ตสเสว ๑. ส. มหาวาร. ๑๙/๕๓๙ ฯ ๒. สา. ป. ๓/๔๑๐ ฯ


ตตยวคเค๑ อมาน โข ภกขเว จตตาร อรยสจจาน ตถาน อวตถาน อน ถาน ตสมา อรยาน สจจานต๒ วจจนตต ฯ ตถสตตปาล ฯ [๕๒๑] ตสมา อรยาน สจจานต ยสมา ตถาน อวตถาน อน ถาน ตสมา อรยาน สจจานต วจจนต ฯ น ห วตถาน อรยสจจโต ปฏวชฌนตต ตพพณณนา ๓ ฯ อรยานนต พทธาทน อรยาน ฯ เตนาห น หตอาทนต ตฏฏกา ฯ [๕๒๒] อปจ อรยสส ภควโต สจจานตป อรยสจจาน ฯ วตต ห ตตเถว ๔ จตตารมาน ภกขเว อรยสจจาน ... ทกข- นโรธคามน ปฏปทา อรยสจจ สเทวเก ภกขเว โลเก สมารเก ... สเทวมนสสาย ตถาคโต อรโย ตสมา อรยสจจานต วจจนตต ฯ โลกสตตปาล ฯ [๕๒๓] ตถาคโต อรโย ตสมา อรยสจจานต ยสมา อรเยน ตถาคเตน ปฏวทธตตา เทสตตตา จ ตาน อรยสนตกาน โหนต ตสมา อรยสส สจจตตา อรยสจจานต อตโถต ตพพณณนา๕ ฯ ปฏวทธตตา เทสตตตา จาต อมนา ปฏเวธ าเณน ๑. ส. มหาวาร. ๑๙/๕๔๕ ฯ ๒. อรยสจจานตป. ปาล ฯ ๓-๔. สา. ป. ๓/๔๑๑ ฯ ๕. ส. มหาวาร. ๑๙/๕๓๕ ฯ


เทสนาาเณน จ ปรคคหตตตา อรยสส สนตกาน โหนตต อรยสส ภควโต สนตกภาว ทสเสตต ตฏฏกา ฯ [๕๒๔] อถวา เอเตส อภสมพทธตตา อรยภาวสทธโตป อรยสจจาน ฯ วตต ห ตตเถว ๑ อเมส โข ภกขเว จตนน อรยสจจาน ยถาภต อภสมพทธตตา ตถาคโต อรห สมมาสมพทโธต วจจตต ฯ สจจวภงควณณนายมป ๒ อมเมวตถ วตวา ปน อปจ อรยาน สจจานต อรยสจจาน ฯ อรยานต อวตถาน อวสวาทกานต อตโถต วตต ฯ อรยภาวสทธโตปต เอตถ อรยสาธกาน สจจาน อรยสจจานต ปรมปเท อตตรปทโลโป ทฏพโพ ฯ อรยาน สจจานต เอตถ อวตถภาเวน อรณยตตา อธคนตพพตตา อรยาน ฯ อรยโวหาโร วา อย อวสวาทโก อวตถรโป ทฏพโพต วภงคฏกา ฯ [๕๒๕] ยสมา วา สเทวเกน โลเกน อรณยโต อภคมนยโตต วตต โหต วายมตพพยตตฏานส เต อเย วา อรยนโต อนเย วา อนรยนโต สตตตตสโพธปกขยอรยธมมสมมาโยคโต วา อรยสมมตา พทธปปจเจกพทธสาวกา เอตาน ปฏวชฌนต ตสมา อรยสจจานต วจจนตต ขททกปาเ กมารป หวณณนา ๓ ฯ ยสมา ปเนตาน พทธาทโย อรยา ปฏวชฌนต ตสมา ๑. ส. มหาวาร. ๑๙/๕๔๓ ฯ ๒. สม. ว. ๑๐๙ ฯ ๓. ป. โช. ข. ข. ๘๙ ฯ


อรยสจจานต สจจวภงควณณนา ๑ฯ พทธาทโย อรยา ปฏวชฌนตต เอตถ ปฏวทธกาเล ปวตต พทธาตโวหาร อคมา ราชคห พทโธตอาทส วย ปรมกาเลว อาโรเปตวา พทธาทโยต วตต ฯ เต ห พทธาทโย จตห มคเคห ปฏวชฌนตต อรยปปฏวชฌตพพาน สจจาน อรยสจจานต เจตถ ปรมปเท อตตรปทโลโป ทฏพโพต วภงคฏกา ฯ [๕๒๖] ยนต กมารป หวภงควณณนาส ๒ อรยา อมาน ปฏวชฌนต ตสมา อรยสจจานต วจจนตต สตตปท นททฏ ต สจจสยตเต น นททฏ ฯ อตวตตเก เอกนปาตสส ตตยวคเค อฏ ส จยสตตวณณนายมป ๓ อรยสททวจนตโถ วตโต ฯ ตตถ ปรมาน เทว สจจาน วฏฏ ปจฉมาน ววฏฏ ฯ เตส ภกขโน วฏเฏ กมมฏานาภนเวโส โหต ววฏเฏ นตถ อภนเวโส ฯ ปรมาน ห เทว สจจาน ป จกขนธา ทกข ตณหา สมทโยต เอว สงเขเปน จ กตเม ป จกขนธา รปกขนโธตอาทนา นเยน วตถาเรน จ อาจรยสส สนตเก อคคณหตวา วาจาย ปนปปน ปรวตเตนโต โยคาวจโร กมม กโรต ฯ อตเรส ปน ทวส สจเจส นโรธสจจ อฏ กนต มนาป มคคสจจ อฏ กนต มนาปนต เอว สวเนเนว กมม กโรต ฯ โส เอว กโรนโต จตตาร สจจาน เอเกน ปฏเวเธน ปฏวชฌต เอกาภสมเยน อภสเมต ทกข ปร าปฏเวเธน ปฏวชฌต สมทย ปหานปปฏเวเธน ๑. สม. ว. ๑๐๙ ฯ ๒. ป. โช. ข. ข. ๙๐ ฯ ๓. ป. ท. อต. ๑๑๑ ฯ


นโรธสจจ สจฉกรยาปฏเวเธน มคค ภาวนาปฏเวเธน ปฏวชฌต ทกข ปร าภสมเยน ... มคค ภาวนาภสมเยน อภสเมต ฯ เอวมสส ปพพภาเค ทวส๑ อคคหปรปจฉาสวนธารณสมมสนปปฏเวโธ โหต ทวส สวนปปฏเวโธเยว อปรภาเค ตส กจจโต ปฏเวโธ โหต นโรเธ อารมมณปปฏเวโธต มหาวคเค มคคสยตตสส ปมวคเค อฏมสตตวณณนา ๒ สจจวภงควณณนา ๓ จ ฯ [๕๒๗] กมมฏานาภนเวโสต กมมฏานปปฏปตต ฯ ปรมาน เทว สจจาน อคคณหตวาต สมพนโธ ฯ อฏ กนต มนาปนต นโรธมคเคส นนนภาว ทสเสต น อนนนต ฯ ตนนนนภาโวเอว จ ตตถ กมมกรณ ทฏพพ ฯ เอเกเนว าเณน สจจาน ปฏเวธนมตตตตา วา โส เอว อภมขภาเวน เตห สมต สมาคโมต เอกาภสมโย ฯ อสสาต าณสส โยคโน วา ฯ เอตถ จ เย เกจ โลกกา น ๔ ปฏเวโธว วสยยาถาวโพธาภาวโต นน อคคหาทปปฏเวโธป ปฏเวโธ น โส โลกตตโรต ฯ ตนน เกวเลน ปฏเวธสทเทน อคคหาทปปฏเวธาน อวจนยตตา ฯ ปฏเวธ- นมตตตตา วา อคคหาทวเสน ปวตต ทกขาทส ปพพภาเค าณ ปฏเวโธต วตต น ปฏเวธภตตตา ปฏเวธภตเมว ๕ ปน าณ อชก ปฏเวโธต วตตพพต อรหต ฯ กจจโตต ปร าทกจจโต ฯ อารมมณปปฏเวโธต สจฉกรยาปฏเวธมาหาต มคคสยตตฏกา ฯ ๑. อโต ปร สจเจสต ปาโ อฏกถาย ลขยต. ๒. สา. ป. ๓/๒๐๓ ฯ ๓. สม. ว. ๑๕๐ ฯ ๔. ส. นสทโท นตถ ฯ ๕. ส. น ปฏเวธภตเมว ฯ


[๕๒๘] สพพมป ปฏเวธ าณ โลกตตร สวนธารณ- สมมสน าณ โลกย กามาวจร ฯ ปจจเวกขณา ปน มคคสจจสส โหตต สจจวภงควณณนา ๑ฯ อธาป ปฏเวธวเสน สจจทสสน ลพภต ฯ เตนฏกถาย ๒ อรยสจจานทสสน นาม จตนน อรยสจจาน อภสมยวเสน มคค- ทสสน ต สสารทกขวตกกมเหตโต มงคลนต วจจตต วตต ฯ [๕๒๙] อภสมยวเสนาต เจต เอกาภสมย สนธาย วตต ฯ เตนาห โย ภกขเว ทกข ปสสต ทกขสมทยมป โส ปสสต ทกขนโรธมป ปสสต ทกขนโรธคามนปฏปทมป ปสสต โย ทกขสมทย ปสสต ทกขมป โส ปสสต ... โย ทกขนโรธ ปสสต ทกขมป โส ปสสต ... โย ทกขนโรธคามนปฏปท ปสสต ทกขมป โส ปสสต ทกขสมทยมป ปสสต ทกขนโรธมป ปสสตต ฯ สจจสยตตสส ตตยวคเค ควมปตสตตปาล ๓ ฯ [๕๓๐] โย ภกขเว ทกข ปสสต ทกขสมทยมป โส ปสสตตอาท เอกปปฏเวธวเสน วตต ฯ อมสม ห สตเต เอกปปฏเวโธ กถโตต ตพพณณนา ๔ ฯ เอกปปฏเวโธต เอเกเนว าเณน จตนน สจจาน เอกชฌ ปฏเวโธต ตฏฏกา ฯ [๕๓๑] โย ห จตนน สจจาน น ปสสต โส ทกข ๑. สม. ว. ๑๕๑ ฯ ๒. ป. โช. ข. ข. ๑๖๗ ฯ ๓. ส. มหาวาร. ๑๙/๕๔๗ ฯ ๔. สา. ป. ๓/๔๑๑ ฯ


นาตกกมต ฯ ตาทสสส ห ทโฆ สสาโร ฯ เตนาห สจจสยตตสส ตตยวคเค ๑ จตนน ภกขเว อรยสจจาน อนนโพธา อปปฏเวธา เอวมท ทฆมทธาน สนธาวต สสรต มม เจว ตมหาก จ ฯ กตเมส จตนน ฯ ทกขสส ภกขเว อรยสจจสส อนนโพธา อปปฏเวธา เอวมท ... ตมหาก จ ทกขสมทยสส ภกขเว อรยสจจสส ... ทกขนโรธสส ภกขเว อรยสจจสส ... ทกขนโรธคามนปฏปทาย ภกขเว อรยสจจสส อนนโพธา อปปฏเวธา เอวมท ... ตมหาก จ ฯ ตยท ภกขเว ทกข อรยสจจ อนพทธ ปฏวทธ ทกขสมทโย ทกขนโรโธ ทกขนโรธคามน ปฏปทา อรยสจจ อนพทธ ปฏวทธ ฯ อจฉนนา ภวตณหา ขณา ภวเนตต นตถทาน ปนพภโวต ฯ อทมโวจ ภควา อท วตวาน สคโต อถาปร เอตทโวจ สตถา จตนน อรยสจจาน ยถาภต อทสสนา สสรต ทฆมทธาน ตาส ตาเสวว ชาตส ตาน ๒ เอตาน ทฏาน ภวเนตต สมหตา อจฉนน มล ทกขสส นตถทาน ปนพภโวต ฯ ปมเคยยสตต ๓ ฯ [๕๓๒] อนนโพธาต อนนพชฌเนน ฯ อปปฏเวธาต อปปฏวชฌเนนาต ตพพณณนา ๔ ฯ ๑. ส. มหาวาร. ๑๙/๕๔๑ ฯ ๒. ยานต ปาลย ทสสต ฯ ๓. ส. มหาวาร. ๑๙/๕๓๙ ฯ ๔. สา. ป. ๓/๔๑๑ ฯ


อนนโพธาต ปฏเวธสส อนรป โพธาภาเวน ฯ อปปฏเวธาต สจจาน ปฏมข อตวชฌเวธาภาเวนาต ตฏฏกา ฯ [๕๓๓] อนนโพธาต อพชฌเนน อชานเนน ฯ อปปฏเวธาต อปปฏวชฌเนน อปปจจกขกรยาย ฯ ทฆมทธานนต จร กาล ฯ สนธาวตนต ภวโต ภวคมเนน สนธาวต ฯ สสรตนต ปนปปน คมนาคมนวเสน สสรต ฯ มม เจว ตมหาก จาต มยา จ ตมเหห จ ฯ อถวา สนธาวต สสรตนต สนธาวน สสรณ มม เจว ตมหาก จ อโหส ฯ ภวตณหาต ภเวส ตณหา ฯ ภวเนตตต ภวรชช ฯ ตณหายเอว ต นาม ฯ ตาย ห สตตา โคณา วย ควาย พนธตวา ต ต ภว นยยนต ตสมา ภวเนตตต วจจตต จตกกงคตตเร สพพปปมสตตวณณนา ๑ฯ [๕๓๔] อนโพโธต ปพพภาคย าณ ฯ ปฏเวโธต มคค าเณน อภสมโย ฯ ตตถ ยสมา อนโพธปพพโก ปฏเวโธ อนโพเธน วนา น โหต อนโพโธป เอกจโจ ปฏเวธสมพนโธ ตทภยาภาวเหตก จ วฏเฏ สสรณ ตสมา วตต ปาลย อนนโพธา ... ตมหาก จาต ฯ ปฏสนธคคหณวเสน ภวโต ภวนตรปคมน สนธาวน อปราปร จวนปปชชนวเสน ส จรณ สสรณนต อาห ภวโตตอาท ฯ สนธาวตสสรตปทาน กมมสาธนต สนธายาห มยา จ ตมเหห จาต ปมวกปเป ฯ ทตยวกปเป ปน ภาวสาธนต หทเย กตวา มม เจว ตมหาก จาต ยถาวตตวเสเนว วตต ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๓๒๕ ฯ


ทฆรชชนา ๑พนธ สกณ วย รชชหตโถ ปรโส เทสนตร ตณหา- รชชนา ๒ พนธ สตตสนตาน อภสงขาโร ภวนตร เนต เอตายาต ภวเนตต ฯ เตนาห ภวรชชตอาทนต ตฏฏกา ฯ [๕๓๕] ตตเถว ทตเย เคยยสตเตป ๓ วตต ภควตา ภกขน ธมม เทเสนเตน เย ทกข นปปชานนต อโถ ทกขสส สมภว ยตถ จ สพพโส ทกข อเสส อปรชฌต ต จ มคค น ชานนต ทกขปสมคามน เจโตวมตตหนา เต อโถ ป าวมตตยา อภพพา เต อนตกรยาย เต เว ชาตชรปคา ฯ เย จ ทกข ปชานนต อโถ ทกขสส สมภว ยตถ จ สพพโส ทกข อเสส อปรชฌต ต จ มคค ปชานนต ทกขปสมคามน เจโตวมตตสมปนนา อโถ ป าวมตตยา ภพพา เต อนตกรยาย น เต ชาตชรปคาต ฯ สตตนปาตสส ตตยวคเค ทวยตานปสสนาสตเตป ๔ ตเถว วตต ฯ [๕๓๖] ตตถ ยตถ จาต นพพาน ทสเสต ฯ นพพาเน ห ทกข สพพโส อปรชฌต สพพปปการ อปรชฌต สเหตก อปรชฌต อเสส อปรชฌต ฯ ต จ มคคนต ต จ อฏงคก มคคนต ๑-๒.... รชชยาต ภวตพพ ฯ ๓. ส. มหาวาร. ๑๙/๕๔๒ ฯ ๔. ข. ส. ๒๕/๔๗๔ ฯ


ทวยตานปสสนาสตตวณณนา ๑ฯ ทกขสส อปสม นโรธ คจฉตต ทกขปสมคามนนต อตวตตเก อฏ ส จยสตตวณณนา ๒ ฯ [๕๓๗] เจโตวมตต ป าวมตตต ผลสมาธผลปป าน นามนต สจจสยตตวณณนา ๓ ฯ ผลสมาธผลปป านนต มคคผลสมาธปป านนต ตฏฏกา ฯ อรหตตผลสมาธ ราควราคา เจโตวมตต อรหตตผลป- ป า อวชชาวราคา ป าวมตตต เวทตพพา ฯ ตณหาจรเตน วา อปปนาฌานพเลน กเลเส วกขมภตวา อธคต อรหตตผล ราควราคา เจโตวมตต ทฏ จรเตน อปจารชฌานมตต นพพตเตตวา วปสสตวา อธคต อรหตตผล อวชชาวราคา ป าวมตต ฯ อนาคามผล วา กามราควราคา เจโตวมตต อรหตตผล สพพาการโต อวชชาวราคา ป าวมตตต ฯ อนตกรยายาต วฏฏทกขสส อนตกรณาย ฯ ชาตชรปคาต ชาตชร อปคตา ชาตชราย วา อปคตา น ปรมจจนต ชาตชรายาต ทวยตานปสสนาสตตวณณนา ๔ ฯ ทฏสจจา ปน สสารทกข ตณณา คณนปถ วตวตตา ฯ ก วตถนา ฯ อรยสจจทสสนกถา ฯ ๑. ป. โช. ข. ส. ๒/๓๙๐ ฯ ๒. ป. ท. อต. ๑๑๒ ฯ ๓. สา. ป. ๑/๔๑๑ ฯ ๔. ป. โช. ข. ส. ๒/๓๙๐ ฯ


นพพานสจฉกรยากถา [๕๓๘] นพพาน นาม ปรยาเยน ทวธ โหต ฯ เตนาห อตวตตเก ทตยวคคสส สตตมสตเต ๑ เทวมา ภกขเว นพพาน- ธาตโย ฯ กตมา เทว ฯ สอปาทเสสา จ นพพานธาต อนปาทเสสา จ นพพานธาต ฯ กตมา จ ภกขเว สอปาทเสสา นพพานธาต ฯ อธ ภกขเว ภกข อรห โหต ขณาสโว วสตวา กตกรณโย โอหตภาโร อนปปตตสทตโถ ปรกขณภวสโยชโน สมมท า วมตโต ฯ ตสส ตฏนเตว ป จนทรยาน เยส อวคตตตา ๒ มนาปามนาป ปจจนโภต สขทกข ปจจนโภต ๓ ฯ ตสส โย ราคกขโย โทสกขโย โมหกขโย อย วจจต ภกขเว สอปาทเสสา นพพานธาต ฯ กตมา จ ภกขเว อนปาทเสสา นพพานธาต ฯ อธ ภกขเว ภกข อรห โหต ... สมมท า วมตโต ฯ ตสส อเธว ภกขเว สพพเวทยตาน อนภนนทตาน สตภวสสนต อย วจจต ภกขเว อนปาทเสสา นพพานธาต ฯ อมา โข ภกขเว เทว นพพานธาตโยต ฯ เอตมตถ ภควา อโวจ ฯ ตตเถต อต วจจต เทว อมา จกขมตา ปกาสตา นพพานธาต อนสสเตน ตาทนา เอกา ห ธาต อธ ทฏธมมกา สอปาทเสสา ภวเนตตสงขยา อนปาทเสสา ปน สมปรายกา ๑. ข. อต. ๒๕/๒๕๘ ฯ ๒. ปาลย อวฆาตตตาต ปาโ ฯ ๓. ปฏสเวทยตต ฯ


ยมห นรชฌนต ภวาน สพพโส เย เอตท าย ปท อสงขต วมตตจตตา ภวเนตตสงขยา เต ธมมสาราธคมา ขเย ๑รตา ปหส โว ๒ สพพภวาน ตาทโนต ฯ ปาล ฯ [๕๓๙] เทวมาต เทว อมา ฯ วาน วจจต ตณหา นกขนต วานโต นตถ วา เอตถ วาน อมสม วา อธคเต วานสส อภาโวต นพพาน ฯ ตเทว นสสตตนชชวตเถน สภาวธารณตเถน จ ธาตต นพพานธาต ฯ นพพานธาตยา ปรมตถโต เภโท นตถ ปรยาเยน ปน ป ายตต ต ปรยายเภท สนธาย เทวมา ภกขเว นพพานธาตโยต วตวา ยถาธปเปต ปเภท ทสเสต สอปาทเสสาตอาท วตต ฯ ตตถ ตณหาทห ผลภาเวน อปาทยตต อปาท ขนธป จก ฯ อปาทเยว เสโส อปาทเสโส ฯ สห อปาทเสเสนาต สอปาทเสโส ฯ ตทภาวโต อนปาทเสโสต อตวตตกวณณนา๓ ฯ [๕๔๐] อรหนต อารกกกเลโส ทรกกเลโส ปหนกกเลโสต อตโถ ฯ ขณาสโวต จตตาโร อาสวา อรหโต ขณา ปหนา สมจฉนนา ปฏปปสสทธา อภพพปปตตกา าณคคนา ทฑฒา เตน วจจต ขณาสโวต ฯ วสตวาต ครสวาเสป อรยมคเคป ๑. ปาลย ธมมสาราธคมกขเยต ปาโ ฯ ๒. เตต ฯ ๓. ป. ท. อต. ๒๑๕ ฯ


ทสส อรยวาเสสป วส ปรวส วตโถ ปรวตโถ วตถาวาโส จณณจรโณต วสตวา ฯ กตกรณโยต ปถชชนกลยาณก อปาทาย สตต เสขา จตห มคเคห กรณย กโรนต นาม ขณาสวสส สพพกรณยาน กตาน ปรโยสตาน นตถ อตตร กรณย ทกขกขยาธคมายาต กตกรณโย ฯ โอหตภาโรต ตโย ภารา ขนธภาโร กเสสภาโร อภสงขารภาโร ตสสเม ตโย ภารา โอหตา โอโรปตา นกขตตา ปาตตา เตน วจจต โอหตภาโรต ฯ อนปปตตสทตโถต อนปปตโต สทตถ สกตถนต วตต โหต ฯ กการสสาย ทกาโร กโต ฯ สทตโถต จ อรหตต เวทตพพ ฯ ต ห อตตปนพนธตเถน อตตโน อวชหนตเถน อตตโน ปรมตถตเถน จ อตตโน อตถตตา สกตโถต วจจต ฯ ปรกขณภวสโยชโนต ทส สโยชนาน กามราคสโยชน ปฏฆมานทฏ วจกจฉาสลพพต- ปรามาสภวราคอสสามจฉรยอวชชาสโยชน อมาน ห สตเต ภเวส สโยเชนต อปนพนธนต ภว วา ภเวน สโยเชนต ตสมา ภวสโยชนานต วจจนต อมาน ภวสโยชนาน อรหโต ปรกขณาน ปหนาน าณคคนา ทฑฒาน เตน วจจต ปรกขณภวสโยชโนต ฯ สมมท าต สมมา อ าย ฯ ก วตต โหต ฯ ขนธาน ขนธฏ อายตนาน อายตนฏ ธาตน ธาตฏ ทกขสส ปฬนฏ สมทยสส ปภวฏ นโรธสส สนตฏ มคคสส ทสสนฏ สพเพ สงขารา อนจจาต เอวมาท วา เภท สมมา ยถาภต อ าย ชานตวา ตรยตวา ตลยตวา วภาเวตวา วภต


กตวา ฯ วมตโตต เทว วมตตโย จตตสส จ อธมตต นพพาน จ ฯ อรหา ห สพพกกเลเสห วมตตจตตตตา จตตวมตตยาป วมตโต นพพาน อธมตตตตา นพพาเนป วมตโต เตน จ สมมท า วมตโตต มลปรยายวณณนา ๑

อตวตตกวณณนา ๒ จ ฯ [๕๔๑] กาม จาย สตตวณณนา อภธมมนโย ปน นปปรยาโยต เตน ทสเสนโต จตตาโร อาสวาต อาห ฯ สมจฉนนา ปฏปปสสทธาต น เกวล สมจฉนนา เอว อถโข ปฏปปสสทธาปต มคคกจเจน สทธ ผลกจจมป นทธาเรต ฯ สลวโสธนา ๓ ครน ปฏปตตยา อนกรณ ครสวาโส ฯ อรยมคค- สมปตตปตต เอว อรยมคควาโส ฯ ทสอรยวาโส นาม ป จงค- วปปหนตาทโย ฯ วสสตต วสต อรยมคโค อรยผล จ ต เอตสส อตถต อตสยวจนจฉาวเสน วสตวาต วตโต ฯ กรณยนต ปร าปหานภาวนาสจฉกรยมาห ฯ ตมปน ยสมา จตห มคเคห ปจเจก จตส สจเจส กตตพพตตา โสฬสวธ เวทตพพ เตนาห จตห มคเคห กรณยนต ฯ ภาราต โอสทาปนตเถน ภารา ฯ วตต ห ภารา หเว ป จกขนธา เตต ๔ ฯ อตตโน โยนโสมนส- การายตตนต อตตปนพนธ ฯ สสนตานปรยาปนนตตา อตตโน อวชหน ฯ ตยท ยทป สพพสม อนวชชธมเม สมภวต อกปป- ๑. ป ส. ๑/๕๒ ฯ ๒. ป. ท. อต. ๒๑๕ ฯ ๓. สลวโสธนาทนาตป ทสสต ฯ ๔. ส. ภารา วยาต ภารา. วตต ห ป จ ภารา ป จกขนธาตอาท ฯ


อกปปสภาวาปรหานธมเม ปน อคคภเต อรหตเต สาตสย น อตเรสต ทสเสนโต อาห อตตโน ปรมตถตเถนาต ฯ อตตมตถภาเวนาต อตโถ ฯ สตตนตนโย นาม ปรยายนโยต นปปรยายนเยน สโยชนาน ทสเสนโต อสสามจฉรยสโยชนนต อาห น จ ปน รปราโคต- อาทนา ฯ ภเวส สโยเชนตต กเลสกมมวปากวฏฏาน ๑ ปจจยา หตวา นสสรต อปทานวเสน พนธนต สตป ห อ เส ตปปจจยภาเว น วนา สโยชนาน เตส ตปปจจยภาโว อตถ โอรมภาคยสงคหโตต ตตภวนพพตตกกมมนยโม ภวนยโม โหต น จ อจฉนนสโยชนสส กตานป กมมาน ภว นพพตเตนตต เตสเยว สโยชนตโถ ทฏพโพ ฯ สมมา อ ายาต อาชานนภตาย อคคมคคปป าย สมมา ยถาภต ทกขาทส โย ยถา ชานตพโพ ต ตถา ชานตวา ฯ จตตวมตต สพพสส จตตสงกเลสสส โวสสคโค นพพานาธมตต นพพาเน อธมจจน ตตถ นนนโปณปพภารตาต มลปรยายฏกา ฯ [๕๔๒] ตสส ตฏนเตวาต ตสส อรหโต ปรมภเว เหตภต กมม ยาว น ขยต ตาว ตฏนตเยว จกขวาทน ป จนทรยาน ฯ อวคตตตาต อนปปาทนโรธวเสน อนรทธตตา ฯ มนาปามนาปนต อฏานฏ รปาทโคจร ฯ ปจจนโภตต วนทต ปฏลภต ฯ สขทกข ปฏสเวเทตต วปากภต สข จ ทกข จ เตห ทวาเรห ปฏลภต ฯ เอตตาวตา อปาทเสส ทสเสตวา อทาน สอปาทเสส นพพานธาต ๑. กเลสกมมวปากฏานตป ฯ


ทสเสต ตสส โยตอาท วตต ฯ ตตถ ตสสาต ตสส สอปาทเสสสส อรหโต ฯ ราคกขโยต ราคสส ขโย ขณากาโร อภาโว อจจนตมนปปาโท ฯ เอส นโย เสเสสป ฯ เอตตาวตา ราคาทกขโย สอปาทเสสา นพพานธาตต ทสสต โหต ฯ อเธวาต อมสมเยว อตตภาเว ฯ สพพเวทยตานต สขาทโย สพพา อพยากตเวทนา ฯ กสลากสลเวทนา ปน ปพเพเยว ปหนา ฯ อนภนนทตานต ตณหาทห น อภนนทตาน ฯ สตภวสสนตต อจจนตวปสเมน สงขารทรถปปฏปสสทธยา สตลภวสสนต อปปฏสนธกนโรเธน นรชฌสสนตต อตโถ ฯ น เกวล เวทยตานเยว สพเพป ปน ขณาสวสนตาเน ป จกขนธา นรชฌสสนต ฯ เวทยตสเสน เทสนา กตา ฯ คาถาส ฯ จกขมตาต พทธจกข ธมมจกข ทพพจกข ป าจกข สมนตจกขต ป จห จกขห จกขมตา ฯ อนสสเตนาต ตณหาทฏ นสสยวเสน ก จ ธมม อนสสเตน ราคพนธนาทห วา อพนเธน ฯ ตาทนาต ฉฬงคเปกข- าวเสน สพพตถ อฏาทส เอกสภาวตาสงขาเตน ตาทลกขเณน ตาทนา ฯ ทฏธมมกาต อมสม อตตภาเว ภวา วตตมานา ฯ ภวเนตตสงขยาต ภวเนตตยา ตณหาย ปรกขยา ฯ สมปรายกาต สมปราเย ขนธเภทโต ปรภาเค ภวา ฯ ยมหต ยสม อนปาทเสส- นพพาเน ฯ ภวานต ลงควปลลาเสน วตต ฯ อปปตตภวา สพพโส อนวเสสา นรชฌนต นปปวตตนต ฯ เตต เต เอว วมตตจตตา ฯ ธมมสาราธคมาต วมตตสารตตา อมสส ธมมวนยสส


ธมเมส สารภตสส อรหตตสส อธคมโตต ฯ ขเยต ราคาทกขยภเต นพพาเน รตา อภรตา ฯ อถวา นจจภาวโต เสฏภาวโต จ สภาวธมเมส สารนต ธมมสาร นพพาน ฯ วตต เจต วราโค เสฏโ ธมมาน วราโค เตส อคคมกขายตต จ ฯ ตสส ธมมสารสส อธคมเหต ขเย สพพสงขารปรกขเย อนปาทเสส- นพพาเน รตา ฯ ปหสต ปชหส ฯ โวต นปาตมตตนต อตวตตก- วณณนา ฯ ๑

[๕๔๓] เอวเมต ปรยาเยน ทวธ โหต ฯ รถวนตสตต- วณณนายมป ๒ อนปาทาปรนพพาน นาม อปปจจยปรนพพาน ฯ เทว วา ๓ อปาทานาน คหณปาทาน จ ปจจยปาทาน จ ฯ คหณปาทาน นาม กามปาทานาทก จตพพธ ฯ ปจจยปาทาน นาม อวชชาปจจยา สงขาราต เอว วตตา ปจจยา ฯ ตตถ คหณปาทานวาทโน อาจรยา อนปาทาปรนพพานนต จตส อปาทาเนส อ ตเรนาป ก จ ธมม อคคเหตวาว ปวตต อรหตตผล อปาทาปรนพพานนต ๔ กเถนต ฯ ต ห น จ อปาทานสมปยตต หตวา ก จ ธมม อปาทยต กเลสาน จ ปรนพพตนเต ชาตตตา ปรนพพานนต วจจต ฯ ปจจยปาทานวาทโน ปน ปจจยวเสน อนปปนน อสงขต อมตธาตเมว อนปาทาปรนพพานนต กเถนตต วตต ฯ ๑. ป. ท. อต. ๒๑๗ ฯ ๒. ป. ส. ๒/๒๐๙ ฯ ๓. เทวธา ฯ ๔. อนปาทา- ปรนพพานนตป อฏกถาปาโ ฯ


[๕๔๔] อปปจจยปรนพพานนต อนปาทเสสปรนพพานมาห ฯ อทาน ปการนตเรนาป อนปาทาปรนพพาน ทสเสต เทว วาตอาท วตต ฯ ตตถ คหณปาทานนต ทฬหคคหณภต อปาทาน ฯ เตนาห กามปาทานาทกนต ฯ ปจจยปาทานนต ยงก จ ปจจยมาห ฯ โส ห อตตโน ผล อปาทยต อปาทานวเสน คณหตต อปาทานนต วจจต ฯ เตนาห ปจจยปาทาน นาม ... ปจจยาต ฯ อนปาทาย อาสเวห จตต วมจจตต วจนโต อรหตตผล อนปาทาปรนพพานนต ฯ น จ อปาทานสมปยตตนต อปาทาเนห สหต เอกสม ปตตวเสนาป อปาทาเนห สห ปวตต หตวา น จ ก จ ธมม อปาทยตต กสสจ ธมมสส อารมมณกรณวเสน อปาทยตต ฯ ปรนพพตนเตต อคคมคเคน กาตพพกกเลสปรนพพานปรโยสาเน ชาตตตาต ตฏฏกา ฯ [๕๔๕] อธาป อรหตตผลเมว นพพาน ฯ เตนฏกถาย อธ อรหตตผล นพพานนต อธปเปต ฯ ตมป ห ป จคตวาเนน วานส ตาย ตณหาย นกขนตตตา นพพานนต วจจต ฯ อตรสส ปน นพพานสส อรยสจจาน ทสสเนเนว สจฉกรยา สทธา เตเนต อธ อนธปเปตนต วตต ฯ ตตถ ป จคตวาเนนาต ป จนน คตน วนนโต ฯ [๕๔๖] อภธมมตถสงคหฏกายนต ภวาภว วนนโต สสพพนโต วานสงขาตาย ตณหาย นกขนต นพพาต วา เอเตน ราคคคอาทโกต นพพานนต วตต ฯ ภวาภวนต ทคคตสคตวเสน หนปปณตวเสน จ ขททก


มหนต จ ภว ฯ วฑฒตโถป ห อกาโร ทสสต อเสขา ธมมาต- อาทส วย ฯ ตสมา อภโวต มหาภโว วจจต ฯ วนนโตต เอเตน ภวาภว วนาต เหฏ ปรยวเสน สสพพตต วานนต อตถ ทสเสต ฯ นกขนตนต วสยาตกกมนวเสน อตต ฯ วานนต วตตพเพ ตทนปโรเธนาต ปรภาสโต วณณาคโม วณณปรยาโยตฬ วตตนรตตนเยน ปพพาปราน วปรยายวเสน นพพานนต วตต ฯ นพพาตต วปสมต อจจนตนโรเธน นรชฌต ฯ เอเตนาต ปเทน ฯ อาทสทเทน โทสโมหชาตชรามรณคคอาทโย อคคโย สงคณหาต ฯ เอตถ จ ปมวกปเป ว สสพพเนต ธาต วานสทโท กตตสาธโน นพพานสทโท จ ป จมตปปรสสมาโส ฯ ทตยวกปเป วา คตพนธเนสต ๑ วตเตป อเนกตถา ห ธาตโวต วตตตตา นปพพา วา วปสเมต ธาต นพพานสทโท จ กรณสาธโนต วเสโส เวทตพโพต มณสารม ชสา ฯ [๕๔๗] ราคกขยาทตตย ห อรหตตสสาป นาม ฯ ตตราย สฬายตเน ชมพขาทกสยตตปาล ๒ เอกมนต นสนโน โข ชมพขาทโก ปรพพาชโก อายสมนต สารปตต เอตทโวจ นพพาน นพพานนต อาวโส สารปตต วจจต กตม น โข อาวโส สารปตต นพพานนต ฯ โย โข อาวโส ราคกขโย โทสกขโย โมหกขโย อท วจจต นพพานนต ฯ นพพานสตตปาล ฯ ๑. วา คต-คนถเนสต ธาต ทสสต. อปจ วา คต-คนธเนสต ธาตป ทสสต. ตมปน วา คต-คนธนโย: อต สกกตภาสานโลเมน วตต ฯ ๒. ส. สฬา. ๑๘/๓๑๐ ฯ


ชมพขาทกสตตนตป เอตสเสว นาม ฯ [๕๔๘] อรหตต อรหตตนต อาวโส สารปตต วจจต กตม น โข อาวโส สารปตต อรหตตนต ฯ โย โข อาวโส ราคกขโยT โทสกขโย โมหกขโย อท วจจต อรหตตนต ฯ อรหตตสตตปาล ฯ ๑

[๕๔๙] ชมพขาทโก ปรพพาชโกต เอวนนาโม เถรสส ภาคเนยโย ฉนนปรพพาชโก ฯ ราคกขโยต นพพาน อาคมม ราโค ขยต ตสมา นพพาน ราคกขโยต วจจต ฯ โทสโมหกขเยสป เอเสว นโย ฯ โย ปน อมนาว สตเตน กเลสกขยมตต นพพานนต วเทยย โส วตตพโพ กสส กเลสาน ขโย ก อตตโน อทาห ปเรสนต ฯ อทธา อตตโนต วกขต ฯ ตโต ปจฉตพโพ โคตรภาณสส กมารมมณนต ฯ ชานมาโน นพพานนต วกขต ฯ กมปน โคตตรภาณกขเณ กเลสา ขณา ขยนต ขยสสนตต ฯ ขณาต วา ขยนตต วา น วตตพพา ขยสสนตต ปน วตตพพาต ฯ กมปน เตส อกขเณสเยว กเลเสส โคตรภาณ กเลสกขย อารมมณ กโรตต ฯ อทธา เอว วตเต นรตตโร ภวสสต ฯ มคค าเณนาป เจต โยเชตพพ ฯ มคคกขเณป ห กเลสา น ขณา ขยสสนตต จ ๒ วจจนต น จ อกขเณสเยว กเลเสส กเลสกขโย อารมมณ โหต ฯ ตสมา สมปฏจฉตพพเมต ย อาคมม ราคาทโย ขยนต ต นพพานนต ฯ ๑. ส. สฬา. ๑๘/๓๑๐ ฯ ๒. ขยนตต ปนาตป ปาโ. ส. ขยสสนตต จ น ฯ


ตมปเนต รปโน ธมมา อรปโน ธมมาตอาทส ทเกส อรปโน ธมมาต สงคหตตตา น กเลสกขยมตตเมวาต ชมพขาทกสตต- วณณนา ฯ ๑

[๕๕๐] นพพาน อาคมมาต เอตถ อาคมมาต สพพสงขาเรส นพพนทนตสส วสงขารนนนสส โคตรภนา ววฏฏตมานสสส มคเคน สจฉกรเณนาต อตโถ ฯ สจฉกรยมาน ห ต อธคนตวา อารมมณปปจจยภต ปฏจจ อธปตปปจจยภเตเยว ๒ ตสม ปรมสสาส- ภาเวน วนมตตสงขารสส คตภาเวน ๓ จ ปตฏาภเต ๔ ปตฏาย ขยสงขาโต มคโค ราคาทเก เขเปตต ตสจฉกรณาภาเว ราคาทน อนปปตตนโรธคมนาภาวโต ต อาคมม ราโค ขยยตต วตตนต ตฏฏกา อายตนวภงคฏกา จ ฯ [๕๕๑] วสงขารนนนสสาต นพพานโปณสส ฯ วนมตต- สงขารสสาต สมจเฉทปปฏปปสสทธวมตตห สมมเขน ตปปฏ- พทธจฉนทราคปปหาเนน จ สฏ นมตตสงขารสส ปรมสสาสภาเวน คตภาเวน จ ปตฏาภเต นพพาน อรหโต คตต ห วตต ฯ ๕ ตภาเวนาตป ปาโ ฯ ตสจฉกรณาภาเวต ตสส นพพานสส สจฉกรณาภาเวต อนฏกา ฯ [๕๕๒] อมนาว สตเตนาต อมนาว ชมพขาทกสตเตน กเลสกขยมตต นพพานนต วเทยย ราคกขโยตอาทนา สตเต ๑. สา. ป. ๓/๑๖๒ ฯ ๒. เจวาตป ปาโ ฯ ๓. คตภาเวตป ฯ ๔. ส. อย สทโท นตถ ฯ ๕. ว. ปรวาร. ๘/๓๗๐ ฯ


อาคตตตา ฯ กเลสกขยมตตนต อวเสเสน วตตตตา อาห กสสาต ฯ อทธา อตตโนต วกขต ปรสส กเลสกขเยน ปรสส นพพานปปตต น ยตตาต ฯ นพพานารมมณกรเณน โคตรภขเณ กเลสกขยป- ปตต ๑ตาว อาปนนาต อาห กมปน เตส อกขเณสเยวาตอาท ฯ นน อารมมณกรณมตเตน กเลสกขโย อนปปตโตต น สกกา วตต จตต ห อตตานาคตาท สพพ อาลมเพต น นปผนน- เมวาต ฯ โคตรภป มคเคน ยา กเลสาน อนปปตตธมมตา กาตพพา น ต อารพภ ปวตตสสต อปปตตนพพานสส นพพานารมมณ าณาภาวโต ฯ น ห อ เ ธมมา วย นพพาน ฯ ตมปน อตคมภรตตา อปปตเตน อาลมพต น สกกา ฯ ตสมา เตน โคตรภนา ปตตพเพน ตกาลกสภาวาตกกนตคมภรภาเวน ภวตพพ กเลสกขยมตต วา อจฉโต โคตรภโต ปเรตรปปนเนน กเลสกขเยน ภวตพพ ฯ เตนาห อกขเณสเยว กเลเสส โคตรภาณ กเลสกขย อารมมณ กโรตต ฯ อปปตตกกเลสกขยารมมณกรเณ ห สต โคตรภโต ปเรตร จตตานป อารมเพยยนต ฯ ตสมาตอาท วตตสเสว อตถสส นคมน ฯ ตมปเนต นพพาน ฯ อรปโน ธมมาตอาทสต อาทสทเทน โลกตตรอนาสวาทน สงคโห ทฏพโพ ฯ อรปโน ธมมาทภาวคคหเณน ๒ จสส ปรนปผนนตา ทปตา ฯ เตนาห น กเลสกขยมตตเมวาต ฯ กเลสกขยมตตตาย ห นพพานสส พหตา ๑. กเลสกขยปปวตตตป ปาโ ฯ ๒. อรปโน ธมมาทภาวคคหเณนาต สพพตถ อทโส ปาโ ทสสต. ปมาทเลเขน ลขต ม เ. ส. อรปโน ธมมาต ภาวคคหเณน ฯ


อาปชชต ยตตกา กเลสา ขยนต ตตตกาน นพพานานต อคาธโต คมภราทภาโว อสงขตาทภาโว จ น สยา ฯ วตโต จ โส นพพานสส ฯ ตสมาสส ปจเจตพโพ ปรนพพานภาโว ฯ ยสมา จ ธมมารมมณสงขาตสส ธมมารมมณ าณ สมจเฉทวเสน กเลเส ปชหตต เอว ปรนปผนนสงขาต สภาวนต นพพานนต นฏเมตถ คนตพพนต ชมพขาทกสตตฏกา ฯ [๕๕๓] พหนพพานกถา ปน อายตนวภงควณณนาย ๑วตถารโต อาคตา ฯ ยสมา อรหตต ราคโทสโมหาน ขณนเต อปปชชต ตสมา ราคกขโย โทสกขโย โมหกขโยต วตตนต อรหตตสตตวณณนา ๒ ฯ เอว ราคกขยาทตตย อรหตตสสาป นาม โหต ตสมา ยเถต ตถา นพพานนต อทมป อรหตตสส นามนต เวทตพพ ฯ ยถาวตตสส นพพานสส สจฉกรยา นาม ตสส ปตต วา ปจจเวกขณา วา ฯ สา ทฏธมมสขวหารเหตโต มงคลนต เวทตพพา ฯ เอตถ จ ทฏธมโมต ปจจกโข อตตภาโว วจจต ตตถ สขวหารภตา อรหตตผลสมาปตต ทฏธมมสขวหาโร ตสส อธคมเหตโต อรหตตปปตต มงคลนต ฯ [๕๕๔] เอวมมาย คาถาย ตโป พรหมจรย อรยสจจทสสน นพพานสจฉกรยาต มงคลจตกก วตต ฯ อธ ปนาโท ปาทตตย นวนวกขรก ฯ ๓ พรหมจรยสทโท ห ปจจตเตกวจนยตโต พนทนโตว ๔

๑. สม. ว. ๖๖ ฯ ๒. สา. ป. ๓/๑๖๒ ฯ ๓. นวกขรกนตป ปาโ ฯ ๔. ส. พนทวนโต ฯ


ทสสต กนเต วต กมปน พรหมจรย ต เม วต ตมปน พรหมจรย ภควต โน อาวโส พรหมจรย วสสตต จ ฯ ตสมา ตโป จ พรหมจรย จาต ปาโว ยชชต ฯ อาธนกา ปน พรหมจรยาต ปนต ฯ ตทยตต ฯ จกข อนตตา รปา อนตตาต วตตพเพ เอเกนาป รป อต นฏาการ ปา ทสวา ตตถโต อวมสตวาว รป อนจจนต มขารฬหวเสน พนท ปกขปตวา รป อนตตาต วตต ฯ ตทนภาสนตา จ ตเถว ปนต ฯ ตมป อยตต ฯ เอวมธาป เอเกน พรหมจรย อต นฏพนท ปา ทสวา อวมสตวา ทาน จ ธมมจรยา จาต มขารฬหวเสน อาการ ปกขปตวา พรหมจรยาต วตตม เ ตทนภาสนตา จ ตเถว ปนต ตสมา พรหมจรยาต ปาโ อยตโต ปาลยฏกถาห วรชฌนโตต ฯ นพพานสจฉกรยากถา ฯ นวมคาถายตถวณณนา ฯ


ทสมคาถายตถวณณนา [๕๕๕] ทสมคาถาย ฯ ผฏสสาต ผสตสส ฉปตสส สมปตตสส อชโฌตถฏสส ฯ โลกธมเมหต ลาภาลาภาทห อฏห โลกธมเมห ฯ ผฏสทเท กตตา ฯ น กมปตต น จลต น เวธต ฯ อโสกนต นสโสก อพพฬหโสกสลล ฯ วรชนต วคตรช วทธตรช ฯ เขมนต อภย นรปททว ฯ ตตราย โยชนา ยสส โลกธมเมห ผฏสส ปคคลสส จตต น กมปต ตสส เอต จตต อตตม มงคล ยสส จตต อโสก โหต ยสส จตต วรช โหต ยสส จตต เขม โหต ตสส เอต จตต อตตม มงคลนต คณหาห เทวเตต ฯ อปจ ยถา อธ พราหมณ ยสส เต โหนต มาตา วา ปตา ๑ วาต เอตถ ยสสาต เย อสสาต เฉโท เอวมธาป ยสสาต ย อสสาต เฉโท ยชชต ฯ อสส โลกธมเมห ผฏสส ย จ จตต น กมปต ย จสส จตต อโสก ย จสส จตต วรช ย จสส จตต เขม เอต จตพพธ จตต อตตม มงคลนต อยเมตถ สงเขโป ฯ อยนเตวตถ วตถาโร ฯ อกมปตจตตกถา [๕๕๖] โลกธมมา นาม ลาภาลาภาทโย อฏ ธมมา ฯ เตนาห อฏกงคตตเร ปมปณณาสกสส ปมวคเค อฏ เม ภกขเว โลกธมมา โลก อนปรวตตนต อนพนธนต๒ โลโก ๑. อง. สตตก. ๒๓/๔๖ ฯ ๒. อย ปาโ ปาลย เจว สหลโปตถเก จ น ทสสต ฯ


จ อฏ โลกธมเม อนปรวตตต ฯ กตเม อฏ ฯ ลาโภ จ อลาโภ จ ยโส จ อยโส จ นนทา จ ปสสา จ สข จ ทกข จ อเม โข ภกขเว อฏ โลกธมมา ... อนปรวตตตต ฯ ปเม โลกธมมสตเต ๑ปาล ฯ [๕๕๗] โลกสส ธมมาต โลกธมมา ฯ เอเตห วมตโต นาม นตถ พทธานมป โหนต ฯ เตเนวาห โลก อนปรวตตนตต ฯ อนพนธนตต น ปชหนต โลกโต น นวตตนตต อตโถ ฯ โลโก จ อฏ โลกธมเม อนปรวตตตต อย จ โลโก เอเต อนพนธต น ปชหต เตห ธมเมห น นวตตตต อตโถ ฯ ลาโภ อลาโภต ลาเภ อาคเต อลาโภ อาคโตเยวาต เวทตพโพ ฯ ยสาทสป เอเสว นโยต ตพพณณนา ๒ สงคตสตเต อฏกวณณนา ๓ จ ฯ [๕๕๘] โลกสส ธมมาต สตตโลกสส อวสสมภาวธมมา ฯ เตนาห เอเตห วมตโต นาม นตถตอาท ฯ ฆาสจฉาทนาทน ลทธ ลาโภ ฯ ตาน เอว วา ลทธพพโต ลาโภ ฯ ตทภาโว อลาโภ ฯ ลาภคคหเณน เจตถ ตพพสโย อนโรโธ คหโต อลาภคคหเณน วโรโธ ฯ ยสมา โลหเต สต ตทปฆาตวเสน ปพโพ วย อนโรเธ สต วโรโธ ลทธาวสโรเอว โหต ตสมา วตต ลาเภ อาคเต อลาโภ อาคโตเยวาต ฯ ยสาทสป เอเสว นโยต ตฏฏกา ฯ ๑. อง. อฏก. ๒๓/๑๕๘ ฯ ๒. มโน. ป. ๓/๒๔๑ ฯ ๓. ส. ว. ๓/๓๐๙ ฯ


โลเก ธมมา โลกธมมา ฯ ยาว โลกปปวตต ตาว อนวตตกา ธมมาต วตต โหตต อธ เอตตกเมว วตต ฯ [๕๕๙] จตต นาม มโน ฯ เตน จราทคเณ จตต มโน มานส ว าณ หทย มน นามาเนตาน โวหาร- ปเถ วตตนต ปายโตต วตต ฯ จนเตตต จตต อารมมณ วชานาตต อตโถต อภธมมตถ- สงคหฏกา ๑ฯ จนตธาต จนตาย วตตต ฯ สา จ จนตา ตวธา โหต อหนจนตา วชานนจนตา ปชานนจนตาต ฯ ตาส อหนจนตา วตกกสส ลพภต วชานนจนตา ว าณสส ปชานนจนตา ป าย ฯ อธ ปน จตตสส ว าณตตา วชานนจนตาว ลพภตต ต ทสเสนโต อารมมณ วชานาตต อตโถต อาห ฯ จนเตตต อมสส อตโถ อถวา สทโท วชานาตต อย ฯ อถวา จนเตตต อมสส วชานาตต เอตถ วชานนกรยาต มณสาร- ม ชสา ๒ ฯ [๕๖๐] จนต จนตาย อารมมณ จนเตตต จตต วชานาตต อตโถ ฯ สพพจตตสาธารณวเสน เจต ทฏพพ ฯ เอตถ สยา กสมา อารมมณ จนเตตต จตตนต วตวาป วชานาตต อตโถต วตต นน จนตา นวชานนสภาวา ๓ น ห จนเตตต ปทสส ๑. อภ. วภาวน. ๖๖. ๒. ม. ม . มรมมโปตถเก. ๑/๙๑. ๓. จนตนวชานนสภาวาตป ฯ ส. นน จนตนวชานนา นานาสภาวา.


วชานาตต อตโถ สมภวต ทปป สส ห นานปปกาเรห จนตยโตป สขมตถาธคโม น โหตต ฯ สจจ วชานาตต อท ปท จตตสส ส าป ากจจวสฏวสยคคหณ ทเปต วตต สพพจตตสาธารณตตา จตตสททสส ฯ ย ห ธมมชาต จตตนต วจจต ตเทว ว าณ ตสมา วชานนตถ คเหตวา ส า- ป ากจจวสฏวสยคคหณ ทเปต วชานาตต วตตนต จราทคโณ ฯ วชานาตต ส าป ากจจวสฏวสยคคหณมาหาต ธมมสงคณฏกา ฯ อถวา อารมมณคคหณ ตวธ ส ชานน วชานน ปชานน จาต ฯ เตส ปม ส าย กจจ ทตย ว าณสส ตตย ป าย ฯ อธ ปน จตตสส ว าณตตา ทตยเมว ลพภตต จตตสส ส าตรณปปฏวชฌนสงขาเตห ส าป า- กจเจห วสฏ อารมมณปลทธสงขาต อารมมณคคหณ ทสเสต อารมมณ วชานาตต อตโถต วตตนต มณสารม ชสา ๑ฯ [๕๖๑] สพเพส ย จตเตส โลกยกสลากสลมหากรยาจตต ต ชวนวถวเสน อตตโน สนตาน จโนตต จตต ฯ วปากมปน กมมกกเลเสห จตนต จตต ฯ อท จธาตวเสน นพพจน ฯ ยงก จ โลเก วจตต สปปชาต สพพสส ตสส จตเตเนว กรณโต จตเตต วจตเตต วจตต กยรต เอเตนาต จตต ฯ จตตกรณตาย จตตนต วตต โหต ฯ อท จตตธาตวเสน ๑. ม. ม . มรมมโปตถเก. ๑/๙๑.


นพพจน ฯ จตตตาย จตต ฯ อท ปาฏปทกวเสน นพพจน ฯ เอตถ ห จตตสส สราคสโทสาทเภทภนนตตา สมปยตตภมอารมมณหน- มชฌมปปณตาธปตวเสน จตตตา เวทตพพา ฯ ก จาป เอกสส จตตสททสส เอว วจตรตา นตถ ตถาป วจตราน อนโตคธตตา สมทายโวหาเรน อวยโวป จตตนต วจจต ยถา ปพพตนท- สมททาทเอกเทเสส ทฏเส ปพพตาทโย ทฏาต วจจนต ฯ ยสมา ยตถ ยตถ ยถา ยถา อตโถ ลพภต ตตถ ตตถ ตถา ตถา คเหตพโพ ตสมา ย อาเสวนปปจจยภาเวน จโนต ย จ กมมนา อภสงขตตตา จตต ต เตนากาเรน จตตนต วตต ฯ ยมปน ตถา น โหต ต ปรตตกรยาทวย อนตมชวน จ ลพภมานจนตนวจตตตาทวเสน จตตนต เวทตพพ ฯ หสตปปาโท ปน อ ชวนคตโกเยวาต จราทคโณ ฯ [๕๖๒] จตตนต มโน มานสนต อธ ๑วตต ฯ มานสนต ราโคป จตตมป อรหตตมป ฯ อนตลกขจโร ปาโส ยวาย จรต มานโสต ๒ เอตถ ห ราโค มานส ฯ จตต มโน มานสนต เอตถ จตต ฯ อปปตตมานโส เสโข กาล กยรา ชเนสตาต ๓ เอตถ อรหตตนต มลปรยายสตตวณณนา ๔ ฯ ตสมปยตตตาย มนส ภโวต ราโค มานโส ฯ มโน เอว มานสนต กตวา จตต มานส ฯ อนวเสสโต มาน สยต ๕ สมจฉนทตต ๑. ป. โช. ข. ข. ๑๖๘. ๒. ส. ส. ๑๕/๑๖๔. ๓. ส. ส. ๑๕/๑๗๗. ๔. ป. ส. ๑/๕๕. ๕. ส. สยต.


อคคมคโค มานส ฯ ตนนพพตตตตา ปน อรหตตสส มานสตา ทฏพพา ฯ ชเนสตาต สตตโลเก วสสตา ๑ปตถฏยสาต ตฏฏกา ฯ [๕๖๓] ยสสาต นวสส วา มชฌมสส วา เถรสส วาต อธ ๒ วตต ฯ วโยวฑฒาทส โย วา โส วา โหต ปรปณณทสวสสตาย เถโร อนป จวสสตาย นโว อตเรกป จวสสตาย มชฌโมต ปมปาราชกวณณนา ๓ ฯ อปสมปทาย ป จวสสกกาลโต เหฏา ชาตยา สฏ วสโสป นโวเยว ฯ ป จวสสกาลโต ปฏาย ยาว นววสสกาลา มชฌโม นาม ฯ ทสวสสกาลโต ปฏาย เถโร นามาต ตกงคตตเร ทตยปณณาสกสส ป จมวคเค อฏมสตตฏกา ฯ อปรปณณป จวสโส ภกข นโว นาม โหต ป จวสสโต ปฏาย มชฌโม ทสวสสโต ปฏาย เถโร ฯ อปโร นโย ฯ อปรปณณทสวสโส นโว ทสวสสโต ปฏาย มชฌโม วสตวสสโต ปฏาย เถโรต เทวตาสยตตสส ทตยวคเค ทสมสตตวณณนา ๔ ฯ ภกขโนวาทกลกขณมปตต เถร สนธาย วสตวสสโต ปฏาย เถโรต วตตนต ตฏฏกา ฯ [๕๖๔] ตตถ ยสส โลกธมเมห ผฏสส จตต น กมปต ๑. ตฏฏกายมปน ชเน สกลสตตโลเก วสสต อต ทสสต. ๒. ป. โช. ข. ข. ๑๖๘. ๓. สมนต. ๑/๒๗๘. ๔. สา. ป. ๑/๕๓.


ตสส จตต เกนจ อกมปนย โลกตตมภาวาวหนโต มงคลนต เวทตพพ ฯ กสส จ เอเตห ผฏสส จตต น กมปตต ฯ อรหโต ขณาสวสส น อ สส กสสจ ฯ ตถา ห ปถชชนสามเณราทโย ลกณฏกภททยตเถร ทสวา สสกณณนาสาส คเหตวา ก จฬปตา สาสเน น อกกณ โต อภรมสต วทนต ฯ เถโร เตส เนว กชฌต น ทสสต ฯ ภกข กถ สมฏาเปส สามเณราทโย เอว จ เอว จ วเหเนต โส เนว กชฌต น ทสสตต ฯ ต สตวา สตถา อาม ภกขเว ขณาสวา นาม เนว กชฌนต น ทสสนต ฆนเสลสทสา เหเต อจลา อกมปยาต วตวา ธมมปทสส ปณฑตวคเค อม คาถมาห เสโล ยถา เอกฆโน วาเตน น สมรต เอว นนทาปสสาส น สม ชนต ปณฑตาต ฯ ตตถ นนทาปสสาสต ก จาป อธ เทว โลกธมมา วตตา อตโถ ปน อฏนนมป วเสน วทตพโพ ฯ ยถา ห ฆโน อสสโร๔ เสโล ปรตถมาทเภเทน วาเตน น สมรต น อ ชต น จลต เอว อฏสป โลกธมเมส อชโฌตถรนเตส ปณฑตา น สม ชนต ปฏฆวเสน วา อนนยวเสน วา น จลนต น กปปนตต ตพพณณนา ฯ [๕๖๕] ยนต อฏกถาย ๒ เสโล ยถา เอกฆโน วาเตน น สมรต เอว รปา รสา สททา คนธา ผสสา จ เกวลา อฏา ธมมา อนฏา จ นปปเวเธนต ตาทโน ๑. ข. ธ. ๒๕/๒๕. ๒. ป. โช. ข. ข. ๑๖๙.


ต จตต วปปมตต วย จสสานปสสโตต๑

วตต ต ฉกกงคตตเร ทตยปณณาสกสส ปมวคเค ๒ เจว จมมกขนธเก ๓ จ อายสมตา โสณตเถเรน อตตโน อรหตต พยากโรนเตน สตถ สนตเก วตต ฯ ตตถ ผสสาต โผฏพพา ฯ ธมมาต มโนว เยยธมมา ฯ นปปเวเธนตต จตต น กมเปนต ฯ ตาทโนต ตาทลกขณป- ปตตสส ฯ ตนต ปตฏ ต อาเน ชปปตตนต อตโถ ฯ วปปมตตนต วปสสนาปฏปตตยา ผลสมาปตตวเสน วมตต นพพานารมมเณ จ อธมตต ฯ วย จสสานปสสโตต อสส จตตสส อปปาทมป วยมป อนปสสนตสส อรหโตต ตพพณณนานโย ฯ ตสมมปน สตเต จณณยปเท๔ วย จสสานปสสตต อาคต ฯ ตพพณณนาย จ๕ วย จสสานปสสตต ตสส เจส จตตสส อปปาทมป วยมป ปสสตต วตต ฯ ตสส จ จตตสส เอส ขณาสโว ภกขต อตโถ ฯ [๕๖๖] เอวมฏกถาย ขณาสวสเสว จตต น กมปตต วตต ฯ ต อกกฏวเสน วตตนต ทฏพพ ฯ ตท สสาป ห อรยสาวกสส จตต น กมปตต สกกา วตต ฯ ตถา ห ภควา อสสตวโตป ภกขเว ปถชชนสส อปปชชต ลาโภป อลาโภป ยโสป อยโสป นนทาป ปสสาป สขมป ทกขมป ฯ สตวโตป ภกขเว ๑. วย จสสานปสสตต ปาลย ทสสต ฯ ส. อทโสเยว. ๒. อง. ฉกก. ๒๒/๔๒๓. ๓. ว. มหาวคค. ๒/๑๑. ๔. อง. ฉกก. ๒๒/๔๒๓. ๕. มโน. ป. ๓/๑๕๕.


อรยสาวกสส อปปชชต ลาโภป ... ทกขมป ฯ ตตร ภกขเว โก วเสโส โก อธปปายโส กนนานากรณ สตวโต อรยสาวกสส อสสตวตา ปถชชเนนาต เอว กเถตกมยตาย ปจฉตวา เอวมาห อสสตวโต ภกขเว ปถชชนสส อปปชชต ลาโภ โส น อต ปฏส จกขต อปปนโน โข เม อย ลาโภ โส จ โข อนจโจ ทกโข วปรณามธมโมต ยถาภต นปปชานาต ฯ อปปชชต อลาโภ ... อปปชชต ยโส อยโส นนทา ปสสา สข อปปชชต ทกข โส น อต ปฏส จกขต อปปนน โข เม อท ทกข ต จ โข อนจจ ทกข วปรณามธมมนต ยถาภต นปปชานาต ฯ ตสส ลาโภป จตต ปรยาทาย ตฏต ฯ อลาโภป ... ทกขมป จตต ปรยาทาย ตฏต ฯ โส อปปนน ลาภ อนรชฌต อลาเภ ปฏวรชฌต ... อปปนน สข อนรชฌต ทกเข ปฏวรชฌต ฯ โส เอว อนโรธวโรธสมาปนโน น ปรมจจต ชาตยา ชรามรเณน โสเกห ปรเทเวห ทกเขห โทมนสเสห อปายาเสห ฯ น ปรมจจต ทกขสมาต วทาม ฯ อย โข ภกขเว วเสโส อย อธปปายโส อท นานากรณ สตวโต อรยสาวกสส อสสตวตา ปถชชเนนาต ฯ [๕๖๗] ลาโภ อลาโภ อยโส ยโส จ ๑

นนทา ปสสา จ สข จ ทกข ๒ เอเต อนจจา มนเชส ธมมา ๑. จยสายโส จาต ปาลย ทสสต. ๒. จ สข ทกข จาต.


อสสสตา วปรณามธมมา เอเต จ ตวา สตมา สเมโธ อเวกขต วปรณามธมเม อฏสส ธมมา น มเถนต จตต อนฏโต โน ปฏฆาตเมต ตสสานโรธา อถวา วโรธา วธปตา อฏคตา น สนต ปท จ ตวา วรช อโสก สมมปปชานาต ภวสส ปารคต ๑ฯ อฏกงคตตเร ปมปณณาสกสส ปมวคเค ทตยโลกธมมสตเต ปาล ฯ [๕๖๘] โก วเสโสต ก วเสสการณ ฯ อธปปายโสต อธกป- ปโยโค ฯ ปรยาทายาต คเหตวา ปรนฏาเปตวาต ตพพณณนา ๒ ฯ อธก ปายสต ปยชชต เอเตนาต อธปปายโส สวเสส อต กตตพพกรยา ฯ เตนาห อธกปปโยโคต ตฏฏกา ฯ อธก สวเสส ปายสต ปยชชต เอเตนาต อธปปายโส วสฏปปโยโค ฯ เตนาห อธกปปโยโคต ขนธกวคเค มชฌม- ปณณาสกฏกา ฯ อเวกขต วปรณามธมเมต วปรณามธมมา อเมต เอว อเวกขต ฯ วธปตาต วธมตา วทธสตา ฯ ปท จ ตวาต ๑. อง. อฏก. ๒๓/๑๕๙-๑๖๑. ๒. มโน. ป. ๓/๒๔๒.


นพพานปท ชานตวา ฯ สมมปปชานาต ภวสส ปารคต ภวสส ปาร คโต นปผตต มตถก ปตโต นพพานปท ตวาว ต ปาร คตภาว สมมปปชานาตต ปมโลกธมมสตตวณณนา ๑ฯ โลกธมเมห อกมปตจตตกถา ฯ ๑. มโน. ป. ๓/๒๔๒.


อโสกจตตกถา [๕๖๙] โสโก นาม พยสนาทเหตก โทมนสส ฯ วตต ห มหาสตปฏานสตเต๑ กตโม จ ภกขเว โสโก ฯ โย โข ภกขเว อ ตร ตเรน พยสเนน สมนนาคตสส อ ตร ตเรน ทกขธมเมน ผฏสส โสโก โสจนา โสจตตต อนโตโสโก อนโตปรโสโก อย วจจต ภกขเว โสโกต ฯ [๕๗๐] ตตถ พยสเนนาต าตพยสนาทส เยน เกนจ ฯ ทกขธมเมนาต วธพนธาทนา ทกขการเณน ฯ ผฏสสาต อชโฌตถฏสส อภภตสส ฯ โสโกต โย าตพยสนาทส วา วธพนธาทส วา อ ตรสม สต เตน อภภตสส อปปชชต โสจนลกขโณ โสโก ฯ โสจตตตนต โสจตภาโว ฯ ยสมา ปเนส อพภนตร โสเสนโต ปรโสเสนโต อปปชชต ตสมา อนโตโสโก อนโตปรโสโกต วจจตต ตพพณณนา ๒ ฯ พยสเนนาต อนตเถน ฯ ธมมสทโท เหตปรยาโยต อาห ทกขการเณนาต ฯ โสจนนต ลกขตพพตาย โสจนลกขโณ โสจตสส โสจนกสส ปคคลสส จตตสส วา ภาโว โสจตภาโว ฯ อพภนตรนต อตตภาวสส อนโต อตตโน ลขภาวตาย โสเสนโต ถามคมเนน สมนตโต โสสนวเสน ปรโสเสนโตต ตฏฏกา ฯ อนฏารมมณานภวนลกขณ โทมนสส ยถาตถาอนฏาการ- ๑. ท. มหา. ๑๐/๓๔๑. ๒. ส. ว. ๒/๕๒๙.


สมโภครส เจตสกาพาธปปจจปฏานนต อฏสาลน ๑ฯ [๕๗๑] โส ปนาย ก จาป อตถโต โทมนสสเวทนา โหต เอว สนเตป อนโตนชฌานลกขโณ เจตโส ปรนชฌานรโส อนโสจนป- ปจจปฏาโนต สจจวภงควณณนา ๒ ฯ ปพเพ วตตลกขณาทกา โทมนสสเวทนา จ ๓ โสโกต ปน ลกขณาทโย น วตตพพา สย ตถาป โทมนสสวเสสตตา โสกภาววสฏา ลกขณาทโย วตตพพาต ก จาปตอาทมาห ฯ วสารทรหตมนโต ๔ เอว สงกปตจนตน สกขน วา อนโตนชฌาน ทหน าตพยสนาทอนรป โสจน อนโสจน ฯ ต ต วา คณ โทส จ อนคนตวา โสจน ตปปน อนโสจนนต ตฏฏกา ฯ สงกปตจนตนนต ปตโสมนสสปปฏปกขโต โทสสมปโยคโต จ อารมมเณ อนภรตปปวตตมาห ฯ อนโต อตตโน นสสยสส นททหนวเสน วา ฌาน จนตน อนโตนชฌาน ฯ สต อนโสจนภาเว อตตโน กตากตกสลากสลวสโย มโนวเลขภโต วปปฏสาโร กกกจจ ยถาวตต อนโตนชฌาน โสโกต อภนน วเสโส เวทตพโพต อนฏกา ฯ [๕๗๒] ตสมา ทกขธมเมน ผฏเนป น โสจตพพ อตเต ป จชนาทห วย ฯ อตเต พาราณสย โพธสตโต พราหมโณ หตวา กสกมเมน ชวต๕ กปเปส ฯ ตสส ปตโต ธตา จาต เทว ปตตา ฯ โส ๑. อฏสาลน. ๓๙๐. ๒. สม. ว. ๑๓๔. ๓. ส. ว. ๔. ส. วสาทสหตมโน. ๕. ส. ชวก.


วยปปตตสส ปตตสส สมานกลโต กมารก อาเนส ฯ อต เต ป จ ชนา เอกาย ขชชตตราย ทาสยา สทธ ฉ อเหส ฯ โพธสตโต ภรยาทน โอวาท อทาส มรณสสต ภาเวถ ตมหาก มรณภาว สลลกเขถ อเมส จ สตตาน มรณ ธว ชวต อทธว สพเพ สงขารา อนจจา ขยวยธมมโน รตต จ ทวา จ อปปมตตา โหถาต ฯ เต ตสโสวาเท ตวา มรณสสต ภาเวส ฯ อเถกทวส โพธสตโต ปตเตน สทธ เขตต คนตวา กสต ฯ ปตโต กจวร สงกฑฒตวา ฌาเปส ฯ ตสสาวทเร เอกสม วมมเก อาสวโส อตถ ฯ ธโม ตสส อกขน ปหร ฯ โส กทโธ นกขมตวา ต ฑส ฯ โส มรตวาว ปต ฯ โพธสตโต ตสส มตภาว ตวา ต อกขปตวา เอกสม รกขมเล นปชชาเปตวา อโรทนโตว ภชชนธมม ภนน มรณธมม มต สพเพ สงขารา อนจจา มรณนปผตตกาต อนจจภาวเมว สลลกเขตวา เขตต กสนโต เขตตสมเป คจฉนต เอก ปฏวสสก ปรส ทสวา ตาต เคห คจฉสต ปจฉ ฯ อามาต ฯ เตนห อมหากมป ฆร คนตวา พราหมณ วเทยยาส อชช กร ปพเพ วย ทวนน ภตต อนาหรตวา เอกสเสว อาหเรยยาถ ปพเพ จ เอกกา ทาส อาหรต อชช ปน จตตาโรป ชนา อาคจเฉยยาถาต ฯ โส คนตวา ตเถว กเถส ฯ เต สพเพป ตตถ คนตวา ต มต ทสวา คนธปปเผห ปเชตวา ฌาเปส ฯ เอกสสาป โรทต วา ปรเทวต วา นาโหส เอกพนทมตตมป อสส นาโหส ฯ สพเพ เหเต


สภาวตมรณสสตโน ฯ เตส คณเตเชน สกกสส ภวน อณห ชาต ฯ สกโก อาวชเชนโต ต การณ ตวา ปสนนจตโต ตตถ คนตวา เต อโสจนการณ ปจฉ ฯ เตปสส กเถส ฯ เตส ห โพธสตโต เอวมาห [๕๗๓] อรโคว ตจ ชณณ หตวา คจฉต สนตนน เอว สรเร นพโภเค เปเต กาลากเต สต ฑยหมาโน น ชานาต าตน ปรเทวต ฯ ตสมา เอต ม โสจาม คโต โส ตสส ยา คตต ฯ ตตถ อรโควาต ยถา อรโค ชณณ ตจ หตวา อนเปกโข หตวา ฉฑเฑตวา คจฉต ฯ สนตนนต อตตโน สรร ฯ นพโภเคต ชวตนทรยาภาเวน โภครหเต ฯ เปเตต ปรโลก ปฏคเต ฯ กาลกเตต กตกาเล กตมรเณต อตโถ ฯ สตต ตสม เม ปตเต เปเต มรณกาล กตวา วคเต สต โก รณเณน วา ปรเทเวน วา อตโถ ฯ ฑยหมาโนต ยเถว ห อยสเลห วชฌตวา ฑยหมาโน สขทกข น ชานาต เอว าตน ปรเทวน น ชานาต ฯ ตสมาต เตน การเณนาห เอต น โสจาม ยา จสส อตตโน คต ต โส คโตต ฯ พราหมณป อาห [๕๗๔] อนวหาโต ตโต อาคา อนน าโต อโต คโต ยถาคโต ตถา คโต ตตถ กา ปรเทวนา ฑยหมาโน น ชานาต ... คโต โส ตสส ยา คตต ฯ ตตถ อนวหาโตต อย มยา ปรโลกโต อนวหาโต อยาจโตว ฯ


อาคาต อมหาก เคห อาคโต ฯ อโตต มนสสโลกโต คจฉนโตป มยา อนน าโตว คโต ฯ ยถาคโตต อาคจฉนโตป ยถา อตตโน รจยา อาคโต คจฉนโต ตเถว คโต ฯ ตตถาต ตสม ตสส อโต คมเน กา ปรเทวนา ฯ กนฏภคนป อาห [๕๗๕] สเจ โรเท กสา อสส ตสสา เม ก ผล สยา าตมตตสหชชาน ภยโย โน อรต สยา ฑยหมาโน น ชานาต ... ตสส ยา คตต ฯ ตตถ โรเทต ยท อห เชฏภาตร มเต โรเทยย ฯ กสา อสสนต กสสรรา ภเวยย ภาต ปน เม ตปปจจยา วฑฒ นาม นตถต ทสเสต ฯ ก ผลนต ตสสา เม โรทนตยา โก อานสโส ภเวยย อวฑฒ ปน ป ายตต ทเปต ฯ าตมตตสหชชานนต าตมตตสหทาน ฯ อยเมว ปาโ ฯ ภยโย โนต เย อมหาก าต จ มตตา จ สหชชา จ เตส อตเรกตรา อรต สยา ฯ ภรยาปสส อาห [๕๗๖] ยถาป ทารโก จนท คจฉนต อนโรทต เอว สมปทเมเวต โย เปตมนโสจต ฑยหมาโน ... ยา คตต ฯ ตตถ ทารโกต ยตตายตต ลพภนยาลพภนย อชานนโต พาลทารโก มาต อจฉงเค นสนโน ปณณจนท อากาเสน คจฉนต


ทสวา อมม จนท เม เทห จนท เม เทหต ปนปปน โรทต ฯ เอว สมปทเมเวตนต เอว นปผตตกเมว ตสส เอต อนโสจน โหต โย เปต กาลกต อนโสจต ฯ อโตปจ นรตถกตร ฯ กการณา ฯ โส ห วชชมาน จนท อนโสจต มยห ปน ปต มโต เอตรห อวชชมาโนต ฯ ทาสป อาห [๕๗๗] ยถา พรหเม อทกมโภ ภนโน อปปฏสนธโย เอว สมปทเมเวต โย เปตมนโสจต ฑยหมาโน ... ยา คตต ฯ ตตถ อทกมโภต อทกกมโภ อกขปยมาโน ปตตวา สตตธา ภนโน โย เปต อนโสจต ตสสาป เอต อนโสจน เอว นปผตตกเมว โหต มตสส ปน ชวาเปต อสกกเณยยตตา ฯ อทธมตา ว อทธานภาเวน ภนน กมภ สนธหตวา อทกสส ปเรต สกกา ภเวยย กาลกโต ปน อทธพเลนาป น สกกา ปฏปากตก กาตนต ฯ [๕๗๘] สกโก สพเพส ธมมกถ สตวา ปสทตวา อโต ปฏาย สหตถา กมม มา กรตถ อห สกโก เทวราชา ตมหาก เคเห อปรมาณสตตรตนาน กรสสาม ตเมห ทาน เทถ สล รกขถ อโปสถ อปวสถาต วตวา ตถา กตวาว สกฏานเมว คโต ฯ อต เต ป จ ชนา อโสจนมลก อปรมตธน ปฏลภส ฯ สตถาป มตปตตสส เอกสส กฏมพกสส โสก นหรต อม อตตวตถ อาหรตวา สจจาน ปกาเสส ฯ สจจปรโยสาเน โส


กฏมพโก โสก วโนเทตวา โสตาปนโน ชาโต ฯ ป จกนปาตสส ปมวคเค อรคชาตกวณณนาย ๑ป จชนวตถ ฯ [๕๗๙] อตเต สาวตถวาส ธงโก นาม ราชา พาราณสรชช คเหตวา ฆต นาม ราชาน สงขลกาห พนธาเปตวา พนธนาคาเร ปกขปาเปส ฯ ฆตราชา นฏ อโสจนโต กสณ สมนนาหรตวา ฌาน นพพตเตตวา อากาเส ปลลงเกน นสท ฯ ธงกราชา สรเร อปปนนฑาโห อฏหตวา ตสส สนตก คนตวา ฆตร โ สวณณาทาสปทมสสสรก มข ทสวา ต อโสจนการณ ปจฉ ฯ โส ตสส กเถนโต ตตเถว ธงกราชชาตเก ๒ อมา คาถาโย อภาส นาพภตตหโร โสโก นานาคตสขาวโห ตสมา ธงก น โสจาม นตถ โสเก ทตยตา โสจ ปณฑกโส โหต ภตต จสส น รจจต อมตตา สมนา โหนต สลลวทธสส รปปโตต ฯ ตตถ นาพภตตหโรต นาพภตตาหาโร ฯ อยเมว วา ปาโ ฯ โสโก นาม อพภตต อตกกนต นรทธ อฏงคต ปน นาหรต ฯ ทตยตาต สหายตา ฯ อตตาหรเณน วา อนาคตาหรเณน วา โสโก นาม กสสจ สหาโย น โหต ฯ เตนาป การเณนาห น โสจาม ฯ โสจนต โสจนโต ฯ สลลวทธสส รปปโตต โสกสลเลน วทธสส เตน ฆฏฏยมานสส ทฏา วต โน ปจจา- มตตสส ปฏ ต อมตตา สมนา โหนต เตนาปห น โสจามต ๑. ชาตกฏกถา ๔/๔๓๐. ๒. ชาตกฏกถา. ๔/๔๓๘.


อตโถ ฯ ต สตวา ธงกราชา ต ขมาเปตวา รชช ปฏจฉาเทตวา สาวตถเมว ปกกาม ฯ ฆตราชาป รชช อมจจาน นยยาเทตวา หมวนตปปเทส คนตวา ปพพชตวา อปรหนชฌาโน พรหมโลกปโค อโหส ฯ เอว โส ทกขธมเมน ผฏโป อโสจตวา ฌาน นพพตเตส ฯ ฆตราชวตถ ๑ฯ จตกกสส ทตยวคเค มตโรทนชาตเก ๒ ตสเสว ตตยวคเค อนนโสจยชาตเก ๓ อตตวตถมป โอโลเกตพพ ฯ [๕๘๐] อปจ ปถชชโน นาม สพพทา อโสโก ภวต น สกโกตเยว ฯ ตสมา โสกการเณห โลกธมเมห ผฏโ ปม โสจโตป สมาโน ปจฉา ต ธมมสสวนาทนา วโนเทยย เอว กโรนโต ห สข วนทต ฯ อ ตรพราหมณาทโย เจตถ นทสสน ฯ เอโก กร สาวตถวาส พราหมโณ อจรวตตเร เขตต กตวา ปรณเต สสเส เสวว ลายสสามต สนนฏาน กตวา นปชช ฯ ต ปน รตต อจรวตยา อปร กรกวสส วสส ฯ มโหโฆ เอก- นาฬมตตมป อเสเสตวา สพพ สสส สมทท ปเวเสต ฯ พราหมโณ โอเฆส โอสสกกเตส สสสวนาส ทสวา พลวโสกาภภโต หตเถน อร สนธาเรตวา เคห คนตวา วปปลปนโต นปชช ฯ สตถา ตสส ปมมคโคปนสสย ทสวา กตภตตกจโจ เอกโกว ตสส ๑. ชาตกฏกถา. ๔/๔๓๘. ๒. ชาตกฏกถา. ๔/๒๙๕. ๓. ชาตกฏกถา. ๔/๓๔๒.


เคห คนตวา ป ตตาสเน นสนโน สตตนปาตสส จตตถวคเค วตตนเยน กาม กามยมานสสาต กามสตต ๑ เทเสส ฯ โส ธมมสสวนสปปาย ปฏลภตวา โสก วโนเทตวา วปสสตวา เทสนาวสาเน โสตาปนโน ชาโต พราหมณปสส โสตาปนนา ฯ สตตนปาเต กามสตตสส ๒ เจว ทวาทสนปาเต กามชาตกสส ๓ จ อตถวณณนาย อ ตรพราหมณวตถ ฯ [๕๘๑] เอโกป สาวตถวาส กฏมพโก เชฏภาต กาลกรยาย โสกาภภโต น นหายต น ภ ชต น วลมปต ปาโตว สสาน คนตวา โรทต ฯ สตถา ตสส ปมมคโคปนสสย ทสวา กตภตต- กจโจ เอก ปจฉาสมณ อาทาย ตสส เคห คนตวา ป ตตาสเน นสนโน สพเพ สงขารา อนจจา ภชชตพพยตตก ภชชต น ตตถ จนเตตพพนต วตวา มตโรทนชาตก ๔ กเถตวา สจจาน ปกาเสส ฯ สจจปรโยสาเน กฏมพโก โสตาปนโน ฯ เอโกป มตภรโย กฏมพโก ตเถว โสกาภภโต อโหส ฯ สตถา ปรมนเยเนว ตสส เคห คนตวา อนนโสจยชาตก ๕ กเถส ฯ โสป สจจปรโยสาเน โสตาปนโน ฯ เอวมเม ปม โสจตา หตวา ปจฉา ต วโนเทตวา สข วนทส ฯ อโสกจตตกถา ฯ ๑. ข. ส. ๒๕/๔๘๔. ๒. ป. โช. ข. ส. ๒/๓๙๙. ๓. ชาตกฏกถา ๖/๑๐๕. ๔. ชาตกฏกถา. ๔/๒๐๔. ๕. ชาตกฏกถา. ๔/๓๔๒.


วรชจตตกถา [๕๘๒] รชา นาม ราคโทสโมหา ฯ เต ห ยถา ปกตรโช ยตถ ยตถ ปตโต ต ต มลน กโรต เอว ต ต จตต มลน กโรนต ฯ ตสมา มลนกรเณน รโชสมตตา รโช วยาต รชาต วจจนต ฯ ตถา ห ภควา ชวกสส นเวสเน นสนโนเอว เวฬวเน นสนนสส จฬปนถกสส โอภาส ผรตวา อมา ตสโส คาถา อภาส [๕๘๓] ราโค รโช น จ ปน เรณ วจจต ราคสเสต อธวจน รโชต เอต รช วปปชหตวา ภกขโว วหรนต เต วตรชสส สาสเน ฯ โทโส รโช น จ ปน เรณ วจจต ... โมโห รโช น จ ปน เรณ วจจต ... วหรนต เต วตรชสส สาสเนต ฯ ตตถ ราโค รโช อรยสส วนเย น จ ปน เรณ วจจต รโชต ฯ ตสมา จตตสส มลนภาวกรณโต ราคสเสต อธวจน รโชต ฯ เอต ราคสงขาต รช ฯ วปปชหตวาต อคคมคเคน วเสสโต ปชหนเหต ฯ วหรนต เตต เต ปชหนกา ปณฑตา หตวา วหรนต วตรชสส สพพโส ปหนราคาทรชสส หตวา พทธสเสว ภควโต สาสเนต ฯ [๕๘๔] กาม เจเต รโชสมตาย เอกสมา ฯ วเสโส ปน เตส อตเถว ฯ วตต เจต ตกงคตตเร ทตยปณณาสกสส ทตยวคเค


สเจ ภกขเว อ ตตถยา ปรพพาชกา เอว ปจเฉยย ตโยเม อาวโส ธมมา กตเม ตโย ราโค โทโส โมโห อเม โข อาวโส ตโย ธมมา อเมส อาวโส ตณณ ธมมาน โก วเสโส โก อธปปายโส กนนานากรณนต ฯ เอว ปฏา ตมเห ภกขเว เตส อ ตตถยาน ปรพพาชกาน เอว พยากเรยยาถ ราโค โข อาวโส อปปสาวชโช ทนธวราค โทโส มหาสาวชโช ขปปวราค โมโห มหาสาวชโช ทนธวราคต ฯ ตตถยสตตปาล ๑ฯ [๕๘๕] ตตถ ราโค โขต รชนวเสน ปวตตราโค ฯ อปปสาวชโชต โลกวชชวเสนป วปากวชชวเสนปต ทวห การเณห อปปสาวชโช อปปโทโสต อตโถ ฯ กถ ฯ มาตาปตโร ห ภคนอาทโย จ ปตตภาตกาน อาวาหววาหมงคล นาม กโรนต ๒ ฯ เอว ตาเวส โลกวชชวเสน อปปสาวชโช ฯ สทารสนโตสมลกา ปน อปาเย ปฏสนธ นาม น โหตต เอว วปากวชชวเสน อปปสาวชโช ฯ ทนธวราคต วรชชมาโน ปเนส สณก วรชชต เตลมสราโค วย จร อนพนธต เทว ตณ ภวนตราน คนตวาป น วคจฉตต ทนธวราค ฯ ตตรท วตถ [๕๘๖] เอโก กร ปรโส ภาต ชายาย มจฉาจาร จรต ฯ ตสสาป อตถยา อตตโน สามกโต โสเยว ปยตโร อโหส ฯ สา ต อาห อมสม การเณ มม ปกาเส ชาเต มหต ครหา ๑. อง. ตก. ๒๐/๒๕๖. ๒. มโน. ป. ๒/๒๔๙.


ภวสสต ตว ภาตก ฆาเตหต ฯ โส ตาย ตกขตต วจจมาโน วจน คเหตวา เชฏภาตร ฆาเตส ฯ อตโร ภรยาย สเนห ปรจจชต อสกโกนโต ตสมเยว เคเห มหาธมมน หตวา นพพตต ฯ โส ตสสา ตายป นสนนายป คนตวา สรเร ปตต ฯ อถ น สา โสเยว อย ภวสสตต ฆาตาเปส ฯ โส ปน ตสสา สเนเหน ตสมเยว เคเห กกกโร หตวา นพพตต ฯ โส ปทสา คมนกาลโต ปฏาย ตสสา ปจฉโต ปจฉโต จรต อร คจฉนตยาป สทธเยว คจฉต ฯ ต ทสวา มนสสา นกขนโต สนขลททโก กตร าน คมสสตต อปผณเฑนต ฯ สา ปน ต ฆาตาเปส ฯ โสป ปน ตสม เคเห วจฉโก หตวา นพพตตตวา ตเถวสสา ปจฉโต จรต ฯ ตทาป ต ทสวา มนสสา นกขนโต โคปาลโก กตถ คาวโย จรสสนตต อปผณเฑนต ฯ สา ตสมป าเน ต ฆาตาเปส ฯ โส ตทาป ตสสา อปร สเนห ฉนทต อสกโกนโต จตตถวาเร ตสสาเยว กจฉมห ชาตสสโร หตวา นพพตต ฯ โส ปฏปาฏยา จตส อตตภาเวส ตาย ฆาตตภาว ทสวา เอวรปาย นาม ปจจตถกาย กจฉมห นพพตโตสมต ตโต ปฏาย ตสสา หตเถน อตตาน ผสต น เทต ฯ สเจ ต สา ผสต กนทต โรทต ฯ อถ น อยยกาว ปฏชคคต ฯ ต อปรภาเค วฑฒปปตต อยยโก อาห ตาต กสมา ตว มาต หตเถน อตตาน ผสต น เทสต ฯ โส เนสา มยห มาตา ปจจามตตา เอสาต สพพ ปวตต อาโรเจส ฯ อยยโก ต อาลงคตวา โรทตวา เอห ตาต ก


อมหาก อทเส าเน นวาเสนาต ต อาทาย นกขมตวา เอก วหาร อคมาส ฯ เต อโภป ปพพชตวา ตตถ วสนตา อรหตต ปาปณส ฯ อตจารณตถวตถ ฯ [๕๘๗] มหาสาวชโชต ทวหป การเณห มหาสาวชโช ฯ กถ ฯ โทเสน ห ทฏโ หตวา มาตรป อปรชฌต ปตรป ภคนอาทสป ปพพชเตสป ฯ โส คตคตฏาเนส อย ปคคโล มาตาปตสป อปรชฌต ภคนอาทสป ปพพชเตสปต ครห ลภต ฯ เอวนตาว โลกวชชวเสน มหาสาวชโช ฯ โทสวเสน ปน กเตน อนนตรย- กมเมน กปป นรเย ปจจต ฯ เอว วปากวชชวเสน มหาสาวชโช ฯ ขปปวราคต ขปป วรชชต ฯ โทเสน ห ทฏโ มาตาปตสป เจตเยป โพธมหป ปพพชเตสป อปรชฌตวา มยห ขมถาต อจจย เทเสต ฯ ตสส สห ขมาปเนน ต กมม ปฏปปากตกเมว โหต ฯ โมโหป ทวเหว การเณห มหาสาวชโช ฯ กถ ฯ โมเหน ห มฬโห หตวา มาตาปตสป เจตเยป โพธมหป ปพพชเตสป อปรชฌตวา คตคตฏาเนส ครห ลภต ฯ เอวนตาว โลกวชชวเสน มหาสาวชโช ฯ โมหวเสน ปน กเตน อนนตรยกมเมน กปป นรเย ปจจต ฯ เอว วปากวชชวเสน มหาสาวชโช ฯ ทนธวราคต สณก วรชชต ฯ โมเหน มฬเหน ห กต กมม สณก มจจต ฯ ยถา ห อจฉจมม สตกขตตมป โธวยมาน อปณฑร โหต เอวเมว โข โมหมฬเหน กต กมม สฆ น มจจต สณกเมว มจจตต ตพพณณนา ๑ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๒๔๙.


ปาลย โก อธปปายโสต เอตถ โก อธกปปโยโคต อตโถ ฯ โลกวชชวเสนาต โลกยมหาชเนห ปกตยา ครหตพพวชชวเสน ฯ วปากวชชวเสนาต วปากสส อปายสวตตนกสส วชชวเสนาต ตฏฏกา ฯ [๕๘๘] กาม เจเต ทนธวราคตาทนา วเสสา โหนต อนธตมเหตตาย ปน เอกสมาว ฯ เตนาห ภควา ภกขน อนตถชนโน โลโภ โลโภ จตตปปโกปโน ภยมนตรโต ชาต ต ชโน นาวพชฌต ลทโธ อตถ น ชานาต ลทโธ ธมม น ปสสต อนธตม ตทา โหต ย โลโภ สหเต นร ฯ อนตถชนโน โทโส โทโส จตตปปโกปโน ภยมนตรโต ชาต ต ชโน นาวพชฌต ทฏโ อตถ น ชานาต ทฏโ ธมม น ปสสต อนธตม ตทา โหต ย โทโส สหเต นร ฯ อนตถชนโน โมโห ... ต ชโน นาวพชฌต มฬโห อตถ น ชานาต ... ย โมโห สหเต นรนต ฯ อตวตตเก ตกนปาตสส จตตถวคเค มลสตตปาล ฯ ๑

[๕๘๙] อตตโน ปเรส จ อนตถ ชเนตต อนตถชนโน ฯ จตตปปโกปโนต จตตสงโขภโน ฯ โลโภ ห โลภนเย วตถสม อปปชชมาโน จตต สงโขเภนโต วปรณาเมนโต วการ อาปาเทนโต ๑. ข. อต. ๒๕/๒๙๕.


อปปชชต ปสาทนาทวเสน ปวตตต น เทต ฯ ภยมนตรโต ชาต ต ชโน นาวพชฌตต ต โลภสงขาต อนตรโต อพภนตเร อตตโน จตเตเยว ชาต อนตถชนนจตตปปโกปนาท ภย ภยเหต อย พาลมหาชโน นาวพชฌต ฯ ลทโธ อตถ น ชานาตต อตตตถาทเภท อตถ หต ลทธปคคโล ยถาภต น ชานาต ฯ ธมม น ปสสตต ทสกสลกมมปถธมมมป ลทโธ โลเภน อภภโต น ปสสต ปจจกขโต น ชานาต ปเคว อตตรมนสสธมม ฯ อนธตมนต อนธภาวกรตม ฯ ยนต ยตถ ฯ ภมมตเถ เอต ปจจตตวจน ฯ ยสม กาเล โลโภ สหเต อภภวต นร อนธตม ตทา โหตต ฯ ยนต วา การณวจน ฯ ยสมา โส โลโภ อปปชชมาโน นร สหเต ตสมา อนธตม ตทา โหตต โยชนา ยตสททาน เอกนตสมพนธภาวโต ฯ อถวา ยนต กรยาปรามสน ฯ โลโภ สหเตต เอตถ ยเทต โลภสส สหน อภภวน วตต เอต อนธภาวกรสส ตมสส คมน อปปาโทต อตโถ ฯ อถวา ย นร โลโภ สหเต อภภวต ตสส อนธตม ตทา โหต ฯ ตโต จ ลทโธ อตถ น ชานาต ลทโธ ธมม น ปสสตต ตพพณณนา ๑ฯ [๕๙๐] อนตรโต ชาตนต อพภนตเร อปปนน ฯ อตถ น ชานาตต วฑฒอตถ น ชานาต ฯ ธมม น ปสสตต สมถวปสสนา- ธมม น ปสสต ฯ อนธตมนต อนธภาวกรตม พหลตม วา ฯ สหเตต อภภวตต สตตกงคตตเร ทตยปณณาสกวณณนา ๒ ฯ ๑. ป. ท. อต. ๓๖๐. ๒. มโน. ป. ๓/๒๒๑.


อนตรโตต อพภนตรโต จตตโต วาต ตฏฏกา ฯ [๕๙๑] เอวเมเต ทนธวราคตาทนา วเสสภตา อนธตมเหตตาย เอกสมา ฯ ราคาทโย ยถาวตตตเถน รชาต เวทตพพา ฯ วคตา เต รชา เอตสมาต วรช จตต ฯ ตมปตตกาเมน ปน โลภ- เนยยาทส อารมมเณส น โลภาทโย อปปาเทตพพา ตทงควเสนาป ปหาตพพา ฯ โย ห ตทงคมตเตน เต น ปชห โส ทกข วนทต ฯ ตตรมาน วตถน [๕๙๒] เวสาลย เอโก นหาปโต สทโธ ปสนโน ตสรณคโต สมาทนนป จสโล อโหส ราชราโชโรธาทน มสสกรณเกส- สณปนาทกจจกโร ฯ โส เอกทวส ราชนเวสเน กมม กาต คจฉนโต อตตโน ปตต คเหตวา คโต ฯ ปตโต ปนสส ตตถ คนตวา เอก เทวจฉรปปฏภาค อลงกตปปฏยตต ลจฉวราชกมารก ทสวา กเลสวเสน ปฏพทธจตโต หตวา เคห คนตวา เอต ลภมาโน ชวสสาม อลภมานสส เม เอตเถว มรณนต อาหารปจเฉท กตวา ม จก ปรสสชชตวา นปชช ฯ อถ น ปตา ตาต อวตถมห ฉนทราค มา กร หนชจโจ ตว นหาปตปตโต ลจฉวกมารกา ราชธตา ชาตสมปนนา น สา ตยห อนจฉวกา อ เต ชาตโคตเตห สทส กมารก อาเนสสามต อาห ฯ โส ปต กถ อคคเหตวา ตทงคมตเตนาป ราค อปปหาย ตตเถว สสสตวา กาลมกาส ฯ ทกนปาตสส ปมวคเค สคาลชาตกวณณนาย ๑ นหาปต- ๑. ชาตกฏกถา. ๓/๖.


ปตตวตถ ฯ [๕๙๓] อตเต พาราณสย กตวาโส นาม ราชา อโหส ฯ ตสส ปตโต ทฏกมาโร นาม อปราชา ฯ ตสส ปน ชาตกาเล ลกขณปากา มหาราช อย ปานย อลภตวา มรสสตต อาหส ฯ ราชาปสส ปานย อลภตวา มรณภเยน จตส นครทวาเรส อนโตนคเร จ ตตถ ตตถ โปกขรณโย กาเรส ฯ จตกกาทส มณฑเป กาเรตวา ปานยจาฏโย ปาเปส ฯ อเถกทวส อปราชา ปาโตวยยาน คจฉนโต อนตรามคเค ปจเจกพทธ ปสส ฯ มหาชโนป ปจเจกพทธ ทสวา ตเมว วนทต ปสสต อ ชล จสส ปคคณหาต ฯ โส อเม มาทเสน สทธ คจฉนตา อม มณฑก วนทนต ปสสนต อ ชล ปคคณหนตต กปโต หตวา หตถโต โอรยห ปจเจกพทธสส หตถโต ปตต คเหตวา ภมย ปาเตตวา สทธ ภตเตน มททตวา ปาทปปหาเรน จณณวจณณ อกาส ฯ ปจเจกพทโธ นฏโ วตาย สตโตต ตสส มข โอโลเกส ฯ อถ โส อห สมณ กตวาสร โ ปตโต นาเมน ทฏกมาโร นาม ตว เม กทโธ อกขน อมมเลตวา โอโลเกนโต ก กรสสสต อาห ฯ ปจเจกพทโธ ฉนนภตโต หตวา เวหาเสน นนทมลกปปพภารเมว คโต ฯ ต ขณ เว อปราชสส ปาปกมม ปรปจจ ฯ ฑยหามต อปปนนสรรฑาโห ตตเถว ปต ฯ ยตตก ปานย สพพ ต ฉชช ฯ มาตกาป สสสส ฯ โส ปานย อลภตวา ตตเถว กาล กตวา อวจมห นพพตต ฯ


เอว โส พาโล โมหมฬโห โทเสน ทฏโ อกชฌตพเพ กชฌตวา ตทงคมตเตนาป อปปหาย มหาทกข วนทต ฯ ทกนปาตสส สตตมวคเค ธมมทธชชาตกวณณนาย ๑ทฏกมารวตถ ฯ [๕๙๔] เอวเมเต ตทงคมตเตนาป อปปชหนตา ทกข วนทส ปชหนตา ต สข ฯ ตตรท วตถ อตเต พาราณสร โ เทว ปตตา อเหส ฯ เตส เชฏโ อปราชา หตวา ปตร กาลกเต รชช อนจฉนโต กนฏสส ทตวา ปจจนต คนตวา เอก เสฏ กล นสสาย สหตถา กมม กโรนโต ชวต กปเปส ฯ อปรภาเค เสฏ ตสส ราชกมารภาว ตวา กมม กาต อทตวา กมารปรหาเรเนว ต ปฏชคคตวา อปรภาเค ต อาห สาม มย ตมเห โปเสม กนฏภาตกสส ปณณ เปเสตวา อมหาก พล หาเรถาต ฯ โส ตถา อกาส ฯ ราชาป สาธต วตวา เตส พล วชสชเชส ฯ อถ น สกลคามวาสโนป วทส มยป ตมหาก เว พล ทสสาม อมหากมป พล วสสชชาเปถาต ฯ โส เตสมป อตถาย กนฏสส ปณณ เปเสส ฯ ตโต ปฏาย เต ตสเสว พล อทส ฯ อถสส มหาลาโภ นพพตต ฯ ตณหาปสส มหต ชาตา ฯ โส อปรภาเค สพพมป ต ชนปท ยาจ อปรชช ยาจ ฯ กนฏโปสส อทาสเยว ฯ โส วฑฒมานตณโห อปรชเชนาป อสนตฏโ รชช คณหสสามต ชานปทปรวโต พหนคเร ตวา รชช วา เม เทต ยทธ วาต ๑. ชาตกฏกถา. ๓/๔๒๘.


ปหณ ฯ กนฏโ อย พาโล ปพเพ รชชมป ปฏกขปตวา อทาน ยทเธน คณหตมจฉต สเจ โข ปนาห อม ยทเธน มาเรสสาม ครหา เม ภวสสต ก เม รชเชนาต จนเตตวา ตสส รชช อทาส ฯ โส รชช คเหตวา กนฏสส อปรชช ทตวา ตณหาวสโก หตวา เอเกน รชเชน อสนตฏโ เทว ตณ รชชาน ปฏเตวา ตณหาย โกฏ นาททส ฯ ต การณ ตวา สกโก เทวราชา ต สกขาเปตกาโม มาณวกเวเสน ต อปสงกมตวา อห มหาราช ผตาน ตณ นคราน ปสสาม อห เต อตตโน อานภาเวน เตส รชช คเหตวา ทสส ปป จ อกตวา สฆ คนต วฏฏตต วตวา สกฏานเมว คโต ฯ โลภวสโก ราชา สาธต วตวา สกกาน- ภาเวน โก วา ตว กโต วา อาคโตต ปจฉต อสกโกนโตว อมจเจ ปกโกสาเปตวา เตส ตมตถ อาโรเจส ฯ อมจจา สกลนคเร อปธาเรนตา ต มาณวก น ปสสส ฯ ราชา โทมนสสป- ปตโต ตส นคเรส รชช นฏ มหนเตนมห ยเสน ปรหโนต ปนปปน จนเตส ฯ อถสส ตณหาวสกสส สรรฑาโห อปปชช ฯ สรเร ปรฑยหนเต อทร โขเภตวา โลหตปปกขนทกา อทปาท ฯ เอก ภาชน ปวสต เอก นกขมต ฯ เวชชา ตกจฉต น สกโกนต ฯ ตทา โพธสตโต ตกกสลโต สปปาน อคคณหตวา พาราณสย มาตาปตน สนตก อาคนตวา ร โ ปวตต สตวา ราชาน ตกจฉตกาโม ต อปสงกมตวา โรคนทาน ปจฉ ฯ ราชา ตณห นสสาย พยาธ อปปนโน สเจ ตกจฉต สกโกส


ตกจฉาหต อาห ฯ ก มหาราช โสจนาย ตาน นคราน สกกา ลทธนต ฯ น สกกา ตาตาต ฯ โพธสตโต เอว สนเต กสมา โสจส มหาราช สพพเมว ห สว าณกอว าณกวตถ อตตโน อาท กตวา ปหาย คมนย จตส นคเรส รชช คเหตวา เอกปปหาเรเนว จตสโส ภตตปาตโย น ภ ชสสส น จตส สยเนส สยสสส น จตตาร วตถยคาน อจฉาเทสสส ตณหาวสเกน ภวต น วฏฏต อย ห ตณหา นาม วฑฒมานา จตห อปาเยห มจจต น เทตต วตวา ตสส กามชาตเก ๑ กาม กามยมานสสาต อาทกาห อฏห คาถาห ธมม เทเสส ฯ ต สตวา ราชา ตทงควเสน ตณห ปหาย อโรโค หตวา อฏ เต ภาสตา คาถา สพพา โหนต สหสสโยต วตวา ต อฏห สหสเสห ปเชส ฯ โพธสตโต ร โ ธมม กเถนโตเยว ร โ เสตจฉตเต โอทาตกสณชฌาน อปปาเทตวา วกขมภนวเสน ราค ปหาย ก จ อคคเหตวาว อปปมตโต หตวา ธมม จร มหาราชาต โอวทตวา อากาเสน หมวนต คนตวา ปพพชตวา อปรหนชฌาโน พรหมโลกปโค อโหส ฯ ตณหาวสกราชวตถ ฯ [๕๙๕] ตสมา โลภาทน ปหาย ปฏปชชตพพ ฯ เอว ปฏปชชนโต ห วรช จตต ปตต สกโกต ฯ เตนาห ภควา มลสตเต ๒

๑. ชาตกฏกถา. ๖/๑๐๕. ๒. ข. อต. ๒๕/๒๙๕.


โย จ โลภ ปหนตวาน โลภเนยเย น ลพภต โลโภ ปหยยเต ตมหา อทวนทว โปกขรา ฯ โย จ โทส ปหนตวาน โทสเนยเย น ทสสต โทโส ปหยยเต ตมหา ตาลปกกว พนธนา ฯ โย จ โมห ปหนตวาน โมหเนยเย น มยหต โมห วหนต โส สพพ อาทจโจวทยนตมนต ฯ [๕๙๖] ตตถ โย จ โลภ ปหนตวานาต โย ปพพภาเค ตทงควเสน วกขมภนวเสน จ ยถารห สมถวปสสนาห โลภ ปชหตวา ตถาปชหนเหต โลภเนยเย ทพเพป รปาทเก อปฏ เต น ลพภต พลววปสสนานภาเวน ฯ โลโภ ปหยยเต ตมหาต ตสมา อรยปคคลา อรยมคเคน โลโภ ปหยยต อจจนตเมว ปรจจชยต ฯ ยถา ก ฯ อทวนทว โปกขราต ปทมนปณณโต อทกวนท วย ฯ ตาลปกกว พนธนาต ตาลผล วย อสมปปาเทน วณฏโต ตตยมคค าณปปาเทน ตสส จตตโทโส ปหยต ปรจ- จชยตต อตโถ ฯ วหนต โสต โส อรยปคคโล สพพ อนวเสส โมห จตตถมคเคน วหนต วทธมต สมจฉนทต อาทจโจ วย อทย อคคจฉนโต อนธการนต ตพพณณนา ๑ฯ วรชจตตกถา ฯ ๑. ป. ท. อต. ๓๖๒.


เขมจตตกถา [๕๙๗] เขม นาม จตห โยเคห เขมจตต ฯ ยทป โลภ- ทฏ โมหวเสน ตโยว โยคา กามโยคาทนามโต ปน เต จตตาโร โหนต ฯ ตพพคคหาท ปน วฏฏสม โยเชนตต โยคา ฯ ป จกามคณโก ราโค กามโยโค ฯ รปารปภเวส ฉนทราโค ภวโยโค ฯ ตถา ฌานนกนต สสสตทฏ สหคโต จ ราโค ฯ ทวาสฏ ทฏ โย ทฏ โยโค ฯ จตส สจเจส อ าณ อวชชา- โยโค ฯ กาเมส วา โยเชตต กามโยโค ฯ ภเวส โยเชตต ภวโยโค ฯ ทฏ ส โยเชตต ทฏ โยโค ฯ อวชชาย โยเชตต อวชชาโยโค ฯ เหฏา วตตธมมาน อธวจนนต เอว จตกกงคตตเร ปมปณณาสกสส ปมวคเค ทสมสตตวณณนาย ๑วตต ฯ [๕๙๘] โยเชนตต กมม วปาเกน ภวาท ภวนตราทห ทกเขน สตต โยเชนต ฆเฏนต ฯ กามนตเถน กาโม จ โส ยถาวตเตนตเถน โยโค จาต กามโยโค ฯ ภวโยโค นาม ภวราโคต ทสเสต รปารปภเวสตอาท วตต ฯ ตตถ ปโม อปปตตภเวส ราโค ทตโย กมมภเวส ตตโย ภวทฏ สหคโต ยถา รชนตเถน ราโค เอว ย ชนตเถน โยโคต วตโต ฯ จตส สจเจส อ าณนต อท สตตนตนย นสสาย วตต สตตนตสวณณนา เหสาต ฯ ตทนโตคธตตา วา ปพพนตาทนนต ตฏฏกา ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๓๓๕.


[๕๙๙] ตตถ กามโยคภวโยคอวชชาโยเคส วตตพพ โลภ- โมเหส วตตเมว ฯ ทฏ โยเค ต เหฏา อาคารยวนเย ฯ อปจ โย ตทงควเสนาป ทฏ โยค ปชหต ตสส จตต เขม โหต ฯ ตมป มงคล นาม ฯ ตตรท วตถ ภควต ปรนพพเต ธมมวนย สงคายต อจจนตวา คหเตส เถเรส ยาว วสสปคมนา อ เส จ เถเรส สกสกปรสาย สทธ ตตถ ตตถ วสนเตส อายสมา กมารกสสโป ป จห ภกขสเตห สทธ เสตพยนคร ปตวา สสปาวเน วส ฯ อถ ปายาส นาม ราช โ มหตา ชนกาเยน ปรวโต เถร อปสงกมตวา ปฏสณาร กตวา นสนโน นตถ ปรโลโกตอาทนา อตตโน ทฏ คต ปกาเสส ฯ ราช โต อนภสตโต ราชาต ปายาสสตตวณณนา ๑ฯ อนภสตโต ราชาต ขตตยชาตโก อภเสก อปปตโตต ตฏฏกา ฯ [๖๐๐] อถ น เถโร ทฆนกายมหาวคคาวสานภต ปายาสสตต ๒ เทเสตวา ต วปรตคคาหโต วเวเจตวา ทฏ สมปทาย ปตฏาเปส ฯ โส วสทธทฏ โก หตวา สมณพราหมณกปณทธกาทน ทาน เทนโต อนฬารชฌาสยตาย ลข อทาส ฆาสจฉาทนมตต กาณาชก พลงคทตย โจลกาน จ วตถาน ๓ ฯ เอวมปเนส อสกกจจ ทาน ทตวา กาล กตวา จาตมมหาราชเกส ส เ เสรสเก รชตวมาเน นพพตต ฯ ตสส ปน กจจากจเจส ยตตปปยตโต อตตโร นาม ๑. ส. ว. ๒/๕๔๒. ๒. ท. มหา. ๑๐/๓๕๒. ๓. ส. โถกาน จ วตถาน.


มาณโว อโหส ทาเน พยาวโฏ ฯ โส สกกจจ ทาน ทตวา ตาวตเสส ทวาทสโยชนเก วมาเน นพพตต ฯ อายสมา ควมปต ปน ปกตยา ปพพาจณณวเสน ทวาวหารตถาย ตเทว ส เสรสก วมาน อภกขณ คจฉต ฯ ต กรสส อตสข โหต ฯ โส เอกทวส ตตถ คนตวา ปายาสเทวปตต ทสวา โกส ตว อาวโสต ปจฉ ฯ อห ปายาส ราช โ อธปปนโนต ฯ นน ตว มจฉาทฏ โก วปรตทสสโน กถมธปปนโนต ฯ อยเยนมห กมารกสสปตเถเรน มจฉาทสสนโต วเวจโต ป กรยาย อสกกจจการตาย ปน ส วมาเน นพพตโต สาธ ภนเต มนสสโลก คตกาเล มม ปรชนสส อาโรเจถ ปายาส ราช โ อสกกจจ ทาน ทตวา ส เสรสก วมาน อปปนโน ตมเห ปน สกกจจ ป าน กตวา ตตรปปตตยา จตต ปณทหถาต ฯ เถโร ตสสานกมปาย ตถา อกาส ฯ เตป เถรสส วจน สตวา ตถาจตต ปณธาย ส เ เสรสเก วมาเน นพพตตส ฯ อตตรวมานเสรสกวมานปายาสสตตวณณนาส ปายาสราชวตถ ๑ฯ [๖๐๑] เอว ราช โ อตตโน จตต ตทงควเสน ทฏ โยคโต เขม กตวา สคคปปนโน ฯ ตสมาสส ตมป จตต มงคล นาม ฯ ยทป เหฏา วตตนเยน อโสกาท ตวธมป จตต มงคล โหต อ สส ปน จตต น สพพทา อโสก จ วรช จ ๒ โหต ขณาสวสเสว โหต ฯ ตสมา อฏกถาจรเยห อโสก นาม ๑. ปายาสราช วตถต ภวตพพ. ๒. ส. วรช จ เขม จ.


ขณาสวสเสว จตต ยถา จ อโสก เอว วรช เขมนต เอวมกกฏวเสน วตวา ปน ตสส มงคลตต ทสเสนเตห เอว เตน เตนากาเรน ตมห ตมห ปวตตกขเณ คเหตวา นททฏวเสน ตวธมป อปปวตตกขนธตาทโลกตตมภาวาวหนโต อาหเนยยาท- ภาวาวหนโต จ มงคลนต เวทตพพนต วตต ฯ [๖๐๒] ตตถ อปปวตตกขนธภาโว นาม ปนพภโว ๑

อปาทนนกปปวตตสส อปปวตต ฯ วตต ห อฏสาลนย ๒ สเจ อรหโต อรหตตมคโค อภาวโต อภวสส รปารปภเวส อปาทนนกปปวตต ปวตเตยย ฯ กสมา ฯ ตสส ปวตตยา เหตน อตถตาย ฯ รปราโค อรปราโค มาโน อทธจจ อวชชา มานานสโย ภวราคานสโย อวชชานสโยต อเม ปน อฏ กเลเส โส มคโค อปปชชมาโนว สมคฆาเฏต อทาน กโต ขณาสวสส ปนพภเว อปาทนนกปปวตต ปวตตสสต ฯ เอว อรหตตมคโค อปาทนนกปปวตต อปปวตต กรมาโน อปาทนนกโต วฏาตต ฯ [๖๐๓] ตาทภาโว ต กถ อรหา อฏานฏเ ตาทต ฯ อรหา ลาเภป ตาท อลาเภป ยเสป อยเสป ปสสายป นนทายป สเขป ทกเขป ตาท เอก เจ พาห คนเธน ลมเปยย เอก เจ พาห วาสยา ตจเฉยย อมสม นตถ ราโค อมสม นตถ ปฏฆ ฯ อนนยปปฏฆวปปหโน อคฆาฏนคฆาฏวตวตโต อนโรธวโรธสมตก- กนโต เอว อรหา อฏานฏเ ตาทต เอว ปรมตถสตตนทเทเส๓

๑. ปนพภเวต ยตตตร. ๒. อฏสาลน. ๓๖๔. ๓. ข. มหา. ๒๙/๑๓๘.


ธมมเสนาปตนา วตโต ฯ [๖๐๔] อฏานฏเ ตาทต อฏารมมเณ จ อนฏารมมเณ จ อนนยปปฏฆ ม จตวา ตตตา ทวส ตาท ๑ฯ ลาเภ อลาเภต ๒ จตนน ปจจยาน ลาเภป อลาเภป ฯ ยเสปต ปรวาเรป ฯ อยเสปต ปรวารวปตตยาป ฯ ปสสายปต วณณภณนายป ฯ นนทายปต ครหายป ฯ สเขปต กายกสเขป ฯ ทกเขปต กายกทกเขป ฯ เอก เจ พาห คนเธน ลมเปยยนต สเจ เอก พาห จตชชาตย- คนเธน เลป อปรปร ทเทยย ฯ วาสยา ตจเฉยยนต ยท เอก พาห วฑฒกวาสยา ตจเฉตวา ตนน กเรยย ฯ อมสม นตถ ราโคต อมสม คนธเลปเน สเนโห น สวชชต ฯ อมสม นตถ ปฏฆนต อมสม วาสยา ตจฉเน ปฏหนนสงขาต ปฏฆ โกป น สวชชต ฯ อนนยปปฏฆวปปหโนต สเนห จ โกป จ ปชหตวา โต ฯ อคฆาฏนคฆาฏวตวตโตต อนนยวเสน อนคคห จ ปฏฆวเสน นคคห จ อตกกมตวา โต ฯ อนโรธวโรธสมตกกนโตต อนนย จ ปฏฆ จ สมมา อตกกนโตต ตพพณณนา ๓ ฯ [๖๐๕] อาหเนยโยต อาหตสงขาต ปณฑปาต ปฏคคเหต ยตโต ฯ ปาหเนยโยต ปาหนกภตตสส อนจฉวโก ฯ ทกขเณยโยต ทสวธทานวตถปรจจาควเสน สทธาทานสงขาตาย ทกขณาย อนจฉวโก ฯ อ ชลกรณโยต อ ชลปปคคหณสส อนจฉวโก ฯ อนตตร ป กเขตต โลกสสาต สพพโลกสส อสทส ป- ๑. สทโสตป ปาโ. ๒. ลาเภป อลาเภปต ภวตพพ. ๓. ส. โช. ข. มหา. ๑/๓๐๔.


ป วรหนฏานนต ตกงคตตเร ทตยปณณาสกวณณนา ๑ฯ [๖๐๖] อาเนตวา หนตพพนต อาหน ฯ อาหตต จ อตถโต เอกนต อาห อาหตสงขาตนต ฯ ทรโตป อาเนตวา สลวนเตส ทาตพพสเสต อธวจน ฯ ปณฑปาตนต จ นทสสนมตต ฯ อาเนตวา หนตพพาน ห จวราทน จตนนป ปจจยานเมต อธวจน ปาหนนต ฯ ต อรหตต ปาหเนยโย ฯ ยตโตต ตสส มหปผลภาวกรณโต ปฏคคเหต อนจฉวโก ฯ ปาหนกภตตสสาต ทสาวทสโต อาคตาน ปยมนาปาน าตมตตาน อตถาย สกกาเร ปฏยตตสส อาคนตกภตตสส ฯ ต ห เปตวา เต ตถารเป ปาหนเก สงฆสเสว ทาต ยตต ฯ สงโฆว ต ปฏคคเหต ยตโต ฯ สงฆสทโส ห ปาหนโก นตถ ฯ ตถา เหส เอกสม พทธนตเร วตวตเต ทสสต กทาจ อสงเขยเยป กปเป จ วตวตเต อพโพกณณ จ ปยมนา- ปตตากาเรห ๒ ธมเมห ๓ สมนนาคโต ฯ เอว ปาหนมสส ทาต ยตต ปาหน จ ปฏคคเหต ยตโตต ปาหเนยโย ฯ อย เหตถ อธปปาโย าตมตตา วปปวตถา นจรสเสว สมาคจฉนต อนวฏ ตา จ เตส ปยมนาปตา น เอว จาย สงโฆ ตสมา สงโฆว ปาหเนยโยต ฯ ทกขนต เอตาย สตตา ยถาธปเปตาห สมปตตห วฑฒนตต ทกขณา ปรโลก สททหตวา ทาตพพทาน ฯ ต ทาน วา ทกขณ อรหต ทกขณาย วา หโต ตสสา มหปผลกรณตาย วา วโสเธตต ๑. มโน. ป. ๒/๒๙๖ ๒. ปยมนาปตตาเรหตป. ส. ปยมนาปกาเรห. ๓. ธมเมหต กตถจ น ทสสต.


ทกขเณยโย ฯ ป ตถเกห อ ชล กรณยา เอตถาต อ ชล- กรณโย ฯ อโภ หตเถ สรส ปตฏาเปตวา สพพโลเกน กรยมาน อ ชลกมม อรหตต วา อ ชลกรณโย ฯ เตนาห อ ชลป- ปคคหณสส อนจฉวโกต ฯ ยทป ปาลย อนตตรนต วตต นตถ อโต อตตร วสฏนต อนตตร ฯ สมมป นตถต ทสเสนโต อสทสนตอาทมาห ฯ ขตต วตต พช ๑ มหปผลภาวกรเณน ตายต รกขต ขปนต วปนต เอตถ พชานต วา เขตต เกทาราท ฯ เขตต วย เขตต ฯ ป าน เขตต ป กเขตต ฯ ยถา ห ร โ วา อมจจสส วา สาลน วา ยวาน วา วรหนฏาน ร โ สาลกเขตต ยวกเขตตนต วจจต เอว สงโฆ สพพโลกสส ป าน วรหนฏาน ฯ สงฆ นสสาย ห โลกสส นานปปการหตสขสวตตนยาน ป าน วรหนต ตสมา สงโฆ อนตตร ป กเขตต โลกสสาต ตฏฏกา ฯ [๖๐๗] เอวเมต อปปวตตกขนธตาทภาวาวหนโต มงคล ฯ ยทป อเสขาน จตจจตตาฬสนต วจนโต เตตตสวธกสลากสลสส เหฏ มผลตตยสส วถมตตาน จ นวมหคคตวปากาน วเสน ป จ- จตตาฬสวชชตาน เสสาน เตวสตกามาวจรวปากวสตกรยาอรหตต- ผลวเสน จตจจตตาฬส วถจตตาน ขณาสวสส สมภวนต ฯ อธ ปน น กมปต อโสก วรช เขมนต วจนโต อรหตตผลจตตเมว ลพภต เยน สมนนาคตสส เทวาปสส จตต ทฏ น สกโกนต ฯ ๑. ขตตพชนตป. ส. เขตเต วตต พช.


วตต เหต ภควตา อทานสส ทตยวคเค ภททยสตเต ๑ ต วคตภย สข อโสก เทวา นานภวนต ทสสนายาต ฯ [๖๐๘] ตตถ ต วคตภยนต ต ขณาสว ภยเหตวคเมน วคตภย วเวกสเขน จ อคคผลสเขน จ สข วคตภยตตาเอว อโสก ฯ เทวา นานภวนต ทสสนายาต ภาวตมคเค เปตวา สพเพป อปปตตเทวา วายมนตาป จตตวารทสสนวเสน ทฏ น อภสมภนนต น สกโกนต ปเคว มนสสา ฯ เสขาป ห ปถชชนา วย อรหโต จตตปปวตต น ชานนตต ตพพณณนา ๒ ฯ [๖๐๙] ตตถ ปถชชโน เจโตปรย าณสส ลาภ ปถชชนานเยว จตต ชานาต น อรยาน ฯ อรเยสป เหฏ โม อปรมสส จตต น ชานาต อปรโม ปน เหฏ มสส ชานาตต ปาฏกวคเค สมปสาทนยสตตวณณนา ๓ ตกงคตตเร ทตยปณณาสกสส ปมวคเค สงครสตตวณณนา ๔ จ ฯ [๖๑๐] กมปนท เจโตปรย าณ ปรสส จตต ปรจฉชช ชานนต อทธจตตภาวโต อวเสสโต สพเพสมป จตต ชานาตต โนต ทสเสนโต ตตถาตอาทมาห ฯ น อรยานนต เยน จตเตน เต อรยา นาม ชาตา ต โลกตตรจตต น ชานาต อปรมสส จตต น ชานาต อปปฏวทธภาวโต ฯ ยถา ห ปถชชโน สพเพสมป อรยาน โลกตตรจตต น ชานาต อปปฏวทธตตา เอว อรโยป ฯ ๑. ข. อ. ๒๕/๑๐๑. ๒. ป. ท. ข. อ. ๒๐๕. ๓. ส. ว. ๓/๙๔. ๔. มโน. ป. ๒/๑๙๙.


อปรโม ปน เหฏ มสส ชานาต ปฏวทธตตาต อธปปาโยต สมปสาทนยฏกา ฯ [๖๑๑] อรยานนต อรยาน มคคผลจตต น ชานาตต อตโถ ฯ ต ห เตน อนธคตตตา เจโตปรย าเณนาป น สกกา ว าต ฯ อ จตต ปน ชานาตเยว ฯ เหฏ โม อปรมสส จตต น ชานาตตอาทน จ มคคผลจตตเมว สนธาย วตตานต เวทตพพาน ฯ โสตาปนนาทโยป ห อตตนา อธคตเมว ผล ปเรห อปปาทต เจโตปรย าเณน ชานต สกโกนต น อตตนา อนธคตนต ตกงคตตรฏกา ฯ อยมตโถ อฏกถากณเฑ ปรตตารมมณตตกวณณนายมป โอโลเกตพโพ ฯ เขมจตตกถา ฯ เอวมมายป คาถาย อกมปตจตต อโสกจตต วรชจตต เขมจตตนต มงคลจตกก วตต ฯ อทป ป ยาวตตนต ฯ ทสมคาถายตถวณณนา ฯ


เอกาทสมคาถายตถวณณนา [๖๑๒] เอว เทวปตเตน ปฏโ ภควา ปมทตยจฉฏาส ตณ ตณ ตตยจตตถป จมอฏมนวมทสมาส จตตาร จตตาร สตตมาย ป จ จาต ทสห คาถาห อฏตตสมงคลาน กเถตวา อทาน ตาน ถนนโต เอตาทสาน กตวานาต เอกาทสม คาถมาห ฯ ตตถ ฯ อมาน วย ตาน ๑ทสสนตต อทสาน ฯ อมสททปปโท ทส เปกขเนต ธาต ฯ กว ๒ ฯ อยตมกเอสานมนตสสโร ทฆ กวจ ทสสส ๓ คณ โทร สกข จาต สตเตน ธาตวนตสส โลโป กวมหต ธาตวนตสส โลเป สมปตเต สการาเทโส กวโลโป จ ฯ อยตาทสตเตเนว อการสส อการสงขาต คณ กตวา อมสททสส อการสส ทโฆ มการสส จ โลโปต นยาสมต ๔ ฯ รปสทธยนต อ อต นปาตเนน อมสททสสกาเร ตสสมนา ทเฆ จ กเต สยาทปปตตต วตต ฯ ๑. ส. เอตาน. ๒. ส. กว เจต กวปปจจโย. ธาตวนตสส โลโป กวมหต ธาตวนตสส โลเป สมปตเต อยตมกเอสานมนตสสโร ทฆ กวจ ทสส คณ โทร สกข จาต สการาเทโส. กวโลโป เจต กวสส โลโป จ. อยตาทสตเตเนว ทสสสการสสการสงขาต คณ กตวา อมสททสสการกสส ทเฆ มการสส จ โลเป กเต สยาทปปตต ตถาป เปกขนตเถ ทสธาต อปปสทธา. ตถา ห รปสทธยนต กว ทสสส คณนต ทสสเต. อาจรยาน มตเภโทต ายเต. ตตถ อ อต นปาตเนนอมสททสสกาเรตสสมนา ทเฆ จ กเต สยาทปปตตต วตต. ๓. ทสสสต ยตตตร. ๔. นยาสคนเถ มต นยาสการกสส วา มตต อตโถ. นาสมตตป ปาโ.


[๖๑๓] เอตาน อทสาน เอตาทสาน ฯ ปรโลเป ปพพทโฆ ฯ เตนฏกถาย เอตาทสานต เอตาน อทสานต วตวา ปน ตทตถ วสย จ ทสเสต มยา วตตปปการาน พาลาน อเสวนาทนต วตต ฯ วตตปปการานต ห เอเตน อทสสททตถมาห ฯ อเสวนาทนต เอเตน เอตสททสส วสย ฯ ตตถ เอตานต ๑อตโถ ฯ เอตอมสททา ห สมานตถา ฯ เตน อโปสถกขนธกวณณนายมป ๒ เอตาน ปพพกรณนต อมาน จตตาร ปพพกรณนต วตต ฯ สจจวภงควณณนายมป ๓ อทมปต เอตมปต วตต ฯ สททนตยมป ตสทโท ปรมมขวจโน เอตสทโท สมปวจโน อทสทโท อจจนต- สมปวจโนต วตต ฯ อาธนกา ต เอตสททสส ตสททสมานตถต วทนต ฯ ตทยตต ยถาวตตวโรธโต ฯ อปจ เกน เตตาทโส วณโณต เอตถ เตต ตว เอตาทโสต เอทโส เอตรห ยถาทสสมาโนต อตโถต ปมปฏวมานวณณนาย วตตตตา อธาป เอตาทสาน อทาน ยถาวตตานต อตโถป ยชชเตว ฯ [๖๑๔] กตวานาต กรตวา ฯ โหนตต วจนเสโส ฯ เตนฏ- กถาย เอว เทวปตต เย เอตาทสาน กโรนต เต ยสมา สพพตถ โสตถ คจฉนต ตสมา ต พาลาน อเสวนาท อฏตตสวธมป เตส เอตาทสการกาน มงคล อตตม เสฏ ปวรนต คณหาหต วตต ฯ [๖๑๕] สพพตถาต ขนธกกเลสาภสงขารเทวปตตมารปปเภเทส ๑. เอตถนตเร อมานต ภวตพพ. ๒. สมนต. ๓/๑๕๒. ๓. สม. ว. ๑๔๐.


จตส ปจจตถเกส ฯ ขนธกวคคสม ห ๑ อายสมา ราโธ ภควนต เอตทโวจ มาโร มาโรต ภนเต วจจต กตโม น โข ภนเต มาโรต ฯ รป โข ราธ มาโร เวทนา มาโร ส า มาโร สงขารา มาโร ว าณ มาโรต วตต ฯ ตตถ มาโรต มรณ วจจต ยสมา ปน รปาทวนมตต มรณ นาม นตถ เตนสส ภควา รป โข ราธ มาโรต อาทมาหาต ตพพณณนา ๒ ฯ [๖๑๖] รปาทวนมตต มรณ นาม นตถ รปาทนเยว ภงเค มรณสม าต ตฏฏกา ฯ อตตโน วสย อตกกมต ปฏปนเน สตเต มาเรตต มาโรต มารสยตตวณณนา ๓ ฯ มาเรตต วพาเธต ฯ วปตตอาทห สโยชน ห สาธน ปรมตถโต มรณนต ตฏฏกา ฯ สตเต อนตเถ นโยเชนโต มาเรตต มาโรต อฏกงคตตร- วณณนา ๔ ฯ อนตเถ นโยเชนโต คณมารเณน มาเรต วราควคนธเนน วา ชาตนมตตตาย ตตถ ตตถ ชาต มาเรนโต วย โหตต มาเรตต มาโรต วตตนต ตฏฏกา ฯ [๖๑๗] มปราชตาต มกาโร ปทสนธกรณมตโต ฯ อปราช อปราชย อตา คตาต อตโถ ฯ ปราชย น คจฉนตต อธปปาโย ฯ ๑. ส. ขนธ. ๑๗/๒๓๑. ๒. สา. ป. ๒/๔๐๙. ๓. สา. ป. ๑/๑๙๘. ๔. มโน. ป. ๓/๓๑๒.


กตถ น คจฉนต ฯ สพพตถ ฯ อท ห อาธารวจน ฯ เย ปน จตส ปจจตถเกส เอเกนาป อปราชตา หตวา สยเมว เต จตตาโร มาเร ปราชตาต ๑ วตต โหตต วตตตตา สพพตถาต นทธารณเมตนต วทนต เต เอว วตตพพา ฯ เอตาทสาน มงคลาน กตวา จตห มาเรห อปราชตา หตวาต อทมป อฏกถาย วตต ฯ ตพพเสน ตมหาก มเตน สพพตถาต สพเพหต อตถ คเหตวา กตตาต วา อปาทานนต วา วตตพพ สยา ฯ น เจว ทฏพพ ฯ สพพเมต ห อธปปายตถวเสน วตต ฯ ตสมา สพพตถาต อาธาโรเยวาต นฏเมตถ คนตพพ ฯ กงขาวตรณย ๒ ปาราชโก โหตต ปราชโตว โหต ปราชย อาปนโนต วตต ฯ ปราชตสทโท อปสคคสส วทธ กตวา ตการสส จ กการ กตวา ปาราชโก โหตต นททฏโต ตฏฏกา ฯ ตสมา อธาป อปาราชตาต อปราชย อตาต วตตตโถ ยชชเตว ฯ [๖๑๘] สพพตถาต อธโลกปรโลเกส านจงกมาทส จ ฯ โสตถนต โสตถ ฯ พนทาคโม ฯ เตนฏกถาย อนนาสโก เจตถ คาถาพนธสขตถ วตโตต วตต ฯ [๖๑๙] ยมปเนตถ ฉนทานรกขนตถนต จ วตตรกขนตถนต จ ๑. ปราเชตวาต ยตตตร. ๒. กง. ว. ๑/๔๒.


สอจจารณตถนต จ วตต ต โลโลปจารมตตวเสน ๑ วตตนต ทฏพพ ฯ น ห ภควา ฉนท จ วตต จ รกขต นาป สอจจารณตถ อกขรโลปาทก กโรต ฯ โย ห สาสงโก สภโย โส อ เส ปณฑตาน สนตกา อปปชชนกนนทาภเยน ฉนท จ วตต จ รกขต สอจจารณตถ จ อกขรโลปาทก กโรต ฯ ภควา ปน นราสงโก นพภโย ภควโต จ วจเน ขลต นตถ โส กถ ปรปปวาท ปฏจจ ฉนท จ วตต จ รกขสสต สอจจารณตถ จ อกขรโลปาทก กรสสต ฯ วตต เจต อภธมมฏกาย ภควา ปน วจนครลหภาว น คเณต โพธเนยยานมปน อชฌาสยานโลมโต ธมมสภาว อวโลเมนโต ตถา ตถา เทสน นสสาเมตต ฯ น กตถจ อกขราน พหตา วา อปปตา วา โจเทตพพาต สนธกปปสททนตย วตต ฯ ตสมา คาถาพนธสขตถนต อทมป เตเนว นเยน เวทตพพ ฯ [๖๒๐] อนนาสโกต เอเตน จ ป จม ลห สพพตถาต วาโทป ปฏเสธโต โหต ฯ เนปาตกปทวภตตสม ห โสตถ ปสสาม ปาณน โสตถนามห สมฏ โตต เอว โสตถสทโท อลตต- วภตตโก หตวา อปโยคกรณวจนวเสน ทวปปกาโร ทฏโ สทส ตส ลงเคส สพพาส จ วภตตส วจเนส จ สพเพส ยนนเพยต ตทพยยนต วจเนน ก จาป วรชฌต เอตสส ปน เสสา วภตตโย ปฏจจ ๑. โลปจารมตตวเสนาตป. ส. โลโกปจารมตตวเสน.


วโย นตถต อพยยตตา นปาตปเทส สงคโหเยว กาตพโพต อยมตโถ วตโต ฯ ตสมา นปาโต โสตถสทโทต ทฏพโพ ฯ ปจจตตพหวจนนเตวตถ ลตต ฯ เตนฏกถาย พาลเสวนาทห เย อปปชเชยย อาสวา ๑ วฆาตปรฬาหา เตส อภาวา โสตถ อนปททวา อนปสฏา เขมโน อปปฏภยาต วตต ฯ [๖๒๑] ตตถ อาสวา วฆาตปรฬาหาต จตตาโร อาสวา จ อ เ จ วฆาตกรา กเลสปรฬาหา วปากปรฬาหา วา ฯ จกขทวาเร ห อฏารมมณ อาปาถคต กามสสาทวเสน อสสาทยโต อภนนทโต กามาสโว อปปชชต ฯ อทส อ สมมป สคตภเว ลภสสามต ภวปปฏนาย อสสาทยโต ภวาสโว อปปชชต ฯ สตโตต วา สตตสสาต วา คณหนตสส ทฏาสโว อปปชชต ฯ สพเพเหว สหชาต อ าณ อวชชาสโว ฯ เตห สมปยตตา อปเรเอว กเลสา วฆาตปรฬาหา อายต วา เตส วปากาต สพพาสวสตต- วณณนา ๒ ฉกกงคตตเร อาหเนยยสตตวณณนา ๓ จ ฯ [๖๒๒] วฆาตกราต จตตวฆาตกรา กายจตตทกขนพพตตกา วา ฯ ยถาวตตกกเลสเหตกทาหานพนธา วปากาเอว วปาก- ปรฬาหา ฯ ยถา ปเนตถ อาสวา อ เ จ วฆาตกรณกกเลสา วปากปรฬาหา สมภวนต ต ทสเสต จกขทวาเร หตอาท วตตนต ตฏฏกา ฯ ๑. อาสววฆาตปรฬาหา เตส อภาวา โสตถ คจฉนตต ทสสต. ๒. ป. ส. ๑/๑๐๖ ๓. มโน. ป. ๓/๑๕๘.


อาสวสรปนต สฏกาส นกเขปกณฑสงคตสตตสพพาสวสตต- วณณนาส โอโลเกตพพ ฯ สงเขปโต ปน ทฏ สหโต สพพ- กามาวจรธมมวสโย ๑โลโภ กามาสโว ทฏ รหโต รปาวจร- กมมปปตตภววสโย โลโภ ภวาสโว ทวาสฏ ทฏ โย ทฏาสโว โมโห อวชชาสโวต ทฏพพ ฯ [๖๒๓] ตนเตสนต เย เอตาทสาน มงคลาน กตวา ๒ โหนต เต ยสมา สพพตถ อปราชตา หตวา โสตถ โสตถภตา สพพตถ คจฉนต ตสมา ตว เตส เอตาทสการกาน ต พาลาเสวนาท อฏตตสวธ มงคล อตตม เสฏ ปวรนต คณหาห เทวเตต อตโถ ฯ เอตถ จ เอตาทสานต เภทาเปกขวเสน วตต ตนต ชจจาเปกขวเสน ยถา มงคลาน อจนตย พรห มงคลนต จ ฯ สพพตถ โสต อต รคโณ ถ คจฉนต อต มคโณ ฯ อยมป คาถา ป ยาวตต นาม ฯ [๖๒๔] เอวมมาย คาถาย ภควา เทสน นฏาเปส ฯศ เทสนาวสาเน โกฏสตสหสสเทวตาโย อรหตตมปตตา ฯ เหฏ ม- ผลตตยมปตตา คณนปถ วตวตตา ฯ ตา สพพาป ภควนต อภวาเทตวา ตตเถว อนตรธายส ฯ อานนทตเถโร ปน ป หาปจฉกเมว สนธาย อทมโวจ ภควา อตตมนา สา เทวตา ภควโต ภาสต อภนนทตวา ภควนต อภวาเทตวา ตตเถว อนตรธายต อาห ฯ เอเตน ๑. ส. รปารปาวจรกมมปปตตภววสโย ฯ ๒. ส. กตตาโร ฯ


ปาเทน มงคลสตตสส ปรโยสานกลยาณตา ทปตา โหต ฯ ตตถ อทนต เอเตน พห เทวา มนสสา จาตอาทก สพพมป ปรามสต ฯ ยทป ปมคาถา เทวตาย วตตา เถโร ปน อตตโน สตถารา เทสต ต สนธาย เอว วทต ฯ สตถา กรสส ทตยทวเส สพพ กเถส ฯ เตนฏกถาย ๑ อถ ภควา ทตยทวเส อานนทตเถร อามนเตส อม อานนท รตต อ ตรา เทวตา ม อปสงกมตวา มงคลป ห ปจฉ อถสสาห อฏตตส มงคลาน อภาส อคคณห อานนท อม มงคลปรยาย อคคณหตวา ภกข วาเจหต ฯ เถโร อคคณหตวา ภกข วาเจสต วตต ฯ [๖๒๕] อทาน สพพมงคเลส าณปรจยปาฏวตถ อยมาทโต ปภต โยชนา อฏกถาจรเยห กตา ฯ เอวมเม อธโลกปรโลก- โลกตตรสขกามา สตตา พาลชนเสวน ปหาย ปณฑต นสสาย ปชเนยเย ปเชนตา ปฏรปเทสวาเสน ปพเพกตป ตาย จ กสลป- ปตตย โจทยมานา อตตาน สมมาปณธาย พาหสจจสปปวนเยห อลงกตตตภาวา วนยานรป สภาสต ภาสมานา ยาว คหภาว น วชหนต ตาว มาตาปตอปฏาเนน ปราณอณมล วโสธยมานา ปตตทารสส สงคเหน นวอณมล ปโยชยมานา อนากลกมมนตตาย ธนธ าทสมทธ ปาปณนตา ทาเนน โภคสาร ธมมจรยาย ชวต- สาร จ คเหตวา าตสงคเหน สกชนหต อนวชชกมมนตตาย ปรชนหต จ กโรนตา ปาปวรตยา ปรปฆาต มชชปานสยเมน ๑. ป. โช. ข. ข. ๑๗๑ ฯ


อตตปฆาต จ ววชชตวา ธมเมส อปปมาเทน กสลปกเข วฑเฒตวา วฑฒตกสลตาย คหพย ชน โอหาย ปพพชตภาเว ปตฏ ตาป พทธพทธสาวกปชฌายาจรยาทส คารเวน นวาเตน จ วตตสมปท อาราเธตวา สนตฏ ยา ปจจยเคธ ปหาย กต ตาย สปปรสภมย ตวา ธมมสสวเนน จตตลนต ปหาย ขนตยา สพพปรสสเย อภภวตวา โสวจสสตาย สนาถ อตตาน กตวา สมณทสสเนน ปฏปตตโยค สมปสสนตา ธมมสากจฉาย กงขฏานเยส [๑] กงข ปฏวโนเทตวา อนทรยสวรตเปน สลวสทธ สมณธมมพรหมจรเยน จตตวสทธ ตโตปรา จ จตสโส วสทธโย สมปาเทตวา อมาย ปฏปทาย สจจทสสนปรยาย ๒ าณทสสนวสทธ ปตวา อรหตต- ผลาขย ๓ นพพาน สจฉกโรนต ย สจฉกตวา สเนรปพพโต วย วาตวฏ ห อฏห โลกธมเมห อกมปมานจตตา อโสกา วรชา เขมโน โหนต เย จ เขมโน โหนต เต สพพตถ อปราชตา๙ โหนต สตพตถ จ โสตถ คจฉนต ฯ เตนาห ภควา เอตาทสาน กตวาน ... ตนเตส มงคลมตตมนต ฯ อท สตต สตตนปาตสส ทตยวคเค ขททกปาเ จาต ทวส าเนส สงคต ขททกนกายปรยาปนนนต ฯ [๖๒๖] เอตตาวตา จ ๑. เอตถนตเร ปน ธมเมสต ปท ทสสต ฯ ๒. อรยสจจทสสนปรยายนต. ส. อรยสจจทสสนปรโยสาน ฯ ๓. อรหตตผลสงขย. ส. อรหตตผลสงขาต ฯ


ปฏ าตา มยา เอสา ยา มงคลตถทปน อานยตวาน สารตถ อเนก ปฏกตตยา กตา สา นฏ ตา สฏ ปสสตพพา ห ว นา ปสสนเตน อม ลทธา เฉกตา สพพมงคเล สตตาภธมมวนเยส วจาราโณ สรยาทมงคลภธานยโตรเถโร อสสาหวา รจย พทธวรสส สสโส มงคลตถทปนมมตถรสาภราม ฯ [๖๒๗] อจจาย นวปรสส ทกขณทสาภาเค คาวเต าเน ววตเต สมปตตาน ปสาทชนเก ส าคาเร วสนเตน วเวกาภรเตน มหสสาเหน ตปฏกธเรน สทธาพทธวรยปปฏมณฑเตน สกปเรส โกสลลมจฉนเตน สรมงคโลต ครห คหตนาเมน ๑ มหาเถเรน ปรเมนเท นวปเร อสสรสส ลกวหยราชนตตโน ราชาตราชสส มนชนทสส สพพราชน ตลกภตสส ปรมสสทธสส ปฏ ตสพพ - ต าณสส พทธสาสเน ปสนนสส กาเล ฉฬาสตยาธกฏสตสกกราเช มกกฏวสเส กตา มงคลตถทปน ฯ สา อนตรายวชชา สชฌตถ ยถา ตถา ปชายาสา สนทรกา ยา สทธา ภวต สกลาว สา อาสา ฯ ๑. ส. คาหตนาเมน มหาเถเรน ปรมเมตเตน นวปเร อสสรสส ลงกาวหยสส ราชนตตโน ราชาธราชสส สพพราชน ตลกภตสส ปรมสทธสส ปตถตสพพ ต- าณสส พทธสาสเน ปสนนสส กาเล ฉฬาสตยาธกฏสตสกกราเช กกกฏวสเส กตาย มงคลตถทปน ฯ


กรตา เม อม ปตต ย ป สขทายก เตน ป เน เม สทธา ปชาสา ภวต สภา ฯ จกกวาเฬสนนเตส สมนตานนตเทหโน สทา ภทราน ปสสนต สขโน ทฆมายกา ฯ พทเธ ปสนนา จ ปสนนธมมา สงเฆ ๑ปสนนา จถ ป กามา เอวปการาห จ เต ลภนต อาสาย สทธ อถ ทกขโมกข ฯ อหนต (๒) อตตม ผล อรหตตนต ส ต- กรตา เม อม ลทธ ย ป สขทายก เตน ป เน สพพาย ปชาย ภวต สภ. จกกวาเฬสวนเตส สมนตานนตเทหโน ๑. ส. สงเฆ ปสนนา ปถ ป กามา เอวปกาเรห จ เต ลภนต อาสายสทธ อถ ทกขโมกข. ๒. ส. อหนต อตตมผล อรหตตนต ส ต อลงกต สคเณห ลเภยย ภวอนตเม. ยทา โขรยเมตเตยโย อปปนโน โลกนายโก ตทาห สมมข เหสส ตสส ธมม สเณยยห ตสส ธมม สณตวาน คจเฉยย ปรม ผล ตทา อลงกโต เหสส คเณห สกเลหป สเจ เหตถ ผล คจเฉ สสรนโต ภวาภเว ปาปมตเต น เสเวยย เสเวยย ปรสตตเม. กทฏ ยา น สย เช สย เชห สทฏ ยา ทานาทสยโต โหม ปสนโน โลกสมมโต.


ลงกต สพพคเณห ลเภยย ภวอนตเม ฯ ยทา หยรยเมตเตยโย อปปนโน โลกนายโก ตทาห สมมขภโต ตสส ธมม สเณยย ต ตสส ธมม สณตวาน คจเฉยย ปรม ผล ตทาหลงกโต สย คเณห สกเลหป ฯ สเจ เนตถ ผล คจเฉ สสรนโต ภวาภเว ปาปมตต น เสเวยย เสเวยย ปรสตตเม กทฏ ยา น สยเช สยเชห สทฏ ยา ฯ ทานาทสยตโต โหม ปสนโน โลกสมมโต ชาตสสโร มหาป โ อกขพโภ สาครปโม ชาตสสโร มหาป โ อกโขโภ สาครปโม สพพธมมานเฉโกห ภเวยย ชาตชาตย. จร ตฏต สทธมโม โลกนาถสส สาสน ปสนนา โหนต สพเพป ปาณโน พทธสาสเน. เทโว โลเก ปวสสนโต สมทธ เนต เมทน สมมา ธาร ปเวจฉนโต รกขต ภมม สทา. มาตา ปตา จ อตรช นจจ รกขนต ปตตก เอว ธมเมน ราชาโน ชน รกขนต สพพทาต. มงคลตถทปน สมปณณา ฯ นพพานปจจโย โหต ฯ ยาว พทโธต นามมป โลเก วตตต ตาทโน ตฏต สาสน ตาว เทเสนต โสตมจฉตนต. สทธรตถ ฯ


สพพธมมาน เฉโกห ภเวยย ชาตชาตย ฯ จร ทปปต สทธมโม โลกนาถสส สาสน ปสนนา โหนต สพเพป ปาณโน พทธสาสเน ฯ เทโว กาเล ปวสสนโต สมทธ เนต เมทน สมมา ธาร ปเวจฉนโต รกขนต ภมช สทา มาตา ปตา จ อตรช นจจ รกขนต ปตตก เอว ธมเมน ราชาโน ชน รกขนต สพพทาต ฯ มงคลตถทปน สมปณณา ๑ฯ ยาว พทโธต นามมป โลเก วตตต ตาทโน ตฏต สา นย ตาว ทสเสนต โสตมจฉตนต ๒ ๑. มงคลทปน อฏกถา สมตตาตป ปาา ฯ ๒. อย คาถา กตถจ น ทสสต ฯ

บาลี 43 80

Documents